BEREZITA XIX

Axolgabiaz

        Nozpait zen filosofo suerte bat bere büria haiñ maite ziana non berzetzaz dremenden axola expeitzian Epikura deitzen zen. Egobia oso harekila dereie iraunatü zela gogozeto ta erregale, zerbait balizate lükian hetarik; bena bere ezkiribü haboenetan, gaztiarentzat, lekazietzaz ta berze baratze belharretzaz baizik eztelakoz mintzo, hen ere honki apaintzia ageri da etziala sabela haiñ Jinko eziez arranküra ta ohoriaren axolik bage bizitzia. Berari baizik gogorik etziala bakhoitzari; bera mündian izan baliz bezala ere ari zela, da ageri izkontziaz mintzo denian; ezi nahi zialarik gizonak emaztiaz gozo laidian haurretzaz errekeitü batere gaberik nahi zütian agindü. Hezitzia zena hori?

        Nor bere nazaroari behar ziala nahi zütian güziak eman, megopiatik khentü arranküra güziak, beretako baizik ez bizi senharren errelijionia ta axolgabia zian bere Jinko maitia. Zonbat dirade orai gizonetan beren anderiak beno maiñatiago diradianak basa-filosofo haren eskolala doatzanak ta berze arrankürarik eztienik salbü beren khorpitzenak, dütielarik mardoki ta beilloki errekeitatzen, odei güziak megopiatik akasatzen, gogamen arhinak hen lekhian jarten ta gozalde güzietan igerika bizitzia igaraiten dienik halarik filosofia haren kastak egünkal dialarik noblezia khozatzen, beldür niz aitoren seme güziak anderetürik kotak baizik mentsik eztütükiela sarri.

        Sorthü e'laite e'lükianak (gogoan?) dela lana gizonari, den bezala txoriari hegalta nola lizateke gozalde khorpitzari minik ükhen eztianari? Nork eztaki Printze handienen zorthü gaitza, dielarik mündian bihotzak galtho derien gaiza güziak, inhon eztirade laket. Jauregi batetara heltü diradianian, berze batetara nahi lizaiteke; zaldiek dütie düründa bezain laister manurgak eramaiten eta eztoatza hen arauiala aski laister; arranoak nahi lütükie üztartürik bideetan ta egongietan; orozbat dirade debeiatzen. Mahañian gaiza kostatsuenak ta arra(ro)enak dereitzelakoz bethi jarten, artzañak beno, bere inkhatzpeko paztetxian ta kotxi(a)ren hürrüpan die gozo gütiago edireiten beren apairü handietan, gozomen güzietan aldiz dirade hañ higatürik non bateretan bakhoitza ezpeitie gozatzen.

        Khentezozü gizonari (dio filosofoak) mengoa eztianari, aragietzaz axolik eztüke! Khent ere egarria, üthürrü hura edo lohiarena berdin zereitzo izanen. Bero eztena freskülala eztoa, ez etare beroala hotz eztena. Gaitzak beharra eztiradian lekhian gozomenak eztirade sartzen. Mündia haiñ zahar izanik eta lürra haiñ emaile, ezetare oitakinek haiñ jakintsü diradianak eztereikie oraidrano arakutsi gizon bakhoitza bere zorthiaz osoki askidatia zena. Lehenago da gizon bekhatü gaberik sorthüren eziez min gaberik hilen. Thenpesten artian, taula baten gaiñian itxasoak igaraitia meskabürik bage edo mündian miñ gabetarik bizitzia dirade bardin. Sorthü beno lehen hartara akadoitü girade ta heltü giradian bezain sarri gure nigarrek dereikie sententzia irakurten.

        Uztarria dügü güziek lepoan sortzepenetik herioaladrano txipiek bezala gorotzian, handiek bere jargia ürrhestatian. Sobera xilho dütü gogamenak gizonak dereioen ahal güzier bethatxü ezar ahal baleza ere, beriak thapa, badüke üngürüetan elirokianik. Dügun erran doaitü datekiala osoki gizona elhorririk lürrak eztükenian, airia datekenian azaliarik bage, itxasoa denbesta bagetarik ta urthe güzia primaber edo bedatse datekenian.

