XXII
TXITXI-BURRUNTZI

        Ba-zizun Olentzero egunaren antzik iñaute egun arek: eta orduan antzeko egoaize epela, orduan antzeko otoruntza gaitzak, eta orduan antzeko kanta alayak, eta orduan antzeko suak.

        Bai, Olentzero illunabarraren antzera, iñaute illunabar artan ere suak piztu dira. Ez bañan, sukalde barrenean. Oraingo suok, mendian izeki dira. Bi erako suak: txitxi-burruntzinak eta Batzerrenak.

        Arratsalde erdian, eguzkia oraindik zeruan dir-dir dagola, Olearso ibarreko mendi guziak ke urdiñez bete dira. Ta ke-adarren azpietan su-mingain txikiak. Eta su-mingañen artean, gizakiak orain makur, orain zutik, orain geldi, orain mugi... Ta suzko ao guzitik kanta-lelo alai ta ukigarriak altxatu dira zerura, ke-lurrurrarekin bat.

        Arratsalde eder ontan aizetara goxo aparitara jarri dira Olearso'ko etxadi guziak. Batzuek txixtorra, besteak urdaya, angoak zeziña, emengoak egaztia: ba du zer erre bakoitzak.

        Eta txitxiaren koipea txir-txir su gañean tantoka asten danean, ogi-zatia luza ta, bertan eortzi ondoren, koska asten da bakoitza, koska bere jaki goxoari.

        Ezta orduan iñun edari bizigarririk palta. Arratsalde ontan zulatu bait-dituzte urte guziko kupelik onenak. Eta zipotza sartu baño len, mama berri gozoaz bete dituzte iñungo kaiku guziak. Sagardo edo garagardo edo txakolin: ezta alakorik murtxatu gabe iñor geldituko.

        Eta lenengo izarrak ñir-ñir asi orduko, beste su-dirdirak; ez mendi-egaletan, ayen muturretan baizik, eta lengoak baño askoz aundiagoak.

        Begira an, ego-aldean, Txurrumurra gañeko su aren indarra! Erko ta bere lantegi-mutillak ari dira an suari jaten ematen. Ez du berak asko uste biarko Batzarrak iñungo okerrik ekarri lezayokenik. Ez izan, izan ere, gixajoak, Basurdi'ren asmo ta pauso ayen berririk.

        Begira an, sartaldera, Jaizkibel'go beste su aren txinpartei. Aren baranoan itzal beltzak ageri dira dantzan.

        Eta une berean artzai-adar eta alboken durundi lodiak ibar guzia arrabotsez betetzen dute, ta giza guzien eztarri-mingañak azkaturik, oju, txixtu ta irrintzi alayak atera-erazten die.

        Ta Basurdi'ren poza, biarko Batzarraren zantzuok ikusita...! Arratsalde artako jai eta biarko zantzuen usaira, bere txabola utzi ta, «zer demontre! nik ere jai diat gaur», esanaz basora irten da.

        Ariztiburu'ko etxadia topau du lenengo, ta ayen suaren ondoan apatx exeririk, bertan lotzen da jan-edale. Eta eskuko txixtor osoa koskatuz, kaiku aundiko mama beltzari ematen dizkion zangak...!

        —Mutillak! Au duk edaria au! Nun arrayo egin duk txakolin au, Arizti?

        —Ez duk txakoliña au, mutill Erriotza'tik ekarritako ardo bizia diat au.

        —Erribera'ko erri arrotz oyetatik?

        —Bai, Basurdi, bai.

        —Etzegoala an gauz onik uste nian, ba, nik!

        —Ez izan gabe! Eta ba dituk an ardo au baño gauz obeak. Galdetu, bestela, ire lagun Erko orreri...

        ltz ok entzun zitunean, kopeta zimur-zimur geratu zitzayon Basurdi'ri, ta beste zanga on bat kaikutzarrari eman ondoren lurretik altxa ta, alde egin zun andik, beste ezer esan eta egin gaberik.

        Zer demontre! Etzan atsegin Ariztiburu'ko etxadi ura. Kaiku artako mama beltz bixigarri ura, bañan? Ba... etzitzayon ajol aundirik! Topauko zun bai, berak, topauko beste arrera on eta edari oneko etxadi atsegiñak.

        Ta pik or, pik emen; edan or, edan emen: geroago ta zalapartaritsuagoa jartzen ari da gazte basatia. Aren ojuak, aren irrintziak! Sagardo, garagardo, txakolin eta ardo beltz: edari guziak naasi ditu eta danetik erruz dena...

        Burua galtzen asten zayo, azkenerako. Eta jauzi ta bira, eroenak esaten eta egiten dijoa, etxadi batetik bestera... «aufa, aufa... au sasoya... au umorea...!. Eta ojuka dijoala, axeri-dantzaren jauziak ematen ditu, ta otsoenak, eta akerrenak...

        Oyanguren'go atsoak ikusi zun azkenik gure artzai moskortua. Txitxi-burruntzi bukatuta, bera bakarrik geratu zan, azkeneko txingiak errautsez estaltzen. Esana ere bait zan, estali gabetako txingietara sorgiñak aserretu bai, ta sekulako zorigaitzak ekartzen zizkiela etxadi ayetakoei.

        Umetxo bat altzoan, eta kanta zarra aoan marmar, txotxak astintzen zegoala, Basurdi agertu zitzayon irrintzika ta jauzika.

        —Zer abil, mutil, pestak geyegi berotu al au?

        —Gaurko pesta onek baño geyago berotzen eta alaitzen nau biarko Batzar orrek.

        —Zer ba?... Zer dik biarko Batzar orrek ba?

        —Ai nere atso polita...! Biarko Batzar orrek zer dun, zer dun, galdetzen al dun? Emendik ara bukatuko ditun, buka betiko emengo gaitz, begizko, sorginkeri ta oker guziak... —Ta atsoa pallakaz besarkatzera doa limurtzalle.

        —Utikan emendik, mozkor zikiña!

        —Ai ene kurlinka...! Au gure poza... ez bait-dun, gaurdanik gora, txingar oyek estaltzen lanik izango...!

        —Ez... e...?

        —Ez, ez. Oker guzi oik sortu-erazi dituna, biar Olearso'n iltzekoa bait diten...

        —Bai... e...? Ta nor duk ba ori?

        —Nor?, esaten dun, oraindik, nor? Nor izango dun, ba, Urgoiti'ko Erko ume kixkali ori ezik?

        —Erko...? Zer esaten ari aiz, mutil? Zer egin dik ba, Erko orrek, biar Olearso'n urkatu al izateko?

        —Zer egin, esaten dun, atso panpoxa? Nere saretan atziturik neukan lzartxo, uso poli ori ixilka lapurtu... Orratx zer egin didan, entzun dun ondo...? ...Lapurtu, lapurtu...!

        —Ezta ori egia izango?

        —Bai, enetxo, bai. Etzait orain bañan, batere ajolik. Irekin naikoa bait diñat, nere basollu ederra...!

        Ta berriz ere besarkatzera doa.

        —Utikan, urde zikiña! Oa emendik agudo, txingi ok arpegira botatzera nai ez baduk...!

        Ta esandakoei egitez lagundu nairik, txingizko zipototza oraturik, bertan altxa, ta Basurdi'ren buruzki jartzen da.

        Onek, bañan, orduko bira emanda, tra-la-ra... lara-lara... eroki abesturik, atso aserretuaren aurretik alde egin zun, jauzika ta biraka etorri zan bezala.