FIRI-FIRI
III

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

AI, UNAMUNO GEUREA!

        Ai, Unamuno geurea!

        Geure geurea dogun Unamuno Migel jaun ospetsua dot gogoan, irakurla maitea.

        Ta geure geurea dogun Unamuno jaun orregaitik, geure Unamuno esan barik, Unamuno geurea esan bear dodala deritxat neuk.

        Ai, Unamuno geurea!, diñot barriro.

        Ta, zegaitik eztogu esango barriro, beste bein beintzat, geure geurea dogula?

        Egingo al deutsagu kalterik orregaz iñori?

        Bizkaitarra da; Bilbon jayo ta azia.

        Ta Bilbon jayo ta azia izanik, iya iya txorierritarra bere bada.

        Artxandaz andiko erri baten, esate baterako, Sondikan, jayo ta azi izan balitz, Txitxu bera dan besteko txorierritarra izango zan.

        Baña, zetan gagoz, adizkidea?

        Bilbon jayo ta azia izanagaz beste barik, edozelan bere, txorierritarra da, txorierritar-izena bere berean ulertuten dan eran ezpada be.

        Ba... bilbotarrai txinboak deituten yakie. Ta txinboa, txikia edo andia, txoria da beti, jayoten danetik gora.

        Olan dala, Bilbo Txinboerri da.

        Ta Txinboerri ta Txorierri arenbaten dabiltz, euron txori ta txori-buru ta guzti.

* * *

        Alan, nai olan, ezta basurdea Unamuno geurea. Ta alde onetatik be geure geurea dala esan lei.

        Baiña... ai, Unamuno geurea!...

        Ibiltaldi batzuk egin dituz basurdeakaz, gizon-jantzidun basurdeakaz, ta... geure geurea ezpalitzean ibilli da ortik, ezkerreko aldetik, alde orretara aldea artuta.

        Españara neskatotxua ekarten lagundu deutsie; ta orain, antza daonetik, damututa dago ori ekarten lagundua.

        Ta... ta, ta, ta.

        Neskatotxua ekarri aurrean España ez egoala onen txarto... ta olango gauzatxuak esan deutsiez, erdera garbian, lengo baten, an Madrille aldean, basurdeai ta basurde eztiranai.

        Basurdeak asarratu egin yakoz... ta txurupiñak izan dira.

        Baiña bera ezta, orraitiño, txurupiñen bildur.

        Bera eztago atzera begira, esatea ondo dala deritxon gauzak esateko.

        Esan ta bakea. Bakea bere barruagaz, inguruan txurupiñak sortuko badira be.

        Ta berak daki esaten dituzan gauzak zelango asmoagaz esaten dituzan, ta aurrera bolea.

* * *

        Beiñola, bilbotarrai, Bilbo bertoko Teatro Arriaga deritxon antzokian, auxe esan eutsien, ziñuetan ibilli barik:

        —Conviene que al vascuence le demos por muerto y le demos honrosa sepultura, haciéndole funerales de primera clase.

        Ta orduan bere... txurupiñak izan zirean.

        Bilbotarrik geyenak asarratu yakozan.

        Ta mal vasco deitu eutsien geyenok.

        Ta geyago mindutearren, askok baldrasko be deitu eutsien.

        Nik, baldrasko-kontuan ez neban sartu gura; baiña mal vasco deitu eutsienai auxe esan neuntsien neure barruan:

                Mal vasco dala?

                Bai, zera!

                Egunen baten

                se vera...

        Ez ete eban esan gero... esan eban guztia, ordu atan, bilbotarren artean, bere unamunokada baten bitartez, euskalzaletasuna biztutearren?

        Beintzat, ordurik gora, artean baño berba geyago egiten da euskeraz Bilboko urian.

* * *

        Madrille aldean emon dituzan unamunokadak, euron asmo ta guzti, bai ulertu ondo, neure eritxian, ango entzula guztiak!

        Basurdeak batez be. Ai, onek sur onak daukiez! Mutil onak dagoz eurok neskatoagaitik esan dituzan gauzakaitik!

(1932-ko Abenduaren 4-an argitaratu zan)