MAKABEOEN BIGARREN LIBURUA

LENBIZIKO KAPITULUA

        1. Ejipton bizi diraden judu anaiai, Jerusalengo eta Judeako Judu beren anaiak, osasuna eta zoriontasun osoa.

        2. On, eta mesedeak egin ditzatzutela Jaungoikoak, eta oroitu dedilla beti Abraham, Isaak, eta Jakob bere serbitzari leialakin egindako elkartasunarekin;

        3. Eta emen dizazutela guzioi biotz bat bera adoratzeko, eta bere borondatea kunplitzeko espiritu andiarekin, eta gogo txit bero batekin,

        4. Idiki dezala zuen biotza, bere legea aditu dezazuten, eta bere aginteak zaitu ditzatzuten, eta eman dezazutela pakea.

        5. Aditu ditzala zuen orazioak, eta biguñdu dedilla zuekin, eta atsekabean etzaitzatela utzi.

        6. Bada emen zuekgatik erreguak egiten aspertu gabe ari gerade.

        7. Demetrioren erregetzan, eun eta irurogeita bederatzigarren urtean eskribitu giñizun guk Juduak, urte aietan etorri zitzagun atsekabe eta ondamenaren erdian, Jason lur santutik, eta erreñutik joanda gero,

        8. Esan giñizun nola tenploko ateak erreak izan ziraden, eta odol obengabea isuria; baña nola zuzendu giñituen eskariak Jaunagana, eta adituak izan giñala; eta nola eskiñi giñituen oi degun sakrifizioa, eta iriñ loraren doañak, eta erazeki giñituen lanparak, eta proposizioko ogiak bere aurrean jarri giñituen.

        9. Ala bada, zuek ere Kasleuko illeko Tabernakuloen jaia zelebratu ezazute.

        10. Eun eta larogeita zortzigarren urtean, Jerusalengo eta Judeako erriak, eta zarren batzarreak, eta Judasek; Aristobulo, Ptolomeo erregearen erakusleari, apaiz konsagratuen jatorrikoari, eta Ejipton bizi diran Juduai, Osasuna, eta ongi izatea.

        11. Jaungoikoak irrisku andietatik librtu gaitualako, esker andiak ematen diozkagu, alako erregearen kontra gudatu bear izan geradelako,

        12. Zeñ dan Persiatik atera erazi zuena jende ugari hura,zeñak gure kontra eta erri santaren kontra gudatu ziran;

        13. Eta arako gialaria, zeñ Persian arkitzen zala ejerzitu txit andi baten aurrean, Nanearen tenploan illa izan zan, nanearen apaizen konsejuakin engañatuta.

        14. Bada Antioko bera joanik toki artara bere adiskideakin, emakume arekin ezkontzeko bezela, eta dotez bezela diru asko artzeko,

        15. Eta Nanearen apaizak jartzen ziotela bere aurrean, sartu zaneko bera lagun gutxi batzuekin, tenploaren barrendiko aldamenean, ateak itxi zituzten,

        16. Antioko barrenera sartu zanean, eta orduan Tenploko ate ezkutu bat idikitzen zutela, arrika il zituzten gialaria, eta lagunak, eta buruak ebakitzen zieztela, tenplotik kanpora aurtiki zituzten.

        17. Guztiagatik bedeikatua izan dedilla Jaungoikoa, bada bera izandu zan gaiztoak onela desegin zituena.

        18. Guk bada zelebratu bear degun ezkero Tenploaren garbituera, Kasleu illaren ogeita bost garren egunean, uste izan degu, jakinerai bear dizugutela, zuek ere zelebratu dezazute su konsagratua arkitua izan zan eguna, zeñ eman zizagun, Nehemiasek, berriz eginik tenploa, eta aldarea, an sakrifizioak eskeñi zituenean.

        19. Zeren gure gurasoak Persiara katibu eramanak izan ziradenean, apaizak, zeñak garai artan Jaungoikoaren beldurrekoak ziraden, aldarearen gañean zegoan sua ixiltxorikan arrapatzen zutela, ezkutatu zuten putzu zakon eta leor bat zegoan ibar batean, eta utzi zuen an gordeta, iñork ere esan dan toki aren berririk ez zeukala.

        20. Urte asko irago ziradenean berriz, Jaungoikoaren borondatea izan zanean Persiako erregea Judeara bialdu zezala Nehemias, sua ezkutatu zuten apaizen illoba txikiak bialduak izan ziraden esan dan sua billatzera; baña berak kontatu ziguten bezela, arkitu surik, baizik bakarrik ur ...

        21. Orduan Nehemias apaizak agindu zien ur hura atera zezatela, eta berari ekarri zizaiela, baitaere agindu zuen Nehemiasek, ur arekin intzatu zitezela egurrak eta egurren gañean ipiñita zeuden gauzak.

        22. Eta au egin zanean, eta eguzkiak argi egiteko denbora etorri zanean, zeñ zegoan len odei baten atzean ezkuttua, erazeki zan su andi bat, zeñak guziak arrituak utzi zituen.

        23. Eta apaiz guztiak Jaungoikoari orazio egiten zien, sakrifizioa konsumitzen zan bitartean, Jonatasek asitzen zuela, eta besteak erantzuten zutela.

        24. Eta Nehemiasen orazioa onelakoa izan zan: O Jaun Jainkoa, gauza guzien Egillea, ikaragarria, eta sendoa, justoa eta urrikaltsua, zu bakarrik errege ona zerana;

        25. Bakarrik txit goratua, bakarrik justoa, guzialduna, et betikoa, zuk gaitz guzitik Israel libratzen dezuna; zuk gure gurasoak autu eta santutu ziñituenak,

        26. Artu ezazu Israelko zure erri guztiagatik eskeñtza au, eta zure herenziakoak diradenak zaitu itzatzu, eta santutu itzatzu.

        27. Berriz bildu itzatzu barreiatuak arkitzen diraden gure anaia guztiak, libratu itzatzu erreñuen mendeko morroe eginik arkitzen diran aiek, eta begirakune samur bat ezarri zaiezu lotsari eta irria izatera etorri diradenai, onela erreñuak ezagutu dezaten, zu gure Jaungoikoa zerala.

        28. Umillatu itzatzu, urgulleriaz beteta, menderatzen eta iraintzen gaituztenak.

        29. Jarri ezzu berriz ere zure erria Jerusalengo zure toki santuan, Moisesek lendanaz esan zuen bezela.

        30. Bitartean apaizak himnoak kantatzen zituzten, sakrifizioa konsumitua izandu zan arteraño.

        31. Eta sakrifizioa bukatua izan zanean, Nehemiasek agindu zuen gelditu zan urarekin aldareko arri andiak bustiak izan zitezela.

        32. Eta an egin zaneko, beratatik gar andi bat erazeki zan, zeñ, aldarearen gañean argi egin zuen suak iretsia izan zan.

        33. Eta gertakari onen berriz zabaldu zanean, bereala kontatu zioten Persiako erregeari, nola apaizak, katiberiora eramanak izan zirdenean, su konsagratua ezkuttu zuten tokian bertan, ur bat arkitua izan zan, zeñarekin Nehemiasek eta berarekin zeudenak, sakrifizioak garbitu eta konsumitu zituzten.

        34. Erregeak bada gogoan erabillirik gertakari au, eta gauza au kontuz esamiñaturik, egin zion tenplo bat, gertatu zana ziertoa zala adiraztzeko.

        35. Eta jakinik mirari au ziertoa zala, apaizai ondasun asko eman zizten, eta egin ziezten eskeñtza asko eta asko, eta bere eskuz ematen ziezten.

        36. Eta Nehemiasek eman zion toki oni Neftarren izena, zeñak adirazten duen Garbitasunarena; baña badirade asko Nefiren izena ematen diotenak.

BIGARREN KAPITULUA

        1. Irakurtzen da Jeremias profetak eskribitu zituen liburuetan, nola berak agindu zien Babiloniara katibu eramanak ziradenai su konsagratua artu zezatela, adirazirik gelditzen dan moduan, eta nola erakutsi batzuek eman zizten katibu eramanak ziradenai.

        2. Eman ere zien legea, Jaunaren aginteakin aztu etzitezen, eta beren biotzak gaiztotu etzitezen, ikusirik urrezko eta zillarrezko idoloak, eta beren apainduriak.

        3. Eta gañera emanik beste erakutsi batzuek, esaten zien gogotik, arren Jaungoikoaren legeari beren biotzetatik beñere etzitzaiotela alde egin erazi.

        4. Baitaere irakurtzen zan liburu artan, Profeta onek, Jaungoikoaren agindu bat artu zuelako, agindu zuela eraman zitzatla berakin tabernakuloa eta kutxa, allegatu arteraño arako mendiraño, zeñatara Moises igo zan, eta nondik Jaungoikoaren herenzia ikusi zuen,

        5. Eta allegatu zanean ara Jeremias, arkitu zuela koba bat, non sartu zituen Tabernakuloa, eta kutxa, eta inzensoaren aldarea, sarrera estalitzen zuela,

        6. Eta jarraitzen ziotenetatik batzuek alderatu ziradela toki au siñalatua utzitzeko; baña ezin arkitu izan zutela,

        7. Eta jakinik au Jeremiasek, errierta egin zien, eta esan zien: Toki au iñork ere bere berririk iduki gabe egongo da, aliketa Jaungoikoak bildu dezan arteraño berriz erri guzia, eta urrikaltasuna berarekin egin dezan arteraño.

        8. Eta orduan Jaunak agirian ipiñiko ditu gauza oiek, eta agertuko da berriz Jaunaren anditasuna, eta Moisesek ikusten zuen odeia ikusiko da; eta ikusi zan bezela, Salomonek esktu zuenean, Jaungoiko andiarentzat tenploa santutua izan zedilla.

        9. Zeren errege onek bere jaqunduriaren ezagungarri txit andiak eman zituen; eta berarekin betea zegoala, dedikazioko eta tenploaren santutuerako sakrifizioa eskeñi zuen.

        10. Eta nola Moisesek Jaunari orazio egin zion, eta zeruik sua jetxi zan, eta holokaustoa konsumitu zuen; ala Salomonek ere orazio egin zuen, eta zerutik sua jetxi zan, eta holokaustoa konsumitu zuen.

        11. Orduan Moisesek esan zuen: Bekatuagatik eskeñitako doaña jana izan ez dalako, suak konsumitua izan da.

        12. Eta Salomonek orobat zortzi egunean zelebratu zuen Tenploaren dedikazioa.

        13. Gauza oiek berok arkitzen ere ziraden siñalatuak Nehemiasen liburuetan, eta beretako gauzen azaldueretan, non irakurtzen dan berak libreria bat bildu zuela, ekartzen zituela aldamen guzietatik profetaen, Dabiden eta erregeen karten liburuak, eta Tenploari berak egindako eskeñtzen oroipenak.

        14. Onela Judasek ere bildu zuen, sufritzen degun gerren galdu zan guztia, eta gugan dauzkagu.

        15. Baldin bada zuek liburu oiek iduki nai badituzute, bialdu itzatzute lagunen batzuek eraman ditzaten.

        16. Eta gaudela orain Tenploaren purifikazioa jaia zelebratzeko, eskribitu dizugu: eta ala ongi egingo dezute, egun oien jaia, guk bezela, zelebratzen badezute.

