XIII.
MAHOMET EZ DA JAINKO

        Mahomet aiphatua da mendetan. Izan ditu dizipuluak, bainan hura ere nahi bezain bat altxaturen dute, ez da Jainko, ez profeta. Ezpatak handitu du, hartaz egin ditu bere lanak, hartaz artu bihotz hoberenak, hartaz sarrarazi bere herrietan lege sensukoi edo gurikeriazkoak. Beldurrari diote oraino zor iraupena. Ezpataren dixidua khentzen zaioten ordutik, Mahometanoek izanen dituzte ganbiantzak. Tratulari bat zen Mahomet hogoi urthetan. Bere etxeko andrearekin egin zuen ezkontzak aberastu zuen eta orduan hasi profetarena egiten, inguruko ilhunbei esker. Erortzeko minak hartzen zuen, eta sinhetsarazi zuen gaitz hori aingeru batek ematen zion zoradura bat zela, mintzatzen zitzaionean. Ez diote Juduek eginen profetaren aithorra: sarraskitu zituen eta bildu ziotzaten bere urreak. Ezpataz mintzo zen, zioelarik: bakhotxak bere dohaina! Hura zen gizon bat etzena bere hitzaren jabe: Meka hartu zuen, erran ondoan etzuela beldurrik izateko. Hedatu zituen erakuspenak lau egun lekhoa urrun, eta hil zen pozoatua, erakutsiz gizon, eta gizon itsu zela. Utzi du Koran, sei mila pikotan egin liburu bat, buru eta buztan gabea. Hitz batzuek bertzeak ezeztatzen dituzte, eta mende batzuek bertzentzat emanak dire liburu hartan! Duen on guzia, liburu sainduetarik atheraia du. Dio Jesusez: Mariaren Semea Mesiaz dela, Jainkoaren Berbo eta Izpiritu. Bainan Jesus Berbo bada eta Jainkoaren Izpiritu, Mahomet ez da deus harentzat, guziak hark ez bezala erakusten dituenaz geroz. Ez dute deusetan elkharren ite edo iduririk: Mahomet handitarik zen, lehena Mekan, aberastua ezkontzaz, aitzindari guzien axkidea, mende goibel edo ilhunbetako apostolua. Kristok etzuen diru, ahaideko edo goratasun handirik. Behera sorthua zen, eta doiean ezagutuak ziren haren burasoak. Hesturan izan zen bethi, ez jakin askotan non etzan burua. Etzuen beraz lagun gezur hedatzen esku eman ziozaketen hetarik, eta haren egunak etziren amets edo asmuen onhestaleak nola nahi: mundua etzen nihoiz izan argituago.

        Mahomet atsegin lizunen axkidea zen; bazioan berak eman izariez kanpo ere: bazen bada hetan ere bazka! Bazioan liga lephoraino, errenkurei erakutsiz haltzairu zorrotza edo bere hasarreduraren kharra. Lohikeriak etzuen harentzat aski eremu zabalik, eta bilhatzen zuen sinhetsaraztea bazuela lohikerien eskoba. Jesusek aztura garbienak zituen bizi guzian. Ez dute utzi itzalik xumena, eta haren hitzek, ez haren egintzek. Guti liteke erratea ez duela bekhaturik egin: saindutasuna bera zen; distiatu du berthutez, bekhatuzko gauean, nola iguzkiak hedoi guzien gatik egunazko bidean. Bazituen etsai erne eta atzarriak, eta ozarrenek ere ez dute izan ha bat errateko haren hutsez.

        Hasarre errexa zuen Mahometek; noiz nahi su eta ozpina zarion; nahikabe xumenak errotzen zuen, eta orduan etzuen nihor entzun nahi; ezpata gorritzen zion odolak jabaltzen zion asaldura, maiz behar gabe jauzia. Odolean hiltzen zuen egarria, eta egarri zen husu. Kristo eztia zen, bildotsaren iduriko. Etzion haize emanen hiltzerat zoan argiari; jasaiten zituen laido minenak, errenkuratu gabe; xukatzen zituen nigarrak bihotz onez; solas maiteak zarraizkon; etzuen nihor hil, ez jo, ez bekhoz bekho laidoztatu, gutiago gibeletik.

        Mintzatu bazen Mahomet Jainkoarekin edo Gabrielekin, nihork etzuen ikusi Jainko edo aingerurik, ez entzun hekien solasik. Bera zen erraile ariak bazituela lurraz gorago. Horren erratea ez da gaitz, bereziki aditzaileak zozosko direnean, eta hitzek ez dutenean hertsatzen deus egiterat gizonen ahalez goragokorik. Jesus deithu zuten Jainko semea zerutik; distiant bilhakatu zen mendi gainean: Ez da Jesus bera izan hoikien erraile: baziren lekhukoak.

