FIRI-FIRI
XVII

Lana egin daigun

txiri-txiri,

ta agertu deigun

firi-firi.

TXITXU GAUR OKERRA DAGO

        Gaurko egun au eguena baño besterik danik burutan eztogula asi gara, Txitxu ta ni, Firi-firi au egiteko paperak... eta paperok baltzituteko txibizkeriak... lan au egiteko daukagun mai bakarrera ekarten.

        Baña geure eskuz mai bakar onetara ekarteko gauza guztiak ekarri ta gero, mayan yesarrita, zeri ekingo ete deutsagun pentsetan pareu nazanean, aurrez-aurre yesarri yatan Txitxuri ia ezer otuten ete yakon itandutea otu yat: eta orretarako, berari begiratuten noala, bera baño lenago bere atzean, orman eskegita dagoan egutegi ederra ikusi dot, eta egutegian bertan, Txitxu konturatu baño lenago, illari yagokon izena ta egunari yagokon kopurua; aolantxe, lerro bitan: egunari berari, asteko eguna dan aldetik, yagokon EGUENA izen gozoa irugarren lerroan agertuaz:

AGORRILLA

17

EGUENA

        Orduan, ikuskizun zorizko onek egin deustan zirikadeak eraginda, auxe itaune au egin deutsat neuk Txitxuri:

        —Badakik, Txitxu, gaur ze egun doan?

        —Bai, jauna: Santi Mami; erderaz San Mamés esaten deutsiena. Beti izan da, nire gogoanean, Santi Mami San Drokerik urrengo eguna.

        —I ez ago aiztuta Santi Mami egunagaz.

        —A ez, jauna! Benetan dot gomutagarria egun au, neure txikitako egun andi au. Txikitan, edo, Txorierrin esaten dan lez esateko, txikerretan, olgeta onik egiten neban, neure anai ta lengusuakaz, gaurko egunez, aitaita-amamen etxean; ta, konbidedu eguna dala ta, arroz-ezne-platerkada bat edo bi yan be bai... ta gozatsu yan be. A zan sasoya!

        —A sasoya yoan zoan, mutil, eutzat eta neutzat.

        —Bai, ugazaba; ta Gantxo Pantza ta etorri yakuz.

        —Orretxena dok gaurko eguna.

        —Ta geurea ez ala?

        —Geurea be bai; baña orrena, modu aparteko baten.

        —Izan bearko dau modu aparteko baten orrentzat, Santi Mamirik ez beste Santurik ospatu gura ezpadabe.

        —Aurten, orrek eta lagunak Donostiako pactoaren urteurrena ospatuko yoek, igaz be egin yoen ta.

        —Datorren urtean, izan leiteke geuk, geutarrakaz, euron urten-urrena ospatutea. Ai, nire eskuan balego orrei urten eragitea neuk gura dodanean! Gaur berton urten eragingo neuskioe, ta lau-oñean urten eragin be, baña geldiunerik bako ariñeketa ikaragarrian. Ta ez neuskioe itxiko bakean, Endayan sartu direala ikusi artean. Ta antxe sartuta ikusi ta gero, auxe esango neuskie: ortxe egizue, gura budozue, beste pacto bat.

        —A, mutil, gauza garratzak opa deutsiezak orrei! Apur bat gozoagoak izango zoazan amamaren etxean gaurko egunez euk yaten enduzan arroz-ezne-platerkadak.

        —Platerkadak, emongo neuskiez nik orrei.

        —Arroz-ezne barik.

        —Bai, ba. Zetan esan be ez! Eztaukot neuk arroz-eznerik orren buruetara yaurtiteko.

* * *

        Okerra dago Txitxu gaur, Gantxo Pantzaren ta lagunen aurka, irakurlea, zeuk ondo ikusi dozun lez.

        Baña Balbotin be ikustekoa edo entzutekoa egon da, seguru be, Kongresoan, euroi agiraka.

        Beste gauza askon artean, auxe esan ei deutsie:

        —Vosotros habéis matado, en dos años, más obreros que Primo de Rivera en siete.

        Guk eztakigu erderaz... edo... orrek esan gura dauna auxe da:

        —Zuek, urte bian, Primo Riberak zazpian baño langille geyago il dozue.

        —Parkatu bei, ugazaba; baña Balbontin orrek bere esate orregaz ori ta geyago esan gura dau, neure eritxian. Ta neuk be esango neunke...

        —Zer?

        —Neure eritxia. Orren Errepublikea eztabillela ondo...

        —Txitxu!!

        —Zer, ugazaba? Zerbaiten bildurra dago ala?

        —Bildurrik, ez. Baña, bada-ezpadan be, orren Errepublikeagaitik esaten asi azana obeto izango dok itxi esan barik Sondikatik diputadu urten artean.

* * *

        Sediles kapitanak, kapitana dalako, edo kapitana ta, ganera, diputadua dalako, edo... berak yakingo dau zegaitik, auxe esateko moduan ikusi dau bere burua:

        —Este Gobierno es capaz de hundir esta República y siete Repúblicas más.

        —Neure eskuan balego...

        —Txitxu!!

        —Zer, ugazaba?

        —Kontuan euki bear doala... oindiño Sondika inguruetako erriak ez auela diputadu atara.

        —Orraitiño, esan geinke euskeraz morroi diputadu orrek erderaz esan daun gauzea bera.

        —Etxakiat lekurik orretarako eukiko ete yoagun. Bakik berbea emon yeutsaguna alkarreri... ez yoagula boskarren paperik baltzitu bear gaurtik aurrera... ta obeto izango yoaguk ementxe amaitutzat itxi Firi-firi au, berba geyago barik.

        —Aolantxe, amaituta, berba geyago barik, betiko mututurik geratuko al dira berorrek eta nik eta irakurleak dakiguzan pizti ta gauza batzuk!

* * *

        Esan deutsut, irakurla maitea, gaur Txitxu okerra dagoala.

(1933-ko Agorrillaren 20'an argitaratu zan)