BEREZITA X

Izterbegiak

        Hirur kasta ornen dirade, jendien isterbegiaren ausikirik eztienik: kargüdantak, eskelegoan bizi diradianak, ta senhar-emazte gaitzak dütienak.

        Izterbegia da, infernia, gozomenik batere eztiana ta gaiza güziek diena, megopiaren estiran jarten Han dago sü bat argirik eztiana, bethi mina begietarik bihotziala doana ta medikarik eztiana, gar bat bethi erratzen dena ta sekülan hautsik egiten eztiana. Dolore mingarrez janik akitzen eztena? Lana ütsarterik eztiana, thormentü harrigarria ta dolürik ihurek eztereioana. Lürreko kharaztarzün güzien da bilgüra. Errabiaren boiltak orotan dütianak. Bizi deno herioa itxurian diana ta bere minetzaz bizi dena. Zer erranen dügü haren zorthü gaitzaz habororik.

        Egiazki ofizio güziek die gaiztokeria arma, bena iztergebia da berzeren gaintik hügüngarri ta nagozü jendiari izigarri dena. Udürri da taon ülliari aberiari egin dian kikan hiltzen dena, Santiek dereie izterbegieri izen parrasta bat: batak dü deitzen Satanaren lozarra, berziak arimaren theiüa, beazün khozütia, bizioen erroa, herioaren arma; Eliza aita güziek sü ta gar dereie, alabadere, ez aski erraiten, ezi delakoz Satanen bizioa hartakoz da lotsagarriago; dio Sn Augustinek dialakoz sabela, süge infernüko harek izterbegien kotsü maradikatiaz betherik, diala botzik gizonaren bihotziala ixurten eta hala dereioala ixuri mündian den beltzena, han jarten.

        Bekhatü heriotsü harez jo denak dü erakusten begithartian dela güzietarik beltzena, ezi dü larria holli, begiak ohil, bethi da himor gaitz, megopia gelkaitz,üdüri infernüko leziala doala. Berze bizio güziek beren astaküriak dütie, bena isterbegi beltzak, gaitziala baizik eztü borondadia. Ukhen eztiroana eztü nahi berzek dien. Uhaitzak, herrekak, üthürrü güziak agort litiro ahal baleza inhurek edan e'lezan nahiz ta jendia egarriz hil dadin.

        Halako bi gizon apürrer eskentü zereioan aberats batek batari diharü nahi zükiana, banaindian hartüren zian beno, behin haboro ziala haren lagünak ükhenen, harek gogoan igaranik lagüna, bera beno zatekiala aberatsago nahiago izan zen pairatü. Berziak khexüz erran zereion eskentzaliari «nik dereizüt begi bat emaiten, banaindian biak lagünari dereiotzüla khentüren».

        Zenbat halakorik dirade mündian, herioaz ere lotsarik e'lükienik ikhus baleze etsaia hiltzen: Gorgonen begiak, sügien hüstiek ta Bazilikaren soak eztirade pare khortezainen errabiaren, bere etsaia faboriaren hegaletan dianian ikhusten. Bena non eztü izterbegiak gizonak bata berzia bizirik janeraziten, non ezta horaren pare berziari arrapatü nahiz zathia, garra begietarik jauzten etzereioana? Kain-ek izterbegiz zian bere anaia erho. Geroztik ere etzian Jinkoaren begithartia ikhusi bena bai haren maredizionia ükhen; da Egiazki bizio hori harrigarri, hain apal ta itsusi non dianari zereio kastigua bethi jarraikiz: sorthü zereion bezain sarri dütü estira ürkhategia ta arrota bere begien eretzian bethi. Meskabü lotsagarrienak dirade hügünaren lehen frütiak. Bileisten gütü karidadiaz, dena Jinkoari gaiza laketena amorioak aldiz, beregana mündü güzia atheratzen diana dü ithotzen ta gizona otsoaren pare saldoaren erdian jarten. «Nahi zereia —dio Sn Agustinek— batetan jakintsü, aberats ta doatsü, maitatzian zirade halako gerthüren».

        Hügüngoari zorigaitz dereiküna eman eztaiteke ekhiaren egünkal hontarzün milionak zuretzat liriaiteke amorio bazünü. Eztüzülakoz batere berzeren gozomenian dago zure infernü ta bürdüin lantza da, bihotza erdiratzen dereizüna. Helas! hain gütik direia gure minak mündian nun behar dügün gehiago gure aurrhiden zorthu-onian sordeitzten (ari). Lürra dohakabietzaz dago estalirik, nigarrez gure begiak gorritürik, bihotzak tximaltürik arimak kharrustatürik eta zauri hen merezia opatü behar günukianian sordeitzten dütü izterbegiak ta berririk sendo eztiraitekinak eragiten.

