FIRI-FIRI
XXXIII

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

TXURI, ZARRIZEN

        Miau! Marramiau!

        Emen nago.

        Emen, esaten da, Zarrizen.

        Ta oindiño neure ugazaba Txitxuren ugazaba jaun onen pardeltxu politetik urten barik.

        Eta yakin ez noiz artean.

        Yakin baneu yakin, Txitxuk berak emen sartu nindunean, bertotik urten barik onen luzaro egon bearko nebana...

        Baña sartu nintzan bein, ta orain bildur naz berton zartu egingo ez ete nazan... egonaren egonagaz.

* * *

        Ointxe ta ointxe be burura etorriko balitzakio, deskuidu baten, oneri, geure ugazaba jaun oneri, pardeltxu onetatik berton daukon labañea atara bear daula...

        Esate baterako, bizarra kenduteko...

        Baña eztago antzik.

        Txitxuk, ondo egiteko, errezuetako liburua be berton sartu bear eutsan.

        Olan, ostatura eldu ta laster zabalduko eban kartzel estua dodan pardeltxu onen atea... Baña, emen sartu bearrean, eskura emon eutsan ta...

        Alan da ze, errezuetako liburuagaz eztaukot neuk probetxurik, ugazabak berak eukiko dau baña.

* * *

        Ixo! Badator bera. Badator, badator! Atara dau nonbaitetik giltz koskor bat. Oratu deutso pardeltxu oneri. Sartu deutso giltz koskor ori «emen nago» esaten egon yakon zulotik. Tira! Zabaldu deutso noiz-edo-noiz atea... Ni neu batu-batu egiten naz polito-polito albo batera; erdi-inguruan nagoala, bear-bada, ikusi egingo nindukela berak eta.

        Olango esturarik!

        Tira! Ez nau ikusi.

        Neu ikusi barik atara dituz bizarra kenduteko bear dituzan txibizkeri guztiak.

        Eta nik, berak atzea emon dauneko, atzekoaren begira egon barik..., zapart! saltu polit bat egin eta txistua baño ariñago atrapau dot gelatik kanporako atea.

        Ta, orain zer egin? Nora joan?

        Arin pentsau bearra dago, oyez?

        Tira, ba!... Nora yoango gara?

        Nora? Suetera noa.

        Bertatik surretara yatordan usaiñaren bide gozo-gozotik.

        Bidean noala, ainbat lagun ikusten dodaz, abade yantzita.

        Ta eurok be ikusten nabe neu urrean; baña bake-bakean itxiten deustie... neure bidean yoaten.

        Kanpotarrak dira danok, eta etsekotzat naukie eurok, antza.

        Sueteko jentea, bear-bada, konturatuko da bertan sartu naiteneko. Baleiteke.

        Baña ain zuzen be, bear-bada, bear izango nabe katua lez katu-bearrak egin dagiodazan.

        Gertu naitean, ezpan-alboetako bizar zuriok albo bietara begira dotore-dotore imiñiaz.

        Atea zabalik dago.

        Tira! Sartu naitean bertotik.

* * *

        Ordurik onenean sartu nazala esan lei.

        Etseko katuak euron bazkaria yateko imiñita daukien orduan, antza.

        Ba orretan diardue eurok, ekiñalean.

        Pillo bitan ikusten dodaz.

        Ta ni, neure kontuak beingoan atarata, pillorik andienaren erdian sartuten naz.

        Emen jenteak neu kanpotartzat eukiten gatxago eukiko daula ta.

        Emen sartu naz ba.

        Ta ondo artu nabe neure lagun barriok.

        Atan be, eurotariko batek.

        Oneri, bigarren kopaua yan dodanekoxe, begi-begiko egin natxako, ta irugarrena ahora daroadala, bayatort ondora, ta badiñeust:

        —Kontxo! I be emetik? Asko poztuten nok. Botaik ona bosteko ori, Txuri!