        17. Bitartean itxedotzen degu, Jaungoikoa, zeñak libratu duen bere erria, biurtu dien guziai beren herenzia, berriz jarri dituenak erreñua, apaiztza eta santuarioa,

        18. Legean eskeñita zeukan bezela, txit agudo gurekin urrikalduko dala, munduaren aldamen guzietatik toki santuan bilduko gaituela;

        19. Irrisku andietatik gu atera gaituen ezkero, eta tenploa garbitu duen ezkero.

        20. Judas Makabeoren, eta bere anaien, eta tenplo andiaren purifikazioaren, eta aldarearen dedikazioren gañeko egiteen gañean berriz;

        21. Nola ere Antioko argitsuaren, eta bere seme Eupatorren denboran izan ziraden gerraen gañean berriz,

        22. Eta Judako erreñuagatik txit erruz gudatzen ziradenen alde, airean agertu ziran siñaleen gañean, alako moduan, non, izanik gutxi batzuek, erri guzia zaitu zuten, eta gizatzar zatar taldeari iges erazi zienen gañean,

        23. Munduan dagoan tenplorik otspatsuaren jabe berriz egiten ziradela, eta erria katiberiotik libratzen zutela, eta berriz zaitu erazitzen zituztela legeak, zeñak utsera biurtuak zeuden, Jaunak mesede mota guziakin laguntzen ziela,

        24. Jason Zirenekoak bost liburutan jarri zituen gauza oiek, egin degu guk alegiña liburu bakar batean laburrean ipintzeko.

        25. Bada gogoan idukirik liburu taldea, eta berriak ongi nai dituztenak nastutzen diradela, berri talde andiarekin liburuetan arkitzen diradenean.

        26. Egin ditugu alegiñak eskribitzeko oiek irakurri nai dituztenen gogokoak izango diran era batean, eta ongi jakiteko gura andia daukatenak, errazago beren gogoan iduki ditzaten, eta irakutzen dituzten guztientzat mesedegarriak izan ditezen.

        27. Eta egiaz, gauza oiek laburtuta ipintzeko artu degun lana, ez da erraza, baizik beilla andiak, eta neke ez gutxi eskatzen dituena.

        28. Alaere lan au gogotik artzen degu, gogoratzen degulazi askorentzat mesedegarria izango dala; jateketa bat prestatzea beren kontura daukatenen gisara, zeñak alegiñak guztiak egiten dituzten, guztien gogokoa izan dedin.

        29. Adirazten diraden gauzaen egija, eskribitu zituztenen fedearen gañera dijoa; gugan danez, bakarrik nekatuko gera itz gutxitan esaten, erabaki degun bezela.

        30. Eta nola etxe berri bat egiera dijoanak etxe guztiari begirtu bear dion; eta pintatzen dijoanak bakarrik billatu bear dituen bezela bera apaintzeko adjutuak diraden gauzak, era berean juzgatu bear da gugatik.

        31. Egiaz berriak eskribitzera dijoanari dagokio gaia biltzea, eta zuzentzen dituela anbat ondoen, adiraztea, arretaz jakiten dituela kontatzera dijoan gauzaren zerzeridadeak.

        32. Baña aiek itz gutxitan ipintzera dijoanari, laburrean esan ditzala, eta izketa luzerik ez dezala egin.

        33. Asko da esasterik, eta asi gaitezen gauzak kontatzen; zeren ez liteke ongi egiña izango, esaste luzea egin, eta berriak itz gutxitan esatea.

IRUGARREN KAPITULUA

        1. Erri santa bada pake oso batean zegoanean, eta legeak txit ongi zaitzen ziradenean, Onias apaiz nagusiaren ontasunagatik, eta gaiztakeriari guziak zien gorrotoagatik.

        2. Emendikan zetorren, erregeak eta prinzipeak berak ere txit onra andian idukitzea toki konsagratu hura, eta eskeñtza andiakin tenploa aberastutzea,

        3. Alako moduan, non, Selenko Asiako erregeak bere errentetatik sakrifiozen kasturako bear zana ematen zuen.

        4. Onetan Simon Benjamingo tribuko Tenploko agintari jarria zegoana, erri onetan gaitzen bat egiteko asmazioetan ansiarekin zebillan; baña apaiz nagusia aurkeztzen zitzaion.

        5. Ikusirik bada, Onias ezin zuela garaitu, joan zan ikustera Apolonio, Tarseasen semea, zeñ garai artan Zelesiriako eta Feniziako Gobernatzallea zan.

        6. Eta adirazi zion, Jerusalenen dirugordairua diru txit ugariz eta guzienak diradenen ondasunez betea zegoala, zeñak sakrifizioetako kastuetarako etzuten serbitzen, eta guztia erregearen eskuetan erortzeko neurriak artu litezkeala.

        7. Emanik bada Apoloniok erregeari, berari esana izan zizaion guztiaren kontua, ondasun oien gañean, ots egin zion erregeak Heliodoro bere haziendaren zaitzalleari, eta bialdu zuen, esan dan dirua beragana eramateko agintzen ziola.

        8. Eta bereala Heliodoro jarri zan bidean, Zelesiria eta Feniziako errietatik ibiltzeko aitzakiarekin; baña egiaz eta benaz erregearen asmazioa kunplitzeko gogoarekin.

        9. Eta allegaturik Jerusalenera, eta izanik apaiz nagusiak errian ongi artua, adirazi zion oni, nolako gauzak esan ziezten berari ondasun aien gañean, eta agertu zion bere etorrera onetarako zala, galdetzen ziola, egiaz gauzak esan ziozkaten eran ote ziraden.

        10. Orduan apaiz nagusiak adirazi zion, andre alargun, eta umezurtzen janarirako gordeak zeuden diruak ziradela aiek.

        11. Eta Simon gaiztoak adirazi ziozkanetatik batzuek, Hirkano Tobias gizon txit argitsuarenak ziradela, eta guztitan laureun talentu zillarrezko, eta berreun urrezko zeudela.

        12. Bestetik berriz, ezin utzi litezkeala ezer gabe, mundu guztian konsagratua bezela onratzen, eta beneratzen dan toki eta tenplo batean beren ondasunak gordetzeko ipiñi zituztenak.

        13. Baña Heliodorok beti esaten zuen, dan moduan dala ondasun aiek erregeari eraman bear zizaiozkala erregeak berak ala agindu ziolako.

        14. Alaxe da. Egun inzendatua Heliodoro tenploan sartu zan bere asmazioa egiztatzera; etzan berriz txikia erriko jende guztiak zeukan dardara.

        15. Sazerdoteak berriz, apaiz soñekoak jantzita, lurrean auzpeztu ziran aldarearen aurrean, eta ots egiten zioten zeruan dagoan Jaunari, eta gordeak zeuden ondasunen gañean legea jarri zuenari, arren zaitu zitzala galdu gabe, an ipiñi zituztenentzat.

        16. Iñork ere berriz etzitzaiokean begiratu apaiz nagusiaren arpegiari, bere biotza atsekabez iragoa gelditu gabe; zeren bere arpegi eta kolore mudatuak, adirazten zuten bere animaren barrendiko atsekabea.

        17. Bere arpegi guzitik zabaldua zegoan tristeza batek, eta bere gorputz guztia gelditu gabe zerabillan dardara batek, erakusten zien argiro begiratzen zienai, bere biotzeko naigabea.

        18. Denbora artan beratan irtetzen ziran asko beren etxeetatik nastean, deadarrez erregututzen ziotela Jaungoikoari, arren etzetzula utzi, toki santu hura mezpreziatua gelditu zedilla.

        19. Andreak, gerriak zilizioz lotuta, karrikaetatik taldetan zebiltzan; eta donzellarañokoak, len bere etxeetan sartuta zeudenak, zijoazen korrika Onias zegoan tokira; beste batzuek murruetara, eta banaka batzuek leioetatik zeuden begira.

        20. Eta guztiak, beren eskuak zerurontz jasorik, beren eskariak ara zuzentzen zituzten.

        21. Egiaz zan ikusketa urrikalgarria ikustea jende talde nastu hura, eta apaiz nagusiak antsia ain andian jarriak zeudela.

        22. Oiek beren aldetik Jaungoiko guzialdunari ots egiten zioten artean, ukiturik egin gabe zaitu zezan, beren kontura utzi zutenen tesoroa,

        23. Heliodorok etzuen beste gauzatan pensatzen, bere asmazioak egiztatzean baizik. Eta onetarako bera, bere gordetzaleakin jarri zan gordairuan atean.

        24. Baña Jaungoiko guzialdunaren Espiritua agertu zan an siñale ondo argiakin, alako moduan non, Jaungoikoaren indar batekin lurrera aurtikiak izanik Heliodorori obeditzen atrebitu ziraden guziak, illotzak eta izutuak gelditu ziraden.

        25. Zeren agertu zitzaien zaldi bat, zeñaen gañean eseria zegoana zan ikargarria, eta soñeko txit ederrakin apaindua zegoan; zeñaen armak urrezkoak ziruditen, zeñak erasorik bultzadarekin Heliodorori, zaldiaren aurreko oñakin zapaldu zuen.

        26. Agertu ere ziraden beste mutiko bi, galantak eta sendoak, anditasunez beteak, eta soñeko ederrakin apainduak, zeñak, jartzen ziradela bakoitza Heliodororen aldamen batetik, asi ziraden azotatzen bakoitza bere aldamenetik, otsak otsaren gañean ematen zizkiotela.

        27. Oiekin Heliodoro laister lurrera erori zan, eta atxitzen zutela, eta eskusilla baten eserita, andik atera zuten.

        28. Onela, sartu zan gordairuan anbeste gordetzalle, eta morroirekin, zan eramana, iñork ere laguntasunik eman etzitzaiokeala, agertzen zala argiro Jaungoikoaren bertutea,

        29. Eta bertute onen indarrez, Heliodoro zegoan etzinda mututurik, eta bizitzeko itxedopenik gabetanik.

        30. Kontrara berriz, besteak Jauna bedeikatzen zuten, oiekin bere toki santuko gloria goratu zuelako; eta oraindikan denbora gutxi dala, naste eta beldurrez betea zegoan tenploa, bozkario eta gozotasunez bete zan, Jaunak bere guzialtasuna agertu zuenean.

        31. Orduan Heliodororen adiskide batzuek Oniosi txit eskari biziakin erregutu zioten, Jaungoiko txit goratuari ots egin zizaiola, Heliodoro, atzeneko arnasetan zegoanari, bizia eman zizaiola.

        32. Apaiz nagusiak berriz, jarririk bere artean pensatzen, erregeak uste izan dezakeala, Juduak asmazio gaiztoren batzuek Heliodoren kontra erabilli izango zituztela, doañ osasuntsu bat Heliodoro sendatzeko eskeñi zuen;

        33. Eta apaiz nagusia erreguak egiten ari zala, mutil gazte bi aiek, leengo soñekoakin berakin, Eliodororen aldean jartzen ziradela, esan zioten: Onias apaizari eskerrak eman zazkiozu, zeren Jaunak bere amorioagatik bizia ematen dizun.

        34. Eta zu onela Jaungoikoak kastigatua izan zeran ezkero, mundu guztiari bere mirariak, eta bere eskubidea adirazi zazkizu. Eta oiek esanik, etziran berriz agertu.

        35. Heliodoro berriz, Jaungoikoari sakrifizio bat eskeñirik, eta egiñik boto andiak bizia eman zion Jaunari, eta Oniasi eskerrak emanik, bildurik bere jendea, erregeagana itzuli zan.

        36. Eta mundu guztiari adirazten ziozkan, berak bere begiakin ikusi zituen Jaungoiko andiaren egite miragarriak.

        37. Eta nola erregeak Heliodorori galdetu zion, zeñ izango zan egokia berriz Jerusalenera bialtzeko, erantzun zion:

        38. Baldin badaukazu etsairen bat, edo erreñuaren kontrako asmazioetan ari danen bat, bialdu ezazu ara, eta ikusiko dezu azotez zatitua itzultzen dala, biziarekin gelditzen bada; zeren toki artan egiaz Jaungoikoaren bertuteren bat dagoan.

