KANPOTARRAK

 

      Joan dan udazkenaren illunabar otz batean, baserri baten ondoan nintzala, zakur zaunkak entzun nitun. Zein dator bidetik? Ijitoak ote?—pentsatu nuen.

      Ez, ez ziran ijitoak, beste itxura zuten zetozenak. Gizona motxa zan, flakoa, bizkarrean saku aundia zekarrela eta eskuan zurezko maleta bat. Emakume argal batek aur txiki bat zuen besoan. Atzetik beste bi aur zetozen,

      Baserri atadian gelditu zan taldea.

      —Zer nai dezute emen? —galdetu nien nik, bein agurtu ezkero.

      —Deskansatzen ari gera. Urruti al dago erria?

      —Ez, emendik bertan duzute.

      —Ara joan bear dugu ba —esan zidan emakumetxoak—, aurrak eta ni Hospitalean sartzeko. Badugu alkatearen baimena,

      —Eta senarra?

      —Onek kalean egingo du lo, fabrikan ondoan. Bakizu? Biar asiko da Papeleran.

      Erritxo onek fabrika bat bakarra du, eta lantegi orren usaira kanpotar asko dator.

      —Kontratakin etorri zerate, beraz. Nondik zatozte?....

      —Segoviatikan...

      —Lurralde polita.

      —Bai...

      —Zergatik utzi dezute zuen jaioterri eder ori?

      —Ederra? Bai zera... An bero asko eta otz aundia. Gañera, etxerik gabe geunden an.

      —Eta emen... ba al dezute etxerik emen?

      —Emen ere ez, bañan... billatuko dugu nonbait...

      —Aizu —esan zidan gero senarrak— gure maleta eta saku auek, oso pixuak dirala-ta, baserri ontan gordetzea nai nuke, biar arte. Posible al leike?

      —Ez dakit. Itxoin, saiatuko dugu. Eup, etxekoak!!

      Atea jo nuen indar guziaz, bañan iñor ez zan azaltzen etxean. Ezta erantzunik ere. Azkenik, leioan kuxkuxka zegon etxeko alaba baten itzala somaturik...

      —E, Maitere! begira zer nai duten auek...

      Baserriko atea zabaldu zan. Argi motel batez argitutako ukulluaren bero atsegiñak laztandu ginduen. Beiak rau, rau, rau, ari ziran bazka jaten. Etorri zan nagusia, gero etxekoandrea, eta gero alaba bi. Kanpotarren desioa adierazi nien.

      —Bai, bai. Utzi dezatela ori dena emen, txoko ontan, iñork ez du ikutuko. Bañan sar zaitezte, kanpoan otza dago ta...

      —Bai, preskatu egin du. Badator negua...

      Sartu giñan denok ukullura. Beiak, bazka utzita, burua bueltatu zuten gugana, eta beren bizigabeko begi aundi eta tristeekin begirada bat bota ziguten. Bereala asi ziran berriz bazka jaten.

      Gizon kanpotarrak bere sakua utzi zuen txoko batean, bañan maleta sartu orduko zalantzan gelditu zan, neri begira.

      —Emen baliozko gauzak ditut eta.

      —Eta zer uste duzu? Baserritar auek lapurtuko dizkizutela? Egon lasai, gizona, eta maleta ori utzi, beldurrik gabe. Zer daramazu, ba, maletan?

      —Emen? Gure jantziak eta...

      —Dirua ere bai?

      —Bai zera. Ezta peseta bat ere, ez maletan, ez nere gañean.

      Bitartean emakume kanpotarra aur txikia erakusten ari zan. Zortzi egun, besterik ez omen zuen.

      —Zortzi bakarrik, e? —zion etxekoandreak—. Gaxua, ain txikia eta orrela ibilli bear...

      —Gaxua, gaxua —etxeko alabak—, ain txikia. Ixo, polita, ixo...

      —Gaba pasatzeko arrobi baten ondora joan gera, bañan illuntzen asi dunean izutu egin naiz. Bertako arboleditik piztien oiuak entzuten ziran, eta nik pentsatu det: Ea arratoi batek edo, nere txiki oni koxk egiten dion! Eta orduan andik aldegiñik alkategana joan gera, eta bi egunerako baimena eman digu, nik eta aurrak hospitalean lo egin dezagun. Bañan senarrarentzat ez da permisorik...

      —Ba! Ni, manta onekin, edozein tokian etzan eta lo zerraldo gelditzen naiz. Badet oitura.

      —Txarrena —berriz emakum etxoa k— esnearena.

      —Zer ba?

      —Bai, esnearekin gertatu zaiguna. Aurrarentzat genuen esne botil bat erori eta autsi egin zaigu. Orain ez det ezer aingerutxo oni emateko. Gosez dago. Enetxoa!

      Denok ixillik gelditu giñan. Aurraren negarra eta ganaduaren etengabeko rau, rau, rau, besterik ez zan entzuten ukulluan. Etxeko emakumeak nagusiaren itzaren zai zeuden, bañan nagusiak, serio-serio jarririk, ez zuen ezer esaten. Ez zuen ezer eskeintzen. Nik pozik esango nioken: «Tira, gizona, atera zazu esne litro bat, nik ordainduko dizut eta». Bañan konpromisoan ez jartzeagatik eta, batez ere, etxeko emakumeak ez lotsatzeko, ni ere ixillik gelditu nintzan.

      Gaua etorri zan. Saku eta maleta ukulluan utzirik joan ziran kanpotarrak erri aldera. Eta nik Donostiko bidea artu. Kezkaz betea ninjoan: A! Gaizki portatu gera denok kanpotar oriekin. Nagusia, berekoia, xurra, biotz gogorrakoa izan da. Emaku­meak, bildurtiak. Eta ni... ez dakit, ez dakit, gaur beintzat kristauen legea ez dugu bete.

 

 

      Egun batzuen ondoren baserri artara joan nintzan berriz. An zeuden oraindik kanpotarren saku ta maleta.

      —Maiz etortzen dira segovianoak —esan zidan nagusiak— trastuok ikustera. Jende ona dirudi. Emakumea, batez ere, oso listua ta garbia dala ematen du.

      —Baita fuertia ere —erantzun nion—. Bestela, nola Segovian aurra egin eta sendatzeko astirik gabe emen azaldu eta orrela ibilli, ijitoen antzera?

      —Oi, oi, oi. Kontu ori ez da oso garbia. Famili ori Errenderin bizi zan aurra jaio zanean. Orain hospitalean segitzen dira denak, senarra eta guzi. Listuak dira, listuak.

      —Aizu, eta aurrarentzako esnea non billatzen dute orain? Hospitalean?

      Baserritarra ganaduari begira gelditu zan. Lotsatua ote? Azkenean auxe erantzun zidan:

      —Ez, hospitalean ez. Esnea... ez zaiote faltatzen orain.

      —Orra, orra —pentsatu nuen nik—. Etxeko emakumeak egin dute bere lana...

 

El Bidasoa, 1959