XXXV
ZORIONEKO AZKENA

        Artzayak sakaildutako errikoak ziran Kalagorri'ra ojuka iritxi ziran korrikalariak. Eta laguntza eskaka karraxika ziarduten oraindik, zei erdian, Erko nagusiaren etxera sartu zanean. Erko'ren gudal-ostea ikusi zutenean, bañan, baretzen asi zitzayen barruko estutasuna; eta batzuek ezpatakin eta besteak makillakin, aren gidari joateko prestatu ziran gizonezko guziak.

        Gaba zan, da ixillik eta arin zijoazten danak, etsaya lenbaitlen aurkitzeko gogoakin.

        Noiz-nai bidean Basurdi aurkitu uste zun Erko'k. Eta ala joan da joan, ez arkitzean, artegatzen asi zan mutilla. Bide artatik etorri bear bait-zun berak, eta gaba artan gañera, bere asmoak zuzen irtetzea nai ba-zitun.

        Eta zergatik etzun, oraindik, topau ba? Beste bide batetik ote zetorren? Aurreko mendi aren gañetik, agian? Ea bera Kalagorri utzita, etsayen billa zebillen bitartean, ura sartu ez ote zan ixilka bertara...! Illargi gabeko gaba artan ikusi ere, etzan ezer ikusten da.

        Xaldizko batzu igorri zitun lau aldetara, mendi ta zabaldi guzia aztertzera, eta beste batzu Kalagorri'rako bidean jarri, ango berrien aiduru.

        Joan da joan, eguna argitzen asi zitzayen, iñor bidean ikusi gabe. Eta lenengo argi-leiñuruetan beren erria ikusten asi ziran, an urruti, Erko'ren gidariak. Ez dituzte, ez, etxeak erre, zioten posez beterik. Baldin bada bertan dagozte oraindik, jan da edan. Alaituz ere zijoan Erko, baldin eta aurrera joanak ba-ziran, erria aurretik kixkalia izango bait zuten.

        Erne ibilli bearra zan, ba, etsaya oraindik bertan ba zegon, ayen gañera itxupustuan jauzi, ta Basurdi bertan bizirik arturik, erriko agintearengana eramateko; ez bait zan egoki anayen odola alperrik ixuritzea.

        Ba dijoazte, ba, al bait ixillik eta gorderik, ondoratzen. Ez dator erritik iñungo soñurik, ez eta bizi-aztarnarik. lnguratzen dute poliki-poliki erri guzia. Eta barnera sartzen da Erko, bere mutil bulartsuaz inguraturik.

        Ba-doa, kontuz, kalez-kale..., ta iñor ez. Zer da au? Ateak zabalik dituzte etxe guziak..., iruzurren bat ote? Sartu barnera, len baño kontu aundiagokin..., ta an ere iñor ez! lñor ez eta bertako tresna guziak azpikoz gora boteak. Jetxi, gero, sotoetara..., ta ene! bor-borka dariote ardoa, ezpataz zulatutako, kupel aundiak eta.

        Zer da au? Zer jaso da emen? Nora joan ote da Basurdi dollor ura, erri guzia sakaildu ondoren?

* * *

        Nora...? Kupelaren gañean, zanga-zanga edaten utzi dugu len gure Basurdi, eta bere antzera ere edan da edan zerraikien, iya txanda ezin arturik, bertako artzai guziak. Eta danak bapo egin zutenean, arki al izan zituzten urre-ontziak artu, ta: orain zer, orain zer? —ojuka asi ziran.

        —I..., nun duk Basurdi?

        —Basurdi...? Etzekiat, mutil.

        —Nork ikusi dik, azkenekoz?

        —Nik, emen gure ondoan, txandaren zai, ikusi ezkeroztik, ez diat geyagorik arenik jakin...

        —Bere Izartxo aren billa joana izango duk?

        —Um...! Gizon maltzurren antza zin orrek... Ni sartuta natxeon, aspaldi.

        —Alakoren itxura zeukan, bai. Eta ez al zeukan altxorren bat emen nunbait topauko, ta bere arekin emendik alde egiña izango?

        —Alakoren bat bai... Ez duk iñun ageri ta...

        —Eta zer egin orain? Nora jo? Ez gaituk emen ziur. Ba-liteke etsaya laister batu, ta onara gure aurka etortzea. Ez diau, gañera, ezer egiterik emen. Eta ez al duk Basurdi madarikatu ori, guri iruzur aundiren bat, asmatzen, nunbait, ibilliko?

        —Ala duk bai. Artu ditzagun, ba, bertako aberaskirik ederrenak, eta abiatu gaitezen berriz ere, gure mendietara. Artan al zaudete danak?

        —Bai... Itzuli gaitezen gure mendietara, bai.

        Eta ala, danak bapo jan da edan ondoren, berriz mendira artu zuten, iñungo besteri oartu gaberik.

