IV
ZER ERRAN DITEKEN
JAINKOA BAITHAN

SINHESTERIK EZ DUTENEI

        Sinhesten ez duenari oraino badela Jainko bat errozue: adixkidea, zure sinheste bereko ninteke, erakusten baninduzu nola hasi diren biziak edo gizonak. Ez baditu Jainkoak egin, nondik eta nola hasi dire? Sei mila urthe baditu mundu hunen hasteak, eta geroztik ez da ikusi gizon bat bera egiten. Emagun bat nonbait egin dela. Handisko liteke hori; bainan ez da behar bada hastea gaitzenik; dugun jakin zer bilhakatzen den gero. Xumea da naski sortzean, ezen hortik abiatzen dire orainoko gizon guziak. Behar dute troxetan egon, ixter xuxenik izatekotz; asko marraka egin, zenbait erroriko eta tirabirako ere. Bera egin denak ez du amarik bulhar emateko ez troxatzeko, ez garbitzeko. Uzten dautzut haur hori bizi ditekela urthe bat herrestan, ama eta soinekorik gabe. Orroitu behar da gizonak egin dituela etxe, bide eta zubiak. Egun zenean beraz gizona bera, etzen nihon oihan eta sasirik baizen. Hil ez bazen ere erorikoz, hotzez edo gosez, beharko zen bigarren mirakulu bat. Gizona etzen bera berratuko; beharko zuen lagun bat. Emazte bat ere beraz, hala behar eta, sorthu behar zen bera. Hura ere etzen ungi izanen, xutik joan arte bederen. Apho bat bezala, potikoka zabilaino othe edo sasi zokhotan, etziteken deus bihotz altxagarririk. Bi haurrek, muthikoak eta neskak, sorthu beharko zuten egun bertsuetan. Ez erran jostatzen naizela. Holako bia ez badire sortzen nolaizpait, ez diteke elenga nola sorthu diren gizonak Jainkorik gabe. Ez da hor guzia. Lurra zabala da, eta asko urthe beharko zuten bi haurrek elkhar atzeman artean, non etziren, behar bezala, bat bertzearen aldean sorthu, nolatsu bi hondo haitz azpi batean. Bat sorthu balitz Parisen eta bertzea Madrilen tokian, etziren ehun urthez elkharganatuko. Beharko zituzten zubiak egin hibai orotan, sega edo haizkora edo itzerik gabe; bideak ere ideki haiotz edo phudarik gabe. Usna ere onskoa beharko zuten jakiteko bat bertzearen berri edo ez bidetan gurutzatzeko bizpa hiru lekhoetan; bertzenaz elkharganat hurbildu beharrak, bazioazken bat bertzea ganik urrunago. Mirakulua izanen zen xuxen xuxena elkharri buruz ibiltzea, jakin gabe batek ez bertzeak, non nor eta zer zen. Bazen hiltzeko haurren, elkhar ikusi gabe. Beharko ziren sortze berriak. Lurrak erdi beharko zuen asko haurrez, ikus artean bia handitzen eta elkharganatzen. Orai ez bezalako aroak beharko ere zituen. Ezen ez du gehiago berak ekharri nahi, baizen zenbait pirritziku, elhorri, othe edo lahar. Baditeke lehen bi gizonak egitean xukatu zitzaizkon adimenduzko gaiak. Bainan bi haur berak egin direla erran ondoan, ez othe da deus galderik egiteko? Gizonen gorphutzeko lanek antzeak badituzte, edo erakusten dituzte egilean. Ikhustekoak dire beso, ukhondo, erri eta zainak; begi, beharri, usna, bephuru, hortz, mihi, sabel eta hortzak. Batasun handiena dute elkharrekin. Miragarri da nola nahikunde batek abiatzen dituen zangoak pasaietan, eskuak lanean, mihiak erasian, beharriak zelatan, hortzak asikika. Lurraren dolharek egin othe dituzte bada hoin gauza zuhur eta antzezkoak? Orai ezagutzen ez diogun harmarik beharko zuen lanen egiteko; urthe asko ere bai. Behar bada hargatik oro betan egin zituen, hastamuka hari gabe zer ziteken on edo ez. Bertzenaz atzemanen ziren, non edo han, lan hasi eta utziak. Ordean ez da nihon ikusi zango, beso, begi, ixter, sabel edo zintzur hasirik edo erdi eginik. Erranen du oraino nihork gizonak berak egin direla edo gizonek egin dituztela?

        Gizona hastetik egitea baino errexago liteke iduriz hil baten piztea. Gorphutzak baditu oin, sabel, errain, hezur, buru, lepho, mihi, erri, hortz, kokots, ezpain, sudur, mazela, begi, kopeta, ile, bulhar, errota, hertze, sorbalda, bizkarhezur eta aztalak. Bizkitartean lurreko antze guziak ez dire askiko hari biziaren harrarazteko. Ez du hatsa baizik eskas. Aiztian oraino bazabilan. Oso osoa da. Emozue lurrari, emozue gizonei: eian ibilarazi edo mintzaraziko duten! Ageri da lurrak eta gizonek ez dezaketela holako lanik egin.

        Bada, bada Jainko bat. Liburu Sainduek erraten dute zer den: Bethetzen ditu zeru-lurrak, ez du nihon edo deusetan mugarririk. Nork emanen ziotzan athekak? Zeruaz gorago da, lurraz beherago, itsasoaz urrunago. Mendi eta izarrak baino lehen zen. Bethi bazen, bethi da, bethi izanen. Ezagutzen ditu oro, eta bera ez du ezagutzen bere izpiritua baizen. Deitzen ditu bere izenez direnak eta ez direnak. Deus ez du ahantzi iraganetarik. Badakitza orai eta geroa. Ez galde nola ezagutzen dituen oro, zeren ez baititu bertzek bezala ezagutzen. Ez da haren nahia gabe xori bat hegaldatzen, ez lili bat sortzen, ez ile ondo bat erortzen. Besoa luze bezain, zorrotz du begia.