        39. Zeren bere bizilekua zeruen daukana bera, dago toki artan, eta da bere zaitzallea, eta gaitzen bat egitera toki artara dijoazenak, azotatu eta galtzen ditu.

        40. Oiek dirade, itz gutxitan esateko, Heliodorori gertatu zitzaiozkanak, eta onela tenploko tesoroa arrapatua izangabe gelditu zan.

LAUGARREN KAPITULUA

        1. Aitatu dan Simonek berriz, zeñ izan zan tesoroa salatu zuena erriaren kaltean, Oniasgatik gaizki esaten zebillan, beronek Heliodo zirikatu balu bezela alako gauzak egitera, eta bera, gaitz aien egillea izan balitza bezela.

        2. Eta erriaren gordetzalleari, bere erreñuaren zaitzalleari, Jaungoikoaren legearen zelotsuari, ausartatu zan erreñuaren saltzallea ots egiten.

        3. Baña nola aserre oiek anbesteraño igo ziran, non, Simonen adiskide batzuek eriotzak egiten zituzten;

        4. Gogoan erabillirik Oniasek, erriertaren irriskuak, eta Apolonio, Zelesiria eta Faniziako Gobernatzalleak bere zentzugabetasunarekin Simonen gaiztakeria zirikatzen zuela, erregeagana joan zan,

        5. Ez bere erritarrak salatzera, baizik bakarrik erri guziari mesedeak egitera, zeñ zan berak nai zuena.

        6. Zeren ikusten zuen, Erregearen agindu bat gabe, ez ditekeala pakerikan egin, ez Simoni, bere zentzugabetasunetik alde erazi.

        7. Baña Seleuko ilda gero, nola Antioko, Odolgarbikoa izengoitiz, jarri zan erregetzan, Jason, Oniasen anaiak, apaiz nagusitzako antsia andiak zeuzkan.

        8. Onetarako erregeagana joan zan, eta eskeñi ziozkan irureun eta irurogei talento zillarrezko, eta beste errenta batzuetatik larogei talento.

        9. Eta gañera eskeñtzen zuen, ematea beste eun eta berrogeita amar, ematen bazaion eskubidea ipintzeko gudatoki bat, eta efebia bat gazteentzat, eta Jerusalenen bizi ziradenak iduki zitzatela Antiokiakoak zeuzkaten eskubideak.

        10. Eta eman zionean erregeak eskatzen zion guztia, eta iritxirik nagusitasuna, berealaxe asi zan bere erritarrai jentillan usadio, eta oiturak artu erazitzen.

        11. Eta kendurik legearen araura biziteko era, erregeak beren ontasunagatik Juduen alde ontzat eman zutena, Juan, Eupolemonen aitak (zeñ izan zan Erromara bialdua adiskidetasun, eta elkartasuna berriztatzera) artu zituen neurrien bitartez, ipintzen oi zituen Joanek lege gaiztoak, erritarrak zeuzkaten eskubideak nastutzen zituela.

        12. Zeren iduki zuen ausartasuna, ipintzeko Jerusalengo gazteluaren beraren azpian gudatoki bat, eta gazterik onenak bekatuko tokietan jartzeko.

        13. Zan berriz au, bizitza jentil eta arrotz baten ez asiera, baizik aziera eta bukaera, emen sartua, Jason gaizto eta ez apaizaren biurrikeria gorrotogarri, eta iñoiz ere aditu gabeagatik,

        14. Alako moduan, non, apaizak ez oi ziraden ari aldareko lanetan, baizik mezpreziatzen zutela tenploa, eta sakrifizioakin aztutzen ziradela, korrika joan oi ziraden gudara, eta ordañ gaiztoetara, eta tella jokoan oitzera.

        15. Eta erriko onrak utsean zeuzkatela, Greziatik zetozen gloriak geiagoan zeuzkaten.

        16. Zeñak iritxitzeagatik, izan oi ziraden beren artean errierta, irriskuz beteak; alako moduan, non, panparreriatzat zeukaten grieguen usadioai jarraitzea, eta oraindikan denbora gutxi dala beren etsai eta erallak izan ziradenen irudia idukitzea.

        17. Baña Jaungoikoaren legeen kontra gaizki obratzea, ez da kastigu gabe gelditzen, geroko denboretan ikusiko dan bezela.

        18. Nola bada Tiron zelebratzen ziran Olinpoko jokoak, bost urtetik bost urtera, erregea zegoan an,

        19. Jason gaiztoak bialdu zituen Jerusalendik gizon gaizto batzuek, eramatera irureun didragma zillarrezko, Herkulesen sakrifiziorako; baña eraman zituztenak berak eskatu zuten, etziteztela kastatu sakrifizioetan, etzalako au ongi egiña; baizik beste gauza batzuetan kastatuak izan zitezela.

        20. Eta ala, dragma oiek eman zituenak Herkulesen sakrifiziorako eskeñi bazituen ere, eraman zituztenen eskariz; galerak egiten kastatu ziran.

        21. Baña Antioko, bialdurik Ejiptora Apolonio, Mnesteoren semea, ptolomeo Filometor erregearen jauregiko andizkiarekin tratatzera, ikusi zuenean etziola lekurik ematen, erreñu hura zuzentzeko lanetan, bere gauzai bakarrik begiraturik, alde egin zuen andik, eta Foppera etorri zan, nondik Jerusalenera irago zan.

        22. Eta Jasonek, eta erri guztiak arrera txit eder bat egiten ziotela, sartu zan bertan argi eta deadarren artean; andik bere ejerzituarekin Feniziara irago zan.

        23. Iru urte geroago, bialdu zuen Jasonek Menelao, aitatu dan Simonen anaia, erregeari dirua eramatera, eta balio andiko gauzen gañean onek agintzen ziozkan gauzak aditzera.

        24. Baña nola Menelao erregeari gogoan sartu zitzaion, bere eskubidearen anditasuna goratu ziolako, apaiztza nagusia beraganatu zuen, Jasonek ematen zituen baño irureun talentu geiago ematen zituela.

        25. Eta arturik erregearen aginteak, itzuli zan. Eta egiaz, etzan beragan ezerere ikusten, Apaiztzaren diña zanik; zeren gizon gaizto baten biotza, eta pizti uzu baten arrabioa zeuzkan.

        26. Onela Jasonek, bere anaia Onias saldu zuenak, engañaturik orain bera, erbestetua bezela, Ammontarren lurrera iges egin zuen.

        27. Menelaok berriz, nagusitasuna iritxi zuen; baña erregeari eskeñi zion dirua bialtzeko, etzuen ajolarik artzen; pagatzeko gogor egiten bazion ere, Sostrato, gazteluko agintariak,

        28. Zeren onen kontura zegoan kotizak kobratzea. Argatik biai erregearen aurrera ots egin zien.

        29. Eta Menelao apaiztzagabegua izan zan, bere lekuan bere anaia Lisimako jartzen zala, eta Sostratori berriz, Txipreko agintaritza eman zion.

        30. Gauza oiek gertatzen ziraden bitartean, Tarso, eta Malokoak matxinada bat jaso zuten, Antiokide, erregearen emazte azpikoari emanak izan zitzaiozkalako.

        31. Argatik erregea agudo irago zan ara, aiek pakean ipintzeko, Androniko bere adiskidetatik bat, bere lekuan utzitzen zuela.

        32. Menelaok orduan, sinisturik era ederra zala hura, ostutzen zituela tenplotik urrezko ontzi batzuek, beretatik zati bat Andronikori eman zion, eta bestea Tiron eta inguruetako errietan saldu zuen.

        33. Oniasek, oiek ziertotasunarekin jakin zituenean, gauza augatik errierta egiten zion, Antiokiako toki, Dafneren tenploaren aldean zegoan batetik, zeñatara igesi joan zan.

        34. Argatik Menelao irago zan Androniko ikustera, eta erregutu zion, Onias illerazi zezala. Androniko joan zan Oniasgana; eta emanik elkarri eskuieko eskuak, eta juramentuarekin esanik etziola gaitzikan batere egingo, erregutu zion, (Onias berarekin osotoro fiatzen ez bazan ere) atera zedilla bere gordelekutik, baña atera zanean, bereala bizia kendu zion, justiziaren beldurrik iduki gabe.

        35. Argatik, ez bakarrik Juduak, baita beste erreñuak ere aserretu ziran, eta gizon ain andi baten eriotza bidegabea, txit gaizki eraman zuten.

        36. Eta Ziliziatik erregea itzuli zanean, aurkeztu zitzaiozkan Antiokian Juduak, eta Grieguak berak ere, Oniasen eriotza bidegabekoarekin kejatzen ziradela.

        37. Eta Antioko atsekabeturik bere biotzean, eta Oniasen eriotzarekin samurturik, negarrez asi zan oroiturik zeñ begiratua izan zan, illa izan zana, jan edanean, eta bere modu ona gogoan idukirik;

        38. Eta txit aserreturik, agindu zuen, Androniko, purpura gabeturik, erabillia izan zedilla erri guzitik; eta sakrilego onek Oniasen kontra gaiztakeria egin zuen tokian bertan, antxe bizia kendu zizaiotela. Ala Jaunak, diña zan kastigua eman zion.

        39. Lisimakoren gañean berriz, nola tenploan sakrilejio asko egin zituen, Menelaoren konsejuz, eta andik urre asko atera zuela berria zabaldurik, erria bere kontra jaiki zan.

        40. Eta jende taldeak, matxinaturik, eta beren biotzak aserrean erazekirik, Lisimako, armatzen zituela iru milla gizon bezelatsu, agintaritzat zeukatela gizon biurri bat, ain zartua gaiztakerian, nola edadean, ezbearrak egiten asi zan.

        41. Baña Lisimakoren asmazioak ezagutuak izan ziradenean, batzuek arriak artu zituzten, beste batzuek makilla sendoak, eta beste batzuek autsa bere gañera aurtikitzen zuten.

        42. Eta onela batzuek gelditu ziran zauriturik, beste batzuek izan ziraden illak, eta gañerakoak igesari eman zioten, Lisimakok berak ere, gordairuaren aldean, bizia galtzen zuela.

        43. Naste guzi oiekgatik Menelao salatzen asi ziraden,

        44. Eta erregea Tirora allegatu zanean, iru lagun irago ziran gertakari oiekgatik kejatzera, Zarrak bialduta.

        45. Baña Menelaok, ikusirik garaitua izatera zijoala, diru txit asko Ptolomeori eskeñi zion, erregea bere alde jartzen bazuen.

        46. Ptolomeo sartu zan ikustera erregea, zeñ zegoan atari batean egurastu bat artzen, eta beste iritzi bat artu erazi zion,

        47. Alako moduan non, Menelao gaiztakeria guzi oiek egin zituena, bere gaiztakerietatik osotoro absolbitua gelditu zan, eta urrikigarri aiek, Eszitaen tribunal batean ere obengabetzat emanak izango ziradenak, eriotzara kondenatuak izan ziraden.

        48. Bereala bada kastigatuak izan ziraden, justizia guztiaren kontra, erriaren, eta iriaren, eta ontzi konsagratuen benerazioaren alde gudatu ziradenak.

        49. Baña Tirokoak, alako egitearen aserretuak, txit prestuak erakutsi ziran, eman zioten obi onraz betean.

        50. Bitartean Menelaok irautzen zuen agintaritzan, erregearen eskubidea zeukatenen zikoiztasunagatik, eta bere erritarren kalterako gaiztakerian aziaz zijoan.