* * *

        Etxe guzietan begiratuz zijoan Erko, ea zerbaiteren aztarnik arki ote zezakean. Ala, gañeko atetxoa zabalik zeukan kupel bat ikusi zun. Erdi utsik zegoan kupela, erditik gora guzian, ezpataz egindako, zuloz beterik bait-zegon.

        Ura ere arritzekoa zan ba. Bertako kupel guziak itxirik, zergatik zabalik ote zegon ura? Bertako erritarrak deitu... ta bayetz, itxirik utzi zutela kupel ura, beste guziak bezela. Zerbaiteren susmo txarra artu zizun, ordun, Erko'k, eta kupela alderoka asi zun, beste mutil batzuen lagun.

        Zerbait mugitzen zan barrenean, eta ots berexi bat ateratzen zun. Igo zan, ba, gañera, ta argi-zuzi bat luzatu zun barnera... Eta bai...! Berak uste izan zuna: gizon bat zetzan bertan, ardo-zopa biurtuta...!

        Artu aizkora bat, eta dinbi-danba kupel guzia txetu..., oratu gizonari ille-muturretik... eta arpegiraño altxaturik...:

        —Ene mutillak...! Basurdi ber-bera duk eta...!

* * *

        Basurdi edaten ari zan kupel arek txorrotena asko izaki, ardoa gutxitzen gutxitzen ari zan larriki. Eta etzula ala, Basurdi'k, bere buru guzia zuloan sartuta ere, ixurkirik ezpañekin ikuitzerik al, ta anka bat jasorik, aurrerako ekiña egin zun, bi besoetaz lagundurik. Ekin bixixkoegia egin zizula, edo ta ardoak besoetako indar guzia auldu zizkiola, edo ta... nik eztakit zer zala, bañan, kupel barnera erori zan bai beintzat; eta an egin zun gajoak azken gaizto.

* * *

        Etzan Erko, illunar arte, Izartxo'enean agertu. Au, bitartean, otoitz eta otoitz egona zan, egun guzian. Eta Jaunari Erko'ren alde biotzez eskatu bitartean, bere batayo ta ezkontzarako soñeko zuria josten ari zan, bere esku xalo ayekin.

        Erko etxean sartu zanean, Izartxo alkitik altxa, ta estu ta bero laztandu zun luzaro. Eta maitezko ixil-aldi alaya ondoren: —Erko, Erko...! Eta nola izan da ori? —galdezka asi zitzayon.

        Erko'k guk dakiguna esan da, jarraitu zun:

        —Bidekoaz nekatuta ta jasotakoaz artega etorri-arren, elizara joan izan nai dut, Izartxo, onara baño len. Eta andik nator orain. Gaur ostegun saindu baita, ez nun egun au, Jauna artu gabe ta berari eskerrik beroenak eman gabe, galtzea nai.

        —Begira, ona emen, Erko, batayo ta ezkontzarako jantzi txuria... zer... atsegin al zaik?

        —Bai, polita dun oso, Izartxo. Gure zorionerako ordain larriegi dala deritzat, bañan, neri, Basurdi'ren zoritxarrezko azken ori...!

        —Bai?

        —Bai. Elizan, Izartxo, agerian pekatu egin zutela ta, errauts eta soñeko zabarraz jantzirik, eliz-atadian, garizuma guzian bere damua agertuz egon diran guzi ayek, gotzayak beregana deitu dizkin bai, eta maitez besarkatu ondoren, Jaunaren mayera eraman dizkin, gero. Eta au ikustean, Izartxo, gauz bat etorri zaidanan burura: Zergatik ez ote zegoan, ayen artean, gure Basurdi ere.

        —Nola egon zitekean, ba?

        —Kupel artan bizia galdu baño, askoz obea zala noski, andik bizirik atera, ta igesi joan ba-litz. Gero, iñoiz damututa, pekatari ayek bezela garbitu ondoren, egindako guzien barkamena iritxi zezakean da.

        —A...! Bai... Eta ez al da erru guzia nerea izango, Erko...?

        —Irea, Izartxo?

        —Nerea, bai...!

        —Zer egin dUn ba, ik, sorgiña...?

        —Nik..., nik Satan'i elizan uko egin nionean, Basurdi ere ukatu ta ezeztu nikala, biotz barnean.

        —Orrek ez din deus esan nai, neska...!

        —Bai, bai... Nere jantzi zuri au ere, len baño illunago ikusten diat nik orain, Erko...!

        —Nik len baño zuri ta ederragoa ikusten diñat ba, lzartxo...! Nai al dun aurreko sagar-guda ura berritu, nork irabazi ikusteko?

        —Ago ixIllik, ergela...! Esagun «Aita gure» bat bederen, Basurdi, gaxoaren alde. Jaunak barkatu ta bere maitezko altzoan artu dezan.

        —Ongi dion, sorgiña...! Egigun, egin otoitz, Basurdi gaxo orRen alde: «...Aita gurea, zeruetan zaudena....».

AMAYA