FIRI-FIRI
XXXII

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

TXURI, ZARRIZERA BIDEAN

        Gaur neuk, Txuri deituten deustien katu gizajo onek, egin bear dot, antza, gaurko Firi-firi au, aste onetan; artekoan lez, Firi-firi barik zeu, irakurla maite ori, geratuko ezpazara.

        Nire ugazaba Txitxuk ez ei dauko astirik, eta beronen ugazaba nekatuta ei dago.

        Ta nik astirik eztaukodanik ez nekatuta nagoanik ezin esan nei ta..., egin bearko dot zeozer, adizkidea.

        Ganera, neuri yagokit aste onetakoa egitea, Zarrizen zelan ibilli nazan esateko baño ezpada be. Ba zuk eztozu yakingo, bear-bada, baña Zarrizen egin dodaz egun batzuk.

        Ta, bear-bada, Zarriz zein erri dan be eztozu yakingo, ta auxe be, bada-ezpadan, esan egin bearko deutsut.

        Auxe beartxu au daukot ganera, Txitxuri eskerrak.

        —Txuri, Arabako uri nagusira yoan bearko dok gaur —esan eustan lengo asteko astelenean.

        —Gazteizera?

        —Gazteizera ez; Zarrizera. Ordua dok, mutil, uri orreri Zarriz deituteko, ba urte batzuk bayaukozak onezkero.

        —Deitu beyo, Txitxu jauna, berorrek gura daun lez, baña ez beist agindu niri orra uri orretara yoaterik. Nik eztaukot or zer-egiñik. Badaki berorrek ni ogi-zalea ez nazana. Arraiña edo okelea euki ezkero... Eskatu al deutsat iñoiz ogirik berorreri, ugazaba? Ogia geyagoko barik eskatuten daun umeari auxe esaten deutso bere amak Txorierrin:

                Ogie?

                Araban dauko begie.

        —Ba ik eure begia edo begiak biak, ain zuzen be, aurreko zortzi egunean, antxe euki bear dozak: Araban; eta Araban bertan be, uri nagusi orretan: Zarrizen. Ta an eure begiak eukiteko..., bertara yoan bearko dok urrean.

        —Bai, begiak bizirik an eukiko badodaz.

        —Ba bizirik, bizkorrik eta zurrik euki ta erabilli bearko dozak an. Badakusk, ikusten dok... au pardeltxu au?

        —Maletiña esaten deutsie orreri batzuk, ugazaba.

        —Itzat bardin izango dok pardeltxua deitu nai maletiña deitu. Maletiña deitu arren, eztok doan baño andiagoa izango.

        —Beti be, neu baño andiagoa bada.

        —Alantxe dok; baña bai bear be, eu beronen barruan yoango baaz.

        —Ni or yoan? Ezpeist agindu olangorik olgetan be.

        —Olgetan barik, bene-benetan yoan bearko dok, Txuri. Olgetako, leku gitxi geratuko yak emen, ugazabak berton sartu yozan gauzen ganean.

        —Orduan, ugazabak dauko bijea Zarrizera.

        —Bai, ba.

        —Ba beyoa bera ordu onean. Ni ez nau bear bija orretarako.

        —Baña neuk bear aut, neu andi-andirik yoan barik, ugazabaren bija orretan, eta atan be, Zarrizen yagoan bitartean, bitarte orretan an... ugazabak eta bere lagunak zer egiten yoen ikusteko. Ejersisiotara yoala esan yeustak, eta yakin egin gura yoat zelango ejersisioak dozan orrek. Bildur nok orrekaz ejersisiookaz ez ete yeuskun ekarriko buruko miñen bat... Lerrousek edo Azañak yakiten bayeutsiek yakin zer yarabillien... Eurok baño lenago neuk yakin yagidala, Txuri. Geure ugazaba on au an fusillagaz edo ezpateagaz edo makilleagaz ejersisioak egiten ikusten badok ikusi, etorri adi arin ona, neugana, neuri esaten, lau-oñean baño ezpadok be, olango ejersisioetatik sasoiz berari alde eragiten yoan nayatxakion.

        —Txitxu, artuik pardeltxu ori, ta ator beingoan. Urten yagigun... —deituten dau Txitxun ugazabak.

        —Bai, jauna: ointxe... Ia, Txuri, ator ona ixil-ixillik. (Au Txitxuk belarrira diñost neuri).

        Eta lepotik polito polito oratuta, pardeltxuan sartu nau txistua baño ariñago. Ta ez naz neu konturatu... pardeltxuaren giltzaren zulotik bera, eskutik pardeltxu berau daula, ugazabaren atzetik etsetik urteten ikusi artean.

        Emetixek, giltzaren zulotik, entzun deutsat Txitxuri bere azkenengo onu (kontseju) eder au:

        —Ez egik egin alegiñik pardeltxu onetatik urteten, ugazabak berak beronen atea zabaldu artean. Ta orduan be, ugazabak berak igarri barik urteteko, oba itxaron ia noiz berak urteten yoan bere logelatzat an bertan, kuartelean, artuko yoan gelatik. Orduantxe izango dok polito polito bere atzetik urteteko ordua, albadituta (distraiduta) bayagok; eta egongo dok, lengoa badok.

        —Txitxu! diñotso, onetan, Txitxuri ugazabak.

        —Zer, ugazaba?

        —Giltzpean eukiko dok gero Txuri. Katu ederra yaok bera... apari bat beragaz egiteko, ta badaezpadan be, norbaitek edo norbaitzuk orretarako ostu ez yagien,... ez egiok itxi etxetik urteten.

        —Ezpei euki bildurrik. Giltzpean dago; ondo gordeta, bedinkaturik.

        Olantxe erantzun dau Txitxuk serio serio.

        Ta ni... iya egon naz, ez ain serio be, baña bai gura neunken baño serioago, beñola Iparragirre geureak kantau eban antzera, auxe, neuk ointxe atonduriko kantatxu au kantateko:

                Giltzapean sartu naute

                poliki poliki.

                Ai, Otxorio Gariarton

                katuak baleki!

Txuri

(1933-ko Urriaren lenengoan argitaratu zan)