www.armiarma.eus
idazleak eta idazlanak Herri literatura TESTUAK Corpus arakatzailea Klasikoen Gordailuari buruz



Ama euskeriaren liburu kantaria
Felipe Arrese Beitia
1900

      [liburua osorik RTF formatuan]
      [inprimitzeko bertsioa PDFn]
      [Literaturaren Zubitegia]

 

Iturria: Ama euskeriaren liburu kantaria, Felipe Arrese Beitia. José Astuy, 1900

 

aurrekoa hurrengoa

JAUNGOIKOAREN PROBIDENTZIA

 

                Saritua izan zan 1883an Markiñan

 

                Gaizki dabilena

                Gaizki amaitzen da.

                Ondo bizi dana

                Ondo ill.

                        (Esaera zarra)

 

Maiatzak oraindiño

Eguntxo bat eukan,

Erretxiñolak pozik

Kantetan erautsan,

Lorak egozan arro

Zelai ta landetan,

Soñera barriakaz

Lurra agiri zan

Iturritxoetan,

Ura murmurketan,

Ibai garbietan,

Zeruak barriz ziran

Biziro pintetan.

 

Arpegia añ argi

Eukan eguzkiak,

Begiratuteko duiñ

Etziran begiak,

Artuko eutsezala

Inguru guztiak,

Iñok ez eban uste

Añ laster odeiak,

Baña pilla andiak,

Baltz eta zuriak,

Añ izugarriak,

Laster burrukarako

Zirean jagiak.

 

Peru agura zarra

Pobretxo jantzirik,

Edur gisan burua

Oso zuriturik,

Ezin ebala bota

Oñkada ariñik,

Egoalako urtez

Guztiz astundurik,

Urbiñan urtenik,

Goisean goisetik,

Bizi zan etxetik,

Arantzazura doa

Promesa egiñik.

 

Eguzkia gorde zan

Alako batean,

Estalgi baltza jakon

Jazarri aurrean,

Peruk zelan ez eukan

Etxerik aurrean,

Mendian aurkitzen zan

Igo bearrean,

Sasoi ederrean

Larogei urtean,

Bizita lurrean,

Elgean goruntz doa

Baña aldatsean.

 

Trumoia asitenda

Burruka soñuan,

Tximista bat jaustenda

Peruren onduan,

Aretx bat birrintzen dau

Sarturik barruan,

Gizona larriturik

Jausten da soruan,

Añ une gaiztuan,

Eta txit estuan,

Al eban moduan,

Birjiña Arantzazuko

Deitzen dan beinguan.

 

Elorri batera zan

Nekez urreratu,

Bere anparupean

Jarrita geratu,

Arria zan bertatik

Goitik abiatu,

Orri eta erramak

Ugari apurtu,

Aiseak azkatu,

Euren putzak txistu,

Odeiak urratu,

Errekak euriagaz

Bertatik gañeztu.

 

Batetik zarra eta

Bestetik sustua

Errukari egoan

Peru gisajua,

Egun artan baraurik

Tripea ustua,

Komulgetako ustez

Garbirik barrua,

Berorik burua,

Leorrik aua,

Gorputza oztua,

Promesa betetako

Baña piñ gogua.

 

Zaldun bat agertzenda

Goian atertzean

Gordin osagillea

Zana Barrundian,

Peru gisajoaren

Tokira jastean,

Nai nok esango leuke

Alan ikustean,

Añ taju tristean,

Bakartasunean,

Leku urriñean,

Lagunduko eutsala

Al eban añean.

 

Euria ebalako

Barriz abiatu,

Zalditik an jatsirik

Gordin zan geratu,

Baña eskurik onek

Ez eutsan luzatu,

Ezta begi onakaz

Bere begiratu,

Añ gitxi lagundu,

Ikusirik estu,

Noz eban atertu,

Agurrik egin baga

Gordin zan aldendu.

 

Zaldira zelan igo

Munatxo batetik,

Asten jako lau oñan

Arinka bertatik,

Gordiñek bridai sendo

Tiratuagaitik,

Aberea gelditzen

Etzan orregaitik,

Doa arri artetik,

Naiz sastraketetik,

Zeñ bide ertzetik,

Bota arte nausia

Lurrera gañetik.

 

Entzuten da bertatik

Dei bat añ estua,

«Neure gogortasunen

Au dot kastigua!».

Arritzen da onegaz

Peru gisajua,

Karidadez bizturik

Ikustera dua,

Txit errukitua,

Oso samurtua,

Gordin arrizkua

Troka baten jausirik

Dakus zelaitua.

 

Berak gura ebana

Egiñ ebanean,

Tximista legez iges

Zaldia bajoian,

Egon arren añ makal

Peru gorputzean,

Laguntzeko usteaz

Al eban añean,

Erripa añ txarrean

Leku labanean,

Arrisku artean,

Pozik aurkituten zan

Beeratu zanean.

 

Baña Gordin egoan

Lekura eldurik,

Dakus au pultsu eta

Arnasa bagarik,

Burua arri ertzak

Erdi bi egiñik

Azkenetan dagola

Oso sinisturik,

Txito samurturik,

Belaunikoturik,

Jaunari gogotik,

Erregututen deutsa

Arimeagaitik.

 

Erregu txit luze bat

Egin ebanean,

Oitura dan legetxe

Kristinau legean,

Illa bertan larga ta

Aldats garratzean,

Igo ezinik dabil

Atx mutur artean,

Eta goi aldean,

Begiratutean

Txakurraz nastean,

Bigun eizaria dau

Ikusten bidean.

 

O! Bigun eizaria!

Eutsan laster deitu,

Zurturik ots onegaz

Ezin zan geratu,

Peru nozbaiten jakon

Nekez urreratu

Puskaten atseden ta

Berbaz abiatu,

Zearo autortu,

Zer zan an gertatu,

Damua agertu,

Gizon bat añ dongaro

Zalako amaitu.

 

Bigunek eutsan dana

Entzun arduriaz

Errukitutzen zala

Osalari illaz,

Eta mirariturik

Peruren fediaz,

Bujakan erabillan

Jateko gauziaz,

Ardao ta ogiaz,

Gaztai ta aragiaz,

Al eban guztiaz,

Indartu eban Peru

Galdua gosiaz.

 

Azkenez esan eutsan

«Jaunak nai izan dau,

Gaur zure birtutea

Peru ondo probau,

Bere Probidentzia

Egizu alabau,

Berak oi gaitu bada

Guztiok gobernau,

Beragaitik dirau,

Ta dabil mundu au,

Berk ekarri nau,

Estutasun onetan

Zaidazan anaparau».

 

aurrekoa hurrengoa