BEREZITA XV

Aita amen eginbidiaz

        Dügün jar Jinkoak diala beredikatü izkontze bere borhondatiala egina zena, ta haurrak hantik nahi bezalako diradiala sorthü. Dügün ikhus orai zertan dagoan hentzat, haien eginbidia. Gaiza sinhets eztaitiana, alabadere egia dena, dago hontan aita amak zordünago diradiala, eziez haurrak beren aita amareki. Jinkoaren legen erakiroanian dagoena, da menpetiago eziez ezagütze hetarik eztiana. Othian zer dereie zor haurrak beren aita amer, eziez bizia hetarik Men diena, ta ützül etzerekeiena bena bai errespetü hümilena ta beharrian diradianian zokhorri ahalenak.

        Aita aldiz haurrai sorthü den bezain sarri dereio zor hazkürria ta azkontzia potere dianaren doiala. Legantza bagerik hütsik egin e'liro bi artikülü her, ezpada izan nahi bere haurraren erhaile ta haren bizio güzien langile.

        Batian ta berzian Jinkoaren ta izairiaren legier da bihürtzen ta basa arimaler sordeitz jarten; hek dielakoz beren hümiak bazkatzen ta dakiena erakhasten, früitü güziek die hazkürria ta gozoa hontü diradianian beren zühaiñetarik, axuriak bere amatik diana, ehünen artian beria ezagütüren. Arranoak bizkarrian, dütie hümiak jarten hegaltan diradiano azkartü. Sügia süiala da jauziren arrautziak urthuki badereitze hartara. Pelikanak txistatzen dü (ümen) bere bulharra, bere odoletik hümer emaiteko.

        Zer kastatik zirade zü aita, zeren lürrak zütü egarten zure haurrari ükhatzen badozü behar dütienak ta zokhorri beharrak, azkontza gizon perestiaren bidian jar lirokiana ta Jinkoari zor dereioan amorioak ezagütürik, borreoaren eskietara falta bagerik eroriren dina.

        Dükezünian bilhoak xuri, itxuria tximaltü, adinak bizkarra makhürtü, zankoak txordonpa(tü) besoak ikhara(tü), ürrhatsak herresta(tü) haurrer errekeitürik ezpadüzü eman, zer amorio dükezü hetarik merexi, amorio zütarik eztienian ükhen bizirik ta hilik bürhau baizik eztüzü següro entzünen.

        Zü aldiz berze aita, honki düzüla hazi ta errekeitatü semia, diozü; bena zer azkürri eman dereiozü haren arimari, zer gerthaldi gizon perestü bat bihotzian jarri ta nola dereiozü berdüdiaren bide xüxena arakhutsi.

        Eta zü ama haurra düzünian eznatü, troxatü ta bere khüiñan xurdunpatu, ürrhats zonbatetara atrebitü hitz ere apür bat aipaerazi, uste düzia, düzüla zure eginbidia bethe? Ezetz erraiten dereizüt. Entzünen zütianian haurrak erran ezakozü «Begi, mihi, beso ta zankho horik badakieia nok erabilten dütian? Arima dük. Arima dük Jinkoaren dohaiña bapteiaz ükhen diana ta odolian dagoena, odola denian agortü edo ükhatü arima doala Jinkoak manhatü dian lekhiala boztaroa, ügürükia edo süiak ügürükitzen dianila». Gaiza hek erranez ta arra erranez dütükezünian haren bürian kokatü, haurra jar gorotz athian gaifien eta erran «Hau dük gorotza, gaiza güzien hiroa, hi ta ni halakotüren girenak. Ikhusten düka zelia, ekhia güziak dütük Jinkoa hire arimaren emailia, güziak dütük hartan ta bera dük güzia. Lürra dük ezkaratza, zelia khanbera, ekhia sükhaltia. khanbera dük ohez, jende perestientzat betherik, berziak aldiz süiala egotsirik sekülakoz dütük erretzen. Ekhi haren barnian, sekülan eztielarik Jinko huna ikhusten». Hori dateke haurraren lehen katexisma: honki jinkoareki bizitzia, bigerrena ta aitaren gerthaldiez lanari amorio ekhartia, hirurgerrena:

        — haurra erori denian, ama laister marrakara doa. Zerek min deiek egin? Harri horrek, berze harri batez dü amak joiten diolarik, ene haurrari min egin dereiok, eztereiok berriz eginen: haurra da ohiltzen dialarik mendika ikhasten.

