BEREZITA XXXI

Igoriaz edo hügüngoaz

        Arimaren griñaldi güzietarik hügüna da hotzena, aidürena ta galtakorrena. Sügiaren arrautziak bethi korokatzen ari da, khozia barreia ahal dezan bazter güzietarat. Dügün bilais griñaldi harrigarri hori; hala ariman egitendütian zathizgoak dereizkü erakhutsiren ta nolako diradian erranen. Errazita ardüra haren lagün denaema daite denboraz; bena hügüna zahartziarekila zaiñak dütü barnago lanthatzen, athera eztereikianak, hazkürria dü jarraikian ta gaitz egitian; ogen güzienetan gogomenak ta mendika nahian, bethi egarria. Ber üthürbegitik jalkitzen delarik laur bide dütü jarraikiten. Zonbait aldiz hastio dü arrazo gaberik. berzela jaloskeriaz berzealthe ogenik eztianez, edo dianaz nolako nahi den ütz eztaiteke athor(ra) beltza bezala, delakoz gorrotoaren obra.

        Txitxak eztü zaldiren lotsarik, bena miroaren edo esparberaren; hegaltan laster doa amaren hegalpetara. Bi atabaletan (batian) ahüntz larrü, berzian otsoarena: azkenaren azaliak hauts liro (ümen) lehenarena; halako dirade jende artian gorroto arrak, izigarri diradianak.

        Eztirokianak, arren, holako griñaldia iñharraus gogoan denian eskentzen, da faltagaaberik mespretxiaz ta ordariaz handitzen ta erran dütügün zaiñak dütü barnatzen, bihotztoiak dütie akhasatzen, handiosak dirade mendikatzen, flakiak gordatzen; ardüra ere hügüna amorio hoztütiaren lekhian da jarten ta hantik gaitzena da gertzen.

        Zonbait aldiz ere uste ezkünian eskazak desgaiñturik gihaur girade gibeltzen ta hügüiña zereikü heltzen. Ordian ginhaurrez mendikatü nahiz maite ükhen dügünaz, dügü hastioago, enganatü gütialakoz. Kintilianek dio: Hügüna askazien artian medika bagerik dagoela, haren plagak sekülan eztiradiala zarratzen zeren eta Izairiaren lotürak ber aragiaren odolaz josirik porroka ezpeitaiteke ürratzemedika eztaitekiana egin bagerik.

        Halako dirade bihotz haboroenak zauri harez hirotürik daudianak, hantik haiñbeste gizon ahül, hoilli ta itxusirik adiskidegoa güzien ihesi doatzanak, kagüngoa hügün dütienetarik, behaztü(n) ta igormin baizik jaten eztienetarik. Berze suerte bat bada hetan, sügiaren mihiarekin sortzen dena, bethi herratürik dabiltza, hiritariak bethi gogomena dereie erratzen bürü hüna jaten. Berze lanik eztie, baizik berzek erraiten ta egiten dütien güzien desohoratzia, gaieko-txori berri gaitz ekarler üdüri dirade, deadar heriotsüez dielarik pausia enbeditzen arima eztiak dütien lotsatzen.

        Hantik hügüna bethi bera delarik athitxatzen, arima poserosetan sarzen bada Tiranoak hetarik dütü egiten, fitez basa gion jendejalen sordeitz gertzen diradianak; hantik bihotzak gordinik dütienak jaten, hantik hilak lürretik khentzaliak, hantik bürhezürrak kopagei egnak, ta hetan Elboin maradikatia edaten ziana, mündia biziren deno, gezürti lardaskagarria.

        Ezteia dolügarri bizio halakoa sorthü bazen gizonarekila, khristianarik hartan den gogortü. Nol ahori sümantza güzietara igaran deno, zer ohore düke obraren lanegiliak? Badakizü ja bekhatü mortal hori nontik zerikün heltü harez begira ezkinandiala eztükegüno gure izairia hobetü; gaiza egin ahal daitekina dena alabadere.

        Izartearen gorritoa nondik da jiten? Jendiaren gogomenetik banaite diradialarik, algarri beitirade joiten, bolak bezala bilartian, beren ukurtetan hel elaidikina, norberak jarraik baleza bere zatua; bena nahiz bataz berzia garhaitü girade gure artian etsai gertzen. Hantik otso gizonak bezala nahi dügü gure pare dena hügüntüa arrazorik bage, hügüntü osoki adrakaizkia eta nola eztaiteke halako, delarik Jinkoa batarzünaren Erdeia, ebak'eztezagün gure nabelaz, kürkürü üngüratzen gütiana ta hauts Eukaristia sakramentia batarzün haren gatik egina dena; dago hantik kanpo Satanen poteriala girade erorten, ezi Jinkoa da bakearen Jinkoa ta batarzün güziena. Jinkoak dü barkhatü bere erhailer; gük ere dügü egünkal hitz emaiten gure etsaiari dügüla barkhatzen haren bihotza jan giniroiano gresillan. Barkhatzen diot (diozü) bena eztirot haren begithartia ikhus. Jinkoak orozbat dereizü barkhatüren eztügülarik ikhusiren ta zer da ez ikhuste hau? Satanen lagün izitia O! khiristiana zer peridikiaren lizatekia hau ekhaia? Zeren bizi ginanteke katamotza ta ginanteke katamotza ta leoin-ñabarrak bezala lehen, eziez J.K.en bidida jarraik, dianak bere osolaz etsaier barkhatü.