BOSGARREN KAPITULUA

        1. Denbora onetan Antioko ari zan prestaerak egiten, bigarren aldiz Ejiptoren kontra joateko.

        2. Eta gertatu zan orduan gauza arrigarri bat, zeren Jerusalengo erri guztian ikusi ziran, korrika zebiltzala airean aldamen batetik bestera gizonak zaldiz, urrez egindako soñekoak zeuzkatela, eta lantzakin, zaldizko taldeak balirade bezela.

        3. Ikusi ziraden zaldiak errenkan jarriak, korrika joanik batzuek besteai erasotzen ziela, eta brokelen mugimenduak, eta jende talde bat morrioiakin, eta ezpata billosakin, eta dardoak aurtikitzen ari ziradela, eta urrezko armen, eta loarika mota guziaren argitasuna.

        4. Argatik guziak, Jaungoikoari erregututzen zioten, alako gauza arrigarriak erriaren onera biurtu zitezela.

        5. Alako batean, berri gezurrezko bat zabaldu zan, Antioko il zala, eta Jasonek arturik berarekin milla gizon, ustekabean erriari eraso zion, eta errikoak bereala murruetara joan baziraden ere, atzenean murruak arrapatu zituen, eta Menelaok gaztelura iges egin zuen.

        6. Baña Jasonek, sinistuko balu bezela garaipen bat irabazten ziela bere etsaiai, eta ez bere erritarrai, errian ilkintza arrigarri bat egin zuen, oartzen etzala, bere odolekoai egiten zaien gerran doatsu izatea, gaitz txit andi bat dala.

        7. Alaere agintaritza ezin iritxi izan zuen; baizik bere saldukerietatik atera zuen irabazi guzia, bere lotsaria izan zan; eta ikusirik iges egiteko premian berriz arkitzen zala, Ammontarren lurrera joan zan.

        8. Atzenean ere Aretas Arabeen erregeak, zeñak bera il nai zuen, karzela batean sartu zuen, eta iges eginik andik, zebillan erririk erri, guztiak nazkaz begiratzen ziotela, eta legeauslea bezela, eta gizon gorrotogarri, eta erriaren, ta errikoen etsaia bezela, Ejiptora aurtikia izan zan.

        9. Eta onela, beren erritik kanpora asko aurtiki zituena, erri erbestean il zan, joanik Lazedemoniara, sinistzen zuela, aidetasunagatik an laguntasuna arkituko zuela.

        10. Eta lagun askoren gorputz illak obiratu gabe aurtikitzeko agindu zuena, obiratu gabe, eta iñork ere beragatik negarrik egin gabe aurtikia izan zan, ez bere errian, ez toki arrotzean obirikan batere arkitu ezin zuela.

        11. Gauza oiek onela iragorik, sospetxatu zuen erregeak, Juduak berarekin zeukaten elkartasuna utzitzera zijoazela, eta ala, joanik Ejiptotik sumintasunez betea, erria armakin arrapatu zuen,

        12. Eta agindu zien soldaduai, il zitzatela guziak, iñori ere barkatu gabe, eta etxeetan ere sartzen ziradela, jende guzia ezpataz irago zezatela;

        13. Alako moduan, non, ilkitza arrigarri bat egin zan, bizia kentzen ziela guziai, gazteai, zarrai, andrai beren semeakin, donzellai eta aurrai.

        14. Anbesteraño, non, iru egunean izan ziran larogei milla illak, berrogei milla katibuak, eta beste anbeste mendekotzat salduak.

        15. Baña oiekin ere etzan gelditu Antioko aspertua, baizik ausartatu zan sartzen tenploan, mundu guztiko tokirik santuenean, Menelao, erriaren eta legeen saltzallea gidari zuela.

        16. Eta artzen zituela bere esku sakrilegoakin, beste errege eta erri batzuek toki santu aren apainduria eta gloriarako an ipiñi zituzten ontzi sagraduak, eskuetan txit gaizki zerabiltzkian, eta kutsutzen zituen.

        17. Ala Antiokok, galdurik bere adimeneko argi guzia, etzuen ikusten, Jaungoikoak erakusten bazuen denbora gutxi batean bere aserrea erri artan bizi ziradenen kontra, beren bekatuak gatik zala; eta argatik toki santu hura kutsutua izandu zala.

        18. Zeren bestela, egon ez balirade gaiztakeria askotan sartuak, Prinzipe au, Heliodoro, Seleuko erregeak tenploko gordairuko ondasunak indarrez ostutzera bialdu zuenari gertatu zitzaion bezela, azotatua izango zan, allegatuta bereala, eta bere asmo ausartatuari utzitzen, beartua izango zan.

        19. Baña Jaungoikoak etzuen autu erria Tenploaren amorioagatik, baizik au erriaren amorioagatik.

        20. Argatik tokia bera izan da, erriari gertatu zaiozkan gaitzen partale; izango ere dan bezela partale, ark artzen dituen mesedeetan; eta orain Jaungoiko txit almentsuaren aserreagatik utzia ikusten dana, izango da berriz gloriarik andienera goratua, Jaun andi hura biguñdua dagoenean.

        21. Arrapatu zituenean bada Antiokok tenplotik aterata, milla eta zortzireun talento, antiokiara agudo itzuli zan, alako urgulleria eta andiustearekin, non uste zuen lurraren gañean ontzi batean ibilli zitekeala, eta oin leorrez ibilli itsasoaren gañean.

        22. Baña bera joan zanean, utzi zituen an Gobernatzalleak, erreñuari bidegabeak egiteko, au da, Jerusalenen Filipo, Frijiatik bere jatorria zeukana, bere nagusia baño ere oraindikan odolgiroagoa.

        23. Eta Garizimen Androniko eta Menelao, besteak baño ere erritarren etsai gogorragoak.

        24. Eta jarraitzen zuela Antiokok txit aserretua juduen kontra, bialdu zien agintaritzat Apolonio nazkagarria, ogeita bi milla gizoneko ejerzitu batekin, agintzen ziola, aziak ziraden guziak iltzeko, eta andreak eta aurrak saltzeko.

        25. Allegatu zanean bada agintari au Jerusalenera, pakez etorri balitza bezela, larunbateko egun santuraño geldirik egon zan, baña Juduak atsedena zaitzen zuten egun onetan, agindu zien bere soldaduai armak artu zitzatela,

        26. Eta il zituen, soldadu batzar hura ikustera bildu ziraden guziak, eta zebillala gero erri guztitik bere soldaduakin, jende talde andi bati bizia kendu zion.

        27. Baña Judas Makabeok, zeñ zan toki eremu batera iges egin zuten amarretatik bat, iragotzen zuen bizitza bereakin mendietan, pistien artean, belarrak jaten zituela, egite kutsutuetan partale ez izateagatik.

SEIGARREN KAPITULUA

        1. Andik denbora gutxiren buruan, erregeak bialdu zuen Antiokiako gizaseme edade andiko bat, ekarri zitzan Juduak indarrez, beren Jaungoikoaren, eta beren gurasoen legeak utzitzera,

        2. Baitaere Jerusalengo tenploa kutsutzera, eta Jupiter Olinpikoren izena tenploari ipintzera, baitaere Garizimgoari, Samarian, Jupiter Arrotzarena, toki artan bizi ziradenak arrotzak ziradelako.

        3. Ala bada, ikusi zan orduan, gaitzezko ugolde ikaragarri bat erri guztiaren gañera batbatean erortzen zala.

        4. Zeren tenploa zegoan, jentillai, eta gizon askatuai dagozkien zikinkeria, eta tripontzikeriaz betea, galotzakin, eta lotsagabekeriaz toki santuan sartzen ziraden emakumeakin nastua, zillegi ez dan gauzak ara eramaten zituztela.

        5. Aldarea ere ikusten zan, zillegi ez diraden, eta legeak galeraziak dauden gauzaz betea.

        6. Larunbatak etziraden onezkero gordetzen, eta erriko jai andiak ere etziraden zelebratzen, eta iñor ere etzan ausartatzen, aitortzen argiro, Judua zala.

        7. Erregearen jaiotzako egunean, indarrez eta gogorrean sakrifizio gaiztoetara joan erazitzen zien, eta Bakoren eguna zelebratzen zanean, esan dan idoloaren onran, untzezko koroakin karrikaetatik joan erazitzen zien.

        8. Ptolemaidakoen eskariz, Judearen aldeko jentillen errietan adirazi zan aginte bat, zeñaen bitartez ematen zitzaien eskubidea, Juduak toki aietan sakrifizioak egitera beartzeko.

        9. Iltzeko berriz, jentillen legeetara irago nai etzuten guztiak. Ala bada, gauza negargarriak baizik etziran ikusten.

        10. Alaxe da. Bi andre salatuak izan ziraden, nola beren semeak zirkunzidatu zituzten, erabilli zituzten inguruan erritik, guziak ikusi zitzaten, beren bularretatik semeak esekita zeuzkatela, eta gero murrutikan beera aurtiki zituzten.

        11. Beste batzuek berriz, biltzen ziradenak aldeko kobetan, an ixiltxorikan larunbateko eguna zelebratzeko, izanik Filipori salatuak, bizirik erreak izan ziraden; zeren egun aren erlijio eta santutasunagatik, beldur izan ziraden, beren buruak zaitzen.

        12. (Erregututzen diet orain liburu au irakurtzen dutenai, gertakari ain doakabeak ikusita ez ditezela eskandalizatu; baizik gogoratu dezatela, gauza oiek gertatu ziradela, ez gure erreñua arras desegiteko, baizik onera erakartzeko.

        13. Zeren bekatariakganako urrikaltasun andiaren siñalea da, ez utzitzea biziten denbora luzean beren gura gaiztoen araura, baizik berak anbat lasterren azotatzea, ondu ditezen.

        14. Alaxe da. Ez du Jaunak gurekin egiten, beste erreñuakin bezela, zeñak sufritzen dituen orain pazienziarekin, juizioko egunean kastigatzeko, beren bekatuen neurria betetzen dutenean,

        15. Baña ez onela gurekin, baizik kastigatzen gaitu, gure bekatuak gorengo mallaraño allegatu ditezela itxedon gabe.

        16. Eta ala, bere urrikaltasunari ez dio beñere gugandik alde erazitzen; eta atsekabeakin erria kastigatzen duenean, ez du utzitzen.

        17. Baña esan degun gutxi au asko izan dedilla, irakurleak kontuan egon ditezen, eta jarraitu dizaiogun berriak kontatzeari).

        18. Eleazaro bada, legeko jakintsuenetatik bat, edade andiko gizon, eta arpegi beneragarrikoari, aoa indarrez idikitzen ziotela, urdearen aragia janerazi nai zioten.

        19. Baña bera, naiago zuela eriotza gloriaz beteriko bat, bizitza nazkagarri bat baño, borondatez eta bere oñaz urkamendira zijoan.

        20. Eta gogoratzen zuela bere artean, era artan zer egin bear zuen, erabaki zuen, bizitzaren amorioagatik, legearen kontra ezertxo ere ez egitea.

        21. Baña an arkitzen ziraden batzuek, urrikaltasun gaizto batekin mugituak izanda, eta berarekin anziñatik zeukaten adiskidetasunagatik, berezian artzen zutela, erregututzen zioten, utzi zitzaiela ekartzen, jatea zillegi zitzaion aragiak; onela sinistu erazitzeko, erregearen agindu, idoloai sakrifikatutako aragiak jateko esaten zuena, kunplitu zuela,

        22. Onela eriotzatik libratu zedin. Eta berarekin anziñatik zeukaten adiskidetasunagatik, onelako biguntasunarekin itz egiten zioten.

