FIRI-FIRI
XLVI

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

MAURA GARRANDI TA
AZAÑA GIBELTXIKI

        Maura Garrandi, Konbentuerretako Markesa, Txekoeslobakiara edo olango leku urrun batera joateko asmotan dago, seguru be.

        Guk, geu seguruago egoteko, asmotan geratu barik, len-bai-len yoan deiten gura geunke.

        Ta gauza txarrik ezteutsagu opa ta, bija on bat egin dagiala.

        —Ta atzera ez daitela etorri, esan bei, ugazaba.

        —Ik esateko eztok asko.

        —Nik esateko ezta izango asko, baña Maura Garrandik berak egiteko bai. Ori ezin bizi leiteke, berorren gogoz beintzat, Españatik kanpora luzaro... Drogan ibilteko, emen dago ondoen.

        —Ez yakiguk oraindiño bakarrik ala lagunagaz yoango doan.

        —Euki ez el dauko lagunik. Baña nik neuk imingo neuskio bat, yazekoa.

        —Nor?

        —Azaña Gibeltxiki.

        —Itxi egiok bakean Azaña gizajoari.

        —Ai, ugazaba, itxi bearko, berorrek agindu ezkero! Baña, nor lagun yazekoagorik Azaña Gibeltxiki berau baño Maura Garrandintzako? Lenago alkarren lagun izanda, ta batak eta besteak lagun asko eukita, biok dagoz orain lagun batik. Ba, lagun barik biok dagozan ezkero, biok izan deitezela alkarren lagun.

        —Iri akordauko ez yakanik!...

        —Txorierriko kanta zar bategaz akordau gura neunke ointxe. Miñaren puntan daukot ba... Nok leukon orain nik txikitan Txorierriko kantakaz akordetako neunkan burua! A, bai ointxe akordetan naz! Or doa.

                Nok leukon gurdi zar bat

                txirrinke zar bigez,

                botateko Pantxi Baltz

                Martin Eperdigez!

        —Txitxu, ik burutara ekarri gura izan doan kanta zar orretako Baltza ez zoan Pantxi, Mari baño, nire eritxian.

        —Mari beintzat ez zan izango. Katalunian ei dabiltz orain batzuk Mori gora ta Mori bera.

        —Ai, Txitxu! Kataluniako berbeitean, mori bera, bera! dok.

        —Bera! bada, ezta izango, gara! Baña guk, ori gora bera, egin geinke aldakuntza bat geure kanta txorierritar politean, Azaña orrek eta Maura orrek España ederrean egin daben aldakuntzeaz besteko kalterik iñori egin barik.

        —Zelan, Txitxu?

        —Aolan, ugazaba: Mari-ren lekuan Azaña, Martiñ-en lekuan Maura, ta Eperdi-ren lekuan Garrandi imiñita. Begiratu ia aldakuntza onegaz gatzik galtzen ete daun...

                Nok leukon gurdi zar bat

                txirrinke zar bigez,

                botateko Azaña Baltz

                Maura Garrandigez!

        —Ik urrun botako eunkez.

        —Bai, ugazaba, neure eskuan euki ezkero; ta ostikopean euki ezkero, ainbat obeto.

                Al izanik, betiko

                urrunduko neunkez,

                España urundu eztayen

                nekearen nekez.

        —Bertsolari ago eu gaur, Txitxu.

        —Ai, ugazaba! Nik orrekaz bertsolaria ta ostikalaria izan gura neunke.

* * *

        Azaña gizajoari andiak yazon yakoz, ostikada billa bera ibilli barik, bere gibela osatutearren yoanda, laikoa dala, uste barik Kataluniako San Ilario izeneko errian, ur-etxe baten urak artuten dagoala.

        Bera sartu dan hotel izeneko ostatu anditik, bera sartuaz batera, ainbeste andikik beste ostatu batera yoatea erabagi dabe.

        Alkateak, onek andikiok egin deutsien bearrak emoniko atsekabea kenduteko, yai eder bat egitea gura izan dau erriko zelai nagusian, bertara erriko jente guztia batuta, gazteai an sardana-yantzea egiteko dei egiñagaz; Azaña udal-etxeko balkoitik eurai begira dagoala, Azañaren ondratzako euron sardana-yantzea izan zeitean.

        Baña jenteak ez entzun egin deutso alkate biotz onekoari.

        Alperrik yo zan tanborra, bere aginduz, jente dantzaria ta ostekoa ara batuteko.

        Domeka bat, etzi-amabost igaro zan domekea, egon zan orretarako imiñita. Ta arratsalde guztian egon zirean Azaña ta alkatea dantzarien begira, ta aorixe suerte ori euki eben: dantzarien begira egoteko suertea; baña dantzariai begira egoteko suerterik ez eben euki.

        Ondo begiratu ezkero, arin ikusi be egin lei, Txitxun eritxian, ezin euki eikiela bigarren suerte eder au.

        Txitxun ustez, sardana-yantzea,... serio serio egiteko yantzea da.

        Ta, nor da kapas, diño Txitxuk berak, Azañaren aurrean, sardana-yantzan ez beste edozein yantzatan, bere arpegiko garauai begira yantzan serio serio ez erdi-serio yarduteko?

        Alkate kaiku orrek, iñor orretan iminten asi barik, berak egin bear leuke pruebea.

        Ia bera kapas bada!...

(1934-ko Iraillaren 2'an argitaratu zan)