CARDIFF ETA BARRY DOCK-ETIK

1914ko maiatzaren 13, 15 eta 18an

        Gogoa ilun, bihotza samintasunez beterik, zuek hor itxialdian bihotzean egin jatan barru-barruko zauria ondo osatu barik heltzen naiz hona, eta uste izan zeinkiez zelako aldia eukiko neban.

        Hartzen dot neure ondotik morroi bat, eta han noa herrira. Hemengo kale nagusira helduaz batera ikusten dot etxe bat, espainiarren ikurrin zahar bat ate-buruan daukana. Oraindino goiz da, denda guztiak dagoz itxita, ikurrindun etxea be bai.

        «Itxaron egin beharko joagu» dinotsat morroiari, eta han geratzen gara, garbitzaileak zelan kaleak garbitzen dabezen adi... Ni isilik, morroia isilik, ni neure pentsakizunetan, eta morroia ez dakit... Zortziak dira... Nor edo nor jagi da ikurrin-etxean, hurrengo kantu hau dantzut-eta:

        — ¡Ay!... er que tiene penitas no duerme y yo siempre estoy durmiendo... mardita sea la hora...

        — Demoniñe! Txo, aditu dok ezer? —dinotsat mutilari.

        — Bai, beti dagoela lo.

        Edegiten dabe leiho bat berehala, eta ikusten nau etxeko gizon horrek ate aurrean nagoela, eta deituten deutso bere emazte edo dena delakoari:

        — Vaite abaixo e ábrele á porta a ese maordomo e mais ó rapaz.

        Eta baderantzutso barrutik atsoak:

        — E logo, ¿porqué ti non vais?

        Halan eta guzti be, handik gerotxuago edegiten deusku galiziar andaluz kantuak ederto dakitzan horrek, baita be badamosku kafe bero-beroa, eta harik eta dendak zabaldu arte barriketan lagundu be.

        Galiziarren ele edo berbetatik ahalik ondoen euskaratuta hor doa ba berak esan deustana:

        — Hara, adiskidea. Hemen Ingalaterran ezin gara bizi ezertara be, eta diru apur bat batu arte egoteko ustean gagoz gero Espainiara joateko. Etxeak guztiz garestitu dabez lehendik hona, eta honeek legez, beste gauza guztiak. Ezin leikio oratu ez okelari, ez arrainari, ez azukreari, ez kafeari, ez teari, ez ezeri. Dena garesti, eta etorriak geroago eta urriagoak. Nik uste neban hau beste gauzaren bat zela, baina kalabaza zahar bat! Hau askozaz be txarragoa da Espainia baino.

        Lehen neukan gogoa ilun, eta galiziar arrano honek oraindino itunago ipinten nau.... Edegi dabez denda-ateak, eta erosirik hiru edo lau aza eta abar, han nator neure ontzirantz, eta horra non aurkitzen dodan Saponarru okina zorro handi bete ogi lepoan daroala. Jaurtiten dau lurrera zorro hori eta han dator:

        — Kaixo, Batxi, aspaldikoa! Zelan habil edo? Hemen jakart ogia nahi badok, ederra gero! Nahikoa barre be egiten joagu hik Euzkadi-n ipinten dokazen arranokeriekin...

        — Barre? Eure amaginarrabari egiok... Zaputzeko bat emon ez daikadan gera... eta hartu badaitak hartu... Ahoko haginok guztiok joakizak hor aurreko policemanarengana...

        — Hiri zer edo zer jazo jak nor edo nogaz, eta ni nok orain ordaindu behar joadazana inoren erruak... Hor daukak ogi hori... Banoak, agur.

        Gogaldi oso txarra daukat, Kirikiño. Ezin ahaztu jataz hor aberri eder horretan egin nebazan eguntxuak, beti norberenen ondoan, norberen senditxuaz jolastu, lantzean barriketaldi bat egin zeugaz... Eta orain, barriz, horko nasan utzi norberen emazte eta umeak, aberria be hainbat metro atzetik, eta zu be utzi hor txapalketan... Eta ni hemen... urrun... eta hurrengo horrantz noiz joango naizen ez dakidala.

        Samintasuna dago bakarrik neure bihotzean!

        Apurtxu bat konortera natorrenean bidaliko deutsuedaz albiste hutsezko idazkiak, baina gaur hauxe bakarrik, neure bihotzeko adiskide Kirikiño.

OPORKETAREN ZORITXARRAK

        Hemen dagoz lotuta Mar Rojo, Olabarria, Salvadora, Pagasarri, Mar Cantabrico eta ez dakit zein gehiago. Cardiffen, Newporten eta hortik dagoz hogei baino gehiago, denak lotuta. Errukarria da ikustea hemen bertan behera hainbeste balio daben honeek, edozein zurkulutxutan sartuta, inork ikusi gura ez legez. Honeexek dira oporketaren zoritxarrak.