        — Ama zühurrak zükianian haurra xütitü litzirioan erran. Egon bahintz geldirik e hintzan harriari eskernio egitera joanen, barkhamendü galtha ezok, min egin dereionez hitzeman hebentik aitzina pausian dükala ütziren ta bakiarentzat egiok pota.

        Haurrak eztia gaiza batetik nahi, amak laister berzetik dereio eskentzen. Eztirade haurrak hala altxatzen, ezpadütüzü mani osorik galdürik ikhusi. Errakozü «Ehiza gose, bego izanen izaneko». Hatsarriari bürü emazü, ama, berant, auher dateke, «Principio obsta sero medicina paratur». Haurra bethi dantzaerazi dena nekez jarririk dago, gizon datekenean bethi txostakerietan izan denaz nekezago dateke egitekoer enjogi. Arima giziberietzaz gazteroan hersatürik dena, sekülan ezta zabaltzen haurtarzüna jarrikiz bilho xuriak dütü atzamaiten ta haurki da hiltzen.

        Salomonek dio zazpigerren proberbioan «haurrik balindadük, haurzarotik ikhasetzak ta errekeita honki». Gaiza harrigarria da Jaun handiak, dialarik koziner, baratzezaiñ, zamalzaiñ ta lekhaio haren egarian, eztakian nolako dian kolejioan haurrak bere errejenta hon edo gasto denez, mantso edo ohil. Ardier da emaiten artzaiñ perestia, kabaler ülhaiña ta haurren ofizioan hitzik eztakian haurzaiña ardüra, hala dirade haurrak arresak bezala errekeitian otsoari emaiten.

        Aita amek gogo eman beze, haurren bizioetzaz diradiala berme, bizian ta herioan orozbat. Dereiela thonban erranen «zeren holako bipera dereiküzie eman semian, zihauren haiñbeste min eginik mündia eskerniatü diana». Erelijionia ezagütü balü ta zerbait berzerik ikhasi halako izanen etzena, ezi hatsarretik bihotzian jarri dena gerozkoak nekez dü itzaltzen. Eginpe honak etxiak eztianian llabürzki edo berant da eroriren, orozbat gizona haurzaroan deslaidatü izan bada; haritza denian handitü, da lehenago hautseren eziez beita plegatüren. Berthüdiak goizik bihotzian sarthü ezpadirade, bizioek bethatzen dütie lekhü hutsak ta jagoitik hantik eztirade zothükatzen.

        Gütik dirade aita amak bere haurretan ütsü eztiradianak; eztü nahi, erran dereitzen aizoek dakienak ta inhori eztie erraiten beren bihotzminak, izerdiak milatan xükatürik. Aberats üzteko semiak dirade hiltzen, harek begi batez nigarrez, berzetik erriz llabürzki dü hen thonbetara heleraziten bere deslotsa. Jinkoak begira, mina ürrhünago eztagoan ta semiak aitari erran eztezon haren faltaz dela gizon gaizto gerthü.

        Nozpaiko heremita baten bizipenean dügü ikhusten, bizi zelarik botxü baten harzüloan, agertü zereitzola aita ta anaia aspaldian hil ziradianak, zioelarik heremitari, herratürik geroztik zabiltzala ta algarreki aharran; behatü behar zütiala ta arrazo zianarentzat Jinkoa othoitü, leitzon barkha bere bekhatiak, hantik ziradiala erautsi, ziolarik semiak aitari «egiazki zela hon handi bat bizi izan bena galerazi zereiola aitak arima zereiolakoz ützi gaizki bildia», aitak bere aldetik zioan semeari «zian amorioak zereiola aberats gerth ladin, porroka erazi bizia arima ta khorpitza ta hantik zela haren herioaren izan langilia».