        23. Baña Eleazarok, bere edade, eta bere ille zuri beneragarrien, eta bere anziñako odol garbiaren, eta aurtxo zanetik egin zuen bizitza onaren diñako beste gogorazio batzuek idukirik, supituan erantzun zuen, Jaungoikoak ipiñitako lege santaren aginteen araura, eta esan zuen: iltzea naiago zuela.

        24. Zeren ez da gure edadeari ederki dagokiona, gañera esan zien, onelako gauzarikan iruditzea, eta argatik gazte asko, sinisturik Eleazaro larogeita amar urtekoa jentillen errelijiora irago zala

        25. Engañioan eroriko litezke, nere irudipen augatik, nik bizitza ustelkor au piska bat luzetzeagatik, baita ere nere zartzaren gañera lotsaria eta nazka aurtikiko nuke.

        26. Gañera, orain gizonen oñazetatik libratu banitzake ere, Jaungoiko txit almentsuaren eskuetatik, edo bizirik nagoala, edo ilda gero, ezin igesik egingo nuke.

        27. Argatik erruz iltzen naizala, arkitzen naizan zartza beneragarriaren diña erakutsiko naiz.

        28. Eta gazteai utziko diet sendotasuneko irudi bat, gogo gertu eta sendo batekin, legerik santaen eta anditasunez betetako bat zaitzeagatik eriotza onragarri bat sufritzen badet. Oiek esan zituenean, urkamendira eramana izan zan.

        29. Eta eramaten zutenak, eta piska bat lenago biguñagoak izan ziradenak, aserretu ziran esan zituen itzak gatik, zeñak urgulleriatik zetoztenak ziradela sinistu zuten.

        30. Ematen ziozkaten otsen indarrez iltzeko zorian zegoala, suspirio bat aurtiki zuen, eta esan zuen: O Jaun, jakinduria santua daukazuna, zuk ongi dakizu, eriotzatik libratu nindekeala, nere gorputzean oñaze txit andiak sufritzen ditudala, baña nere animak, zure amorio santuagatik bozkarioz iragotzen ditu.

        31. Onela bada il zan Eleazaro, utzitzen ziela, ez bakarrik gazteai, baita bere erreñu guziari ere, bere eriotzaren oroipenean, bertute eta sendotasuneko irudi bat.

ZAZPIGARREN KAPITULUA

        1. Esan danez gañera gertatu zan, zazpi anaia beren amarekin batean arrapatuak izatea, eta erregeak nai izan zuen, azoteen, eta zezenen ualakin emandako oñazeen indarrez urdearen aragia janerazitzea, legeak galerazia zeukanaren kontra.

        2. Baña beretatik batek zeñ zan lenbizisortua, esan zuen: Zer da zuk nai dezuna, edo gugandik zer jakin nai dezu? Prestatuak gaude iltzeko, Jaungoikoak eman dizkigun gure erriko legeak ausi baño lenago.

        3. Aserretu zan bada erregea, eta agindu zuen suaren gañean ipiñi ziteztela zartagiak, eta brontzezko eltzeak, zeñak bereala erazekita

        4. Agindu zuen, aurrena itz egin zuenari mingaña ebakitzeko, eta buruko larrua kenduta, eta moztutzeko eskuetako eta oñetako ertzak, bere anaiak, eta ama begira zeudela.

        5. Eta ezertarako ere gai etzan eran jarri zanean, agindu zuen sua ekarri zezatela, eta illarteraño zartagian txigortu zezatela. Berak oñaze luze au iragotzen zuen artean, besteak amarekin batean, elkar alaitzen zuten irmoki iltzera,

        6. Esaten zutela: Jaun Jainkoak egia ikusiko du, eta urrikalduko da gurekin, agertu zuen bezela Moisesek bere kantatxoan esan zuenean: Bere serbitzariakin urrikaltsua izango da.

        7. Lenbizia onela illa izan zanean, bazeramaten bigarrena, irriz oñazetzeko, eta buruko larrua ille guziakin kenduta gero, galdetzen zioten, bere gorputzeko zati bakoitzean oñazetua izan baño lenago, jango ote zuen.

        8. Baña berak bere erriko izkuntzan erantzuten zuela, esan zuen: Ez det alakorikan egingo. Ala bada, onek ere lenbizikoaren oñazeak berak sufritu zituen.

        9. Eta atzeneko asnasa emateko zorian zegoanean, esan zuen: Zuk, o txit gaiztoa, emen daukagun bizia kentzen diguzu; baña munduko erregeak egunen batean berriz biztuko gaitu betiko bizitzarako, bere legeak zaitzeagatik illak geradelako.

        10. Onen ondoan irugarrena etorri zan oñazetua izatera; zeñak eskatu ziotenean mingaña, bereala atera zuen, eta erruz bere eskuak luzatu zituen,

        11. Itxedopen sendo batekin esaten zuela: Gorputzeko zati oiek zerutik artuak ditut, baña orain mezpreziatzen ditut Jaungoikoaren legearen amorioz, eta bere eskutik berriz artuko ditudala itxedotzen det.

        12. Esan zituen oiek, alako moduan, non, erregea, eta bere lagunak arrituak gelditu ziran mutil gazte onen sendotasunarekin, zeñak utsa balitza bezela oñazeak iragotzen zituen.

        13. Au ere il zutenean, laugarrenari ere berdin ari ziran oñazeak ematen,

        14. Zeñak, iltzeko zorian zegoala, onela itz egin zien: Txit ongi da guretzat gizonen eskuz bizia galtzea, Jaungoikoagan daukagun itxedopen sendoagatik, itzuliko digula, berriz biztutzen gaituenean, baña zure biztuera berria, ez da bizitzarako izango.

        15. Bosgarrena arrapatzen zutela berdin martirizatzen zuten. Berak ordea erregeari begiraturik, esan zion:

        16. Idukirik, daukazun bezela, eskubidea gizonen artean, berak bezela ilkorra bazera ere, nai dezuna egiten dezu, baña argatik ere, ezazu uste izan gure erreñua Jaungoikoak utzia izan dala.

        17. Piska piska bat bakarrik itxedon ezazu, eta bere eskubidearen anditasuna ikusiko dezu, eta zu, eta zure jatorria nola oñazez betetzen dituen.

        18. Onen ondoan seigarrena oñazetua izatera eramana izan zan, eta atzeneko asnasa ematera zijoala, esan zuen: Etzaite alperrikan engañatu; zeren baldin guk oñaze oiek padezitzen baditugu, diñak izan geradelako da, gure Jaungoikoaren kontra bekatu egin degulako, eta argatik gauza ain ikaragarriak daramazkigu,

        19. Baña ez ezazu zuk uste izan kastigurikan gabe geldituko zerala, ausartatu zeran ezkero Jaungoikoaren kontra gudatzen.

        20. Bitartean berriz, ama, mirari guzien gañetikoak, eta onak diradenen oroipenean beti bizitzeko diña danak, ikusirik egun batean bere zazpi semeak il ziozkatela, eramaten zuen gogo on, eta sendoarekin, Jaungoikoagan zeukan itxedopenagatik.

        21. Jakinduriaz betea, sendotasunarekin alaitzen zituen bere erriko izkuntzan, beretatik bakoitza berezian, giza sendotasun bat emakumearen sendotasunarekin biltzen zuela,

        22. Esan zien: Ez dakit nik nola nere sabelean agertu ziñaten, zeren ez nizkizuten nik eman anima, espiritua eta bizitza, eta zuetatik bakoitzaren gorputzeko zatiak ere, ez nituen nik beren tokietan jarri;

        23. Baizik munduko egilleak, zeñ dan gizona bere jatorrian egin zuena, eta gauza guziai asiera eman ziena; eta berak, bere urrikaltasunagatik, itzuliko dizkizute espiritua eta bizitza, orain bere legeen amorioz, zuek zerok mezpreziatzen zeraten ezkero.

        24. Antiokok bada, uste izanik irri egin ziotela, eta sinisturik, illerazi zituen aien itzak berari egiten zitzaiozkan aupada batzuek ziradela, nola oraindikan guzietatik txikiena gelditzen zan, ez bakarrik asi zan sinisterazitzen itzakin, baita ere ziertotzat ematen juramentoarekin, aberatz eta doatsu egingo zuela, bere gurasoen legeak utzitzen bazituen, eta bere adiskidetatik bat bezela idukiko zuela, eta bear zuen guztia emango ziola.

        25. Baña nola mutil gaztea eskeñtza oietara iñolaere etzan zeartzen, erregeak amari ots egin zion, eta esaten zion, bere seme gaztearen osasun, eta biziagatik begiratu zezala.

        26. Eta erregearen itz ugari oiek aditu zituenean, berak erantzun zion, bere semeari zer egin bear zuen esango ziola.

        27. Onetarako zuzendurik beraganontz itz egiteko, errege odolgiroaren gurai burla egiten ziela, bere erriko izkuntzan esan zion: Ene semea, urrikaldu zaite arren nerekin, nere erraietan bederatzi illa betean eraman zindudanarekin; nere bularretako ugatzarekin iru urtean bazkatu zindudanarekin, eta azi zindudanarekin, eta zaitu, orain daukazun edaderaño.

        28. Erregututzen dizut, ene semea, begiratu dezazula zerura, eta lurrera, eta beretan dauden gauza guztietara; eta ongi aditu dezazula Jaungoikoak ezerezetik egin zituela, baita gizon guztiak ere.

        29. Onela etzera borrero onen beldur izango; baizik zure anaien partale izateko diña eginik, zoaz illa izatera, onela urrikaltasuneko denboran zure anaiakin batean zeruan artu zaitzadan.

        30. Oraindikan itz oiek esaten ari zala, mutil gazteak esan zuen: Zeren zai zaudete? Ez diot nik erregearen aginteari obeditzen, baizik Moisesek emana izan zitzagun legearen aginteari.

        31. Baña zuk, Hebreotarren gaitz guzien egillea zeranak, jakinda iduki ezazu, Jaungoikoaren kastiguari ez diozula igesik egingo.

        32. Zeren guk gure bekatuakgatik oiek padezitzen ditugun;

        33. Eta baldin Jaun, gure Jainkoa denbora labur baterako gure kontra aserretu bada, zuzendu gaitzan eta ondu gaitezen, bera alaere bere serbitzariakin berriz ere adiskidetuko da.

        34. Zu berriz, o gaizto, eta gizon guztietatik nazkagarriena, etzaite alperrik urgullutu itxedopen utsakin, Jaungoikoaren serbitzarien kontra, aserrean erazekia zaudela.

        35. Bada, oraindikan Jaungoiko guziz almentsuaren, guzia ikusten dagoanaren juiziotik ez dezu igesik egin.

        36. Nere anaiak, oñaze iraitzeko batzuek orain sufritu dituztelako, betiko bizitzako elkartasuna gozatzen arkitzen dirade, baña zuk, Jaungoikoaren juizio justoagatik, zure urgulleriari dagozkion kastiguak sufrituko dituzu.

        37. Nik berriz, nere anaiak bezela, nere gorputza eta bizitza ematen ditut erriko legeakgatik, erregututzen diodala Jaungoikoari, gure erreñuarekin anbat lasterren urrikaldu dedilla; eta zuri, oñaze eta kastiguen indarrez, aitortu erazi dizula, bera bakarrik dala, Jaungoikoa.

        38. Berriz, Jaungoiko txit almentsuaren aserre, gure erreñuaren gañera arrazoiarekin aurtikitzen duena, nere, eta nere anaien eriotzarekin bukatuko da.

        39. Orduan erregeak, aserrean erazekita, aurtiki zuen onen gañera, beste guzien gañera baño ere gogortasun andiagoarekin bere sumintasuna, eriotzaren adiñan sentitzen zuela bere burua irriz betea ikustea.

