OLENTZERO JAUNAKIN MENDIAN

 

 

      Albiste arrigarri bat zabaldu zan errian: egun aietan, mendi-mendian, gizon arrotz eta bizardun bat ikusia zela bein baño geiagotan, alde batetik bestera zebiltzela. Eiztarien bat ote? Turista bat edo? Ez bat eta ez beste zirudien. Egunak an goian, elur tartean pasatzeko ez zan giro egokia. Eguberri jaiak bertan genituen eta garai txarra zen bakardade artan egonaldiaz edo eizaz ibiltzeko.

      Jaun hura ikusi zuten aur baserritar batzueri gizona nola zen galdetu nien:

      —Urrutitik ikusi det —zion aur batek— bañan gizaseme aundia dirudi. Ederki jantzia, gañera.

      —Nik, kaletik etxera nijoala, arizti baten sarreran ikusi nuen. Ikaratuta korrika asi nintzen. Gizonak ordea agurtu eta arengana urbiltzeko adierazten zidan, bañan nik «Bai zea», «Utzi biarko», gero eta aguruago aldegin nuen.

      —Ezaguna ez da beraz? Ez al diteke izan erritar bat, disfrazatuta edo, txantxetan ari dela?

      —Ez det uste. Beste munduko gizona dirudi. Jantzi apaiñak ditu, bota ederrak eta bizar luzea.

      Gero batek ijito bat izan zitekeala esan zuen; besteak mendian galdutako portuges bat, besteak espetxetik igesitako gaizkille bat... Azkenean aurren txikienak auxe bota zidan;

      —Nitustelet Olentzero dela.

      Parra egin genuen denak ori aditzean. Ez zan ateraldi txarra. Eta orrekin bukatu zen guzia.

      Gau artan ametsa egin nuen mendiko gizaseme arrotz arekin. Eta urrengo egunean, Gabon eguna ain zuzen, mendira jo nuen, bakarrik, gizon arrotza billatzeko asmoakin.

      Bi ordu eta geiago ibilli ondoren, mendi goian nintzan. An goian biziaren zantzurik ez: bakardadea, elurra, arkaitzak eta lañoa, besterik ez. Atseden pixka bat artzeko, arkaitz baten babesean eseri nintzen, eta orrela egon luzaro, irudimenezko gizon artaz pensatzen. Arrotz aren kontua, aurren asmakizun polit bat besterik ez zela iruditzen zitzaidan.

      —Dena gezurra dek, txotxolo—nion nene buruari.

      Eta orrela nintzala, sorbaldan jo ninduten poliki. Burua itzuli ta, an ikusi gizona. Hura zen arrotza, dudarik gabe. Irripar goxua zuen ezpaiñetan eta kiñuka ari zitzaidan. Abots larriaz eta oso eztiaz itz egin zidan, bañan nik auxe bakarrik ulertu: baro zagio, baro zagio...

      Lasaitu nintzan azkenez, eta gizonari xuxen-xuxen begiratu al nezaioken. Gizaseme puska zen, oso luze ta zabala, Joanes artzaia baño areago. Buruko illea arrunt luzea, Beatlesen estilokoa, eta bizar ederra, gorria, udazkenean iratze kolore berakoa. Bere jantziak eiztari amerikano apain batenak ziruditen, buruan bixera Truman ta guzti.

      Aren izkera zen txarrena neretzat, ez bait nion tutik ere konprenitzen. Zorionez jaun arrigarri hura bereala konturatu zen nere larriaz, eta irriparrez euskera errezan esan zidan:

      —Barkatu lagun. Ahaztua nuen euskera oso aldatua dezutela. Emendik aurrera lasai itzegingo degu.

      —Lengo euskera zarran ari al ziñan ba? —galdetu nion arras interesatua, nere blok eta boligrafo ateratzean.

      —Ez zarran eta ez berrian, euskera jator eta garbian baizik —erantzun zidan bero eta serio.

      —Au euskotar arrazakoa dek —nere baitan— eta eztabaidan asiko gaituk laister.