        O alta! O ama! ogi azia jaten eztüzienak, nahiz bildü haurren aberasteko doia, nork erran dereizie ezagütze dereikeziela oren laurden batena; nor berme dateke hainbeste lanez ta errekeitüz üzten dioziena eztiala laisterrago barreiatüren eziez beitüzie bildü ta senthagailla datekiala ari deno, zietzaz trüfatzen ezpada.

        Gerthaldirik ezta balima ere ez etare izanen barreiazaliaren semiak bortxaz izanik biltzale eztian ükhen seme barreiazalia Gutik ere dirade gerthaldiak gizon gazte aberats sorthiak irretsa bagerik, gizon perestia den gerthü, ezi halako dirade güziak, alta ta ama aberats uste dütienek, hargatik ere dügü ardüra ikhusten etxeko semiak primiak beno baliosago diradiala, dakielakoz behar dükiela beren ogia irapaizi.

        Alta amen gertháldiak hanitzez barnago haurren bihotzian dirade eziez errejentaren elhiak ezpeitirade sartzen. Haurrek, nekez oraiño ibilten direnek ikhusten ta entzüten dütienetarik deusere eztie galtzen. Emezie arren gerthaldi honik hetzaz balia ditian, arrazoa heltü daitekenian. Arima hek dirade alta amen itzala ta azantza odoletik die alta amen üdüri izaitez egarria, hantik berthüdiak edo bizioak, honak bezala primüeresten ta guruskuiatzen dirade etxen.

        Bi urtetako haurrak hamabitakoaren ber errespetiak, ber errekeitiak behar dütü. Liliaren pare lanthan dago zabaltzen deno, harrek zauritzen badie obena düke bizi deno. Hitz bakhoitzian aita amak dirade beren haurren mirailla, harat bethi soz daude, arren gogo eman beze deusere gaitzik edo okherrik ikhus eztezen, zeren eta ber gaizak beitütie eginen. Lana malte badie orozbat dirateke haurrak. Amak ürüten dian haria haillikaerazi beza haurrari, amoregatik den txostakarian ere langile ezi aspaldian da errana, auherkeria dela bizio güzien ama.

        Charlemagne enperado're izan denetarik handienak, haurrak zütian lan güzietara jarten semiak harmadan soldado ziradiano, alhabak josten ta ürüten ari ziradian. Den bezala laborariaren semeren ofizio goldenabarrena, orozbat aitorensemiarena da ezpata. Delarik bata hazkürrü emailia, berzia da herriaren esküdataria, batek ere eztie aberatstarzünaren beharrik egiazko aberatstarzüna dago nor bere suertian, gizon perestü izaitian bena biltze egarria jinez geroztik okhertü dirade beren eginbideetarik biak.

        Dotiak nahi dütie izkontzetan handi ta hurtzen dirade elhürra bezala; haurrik ezpada jiten ta anderia hiltzen dotia behar da ützüli, etxaltiari behar zathi handi bat ebaki, osorik egonen zena, doterik hara ezpaliz sarthü. Nozpait berrogeitahamar luis arranta ziana aberatsen herrokan zagoan. Gure Errege jaunen andere alhabak sei mila luis zien dote, halako bat Paueko prodüradoriak e'lüke nahi. Giradia aitzinekoak beno aberatsago? Ez bena bai eskeliago ta ürgüillin hantürik, girade harrez següro zapartatüren.

        O aita ta ama ezpadakizie Elia Apez Handiaren bizipena. Galthaezazie erran deizazien gerthaldi harrigarriagorik. Eztükezie aitetan haurrer errekeitü bagian ikusiren ta düzie ordian sinhetsiren Jinkoak eztereiela sekülan bekhadü hori barkhatüren zeren eta Ja beren haurren erhaile beitütü akadoitüko.