OLENTZERO OYARTZUNEN

 

      Eguberri egunean, baserri bateko sukaldean giñan lagun batzuek, Olentzero enborraren ondoan. Enbor ori Gabon gauan piztu zuten eta urrengo egunean oraindik itzali gabe zegon.

      —Urtero piztutzen al dezute Olentzero enborra?— galdetu nion etxekoandre gazteari.

      —Len bai, aitona bizi zanean; gero ez. Aurten ere ez genuen piztutzeko asmorik, bart otzik ez ta... Bañan gurekin apaltzera etorritako lengusu batek esan zigun: «Gure aitona zanak txit maite zuen oitura ori...! Eguberriko pestak baño illabete lenago ba zebillen gixajo ura enbor egoki baten billa mendian...». Orregatik piztu dugu aurten.

      —Ondo egiña. Eta, zer modu atzoko pesta Oyartzunen? Olentzero asko ibilli al dira?

      —Bai, talde asko ibilli dira etxez etxe kantari. Olentzero bat, batez ere, aunitz apaña izan dugu; mutillak, baserritarrez jantziak, pilarmonika ta panderuak jotzen... Beste Olentzero, kamion batean jarria, auzotegiz auzotegi ibilli omen da. Bañan denak gauerdirako etxera.

      —Nik uste nuen gau osoan ibiltzen zirala...

      —Ori, baserritarrak bakarrik, kalekoak ez. Bart ere naiko baserritar pillak ibilliko ziran mendian, baserriz baserri. Eta goizean, seitako mezarako, erriko plazan biltzen dira talde guziak, elizara baño len, pilarmonika jo ta kantaka izaten dira...

      —Oso maitea dezute oyarzuarrok Olentzero oitura ori...

      —Bai, alajaña. Izan ere, atzo don J. M., apaiz oyartzuar gazte orrek, dagon erritik entzun omen zitun Oyartzungo kantak.

      —Bai zera... ñola diteke ori? Radioz edo...?

      —Ja, jai! Telefonoz. Ara nola gertatu zan. Olentzerotarrak denda baten ondoan zeudela, don J. M.ren adixkideak deitu omen zioten denda aren tele­fonotik. Eta olaxe entzun zitun bere erriko kantak.

      —Ongi asmatua. Adizu, etxekoandre, San Nikolas eguna ospatzen al da oraindik emen?

      —Emen Samikolas txiki zelebratzen da, abenduak bost, San Mikolas bezperan. Aurten eundalako aur pillak etorri zaizkigu eskatzera kantari. Ezagutzen al duzu kantatzen dutena?

     

            Samikolas txikia

            gure ganbaran azia.

            Gure ganbaran zer dago?

            Andre Juana Maria,

            Ave, ave, Maria.

            Dios te salve, bakallojale,

            bost eta sei, amaika;

            xorizorikan ez baldin bada,

            igual dela lukainka.

 

 

      —Bai, etxekoandre, ongi ezagutzen det kopla ori. Eta etxekoak xurrak badira, zer gertatzen da?

      —Orduan eskaleak kantatzen dute:

 

            Or goyan otia

            dena lorez betia.

            Etxe ontako etxekoandriak

            atorra kakaz betia.

 

      —Ori ere ezaguna det. Ez al dituzu beste olako koplak?

      —Gure aurrak auexek dakizkite:

 

            Ari naizela, ari naizela,

            nekatu zaizkit ezpañak.

            Etxe ontatik espero ditut

            bi erriel ta gaztañak.

 

            Tronpeta soñuak ikaratzen du

            mendian dabillen otsua.

            Arkakusuak ithoko al du

            etxe ontako atsua!

 

      Sukaldean ginan guziok par egin genuen kopla aiek aditzean. Berriz etxekoandreak:

      —Gure aurreri esaten diegu, alegia, ez eskatzeko bi erriel. Ori lengo kontuak dira. Orain sei errial eskatu bear gutxinez...

      —Arrazoya duzu, bai. Lengo bi errialak oraingo peseta asko balioko zuten...

      —Orixe...

      Gero, sukaldean zegon lagun txapelaundi batek auxe kontatu zigun:

 

      «Errenterian, Dictadura denboran, gazte batzuek Olentzero ateratzeko baimena eskatu zioten alkateari. Au, Goikoetxea jauna, Zegamako semea zan. Baimena pozik eman zien, bañan kondiziyo batekin, alegia, zegamatarrak bezela asi bear zuten Olentzero jira. Zegaman, Goikoetxeak zionez, lenbiziko Olentzero kantak Ayuntamentuaren aurrean egiten dituzte. Kantak bukatuta, Alkate bera kaleratzen da eta abeslarieri Erriko Etxera sar daitezela esaten die, berekin gaztañak eta sagardoa artzeko».

 

      —Oitura polita Zegamakoa —genion elkarri.

      Eguberri-kontuak bukatu-ta, petrikillo, sendatzalle, sasimediku, sorginkeri eta olako gaiaz itz egiten asi ziran. Ni xirikatzen... entzuten... eta dena buruan gordetzen. Gauza jakingarri eta parregarriak ikasi nitun, benetan. Pozik kontatuko nizuke, irakurle, bañan lantxo au geiegi ez luzatzeko, beste egunerako utziko dugu.

 

El Bidasoa, 1957