        Non da haren zorthü gaitza beno handiagorik bethi hüntza bezala bere zilhoan ezinez bere aurrhidian zorthü honaren argiari so egin, boilttürari pare arakei hirotiari bethi enjogi bethi bizia buskari sekülan berthüdiari agurrik. O! zer bizitzia, dio Santü handi batek, izterbegiaz mintzo deno — bere honkia berzeren gaitzaz egitia den, hen zorthü ona haren borreroa, hen omena haren estira Kharaztarzüna bethi bihotzian aztapar bürdüintsüak bethi bere erraietan ta sekülan ezin urthik bere bizioa amoregatik hil eztadin sekülan. Zonbait abantailla balü hartarik zerbait lizateke, bena bethi doa izterbegia probetxütan egin denari, hala hertü zen Jüsef anaiek saldü zianian mithilgei ta Egipta güzian erregetü zenian. Samuel orozbat khoroa Davidi jarri zereionian, Konstantini ere Maiximin tiranak, ezi galerazi nahiz zeielarik lazo güziak adelatzen harmadako soldadoek zien bere etsaiaren tronoan jarri. Hek dirade Jinkoaren obrak arakusteko jendiari izterbegiaren kostüz dütiala senthagaillak egiten ta hitz bakotz bere pothere handia diala brobatzen.

        Isterbegitiak galtha beza isterbegiari, orai, delakoz haren bizioa satanaren ta mingorrien infernia, noiz dütian kharidatiaren bideskak hartüren, noiz den berzia beno handiago edo aberatsago izaitiaren egarriaz nekatüren? Elhe zaharreko idiari pare izan nahi dea bethi üztarrian laborantzan edo organ zelakoz, isterbegi zereioan zaldi eder bat, zioalarik harek bezain honki ta arhinzki trapa liroiala lürra, baliz honki endrezatürik: zerralkia, frenoa, hankesta ürrhezkoa zereien ezarri ta igaiñ, bena zelakoz idi, idien gisala zen maneatzen ta idi etzelakoz nahi arageiari zien igorri.

        O isterbegia zure sortzepenan egonik, errazü mündü güziaren Langiliari «Jauna gaiza ezin erranak egin dütützüla, zure borondatiala ta ni hetarik nizalarik bata, khanbia e'naintekiana, jar nezazü gora edo behera, nizan xuri edo beltz, ilhez edo zetaz estalirik. Erradazü zertako naizün seiñapenetü hartan ariren niz ahalik hobekiena nola ni bezalako lürrontzi txarra bühürt ahal laiteke bere Egiliari ostiko batez mündian diradianak porroka litiroanari. Isterbegi dianak merexi badü, egin dereiozü honkia eskernio düt zure akadoiari egiten ezpadü merexi zariona, egar ezpadiro dereiozüna bizkarrian ezarri ta honki ezpadü ekarri zuri dikezü zorra ta ez niri harez aipatzia». Ziek aldiz isterbegitsüak, mihi khozütiak ixilerazi nahi badützie berthüdiaz harma zitaie bürütik zankuetaradrano harez den zien khorpitza osoki estalirik. Ezta itzalik eztenian argirik ezetare Jinkoaren dohaiñik bere isterbegia eztianik. Khea ari da, diano garrak garhaitü süia. Berthüdiak dükianian zure izena gaintü isterbegiak dantzarik eztüke min egin litzirokianik Ta zure famaren txilimistek ütsütüren die salgaitza. Argizagiak dü zonbait aldiz Ekhia argütsützen, bena ez hain osoki non eztereioan errespetü erakusten ta ederrago agereraziten. Orozbat düte gaitharek erranek zure laidoak hantüren zure pausia bere izarretzaz die segürtatüren ta haren erorpenaz zure khoroa tinkoago jarriren.

        O zü aitoren seme hüskaldüna, zuretzat hek ezkiribatzen eztütüdanak, mesperetxa ezazü isterbegia, ezpazirade zühau apaltzen hari lekhü egitian —ene gain— dela baztertüren ta haren marrakak zankhopetan jarririk, dereizüla jende xüxenak bürian khoroa jarriren.