        Mahomet etzen agindua izan. Nihork etzuen igurikitzen ethorri denean, eta ondotik gero joan zaizkonek etzuten ezagutzen haren beharrik. Ez balitz sorthu, edo egon balitz ere azken gizon bat bezala ilhunbean, nihork etzuen ikusiko haren eskasa. Kristo agindua zen, igurikia mendez mende. Agintza hek etzioazkoken hari baizik, eta haren etsaien eskuetan ziren. Sorthu zenean, orotan norbait handiren igurikimena bazen; etzen bertze solasik, bereziki iguzkiko aldean.

        Mahometek ez du egin mirakulurik. Goraki ere zion etzuela hortako indarrik. Bizkitartean ez da mirakuluak bezalako predikaririk. Errex da hekiekin bide egitea bihotzetarat: Hekien egiteak badu laguntzetan hoberena. Bazakien hori Mahometek. Hekien eskasak eginarazi ziotzan liburu goratzen dutenak hitz eder eta hautuenekin. Sinhetsarazi nahi zuen, bazuela bederen nihork ez bezalako mintzaira, izpiritu bat berezia. Jesusek egin zituen mirakulu espantagarrienak, egun argiz eta lekhuko osten artean: gorrak adirazi, itsuak argitu, hilak hobietarik jauzarazi.

        Mahometek, lehen hamabi urthetan, bildu nahi izan zituen haurrak eztitasunaz; bainan solasekin etzuen haur bat bildu. Hirugarren urthean, hiru zituen oraino; zazpigarrenean, larogoita hiru. Etzituen hemezortzi emazte baizik, nahiz emaztek sinheste errexagoa duten. Urthe gutixagoz, Jesusen eta haren lagunek milaka zituzten haurrak: hedatzen ziren Asia guzian.

        Bere erranen arabera, Abraham, Isaak, Moises, Ismael eta Jesusen egia berak erakusten ziotzaten Mahometek Judu, Giristino eta Arabei. Jadanik sinhesten zirelakotz gauzak, iduri zuken bidea egina zuela erakuspenak. Jesusek bazakhazken bertze egiak ere, eta barraiatzen zituen errotik atsegin eztien Elizak.

        Mahometek jaiuren arabera mintzatu zen, utziz gutiziei bere bideak. Suzko galdeak zituzten bihotzek, eta bero ziren herriak. Errextasun guziak izan zituzten nahi ororen egiteko. Gizonek har zetzaketen lau emaztetaraino, eta egor bakhotxa hiruretaraino, berrien hartzeko. Toki beretan, jaiura beren bidetan, Jesusek ezagutarazi zuen garbitasun ederra. Emazte batekin egon behar zuten gizonek; etzitezken bi alde jar ere, adulterioaz kanpo. Behar ziren gogoeta eta begiak zaindu; nahikunde lizun xumenak, bihotzean itho. Zerua bihotz garbientzat zen. Porroskatu behar ziren lokharri maitenak.

        Gizonen biltzeko eta heki besarkarazteko bere erakuspenak, Mahometek agintzen zioten parabisu bat, emazte arrai eta ederrenez bethea, Jesusek etzioten nihori agindu gorphutzeko atseginik: erran zuen etzela zeruan ezkontzen. Gozamen garbi eta izpiritualak agintzen zituen; egia da hek asma ahaleko gozamen guziak garaitzen dituztela.

        Atseginez landan, Mahometek bazituen bertze amarrak. Lagun zituen ikhara eta harmak. Hekien predikua abiatu arte, balentria guti egin zuen. Koran eta ezpata betan zioazen, eta hala herriak atzeman ziren. Mahomet aurkhitu zen zortzi gudu handitan; egin zituen, berak edo bere jeneralez, berrogoita hamar athera aldi: hil edo sinhets, hauta zuten garaituek. Judu eta Giristinoak uzten zituen bakharrik bizi, zerda pagaraziz, ez bazuten Mahometano egin nahi. Jesusen harmak ziren eztitasuna, gonbidua, argi eta mirakuluak. Ezpata izpirituala zabilkan Mariaren Semeak, etzuen soldadurik: baketiarra, bakea zakharken. Ez indarka eta hertsatuz, bainan egia predikaraziz lainhoki dozena bat arrantzalei, utzarazi zituen sortzezko azturak, hitsarazi sinheste zahar eta bethikoak, gorrirazi Erromanoen asmu zuhurrak eta ezeztatu hekien indarrak.

        Mahometek nahi zituen ondotik gizon odolezko eta ezaxolatuak. Bendekua zarioten, larrutzen zituzten etsaiak. Guduak gudua zakharken. Gerlariek etzuten behar unhatu; hekientzat ziren Parabisuko aberastasun handienak. Ohi ziteken beraz odol ixurtze nor nahi, ehortzi behar ziren sinheste gabeak: ezpata zen zeruko eta lurreko atseginen bidea. Mahometek etzakien bertze theologiarik: odol xorta baten ixurtzea gehiago zen, ederrago eta handiago, ezen-ez herriaren zaintzea eta ilhabeteak penitentzian egotea. Bainan, nahi edo ez, bendeku eta sarraskiek egiten zituzten gizonik basenak eta lazgarrienak. Jesusek etzuen nahi nihor hertsatzea; sarrarazten zion ezpata Piarresi bere tokian, erranez: Ezpatalaria ezpatak galtzen du. Ixilarazten zituen zeruko sua jautsarazi nahi zutenak hiri hobendunetarat. Etzen ethorria galtzerat, bainan salbatzerat; bakea zuen maite, etzen behar aiherkunderik etsaientzat ere; urrikaltzea nahi zuen, aita zerukoa bezala.