        40. Mutil gazte au ere bada il zan, kutsutua izan gabe, Jaunagan itxedopen oso bat zeukala.

        41. Atzenean semeen ondoan, ama ere illa izan zan.

        42. Baña onezkero asko da esan dana sakrifizioen gañean, eta odolgirotasun izugarrien gañean.

ZORTZIGARREN KAPITULUA

        1. Bitartean Judas Makabeo, eta jarraitzen ziotenak, sartzen ziraden ixiltxorikan errietan, eta ots egiten ziela beren aideai eta adiskideai, eta Judako errelijioan irmoki iraun zutenak berakin artzen zituztela, sei milla gizoneraño bildu zituzten.

        2. Eta ots egiten zioten Jaunari biguñtasunarekin begiratu zaiola, guztiak oñazpian zerabilten bere erriari, eta urrikaltasunez begiratu zaiola bere tenploari, zeñ gizaseme gaiztoak kutsutua ikusten zan,

        3. Orobat urrikaldu zedilla bere erriaren galmenarekin, zeñak laster arrasatua gelditu bear zuen; eta aditu zezala, isuria izan zan odolaren boz, berari bengantza eskatzen zegoana.

        4. Iduki ere zitzala gogoan, aur obengabeen eriotza gaizki egiñak; eta bere izen santuaren kontra esandako itzak; eta beren bengantza txit justoa artu zezala.

        5. Makabeoa bada, nola jende andia bildu zuen, jentillentzat beldurgarria egiten zan; zeren Jaunak bere erriaren kontra iduki zuen aserrea, urrikaltasunera biurtu zan.

        6. Aurtikitzen zan supituan errien eta irien gañera, eta erretzen zituen; eta jartzen zala toki egokietan, etsaietan galmen ez txikiak egiten zituen.

        7. Ibillera oiek egiten zituela batezere gauaz, eta bere sendotasunaren ospea, toki guzietatik zabaltzen zan.

        8. Ikusirik bada Filiposek, agintari au geldika geldika indar geiago artuaz zijoala, eta aurrerapenak egiñaz, eta geienean ongi irtetzen ziotela zerabiltzkian asmazioak, eskribitu zion Ptolomeo Zelesiriako eta Feniziako gobernariari, erregearen aldamenekoai laguntzeko.

        9. Eta berak berala bialdu zion Nikanor, bere adiskide, Patrokloren semea, andizkirik nagusienetatiko bat, ogei milla gizon armaduneraño ematen ziozkala, erreñu askotakoak, juduen jatorri guztia arras desegin zezan, eta berarekin batean bialdu ere zion Gorjias, zeñ zan gudari andia, eta gerrako gauzetan asko ikusia.

        10. Nikanorrek erabaki zuen pagatzea erregeak Erromatarrai eman bear zien milla talentuko kotiza, Juduai egingo ziozkaten katibuak salduta ateratzen zituela.

        11. Eta bereala bialdu zituen mandatariak itsasoko aldameneko errietara, esatera, etorri zitezela Judu mendekoak erositzera, eskeñtzen zuela, beretatik larogeita amar, talentu batgatik ematea; Jaungoiko txit almentsuak berarekin artuko zuen bengantzarekin gomutatu gabe.

        12. Judasek Nikanorren etorrera jakin zuenean, adirazi zien berarekin zeuzkanai.

        13. Beretatik batzuek, beldurturik, eta Jaungoikoaren justizian etzutela sinistzen, iges egin zuten,

        14. Baña beste batzuek, gelditu zitzaioten guztia saltzen zuten, eta batean erregututzen zioten Jaunari, arren libratu zitzala Nikanor gaiztoagandik, zeñak oraindikan berakgana alderatu ere gabetanik, salduak zeuzkan.

        15. Eta ontzat iduki zezala oiek egitea, beren amorioagatik izango ez bazan ere, beren gurasoakin egin zuen elkartasunagatik bederik, eta zeukaten onragatik, Jaungoikoaren erriaren izen santu eta gloriaz betea idukitzean.

        16. Makabeoak bada, bildurik berari jarraitzen zien sei, edo zazpi milla gizonak, esan zien: Ez bizirik utzitzeko etsairik batere, eta berai erasotzera zetorren etsai talde aren beldur etziteztela izan, baizik erruz gudan ari zitezela,

        17. Begien aurrean zeuzkatela, aiek toki santuari egindako bidegabeak, eta lotsarian iduki zuten erriari eman zioten injuriarekin, eta gañera nola beren gurasoen lege santuak kendu zituzten.

        18. Jende oiek, esan zuen gañera, beren armaetan, eta beren ausartasunean itxedotzen dute; baña guk gure itxedopena ipiñita daukagu, Jaun txit almentsuagan, zeñak begirakune batekin goibetu ditzakean, ez bakarrik gure kontra datoztenak, baita mundu guzia ere.

        19. Baitaere gogora ekarri ziezten, Jaungoikoak beste denbora batzuetan beren gurasoai emandako laguntasunak, eta Senakeriben ejerzituko eun eta larogeita bost milla, illak izan ziradenak.

        20. Baitaere berak Babilonian Galataskoen kontra iduki zuten guda, zeñatan Mazedoniatar, berakin elkartuta zeudenak gudan sartzen ausartatu ez baziraden ere, berak, izanik sei milla bakarrik, ogei milla il zituzten, zeruak eman zien laguntasunarekin; eta ordañean ondasun andiak iritxi zituzten.

        21. Itz oiekin alaituak gelditu ziraden, eta prestatuak, legeakgatik eta erriagatik iltzeko.

        22. Bereala bere gudari talde batzuen agintaritza eman zien bere anaia Simon, Jose eta Jonatasi, milla eta bosteun gizon bakoitzaren agindura ipintzen zituela.

        23. Gañera Esdrasek liburu santua irakurri zien, eta Judasek emanik siñaletzat, Jaungoikoaren laguntsuna, bera jarri zan ejerzituaren aurrean eta Nikanorren kontra joan zan.

        24. Eta Jaungoiko guzia dezakeana beren laguntzalle jarririk, bederatzi milla gizon baño geiago il zituzten, eta igeserazi zioten Nikanorren ejerzituari, zeñ, asko zaurituak izan ziradelako, txit gutxitua gelditu zan.

        25. Onela, berak mendekotzat erositzera etorri ziradenen diruak arrapatu zituzten; eta bide luzean etsaiari persegituaz joan ziraden.

        26. Baña denborak estututzen zituztelako, atzera itzuli ziraden, zeren larunbataren bezpera zan; eta onek etsaiai persegitzeari jarraitzea galerazi zien.

        27. Bildurik bada etsaien armak, eta berai arrapatu ziezten ondasunak, larunbata zelebratu zuten, bedeikatutzen zutela Jauna, zeñak egun artan libratu zituen, bere urrikaltasuneko intzaren lenbiziko tantoak bezela beren gañera isuritzen zituela.

        28. Irago zanean larunbateko jaia, arrapatu zituzten ondasunen zati batzuek eman ziezten eriai, umezurtzai, eta andre alargunai; gañerakoak berentzat, eta beren familientzat gelditzen zituztela.

        29. Eginik bada gauza oiek, guziak batean orazio egin zuten, erregututzen ziotela Jaun urrikaltsuari, bere serbitzariakin onezkero adiskidetu zedilla betiko.

        30. Geroago berriz, Timoteoren eta Bakidesen ejerzituak erasoak izanik, beratatik il zituzten ogei milla gizon baño geiago; eta erri murrutu asko arrapatu zuten; eta ondasun andiak bildu zituzten, zeñatatik zati berdiña eman zien eriai, umezurtzai, andre alargunai, baita zarrai ere.

        31. Andikan laister bada, etsaien arma guziak bildurik, zegozkien tokietan ipiñi zituzten, arrapatu zituzten beste gauzak Jerusalenera eramaten zituztela.

        32. Orobat bizia kendu zioten Filarko, gizon gaiztoari, Timoteori laguntzen ziotenetatik bati, eta Juduai gaitz andiak egin ziozkanari.

        33. Eta garaipen augatik Jaungoikoari eskerrak ematen Jerusalenen zeudenean, jakin zutenean Kalistenes hura, ate santuai su eman ziena, etxe batean sartuta ezkutatua zegoala, bertan erre zuten, onela bere gaiztakerien diña zan ordaña ematen ziotela.

        34. Bitartean Nikanor txit gaiztoa, milla merkatariri etorri erazi ziena, Juduak mendekotzat erositzera,

        35. Utsa bezelakotzat berak iduki zituenak, Jaunaren laguntasunarekin umillatua izanda, bere soñeko ederra utzirik, iges eginik Lurrarteko itsasotik, Antiokiara bakarrik allegatu zan, eta gelditu zan doakabetasunik andienean, bere ejerzitua galdu zuelako,

        36. Eta Jerusalengo katibuak salduta, aien diruarekin, Erromatarrai eman bear zioten kotiza pagatzea len eskeñi zuen hura bera, zijoan orain argiro adierazten zuela, Juduak Jaungoikoa laguntzalletzat zeukatela, eta zaurituak izan etzitezkeala, Jaunak berak eman ziezten legeai jarraitzen zieztelako.

BEDERATZIGARREN KAPITULUA

        1. Denbora onetan, Antioko Persiatik lotsariz betea itzultzen zan;

        2. Zeren Persepolis izena duen errian sartu zan, eta tenploko ondasunak arrapatu nai zituen, eta erria mendean jarri, baña jende taldea korrika armak artzera joanik, iges erazi zioten. Eta onela gertatu zan Antioko iges eginda gero, lotsariz betea itzultzea.

        3. Eta Ekbatanaren aldera allegatu zanean, Nikanorri eta Timoteori gertatu zitzaienaren berria iduki zuen.

        4. Eta onekin aserreturik, uste zuen, berak Juduakgana itzulierazi lizaiokeala, iges egin zutenen lotsariari, eta alan agindu zuen, agudo erabilli zezatela bere gurdia, gelditu ere gabe bideari jarraitzen ziola, zeruko erabakiak onetaratzen zuela, lotsagabekeriaz esan zuelako, bera joango zala Jerusalenera, eta Judu gabillatuzko gorputz illen obitoki egiña jarriko zuela.

        5. Baña Israelko Jaun Jainko, gauza guztiak ikusten dituenak, barrendiko, eta sendatu etzitekean zauri bat egin zion: zeren aitatu diran itzak esan zitueneko, erraietako oñaze sendo batek, eta esteetan oñaze garratz batek arrapatu zuten

        6. Eta egiaz txit diña zan; zeren berak ere oñaze asko eta berriakin besteen erraiak urratu zituen. Baña alaere, etzituen argatik bere asmazio gaiztoak utzitzen.

        7. Onela urgulluz betea, bere biotza Juduen kontra garrak zeriozkala zegoala, eta beti ari zala agintzen agudo ibilli zitezela, gertatu zan, eginalean zijoala, gurditik beera erortzea; eta artu zuen ots andiarekin, gorputzeko aldamenak autsi zaiozkan.

        8. Eta arrokeriaz beteta gizonez gañera altxatu nai zan hura, eta panparreriaz uste zuena itsasoko bagai ere agindu ditzaiekeala, eta mendirik goratuenak balantza batean pisatu ditzakela, lurreraño orain umillatua, eskuzko esertoki batean eramana zan, Jaungoikoaren eskubidearen aitorrera agiri bat beragan erakusten zuela,

        9. Zeren gizaseme gaizto onen gorputza arrez irakitzen zegoan, eta oraindikan bizi zala, oñazeen erdian aragiak zatika erortzen zitzaiozkan; eta bere ejerzituak ere, beragandik botatzen zituen usai gaizto eta kiratsa, ezin zituzten sufritu.