      Bañan gizonak bereala esan zidan txantxetan ari zela, bere ateraldia broma bat besterik ez zela, eta parrez asi giñan biok. Gero galdetu zidan nere block eta luma zertako nuen.

      —Zu ikustera mendira igo naiz, eta asmoa dut zure esanak paper ontan apuntatutzea, gero Zeruko Argia-n argitaratzeko. Ezagutzen al duzu Zeruko Argia?

      —Bai, eta gustatzen zait. Prest nauzu beraz galdetzen didazun guztiari erantzuteko. Bañan goazen arroka zulo ortara, emen oztuko zera ta...

      Leiza zulo aundi batean sartu giñan. Barrua argitua zen, nik ez dakit zerekin, ez bait zen agirian argigai ezeren zantzurik.

      —Emen zer ari naizen jakin nai al dezu? —asi zan jaun inponent hura. Begira, Eguberri eguna itxoiten ari naiz tontor ontan. Aspaldidanik, Jesukristo baño lenagotik, nik fama aundia nuen zuen artean. Denbora artan maiz egoten nintzen zurekin, festak eta jai alaiak zelebratzen. Gero, relijio berria zabaldu ezkero, euskotarrak baztertu ninduten, eta azkenean alde egin bear emendik. Bañan oitura artu nuen, alegia, urtean bein bederen zueri bixita bat egitea, Eguberri garaian.

      —Zergatik Eguberritan, ain zuzen?

      —Jai goxo ta ederra dalako. Ni ere Kristozalea naiz.

      Erantzun aiek entzunda, arriturik gelditu nintzan. Dudarik gabe, Olentzero berberaren aurrean eserita nengon. Eta nolako Olentzero jator eta apaiña!

      —Zu Olentzero berbera zerala esan al dezaket? galdetu nion ausarki.

      —Tira... Olentzero... baietz esan bearko. Beintzat izen orrekin ezagutzen nau orain jendeak.

      —Orain bakarrik? Eta len nola?

      —O, nik izen asko izan ditut. Esaterako, lengo bat...

      —Bai, ba dakit —ebaki nion nik, nere jakinduria erakutsi nairik —Olentzaro, Onentzaro, Onontzaro, Onuntzaro...

      —Txorakeriak! —moztu zuen berak— Letra bat edo beste gora bera...

      —Baita Papa Noel ere —jarraitu nuen lotsarik gabe.

      —Tximist eta arrayuak! Aizu, lagun, nik ez det ezer ikusteko gangster tximinizale orrekin.

      Eta errazoia zuen jaun bizargorriak. Itxura beneragarria zerion alde guzietatik, eiztari amerikano aberats baten jantziak eramanda ere.

      —Jaun Olentzero edo zeralakoa —esan nion— zure itxura nobleak arritzen nau. Uste bait genuen Olen­tzero gizaseme arlote, zikin, ikazkin, tripazai, mozkor, gizontxo mixerable bat zela. Gaur arratsean zenbait zomorro aterako dituzte zure izenean, kalez kale eta baserriz baserri, diru eske.

      —Ba dakit, bai, nere izena edo nere oroia noraño jetxi den Euskalerrian. Bañan ortaz gauza bat esan nai nizuke, gizaldi bakoitzak bere Olentzero dauka, merezi duena. Ala gu, ala gure Olentzero. Ni betikoa naiz. Orain ikusten nazun bezela izan naiz: garbi, dotore, apain. Jantziak bakarrik aldatzen ditut, modari segitzeko.

      Bat-batean Pio Barojaren teoriaz gogoratu nintzen.

      —Jauna, agian zu... Urtzi Thor al zera?

      Gizon arek, gorri-gorri egin da, erantzun zidan:

      —Ez ainbeste, lagun, ez ainbeste. Urrutiegi joan zera. Ni naiz... nola esan? Urtzi Thor jaunaren sekretario bat bezela. Emendik Ipar aldera aldegin zunean, elur eta jelan artean bizitzeko, Urtzi Beldurgarriak berakin eraman nindun. Geroztik ez du berak itzuli nai izan, bañan neri baimena eman zidan nai nuen garaian eta aldi guzietan zuengana itzul­tzeko. Eta nere kutizia beteta, arengana bueltatzen naizenean, zuen berriak eskatzen dizkit: Zer moduz aiek? Lantegi geiago eraiki al dute? Ibaiak zikiñagoak al dituzte? Nork irabazi aurten bertsolari txapelketa? Eta orrelako beste galdera asko.