        Bere egarri güzier beba dagoena eritarzün lüziaren errekeitari da jarten. Egia harez sinhestia dianari, hügün zereio mahaiñian denbora diana galtzen; haiñ gütik behar dialakoz khorpitzak ta khüto emaiten zereioalakoz bere beharra. Dolügarri da, arren, denbora emana, auherkeriari delakoz emana. Erlia lanian ari delarik dü bere hazkürrü doia hartzen. Loan baizik pausürik eztü; biltzen dü aro honian gaitzian bizitzeko behar dükiana; ünhürria da orozbat bethi langile bethi denbora jingeiari bürü eman nahiz arranküran. Gizona aldiz Gorgon-en pare hirur tzüntzür, harek bezala hirurer nahi lüke batetan ireitserazi ta bata ezinez bazereio thapatzen laister doa mediketara zabaleraziteko. Aberiak eztü jaten ezetare edaten bere gosiaren ta egarriaren doiala baizik, gizonak aldiz egar e'liroiana dü, arren, harek arrazo gehiago ta eztelakoz berze gaizetan ahalkiari enjogi, dü bere zorthia honek beno hanitzez hobe.

        Gizonari dereio aberiak bethi zerbützü eskeintzen, laneko bethi adelatürik, gose denian baizik eztereio bazkarik galtho. Gizonak aldiz, lanari bethi xüxenik dago. Khorpitzari güzia arimari deusere, Epikuraren da eskola; Mahometen errelijionia hantik sorthü denak dü alabadere khristianer ikhasi, datekila berze mündian gozomen handiagorik eziez lürrian dütügünak ta Epikurak deusere etzialarik bere khorpitzari ükhatzen, soberanak zereioala ogen egiten zian aithortzen.

        Platonen eskolak zioan gure arimak ziradiala zelütik lürrila eraitsi, Jinkoari zerbützü egiteko, heben angüriek bezala zerioien zelian egiten; bena gaxo hek beren sortzepena bidian ahatzerik berthüdiaren palazioala xüxen behargei ziradialarik abiatü, belhagile baten olhan ziradiala sarthü ta harek zütiala khatiñaz kargatü, menpea hain apalian ere jarri non xühürtarzünak edo herioak baizik libera e'lirokienik.

        So egiozü jale handiari, jan eztirokian begik ere dereie nigar eraginen. Soegizü bere osagarriaz amoros denari, nola dian amoroski zerbützatzen. Berhatza bethi pülsian heia odola bethi ber bidian doanez. Jaten dianentzaz bethi beldürrian, lotsa dereie egiten bizia llabürt dereitzen, urdaillaz dü abodekairi botika bat egiten, bethi dotorer galtho ta beha jende güziari min ezütianak dütü erraiten edo ixilik bürian bederaka dütü igaraiten, ta arra igaraiten; eztaki zoiñ den lotsagarriena delakoz güzietzaz lotsa Jinkoaren hamar manhier lizate lehenago arrabuhin eziez Hipokrataren bakhoitzari. Dialakoz ere hünian eritarzüna ta hantik direlakoz zaiñ eraisten, zain güzietan min diala dago heiagoraz, ta manhiak erhokeriari hon izanik ere harenari honkirik eztereie egiten. Ezta gaitzegilerik galeran min biziagorik dianik, eziez halako arimak diana bere khorpitziari emaiten, pare dago erliari ezpel lilia xüskatürik hiltzen dena, bata mendikatara, berzia lili soberatara joaitez azkenekoz zapartatzen dirade.

        Ordüzegi khorpitzaren geñhatziak higatzen dü osagarria, sobera janak ta edanak erhaiten. Soegizü konbent(i)etan zonbat bizi diradian osagarri mehienak, diradiano azkarrenak gazterik mündian hiltzen. Job santia ikhusten zienek düdan ziradian gizona zenez gorotza gizontü alabadere bere thormentü harrigarrietan Jinkoak zereioan zokhorriak ziradian haiñ izigarri non erraiten beitzian deusere etzela beraren minak beno maithagarriagorik hantik ere gizonak zonbat bere gaiñ har liroan dereikü erakhatsi, arimarentzat. Khorpitzaren aldiz mündü güzia gerthaldiz estalirik dago, gosiari bere doia, egarria ere beria, tieso izaitez zentzüer gor ta khorpitzari gogor diradianak, eritarzünak bekhant ta bizia Iüze dutiela, lan soberana indarrak ezpadütie nekatü.