        10. Ala, denbora gutxi lenago uste zuena, zeruko izarrak eskuarekin arrapatu zitzakeala, iñork ere ezin sufritu zuen, botatzen zuen kirats irago eziñagatik.

        11. Izanik bada, onela beera aurtikia bere urgullu goratutik, bere ezaueran sartzen asi zan, Jaungoikoaren azotearekin zirikatua izanik; zeren bere oñazeak une batetikan bestera aziaz zijoazen.

        12. Eta nola onezkero berak ere bere kiratsa ezin sufritu zuen, esan zuen onela: Gauza justoa da gizona Jaungoikoaren mendean egotea, eta ilkor bat ez dedilla Jaungoikoarekin aupadaka ari.

        13. Baña gaizto onek erregututzen zion Jaunari, zeñgandik urrikaltasunik etzuen iritxiko.

        14. Eta len agudo zebillanak Jerusalengo errira, arrasatzera joateko, eta berarekin gizon ill gabillatuen obitoki bat egiteko, orain erri hura lokarrietatik askatu nai zuen.

        15. Baitaere eskeñtzen zuen, Judu oiek berok Atenaskoakin berdintzea, zeñak denbora gutxi dala uste zuen, obiratuak izateko ere diña etziradela, eta zeñai esan zien egazti arrapariai eta pistiai aurtikiko zieztela, zatitu zitzaten; eta aurrik txikienerañokoak ere arras desegingo zituela.

        16. Eskeñi ere zuen, tenplo santu hura, zeñ len ezereregabe utzi zuen, doañ baliotsuakin apainduko zuela, eta ontzi konsagratuak ugarituko zituela, eta sakrifizioetarako egin bear ziraden kastuak, bere errentaetatik pagatuko zituela.

        17. Eta gañera, bera Judu egingo zala, eta Jaungoikoaren eskubidea goratzen mundu guzitik joango zala.

        18. Baña nola beti zegoan bere oñazeakin (zeren atzenean Jaungoikoaren bengantza justoa bere gañera erori zan) itxedopen guztia galduta, eskribitu zien Juduai karta bat, erreguak egiten zieztela, zeñatan oiek esaten ziezten:

        19. Judu, erritar txit ederrai, osasun asko, eta ongi izatea, eta doatsuak izatea Antioko errege eta prinzipeak opa diezte.

        20. Osasunarekin bazaudete, ala zuek, nola zuen semeak, eta guztia nai dezuten bezela gertatzen bazatzute, guk beragatik Jaungoikoari esker andiak ematen diozkagu.

        21. Nola orain eri arkitzen naizan, eta zuekin zuen onerako oroitzen naizala, premiazko gauza dala uste izan det, Persiatik nere itzulieran eraso didan gaitz andi onetan, guzien ongi izateagatik begiratzea, erabaki batzuek ematen ditudala,

        22. Ez nere osasunaren itxedopena galdu dedalako, zeren gaitz onetatik sendatuko naizan itxedopen andi bat daukadan.

        23. Baña oroiturik nere aitak ere, goiko aldameneko probinzietara bere ejerzituarekin zijoan denboran, agertu zuela, bera ilda gero nor jarri bear zan erregetzan;

        24. Ezbearren bat gertatzen bazan, edo berri txarren batzuek aditzen baziraden, probinzietan bizi ziradenak etzitezen beldurtu, jakiñik zeñ zan bere lekuan agintaritzan jarriko zana;

        25. Eta gañera, gogoraturik, nere aldean dagoan, eta almentsua dan bakoitza, era onaren zai azeloan dagoala, eta denbora egokiaren begira bere asmazioetarako, erregetzat izendatu det nere seme Antioko, nere erreñuetako goiko probinzietatik iragotzen nintzanean, maiz bere alde itz egin nizutena zuetatiko askori, hura bera, eta zeñi bean ikusiko dezutena eskribitu diodan.

        26. Argatik erregututzen, eta eskatzen dizutet, oroitzen zeratela, bakoitzak bakarrean, eta guziok batean nigandik artu dituzuten mesedeakin, guziok leialtasuna gorde dizaguzula neri eta nere semeari.

        27. Zeren uste dedan, bera zentzuarekin eta biguñtasunarekin portatuko dala, eta jarraitzen diela nere asmazioai, zuen mesedegillea izango dala.

        28. Atzenean ere gizon eralla eta blasfemo au, izanik Jaungoikoak erioz zauritua, tratatua, berak besteak tratatu zituen era berean, bere bizia bukatu zuen mendietan, bere erritik urrutian, eriotza doakabe batekin.

        29. Filipo bere ugatzanaiak bere gorputza eraman zuen, eta nola Antiokoren semearen beldur zan, Ejiptora Ptolomeo Filometorgana joan zan.

AMARGARREN KAPITULUA

        1. Bitartean Makabeoak, eta berari jarraitzen zienak, Jaunak laguntzen ziela, Tenploa eta erria berriz arrapatu zituzten,

        2. Eta jentillak plazaetan egin zituzten aldareak desegin zituzten, baita idoloen tenploak ere.

        3. Eta garbiturik tenploa, aldare berri bat egin zuten, eta aterarik sua arri muger batzuen bitartez, sakrifizioak eskeñi zituzten, Judas agintzera sartu zanetik bigarren urtean, eta inzensuaren aldarea ipiñi zuten, lanparak, eta proposizioko ogiak ere bai.

        4. Oiek eginik, auzpezturik lurrean, erregututzen zioten Jaunari, beñere berriz etzaiela utzi alako doakabeetan erortzen; eta baldin bekaturik egiten bazuten, biguntasun geiagorekin kastigatu zitzala, eta gizon biotz gogorreko, eta blasfemoen mendean etzitzala jarri.

        5. Eta arretaz begiratzekoa da, tenploa garbitua izandu zala egun artan, zeñatan arrotzak kutsutua izan zan, au da, Kasleu illaren ogeita bosgarren egunean.

        6. Ala da, jai au zelebratu zuten bozkarioz zortzi egunean, Tabernakuloenarena bezelako gisara, oroitzen ziradela, denbora gutxi lenago tabernakuloen jai au, mendietan eta kobetan pistien gisara irago zutela.

        7. Argatik eskuetan zeramazkiten zortenak, eta erramu berdeak, eta palmak, bere tenplo santua garbitzeko zoriona eman zien Jaunaren onran.

        8. Eta guzien iritzi eta agintez erabaki zuten, Juduen erreñu guziak jai au, urteoro, egun aietan beretan zelebratu zezala.

        9. Antioko Epifanes izena zuenaren eriotzaren gañean berriz, esan degun bezela izan zan.

        10. Orain berriz, esango ditugu, Eupator, Antiokoren semearen egiteak, bere gerrak ekarri zituzten gaitzak itz gutxitan ipintzen ditugula.

        11. Sartu zanean bada au erregetzan, izendatu zuen erreñuko gauzak zuzentzeko Lisias izena zuen bat, Feniziako eta Siriako soldaduen Gobernaria.

        12. Zeren Ptolomeo, Mazer izena zuenak, erabaki zuen, juduakin justizia zuzen zaitzea, eta berakin pakean egotea, batezere anbeste ezbear sufritu erazi ziotelako.

        13. Baña argatik Eupatorren aurrean adiskideak salatua izanik, zeñak maiz saltzalletzat tratatzen zuten, utzi zuelako Txipre, zeñaen agintaritza Filometor erregeak eman zion, baitaere zeren iragorik bein Antioko Epifanesen aldamenera, andik ere iges egin zuen, pozoiarekin bere buruari bizia kendu zion.

        14. Denbora onetan Gorjiasek, zeñak zeukan Palestinako lur aietako agintaritza, tropa arrotzak erosten zituela, Juduai maiz erasotzen zien.

        15. Eta Juduak, zeñak zeuzkaten erri murrutuak toki obeagoetan, Jerusalendik iges egiten zutenak beretan artzen zituzten, eta Judasen kontra gudan egiteko erak billatzen zituzten.

        16. Baña Makabeoari jarraitzen ziotenak, Jaunari orazioa eginik, bere laguntasuna iritxitzeko, Idumeatarren gazteluai irmoki eraso zien.

        17. Eta guda garratz eta sendo baten ondoan, berak arrapatu zituzten, aurrean jarri zitzaiezten guztiak il zituzten, ezpataz iragoak ogei milla lagun baño gutxiago etziradela.

        18. Baña nola batzuek sartu ziran gaztelu txit sendo bitan, eta beren buruak zaitzeko bear zuten guzia zeukaten,

        19. Utzi zituen Makabeoak berai erasotzen aritzeko Simon, eta Jose, baita Zakeo ere, beren agindura zeuzkaten tropa askotxorekin, eta bera bereakin, gerrako premiarik estuenak ots egiten zioten tokira joan zan.

        20. Baña Simonen tropak, zikoiztasunaren indarrez, gazteluan zeuden batzuen asmazioz, diru aregatik saldu ziran, eta arturik irurogeita amar milla didrakmaraño, beretatik batzuei iges egiten utzi zioten.

        21. Eta Makabeoari, egin zanaren berria eman ziotenean, bildurik erriko prinzipeak, salatu zituen, beren anaiak diruagatik saldu zituztela, beren etsaiai utzitzeaz iges egiten.

        22. Argatik aitatu diraden saltzalleai bizia kendu erazi zien, eta beraala gaztelu biak arrapatu zituen.

        23. Eta bere armen indarrera nola guzia erara zetorren, bi gazteluetan ogei milla gizon baño geiago il zituen.

        24. Timoteo berriz, zeñ len Juduak garaitua izan zan, bildurik berriz tropa arrotzezko ejerzitu bat, eta oiekin batean Asiako zaldidia, etorri zan Judeara, armen indarrez bera arrapatzera bezela.

        25. Baña bera alderatuaz zijoan denbora berean, Makabeoak eta bere jendeak Jaunari erregututzen zioten, beren buruak autsez estaliak, eta beren gerriak zilizioz lotuak zituztela,

        26. Auzpezturik aldarearen aurrean, berai biguñtasunaz begiratu zitzaiela, eta izan zedilla beren etsaien etsaia, eta beren kontrarioen kontrarioa, legeak esaten duen bezela.

        27. Eta onela bukaturik orazioa, arturik armak, eta Jerusalengo erritik urrutitxo batera aterarik, etsaietara alderatu ziradenean, gelditu ziran.

        28. Eguzkia irtetzen asi zanean, ejerzitu biak elkarri eraso zien; batzuek zeukatela, beren sendotasunez gañera, Jauna bera, garaipena, eta beren armen atzen doatsua eskeñtzen ziena; besteak beren indarra baño besterik gudan etzeukatenean.

        29. Baña gudan sendoen ari ziran denboran, etsaiak ikusi zituzten agertzen ziradela zeruan bost gizon, zaldien gañean zeudenak, urrezko bridakin apainduak, zeñak Juduak zuzentzen zituzten;

        30. Aitatu diraden gizonetatik bik, Makabeoa erdian artzen zutela, beren armakin estalitzen zuten, aurtikitzen zituztela dardoak, eta oñazkarrak etsaien kontra, zeñak illuntasunean eta nastean zeudela, eta izuz beteak, lurrera eroriaz zijoazen.

        31. Eta ogei milla eta bosteun oñazko, eta seireun zaldizko illak izan ziraden.

        32. Timoteo berriz, sartu zan Gazara, erri murrutuan, zeñatako Gobernaria Kereas zan.

        33. Makabeoa eta bere tropak berriz, gozotasunez beteak zeudela, lau egunean erria setiatua iduki zuten.

        34. Bitartean setiatuak zeudenak, erriaren sendotasunean itxedotzen zutela, Juduakgatik txit gaizki esaten zuten, eta itz nazkagarriak aurtikitzen zituzten.

