FIRI-FIRI
XXXVII

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

TXITXUK BADIÑO ZEOZER

        Blasko Ibañez errepublikanu illaren azurrak, edo autsak, ataute dotoreren baten ekarri dituez errepublikanu bizi batzuk Balentziara.

        Ba irurogei mille peseta kostau el da ataute ori.

        Dirua da gero!

        —Irurogei mile peseta amabi mille ogerleko eztira, ugazaba?

        —Bai, Txitxu, ogerleko bakotxak bost peseta yaukozan artean.

        —Nik eztaukot orrenbeste.

        —Orrenbeste orregaz ogerlekoak beste esan gura izango dok ik, barraban orrek, bear-bada...

        —Bear-bada barik, ugazaba. Nire praketako boltsak eztira ausiko diru lar erabilliagaitik.

        —Esku artean ainbat erabilten dok, ba.

        —Erabilli bai, baiña euki ez. Zelan etorri, alan yoan.

        —Ori dok garbi yokatutea.

        —Errepublikanu askok eta sosialista askok gura daben lez.

        —Olan yokatu gura yoek?

        —Olan yokatutea gura dabe. Gauza bat da, berorrek ondo dakian lez, olan yokatu gura izatea ta beste bat olan yokatutea gura izatea. Olan yokatutea gura daunak bape neke barik gura izan lei, berak olan yokatu barik, besteak olan yokatutea.

        —Euskeraz berba egiten badakiala esan leik, Txitxu. Alde andia yagok, bai, beti be, aditza tea-gaz erabilterik tea-barik erabiltera. Baña euskel idazle batzuk etxakiek, antza.

        —Euskeraz ondo eztakielako.

        —Zeozegaitik izango dok.

        —Baña, zegaitik itxiten deutsie euskeraz ondo eztakien idazleai euskerazko lanak egiten? Eztago multarik orrentzako?

        —Ezaututen dok euk olango idazlerik ala?

        —Ez al da naikoa ta lar euron lanak ezaututea? Onako papertxu onetan dagoana be olangoren batek egiña izango da. Suertez be, aoraintxe irakurri dot neuk, eta neuk irakurri ta gero berorrek be irakurri dagian gura neunke. Berorrek... berorren pekatuen parkaziñorako irakurri gura badau, beutso. Ostean, obeto izango dau yaramonik egin ez. Baña gaur berton aurki egin dituz pekatutxu bi, neuri zer andi barik, katua dala katu, egin deustazan agirakaldi biakaz; ta artu bei, ta irakurri bei, alde orretatik ona baño obea izango dau ta... Bakit berorren eroapenari bear eragiteko beste atsekabe emongo deutsana.

        —Luzea dok?

        —Olangorik! Luzea ete dan itanduten deust eskuan daukon gauzeagaitik?

        —Eskuan artu baño ez yoat egin, Txitxu. Ez yeutsat oindiño begiratu. Albadiberea (distraidua) banok, baña ez orrenbestean.

        —Neu baño geyago ez beintzat. Andia yazo yat neuri, gaur goizeon ain zuzen be, ugazaba. Baki Patxo Baketxu neure lagun andia il dana.

        —Bai, ta bayakiat Baketxu ezizena zegaitik imiñi yeutsien be... Beñola...

        —Itxi bei, mesedez, gerorako ipuin ori; ba ostean, neu albadituko naz, bere arimearen aldeko elizkarian bertan egin nazan lez. Yoan naz elizara, ta lutu-aulkiaren atzeko aulkira yoan be, trapa-trapa. Ta lutu-aulkian ainbeste lagun ikusirik, asi naz ia euron artean Patxo Baketxu bera ete dagoan begiratuten; ta eztagoala ikusi dodanean, «au beste illen baten elizkaria dok, antza» esanda, geyagoko barik, atzera etorri naz etxera trapa-trapa, elizkaria bertan bera itxita.

        —Ik egiteko eztok asko.

        —Ez, jauna. Irakurri bei, orain, eskuan daukon orritxu ori.

        —Lenengo-lenengo, eskuan ete yaukodan begiratu bear yoat... Emen yagok.

* * *

        —Ta, zer deritxo, ugazaba?

        —Zer yeritxodan? Penitentzi makala ez deustaala euk emon neuri ipuin au yagoan eran irakurri eragiñaz. Ai! Olango penitentzi barik irakurri nayoan neuk ipuin berau antxiña baten, erderaz, orain aiztuta yaukodan leku baten, Txitxu maitea.

        —Orduan, ori euskeraz olan imiñi dauna biurtzalea da edo izan da lan orretan.

        —Bai, antza.

        —Eztauko biurtzale onaren antzik. Antza daonetik, biurtzale biurra da. Biurra edo okerra edo oker biurtuten dauna.

        —Okerra be okerra az eu, Txitxu, eure eritxi zuzenak emoten.

        —Geyago be emongo neuskie nik olango euskel idazleai. Esate baterako, geyagotan euskeraz ez idazteko baimena.

(1933-ko Zemendiaren 5-ean argitaratu zan)