        —Bosteko ori, diñok? Etxakiat ointxe zeinbat atzamar yaukodazan. Gosearen goseaz, ikusi be etxoat egiten iya-iya artuteko yaukodan kopau gozoa baño besterik.

        —Yan egik, orduan, orain, asetu artean, beste ezeri yaramonik egin barik. Bazkal ostean egingo yoagu berba.

        Ta auxe esanda, arteko lekura yoan da, neure aurre-aurrera, ta an ekin deutso barriro bere lanari, neuri ta beste maikide miau-egille guztioi yarraipide (ejenplu) ederra emoten deuskula.

* * *

        Bazkal-ostean, lagun txeratsuak, eskutik artuta, bere gelara eroan nau.

        Ta araxe yoan gara biok, bakotxa iru ankan ganean, iñoizko edertoen. Txitxuk ikusi baginduz...

        —Txuri az eu, antza —esan deust, bera legez aulki baten, katuentzako egiñiko berarizko aulki baten, yesarri eragin ta gero.

        —Bai, bat... Baña... eu nor az olan iketan adizkide barru-barruko bateri lez neuri berba egiteko?

        —Nor izango nok! Eure txikitako lagun andi bat.

        —Neure txikitako laguna izateko, txorierritarra izan bearko dok.

        —Bai, txorierritarra nok; eta aorretxegaitik, Txori deituten yeustiek emen guztiak. Eta olantxe deituko deustak euk be, jenteak beste gauzarik pentsau ez yagian.

        —Ondo yagok. Baña, nor az eu? Zelan daukok izena, eure txikitako izena?

        —Neure txikitako izenagaz aiztuta nayaok. Apur bat azi nintzoaneko, Lapurtxu asi yaatan jentea deituten ta...

        —Amaika barrabankeri Derio aldeko sueteetan egiñiko mutilla az eu, mutil, Lapurtxu baaz.

        —Bera nok ba, apur bat aldatuta baña.

        —Ez ago txarra. Esan leik jenteak ondo esaten deuala emen. Baña, zelan izan dok eu ona etortea?

        —Badakik zarritan yazoten doana suerte txarrari eskerrak suerte ona izatea, ta auxe berau yazo yatak neuri be. Ijito batzuk atrapau nayoek, apari baterako ederra nayaola ta. Baña euron eskuetan yaustean artu yoadan ikareaz argaldu egin nok ordu batetik bestera. Ta orduan, euron yanaririk onenak neuri emoten asi dozak, tamala doala neu lango katu bat alperrik galdutea ta. Ta olantxe, eurok euron yanaririk onenak neuri emoten ta neu orrek yanariok yaten, sentika sentika Zarrizeraño eldu gozak, eta ostatu andi onen aurreraño eldu gozanean, igarririk ordurako yanariok amaitu-aiñik yagozala, euron burditik, eurok igarri barik, urtenda, onaxe etorri nok ixil-ixillik; eta berton sarturik, miaukada batzuk euskeraz egiñaz, bertoko morroi abadegei euskalzale baten biotza irabazi yoat..., eta orain..., emen naukok...

        —Suertetxua euki dok gero!...

        —Bai, mutil. Ta eu zek ekarri au ona ba?

        —Mutil, nire etxetik onako ipuiña luzea dok, eta etxakiat astirik eukiko ete doan euk guztia entzuteko.

        —Astia... zeinbat-gura yaukat nik emen. Etxaukat beste bearrik saguak eta arratoyak uxatutea baño. Ta au bear au euk be ondo dakik arnaseaz beste barik egiten yoaguna..., geuk gura izan ezkero.

        Imiñi deutsadan atxakiak, antza dagoanetik, ezteust bape balio, ta besterik asmau egiteko, Txitxu gurea urrun daukot eta, kontau egin bearko deutsat neure ipuiña Txoriri, bakerik eukiko badot beronegaz.

        Gero, bear-bada, damu izango dot kontaua baña.

Txuri

(Au, zerbait geyagogaz,

1933-ko Urriaren 8'an argitaratu zan)