        Gü, balima, hüskaldünak, hartan inhur beno enjogiago giradialakoz medika zsendogarriak beharrago güntüke. Dügün zonbait giniroan bath.

        Bada jende, gathiaren ürrinak, apoaren bathziak, aiñharbaren ikhustiak emgoxa ezpaiñetara jin-eraziten dereienak, gatzontziaren arauldiak orozbat, horik dirade Izairiaren dohaiñak, haren gorotza deithzen dütügünak ber arrazoa bihürt laiteke auherki, ber gaiza lizateke tximinoa nahi lükianak maskortiari izkontü; bena jendia ber kasatik izan eta izairiak halako gorrotorik elüke behar ta ikher bageneza hastioaren arrazoa ediren giniro, ümen, faltsüki edo gezür batetik dela sorthü, balima ere gaiza, okherrez hartürik.

        Ardüra, gure artian, hügüna auzitik da sortzen, auzia da gairen eta mündiren ützüli-bordoken semia, ezta nahastegoaz ta ülhünez baizik bizi, bilgüra batda min güzietzaz egina; süiak, meahtxiek, düründak, ekhaitzek itxasoaren laziek, arranoaren aztaparrek balenaren tripak, basa arimalen ozarak ta sügien khoziak huskaldünetan bara-erazi elirokeiena, bere aitzinian dabila bethi, berzeren honaren egarria ta haren saihetsetan engañia edo ziliboka, mendika bide etzena, gezürra deslealtarzüna ta haren lagünak. Akadoi honak dirade Jinkoaren dohaiñ ederrenak; bena nola nahi dien akadoiak akadoitü auzikarreietarik, bata dago harritürik, emaztia nigar thurrustaz, haurrak marrakaz ta askazi güziak dolian.

        Nor da aizo honer halako, dolü elükiana, auziek dienjendia porrokatzen ta etxlatiak eskeletzen? Nori dolü elitzateke Türkiako ber akadoia gure herrian ezten jarri, han abogadürik ez eta prokuradorerik ezta batere, nork bere züzena Bizir Handiaren aitzinian dü pleteiatzen, harek galdü dianari, dian ogenaren arauiala belhariko jarr-erazirik, 40 edo 50 makhila khaldi, hoiñ zoletan dereitzo eman-eraziten ta audientziatik aknpo die urthikitzen harat berriz ezten khoi jitera hala akadoikeriak, eztü laborari gaxoa hezurretadrano jaten ta hoiñen minez ibil ezpadaite ere, jarririk dü etxen ogi jatn ta gogo honez dü mina berekatzen. Nontan ta zertan nahi den auzi baten azia ezta bi gizon perestiek akadoit elirokeienik Zonbat nahi den gizona bere zentziari tinko auziaren galtziak dereio bürütik khentzen uste zian züzena. Zeren, arren, bi gizonen erraniala, auzirik gabe aliro berak bürütik khent, galtzepena damnia, ahalkia, desohoria lütüke gütiagorik, hügüngoaren ez astakürürik. Egia delarik araukidate gaizto bat auzi hobena beno hobe dela araukidiak balio dü zerbaitez erostia, dialakoz bakiaren gozomena üzten sobera khario paka eztaitekiana.

        Iritziaren bizitarzünian kolpü zonbait bazereitzü ezkapi, kolpatü düzünari zoaza barkhamen galtara, jakilez eretzian ta zure makhila eskent. eman dereizazün ordaria. Eskent ere gastiena gizon perestia bada barkhatüren dereizü, halako ezpada, züzen bat zure althe dükezü jarri harenari ogen eginen diana.

        Bakia maite eztianak gütik bake bere bizian dü ükhenen, halakoak dirade handiosak beren büria berze beno gorago ekharri nahi dienak, dremenden hitza okher hartzen dienak, giziberia bat ere damnü handitan ta horaren txanpa, begian harri'khaldia bezala, halakoek die falta gaberik auzi azia, lan egar elirokiena ta hügünak barnetik eta kanpotik franko dütükianak.

        Jende güziaren etsaiak, düke jende güzia etsai ta sekülan arrazoa bere halte. Egia harez mündiak dereikü gerthaldi harrigarririk, Enberadoretan ta Erregetan xehekatürik izan diradianetan. Nola, arren, gizon banützak hor errabiatiaren pare esküin ta esker ausikiz ari dena, eluke haiñbeste etsai nola baitüke aizo ta hantikzer bizitza dateke harena, bethi auzietan bizi dena erraabian da hilen. Bakiak dü pausia lagün, biak die gizonaren zorthü hona egiten, ta arima xüxena da hen egongia, liliz üngüratürik dagoena, gizon xüxenaren egarria dena.