      —Milla esker, Olentzero jauna, zure deklarazio interesanteagatik. Au da reportajea, au! Bañan osatu nai nuke. Esaidazu orain, arren, zer iruditzen zaizu gaurko Euskalerria.

      —Ortaz ez dakit zer esan. Mundu osoa aldatzen ari da ta, erri au ere bai. Bere etorkizuna ez dut oso garbi ikusten.

      —Alde on bat bederen ez al diozu arkitzen erri oni?

      —Alde on bat? Bai gizona, bai, Esaterako, erri langillea dela, nork ukatu?

      —Eskerrik asko. Orain, alde txar bat.

      —Ain zuzen ere... erri langilleegia dela.

      —Ez dizut ondo ulertzen...

      —Alegia, ona dela langille izatea, bañan langilleegia txarra. Ez al dira ba txarrak geiegikeri guztiak? Euskalerri au diruaz aberasten ari da, bañan poesiaz pobretzen, izan ere, langilleegiak zeratelako. Poesiaz naro dan erriak ez du poesi tanto bat ere galtzen utzi bear, pekatu larria dalako. Eta zuek, gizarajo oiek, zuen poesi geiena galdu egin dezute.

      —Ez zaizu beraz gaurko Euskalerria gustatzen.

      —Ez len bezela, beintzat; bañan tira, oraindik... Begira, orain zenbait urte dirala, emengo goraberak ikusirik, berriz ez etortzea erabaki nuen. Esan ta egin. Urte batzuek azaldu gabe egon nintzen, bañan azkenean... miñaz bultzaturik edo... emen nauzute berriz. Eta ez naiz bein ere berriz faltatuko, Erria bizi dan arte.

      Jardunketa goxo ontan giñala, aize bolara zakar batek misteriozko argia itzali zuen. Leizatik kanpora atera nintzan, bañan Olentzero barruan gelditu. Ateratzeko faborez, ots egin nion, bañan jauna ez atera, ez erantzun.

      Zer egin? Illunabarra asia zen, eta nik otza, gosea, baita beldur pixka bat ere, ba nuen. Beraz, alik eta laisterrena beeko bidea artu nuen, kale aldera.

      Lenbiziko erritxora elduta, ardandegi batean eseri nintzen, txikito eta mokau bat artzera. Nere pensamendu guziak goiko jaun arengan jarriak zirala ez da esan bearrik. Berriz kristauen artean nere burua ikusirikan, goian gertatutakoa amets zoro bat iruditzen zitzaidan. Ontan, txistu soñua aditu zan urruti.

      —Zer pesta degu gaur? —galdetu nion mostradoreko neskatxari.

      —Ez al daki Eguberritan gaudela? Olentzero talde bat kalez kale dabillela, ori da dena.

      Tabernaren atetikan ikusi nuen Olentzero taldearen igarotzea. Mutillak zomorro parregarri bat zeramaten aupetan. Hura zan egiazko Olentzero, guk merezi deguna. Oi dan bezela, masaillak gorrituak zituen, eta arpegi osoa ikatzaz beltzaturik. Lepotikan zintzilik, bearrezko ardo zagia.

      «Diferentzi ederra pailaso onek goiko jaun dotore arekin», pensatu nuen. Ala ere, zomorroari ondo begiratuta, mendiko Olentzero jaunaren antz pixka bat arkitu nion. Begiak irripartsuak zituen, jaun aren begirada xamur berakin, eta arrigarriena zena, buruan, txapela bearrean, bixera Truman bat zeraman. Nik ez dakit zenbat txikito artu bear izan nuen gau artan etxera lasai xamar itzultzeko.