FIRI-FIRI
XLVII

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

EZTIRA GUZTIAK LOTIAK

        Egun bakotxeko egutegi-orriari urrengo egunerartean bakean itxiteko oiturea daukot nik neuk, etxean nagoan artean.

        Eta Txitxuk be bai, urrean; neu kanpotik ez nazan artean, beintzat.

        Eguna bera norberaren aurrean dagoan artean atzea emon barik dagoala ta, uste dot eztala ondo, egunak berak atzea emon artean, berari yagokon orriari atzea ikustea.

        Ta aorretxegaitik, eztot ikusi Agorrillaren 7-an nire egutegi biak ekarri daben ikusteko gauzea urrengo egunerartean: 8-rartean.

        Baña urrengo egun onetan euron lekuetatik kendu ta biak imiñi dodaz (suertez be, biak batera), neure begien aurrean.

        Eta, neuk uste eztodala, Txitxuren begien aurrean be bai.

        Txitxu, neuk igarri barik, neure atzean egon da, antza, orriok euron atzean zer dakarren ikusteko neuk besteko egarriaz.

        —Olangorik... ikusteko be! Batau euskerazkoa ta besteau erderazkoa direala, gauza bardiña dakaskue biok eta, suertez be, egun bat-baten.

        —Izkirimiria da gauza ori,... oyez?, diñost Txitxuk.

        —Bai, antza.

        —Bayetz esan lei, ba barretxu bat edo beste be eragin deutso.

        —Bai, ba.

        —Baña berorrek eztau irakurri ondo ez bata ez bestea.

        —Zer diñok, Txitxu?

        —Ondo irakurri balituz, ez ebala berorrek barre egingo geyagoko barik.

        —Zelango geyagoko barik?

        —Ez ebala egingo barre, izkirimiri-egille bion uts andi bat aitatu barik.

        —Utsen bat egin yoek izkirimiri-egilleok?

        —Bat ez txikia. Begiratu begio lenago euskerazkoari ondo... ia zer diñoan.

        —Auxe irakurten yoat nik emen:

        —Ulergatxa benetan guri yazoten yakuna. Gaixo bardiña daukagu, ta osagille bardiña, ta... niri ardaoa edatea galerazo egin deust eta zuri ez. Zelan izan leike au?

        —Nik Patxikonetik edaten dodalako eta zuk barriz osagillearen aitagiñarrabanetik.

        Baña..., itxaroik apur baten..., emen zeozer oker yagok.

        —Ikusi dau zeozer oker dagoana. Aointxe len baño obeto irakurri daula esan lei orduan. Baña, ikusi dau non dagoan okerra? Ez al dago osagillea ardaoa edatea bere aitagiñarrabanetik ardaoa gastaten daunari galerazoten agertutean?

        —Bai, alantxe dok.

        —Ba irakurri bei barriro erderazko orria be... Beutso.

        —Tirok, bai!

        —No me explico lo que pasa. Tenemos la misma enfermedad y el mismo médico, y a usted no le prohibe beber vino y a mí sí.

        —Pero es que usted compra el vino en casa del suegro del doctor.

        —A, mutil, emen be oker bardiña yagok. Emen be osagilea ardaoa edatea bere aitagiñarrabanetik ardaoa gastaten yoanari galerazoten agertuten dok.

        —Aointxe egin bei baye, esanik: izkirimiri bardiña dakarre orri biok, eta biok uts bardiñagaz.

        —Uts andia dok, izan be, egille batentzat... eta bientzat be... zur-antza emon gurarik egille berak edo eurak asmauriko ipuiñeko lagunari, orretan asi ta gero, loak artuta, zoro-antza emotea.

        —Ez eban loak artuten, botaziño-egunetan, guk Txorierrin ezagutu gendun taberneru zar bat, erriko gizonak diputadu-geyen edo kontzejal-geyen lepotiko gastua egiten bere etsera joan deitezan alegiñak egiteko kontuan.

* * *

        —Gero, bakizu, e?.. Bazkalduten, neure tabernara —esaten eutsien, kolejiotik urteten ebeneko, polito polito lepoan yota.

        —Ondo dago —erantzuten eutsien baltzen alderdira botoa emonda urteten ebenak.

        Eta bora pozik, ori entzuten ebanean.

        Ba bera baltza zan, ikaragarrizko baltza; bere tabernako ardaoa baño baltzagoa.

        Ta berari ondo dago erantzutea, baltzai botoa emon yakielako senallea zan berantzat.

        Baña danak ez eutsien erantzuten ondo dago.

        —Nik karlistai emon deutsiet botoa, batek baño geyagok erantzuten eutson.

        Berak gura eikean baño geyagok.

        Baña ez zan orregaitik ikaratuten.

        Baekian onekaz be zelan yokatu.

        —Zer esan dozu, adizkidea? esaten eutsien.

        —Nik karlistai emon deutsiedala botoa. Eztot iñor engañeu gure; eta orregaitik, yakin dagizun diñotsut... karlistai emon deutsiedala botoa, ze arrano!

        —Karlistai emon deutsezula zeure botoa? Tira! Ezkara orregaitik asarratuko, adizkidea. Ni neu baltza naz; baña neure suiña, bakizu, karlista andia da, munduan iñor bada. Alan da ze, karlistai botoa emon badeutsezu, zoaz neure suiñaren tabernara, suin ori dogu senitarteko karlista andia ta. Eztaukazu zetan yoan beste taberneru karlisten tabernatariko batera be. Bakizu: nire suiña karlista andia da. Zoaz bere tabernara.

(1934-ko Iraillaren 9-an argitaratu zan)