MAZARRON-DIK

1915eko ekainaren 6an

        Sarritan esan ohi eustan txikitxua nintzenean neure amak:

        — Batxi, emoten deutsudan sartadagaz, bazoaz Murtziaraino.

        Nik orduan uste izaten neban guztizko urrun egoala herri arrano hau, eta pentsamendu garratzak egin be bai, zelango herriren bat ez ete den.

        Horra nondik, handia hazi naizenean noizik behinean ikusi beharra heldu jatan, baina behinik behinean Murtzia guztia Mazarron lakoa bada, ez ikusteko hobea da.

        Joan naiz gaur herrira eta atzetik izan dodaz hor ehunen bat mutil txiki ingelesa naizelakoan, «Johnny, givi guan penny» esaten. Arraioa!

        — Ni ez banok ingelesa, ni euskalduna banok.

        — ¿E usté basco? ¿Ese pueblo no é inglé? —dinost agure batek.

        — Ez dozu ikusten ba gure ontziak ze ikurrin daukan atzean? Hortxe da ezagun ingelesak ez garela.

        Karabinero batek dinost orduan:

        — Aquí casi toda es gente que no sabe de letra y por eso no conoce la bandera.

        Zeuen ikurrina be ez dozue ezagututen? Gero etorriko zarie gu ilustretan hara gure herrira zuen ikurrina larregi be bazter guztietan ezagutzen daben tokira.

        Orain bederatzi hilabete geure ontzia zamatu zen meatzez hemen. Ordutik eta hona besterik ez da zamatu. Mutilak, hemen jagok gosea!

ß

        La Calera-tik eta Mazarrongo hurira hiru ordu baino gehiago dagoz oinez, eta, arranoa!, egun guztietan atzera eta aurrera oski guztiak apurtzen izan dodaz. Horra ba, atzo badakizue zer egin neban? Asto eder bat erosi sei ogerleko eta erdigatik. Orain ederki nabil eta inork atzera erosi nahi ez badeust, goazenean neugaz daroat, hahor nondik orduan izango garen barruan bat gehiago.

EKANDUAK

        Adiskidetasuna harturik hemengo sendi batzuekin egun gitxian sumatu dodaz euren bizikeriaren zertzelada asko. Hemen ez dago hamasei urtetik gorako neskatilarik, ez egurastuten ez kalean zehar bakarrik ibilten denik. Beti ibilten da eurekin euren ama edo izeko edo beste pertsonaren bat, bertorako osoz itsusia delako neskatila bat bakarrik ikustea.

        Senargaia agertzen jakonean, mutilak bati egiten dau hitz neskatilaren amagaz, eta inoiz be ez beragaz. Ikusi beleukez elkarregaz bakarrean zeresanak izango litzatezelako.

        Mutil gazte gehienek dakie kitarra, mandurria edo laud deritzona joten, eta gauero joan ei dira euren maiteen etxera (lantzean batera) euren tramankuluekin euren bikaintasunak erakusten. Neskatilen etxekoak jakiten dabe zer ordu inguruan etorriko diren, eta gertu egoten dira gazte aldra hori hartzeko. Mutil aldra jesarten da hartarako ipinita dagozen jarlekuetan, eta berehala hasten da orkesta. Etxeko neskatilaren senargaia jesarten da bere aita-amen erdian, eta ahoz hitzik beren maiteari zuzendu ezin izan arren, beren musikagaz zuzentzen deutsoz beren bihotzaren txatalak. Burua beheraturik eta ezpainetan hainbat atsegingarrizko amets dituela eskertzen ditu harek bihar-etziko emazte zintzoak beren gogoaren barru-barrukoak maitekiro zuzentzen deutsezan tramankulu musikalariaren hari jakin eginiko hitzak.

        Lau edo bost pieza joten dabezenean, agur eginda joaten dira mutilok beste adiskide baten emaztegaiaren etxera. Neskatilaren aita-amek laguntzen deutse ateraino, baina neskatilak ez. Harik eta ezkondu arte, ez ei ditu bertan behera uzten amak bere alabak, eta amarik ez daukanari egiten deutso zain, edo izeko edo aizta ezkondu, edo nor edo nork.

        Gazteak ginenean, ene irakurlea, gu be sarritan joaten ginen neskatilen etxera, baina ez musika joten, ezpabe ze haginei eragiten baino. Halakoak ginen gu, kendu neskatilen aita-amari txitxi-koipetsu edo ahozpeko arrautzak eta katilukada esne garratzak eta, ipinten genduenean sabel zitala ondo, urten. Eta garratzena: gure herriko Trinkoniok bere emaztegai Mari Kontze Errotokerkoari hamazazpi afari garbitu ondoren, ezetza emon eutsan eta honez gainera, beheragoko koplak abestu:

                        Arratzu ta Mendata

                        alkarren onduan

                        bitarten Errotoker

                        hor beheko zuluan;

                        Mari Kontzen kontura

                        ai neure ahuan

                        hamaika kopau eder       

                        sartun dot barruan.