ATSO BATEK HAIZEA HARTU GURA

        Sufragistek Londresen erosi dabez haize-ontzi batzuk, eta euretariko bati otu jakon lehengo egunean igon behar zela gora, gizonak egiten dabena berak be egitearren. Igon zen, baina atzera berehala jaitsi zen, ezin zen ba egon luzaro airean. Orain dinoe gizonek, atsoek ez dabela balio haize-ontzietan ibilteko, eta barriz atsook ei dinoe, haize-tramankulu horreei makinan zer edo zer egin deutsela gizonek eurak zirikatutearren.

CARDIFF ZELANGOA DEN

        Guztiz herri ederra da alboetarantz, kale ederrak daukaz eta zabalak. Guztietatik tranbia igaroten da; zuhaizti, zumardi eta beste gauza asko daukaz alboetarantz. Barriz Cardiff sarrerara etorriz gero, hau herri guztiau da erdaraz esan ohi den cosmopolita, hemen ba dena dago nahaste: espainiarrak, euskotarrak, italiarrak, greziarrak eta abar. Barriz txinatarrek kale bi osoak eurenak daukiez. Honeek gizonok hain dira emakume antzekoak, eze soinekoak garbituten ekiten deutsie horko atsoen antzera.

        Ingelesak ondo dabiltza honeek hona agertu zirenetik, guztiz merke garbitzen dabezelako soinekoak, eta emakume askok baino hobeto. Etxe guztietan daukie idatzita 'Chiness Laundry', honek esan gura dau txinatar ikuztailea edo soineko-garbitzailea. Hahor ba, Kirikiño, honeexek be ederto bizimodua ateraten dabe, behinik behin idiak apaxkada emoten dauen tokian, gu barriz hemen itsaso gainean beti geure bizia haritxu batean dogula.

        Txinatarrak be gu baino gehiago ete diren nago, baina niri honeek ez deuste adarrik joko, ba gaurtik hil gitxi barru horra noatsuenean agertuko naiz txinatarrez jantzita lau kanako bizarragaz eta kopeta handi bat buruan, eta hor Plaza Barrian ipiniko dot etxe bat ate-buruan 'Lavandero Chino' idatzita, eta gero dirua nahikoa daukadanean, etxe barritxu bat eginda ederto igaro zahartzaroa neure atso motzaren ondoan.

OPORKETA

        Albisteak badagoz jakingarriak izango litzatezenak, edo askori jagokezenak, baina ez noa bidaltzen ez dodalako gura elkar ikusiezinik. Hahor ba, honeek barriok dira oporketaz.

        Badakizue oporraren lehenengo sustraiak hemen urten ebala, eta geure ondotxuan dago lehenengo bertan-behera utzi zen ontzia; eta beste biak be, hur samartxu. Badakie ba Euzkadi-ko irakurleek hiru ontzi Maritima Nervion-ekoetan jaio zela gaur itsaso guztian zabaldu den oporketa hori, eta hirurok dagoz hementxe.

        Zenbat eratara eginiko hitzak entzuten diren, eta pentsatu leike denak dagozela zuzen-zuzen eta, norbera norengana jausi? Nik ez dakit. Behinik behinean hemen asko entzuten da.

        Oporketa honetaz asko esan leike, baina neu uzten noa beste batentzako, beste batek egin daiela.

        Nik dinodana ez da besterik euskotar onagan ez dagoela opor egitea, ez ugazaben aurka joatea, baketsuak eta beharginak garelako, ondo begiratuak izaten garelako munduko toki guztietan.

INGALATERRAKO LARUNBATAK

        Joan nintzen lebatza erosten eta urten jatan bidera gizon ondojantzi bat, eta txanpon bat eskatu eustan katilu bete salda hartzeko.

        — Baina gizontxua, zergatik ez dozu lan egiten eta irabazten? —esan neutsan neuk.

        — Gizona, ba —erantzun eustan—, hemen Barry Dock honetan guztiz dago urri lana, eta ez dago non irabazi txiki bat be.

        Errukituta emon neutsozan penny bi, eta kale-musturtxu batetik geratu nintzen begira ea nora joian. Nora joango zen ba? Zuzen-zuzen garagardotegira.

        Honelakoxeak dira honeek ingeles gehienok. Ontzia nasa ondoan dago larunbat batean, ehun baino gehiago etorten dira, batzuk alkondarekin, beste batzuk jaka edo beste jantzi batzuekin, edozein salneurritan saldu gurarik, eta ezer erosten bajake, han doaz diruagaz edaten. Hau tamala! Hain jausita egotea gizonak edarira!

        Balitzake hau beharginekin bakarrik, ez leike ikaratu, baina bardin ikusiko dozuez kapela eta makiladun gizonak be, eurak behar daben lebatza aldean dabela larunbata helduz gero.

        Eta emakumeak? Honeek arranotxuok barriz gizonak baino handiagoak oraindino hartu ohi dabez dirua euren senarrei harrapatu ahal deutsieenak.