        Mahometen haurrak hiltzale eta ohoinak ziren; Jesusenak, haur ezti, bakezko, kanpoz barnez bezain garbiak.

        Mahometek utzi du Koran; Jesusek Ebandelioa. Irakurriren lituzkenak aldizka liburu hoik, egia atzeman eta segitzeko xedetan, ez luke nihork erran beharrik zeinek dirurin zerukoa.

        Mahometek berak eta haren dizipuluek aphaindu eta aphainarazi dute handizki Koran, bere liburua. Xoragarria daukate, ezin gehiago ederra, hitz hautazko lana. Nihongo solasek etzaiote badutela hangoen eztitasuna, eta mirakulu bat da hori hekientzat arras ageria, arras handia, ezin ukhatua. Holako egitea baino errexago liteke hil piztea. Bainan nihor gutik sinhetsiko du Jainkozko lana dela, zeren darion hitz ezti, legun eta hautu. Badire Koran baino ezti eta legunago diren liburuak. Bertzela kilikatzen dituzte bihotzak eta llulluratzen izpirituak Zizeron, Virgilio, Demosthenes, Bossuet eta Massillonek. Hitz eztiek ez dezakete bilhaka Koran Jainkozko: gizonen arthak khoroatzen dituzte hoberenerat. Ebandelioak ez du deusen beharrik; soinekorik gabe ager diteke. Hitz eder eta hutsak baino, hobe ditu lagun egiak.

        Koran, edergailu dituelako guziekin, hila da kondairetan, bethi bera, loharkarazten du erakurtzalea; ehun aldiz mintzo da gauza berez; gauzen hiruetarik biak alegia hirrigarri batzuez ditu, antze gutirekin moldatuak, eta asko erakuspen, ahalkagarri eta beharri garbiek ezin entzunak. Deus berririk ez du, hain guti gauza maite eta gaziturik. Hango on guziak badire Testament Zahar eta Berrian, eta bere lainhotasunean, bertzelako arraizia eta atsegina dute erakurtzalentzat, ezen ez Koraneko solas landuek. Ebandelioak hitz guti du, eta hek xuxenak. Berezia da, ukigarria, beheregi jausten ez dena nihoiz, hauta erakuspenetan, izariz mintzo dena, gora eta urrun zilhatzen duelarik eta erakurtzalea irabazten. Iduri du Jainkoa berekin duela, eta sinheste horrek ematen du batbedera aldeko sainduari dioakon bezala.

        Mahomet mintzo da bethi bere buruaz, bere dohain, bere egintza eta bere liburuaren edertasunaz. Ebandelioaren egilek ez dute altxatzen bere bururik, ez bere lanik. Nausiaren egintzak berak ez dituzte hedatzen bat-banazka, ez ematen egunik ederrenean hobeki distirazteko: egiak ez du urguluaren mihia!

        Koran mintzo da xeheki gauza ezdeusez, ergelkeria dario, galtzen da lerro hirrigarrietan. Ez detzake nihoiz aski izigarri bilhaka ethorkizuneko sariak, ez eta ere nihoiz aski izigarri bilhaka ifernuko lezeak. Ezin jakin gauzez mintzo da luzeki, ezin akhabatuz bezala, sarthuz hizkuntza lizun eta higuinetan. Bi hitzez dire Ebandelioan zoriona eta zorigaitza, bainan halako gisan dire non, izpiritua nahasi gabe, ukitzen baitute bihotza.

        Mahomet bethi beldur da galde diozaten zer mirakuluz erakusten duen zeruko egia. Noiz nahi bere buruaren garbitzen hari da, nihork deus galdetu gabe: berak baitaki non duen eskasa, eta ustez bethi han dituen etsaiak. Egiak ez du zelatarien beldurrik; hartako Ebandelioan nihor ez da khexa erakuspenez, gauzak berak mintzo dire aski.

        Mahometen liburuan gezurra ageri da, nola egia Jesusenean, Mahometek erakutsi du jotzen, zaurtzen, hiltzen; Jesusek gantzutzen, sendatzen, pizten. Batek gizon lanak egin ditu, bertzeak Jainkozkoak. Mahomet oinetarik buru harmatua nahi zen, bere ona zuen erresuma larrutzen; Jesusek, harmarik gabe, hedatu du bakea, haizatu nahasdura, arthatu mundu eria.

        Mahometek egin ditu Turkoak: badakizue zer erran nahi duen Turkoa, gizon Turkoak? Jesusek egin ditu bihozdun gizonak, haren dizipuluek eman dituzte oro oinetan, oro utzi, oro galdu, biziak ere, bere anaien salbatzeko. Mahometek aberetu ditu gizonak, Jesusek aingerutu: bat zen gizona, bertzea Jainkoa!