        35. Baña setioaren bosgarren eguneko egunsentia allegatuta bereala, Makabeoarekin bost gazte, alako blasfemiakin aserretuta, murrura irmoki alderatu ziraden, eta gogo ausartatuarekin bere gañera igo ziran.

        36. Eta orobat eginik besteak, dorreai, eta ateai su ematen asi ziraden, eta blasfemo aiek bizirik erre zituzten.

        37. Bi egun osoetan egon ziraden gaztelua desegiten, eta arkitu zutenean Timoteo, zeñ toki batean ezkutatu zan, il zuten, baita Kereas bere anaia, eta Apolofanes ere.

        38. Gauza oiek eginik, bedeikatu zuten himno eta kantakin Jauna, zeñak egin zituen Israelen alako gauza andiak, eta garaipena eman zien.

AMAIKAGARREN KAPITULUA

        1. Baña denbora gutxi bat geroago, Lisias, erregezaiak, eta bere aideak, zeñak zeukan erreñuko gauzak zuzentzeko kontua, nola gertatu zanak damu andia ematen zion,

        2. Bildu zituen larogei milla gizon oñazko, eta zaldidi guztia, eta zuzendu zan Juduen kontra, Jerusalengo erria arrapatzeko, eta jentillai bizilekutzat emateko asmazioarekin,

        3. Baitaere tenplotik diru asko ateratzeko, jentillen beste tenploetan egiten zuen bezela, eta urteoro apaiztza nagusia saltzeko,

        4. Jaungoikoaren eskubidearekin oroitu gabe, baizik itxedopen alper bat ipintzen zuela bere oñazko talde andietan, millaz zeuzkan zaldietan, eta larogei elefanteetan,

        5. Eta sarturik Judean, eta Betsurara alderaturik, zeñ zegoan toki estu batean, Jerusalendik bost estadioko bidean, erri oni eraso zion.

        6. Baña Makabeoak, eta bere jendeak, jakin zutenean etsaiak gazteluak setiatzen asi ziradela, erregutuzen zioten Jaunari malko eta suspirioakin, erri guziarekin batean, bialdu zezala aingeru ona Israel salbatu zezan.

        7. Eta Makabeoak berak guzien artean lenbizia armak artzen zituela, esan zien besteai, arren bera bezela irriskuetan jarri zitezela, beren anaiai laguntzeko.

        8. Guztiak bada, bidean zijoazela gogo sendoarekin, Jerusalendik irteeran agertu zitzaioten zaldiz gizaseme beneragarri bat, zeñ zuriz jantzia, eta lantza dardaraz zerabillala zijoan.

        9. Orduan guztiak batean Jaun urrikaltsua bedeikatu zuten, eta asnasa berriak artu zituzten, prestatuak zeudela gudatzeko, ez bakarrik gizonen kontra, baita pistirik uzuenen kontra ere, eta burnizko murruetatik sartzeko.

        10. Bazijoazen bada bozkarioz, beren laguntzalletzat zeukatela Jauna, zeñak zerutik bere urrikaltasunari beren gañean argi erazitzen zion.

        11. Ala bada, aurtikitzen ziradela txit gogotik leoiak bezela etsaien gañera, amaika milla oñazko, eta milla ta seireun zaldizko il zituzten;

        12. Eta gañerako guztiai igeserazi zien, zeñatatik geienak iges egin zuten zaurituak izanda, eta beren armak kenduta, eta Lisias bera ere lotsagarriro iges eginda, bizirik gelditu zan.

        13. Eta nola etzan zentzugabea, jarririk bere artean gogoratzen, iduki zuen galmena, eta ezaguturik hebreotarrak ez litezkeala garaituak izan, Jaungoiko guzia dezakeanaren laguntasuna berakgan zeukatenean, mandatariak bialdu ziezten.

        14. Eta eskeñi zien, beren iritzira etorriko zala, justoak ziraden gauza guztietan, eta esango ziola erregeari, berakin adiskidetu zedilla.

        15. Etorri zan Makabeoa Lisiasen eskarira, gauza guzietan guzien ongi izateari begiratzen ziola; eta eman zuen erregeak, Judasek Juduen alde Lisiasi eskribitu zion kartan eskatu zuen guztia.

        16. Lisiasek Juduai eskribitu zien kartan, oiek esaten zituen: Lisiasek Juduen erriari, Osasuna.

        17. Juan eta Abesalom zuen mandatariak eman zidatenean zuek eskribitu zendutena, eskatu zidaten, berak adirazten zidatena egin nezala.

        18. Adirazi nion bada erregeari, adirazi zezakeon guztia; eta eman du, erreñuko gauzak arkitzen diraden estaduak utzi dion guztia.

        19. Eta baldin zuek tratatu dana leialtasunarekin gordetzen badezute, ni ere aurrerakoan saiatuko naiz egiten zuei al ditudan mesede guztiak.

        20. Beste gauzaen gañean berriz, agindu diet zuek bialdu dituzuten, eta nik bialtzen ditudan mandatariai, beretatik bakoitzak zuekin aoz tratatu ditzala.

        21. Ongi bizi. Dioskoro illaren ogeita laugarrenean, eun eta berrogeita zortzigarren urtean.

        22. Erregearen kartak onela esaten zuen: Antioko erregeak, Lisias bere anaiari, Osasuna.

        23. Gure aita erregea, jainkoen artera eramana izan zan denboratik, guk, gure mendean zeudenak pakean bizi zitezela nai genduenak, eta beren lanetara begiratu al izatea,

        24. Eta jakinik Juduak etzitezkeala etorri nere aitak zeuzkan guraetara, Griegen elizkizunetara, baizik beren oituretan iraun nai izan dutela, eta argatik eskatzen digutela, beren legeen araura biziten utzi dizaiegula,

        25. Argatik, nola guk nai degun erreñu au ere, besteak bezela, pakean bizi dedilla, agindu eta erabaki degu, utzi dizaietela, len bezela, tenploan berak nai dutena egiten, beren asabaen oituren araura bizi ditezen.

        26. Ongi bada egingo dezu, bialduko baziñik mandatariak, berakin pakeak egitera, ezaguturik gure borondatea, gogo onarekin egon ditezen, eta bakoitza bere lanetan ari dedin.

        27. Erregearen karta Juduai onelakoa zan. Antioko erregeak, Juduen zarren batzarreari, eta beste Judu guziai, Osasuna.

        28. Ongi bazaude, au da guk nai deguna, bada gu ere ongi bizi gera.

        29. Menelao etorri da gugana, esaten duela, etorri nai dezutela tratatzera, gurekin dauden zuen erreñukoakin.

        30. Argatik ematen diegu, pakean etortzeko eskubidea, Xantiko illaren ogeita amargarren eguneraño gugana datoztenai.

        31. Eta utzitzen diegu Juduai jan ditzatela beren janariak, eta iduki ditzatela beren legeak, len bezela; eta iñori ere ez dizaiokeala gaitzik egin, ezjakiñez egindako gauzakgatik.

        32. Eta atzenik, Menelao bialdu dizugute, zuekin itz egin dezan.

        33. Ongi bizi zaitezte. Xantiko illaren amabostean, eun eta berrogeita zortzigarren urtean.

        34. Orobat Erromatarrak ere bialdu zuten karta bat, oiek esaten zituztela: Kinto Memmio, eta Tito Manilio, Erromatarrak, onetarako autuak, Juduen erriari, Osasuna.

        35. Lisias erregearen aideak eman dizkizuten gauzak, aiek berak guk ere ematen dizkizugu.

        36. Eta beste gauzen gañean, zeñakgatik Lisiasek uste izan zuen, erregearekin itz egin bear zuela, albait lasterren norbait bialdu ezazute, zuen artean tratatuta gero, zuentzat obeago izango dana erabaki dezagun, zeren Antiokiarontz joateko gauden.

        37. Agudo ibilli zaitezte erantzuteko, onela, zer nai dezuten jakin dezagun.

        38. Ongi bizi Xantiko illaren amabostean, eun eta berrogeita zortzigarren urtean.

AMABIGARREN KAPITULUA

        1. Elkartasun oiek eginda, Lisias erregeagana itzuli zan, eta Juduak beren lurrak landutzen ari ziran.

        2. Baña erregearen agintari, errian bizi ziradenak, au da, Timoteok, eta Apolonio Jenneoren semeak, baitaere Jeronimo, eta Demofontek, eta gañera Nikanor, Txipreko Gobernariak, pake eta atsedenean bizitzen etzien utziten.

        3. Jopen bizi ziradenak berriz, gaiztakeria au egin zuten: Erregutu zioten Juduai, zeñakin bizi ziran erri artan, sartu zitezela beren emazte eta semeakin, prestatuak zeuzkaten ontzi batzuetan; batzuen eta besteen artean aserrerik etzegoalako.

        4. Eta aiek baietz erantzunik, etzeukatelako beldurrikan batere, zeren pakean bizi ziraden, eta erriak beren alde erabaki agiri bat zeukan egiña; baña itsasoaren barrenen arkitu ziradenean, beretatik berreun batzuek itsasora aurtikiak izan ziraden.

        5. Jakin zuenean Judasek bere erreñukoen kontra egin zan gaiztakeria odolgiro au, bere jendeari armak artzeko agindu zion, eta Jaungoiko juez justoari ots eginik,

        6. Joan zan bere anaien erallen kontra, eta gauaz portuari su eman zion, beren ontziak erre zituen, eta garretatik iges egin zuten guztiak ezpataren puntaz iragoerazi zituen.

        7. Oiek eginik, joan zan andik, berriz ere itzultzeko gogoarekin, Jopeko guztiak desegitzera osotoro.

        8. Baña jakinik Jamniatarrak ere zebiltzatela, beren artean bizi ziraden Juduakin orobat egiteko asmazioetan,

        9. Gauaz ustekabean arrapatu zituen, eta portua beren ontziakin erre zuen; alako moduan, non, garren argitasuna ikusten zan Jerusalendik, zeñatara andik berreun eta berrogei estadio dauden.

        10. Eta Jamniatik alde eginda, bederatzi estadioko bidean ibilli zanean, eraso zioten Arabiatarrak, zeñak ziraden bost milla oñazko, eta bosteun zaldizko.

        11. Eta asirik elkarren artean guda gogor bat, zeñatan Jaungoikoaren laguntasunarekin ongi irten zan, Arabiatarren ejerzituaren gañerakoa garaitua izanik, Judasi pakea eskatu zion, eskeñtzen ziozkala bazka-toki batzuek, eta gañerako guztian lagunduko ziola.

        12. Eta Judasek sinisturik, egiaz asko gauzatan mesedegarriak izan zitzazkeokeala, pakea eman zien; eta eskuak emanik, Arabiatarrak beren etzauntzetara itzuli ziraden.

        13. Oien ondoan, erri murrutu Kasfin izena zuen bati eraso zion, zeñ zegoan pareta sendoz, eta zubiz ingurutua, zeñatan erreñu askotako jende talde nastu bat bizi zan.

        14. Barrendikoak berriz, itxedotzen zutela beren murruen sendotasunean, eta zer jan ugari zeukatelako, beren buruak zaitzeko etzuten arreta andirik artzen, eta aserretu erazitzen zioten Judasi madarikazioakin, blasfemiakin, eta beragatik ongi ez diraden gauzak esaten zituztelako.

        15. Baña Makabeoa, ots eginik munduko errege andiari, zeñak Josueren denboran, ots batekin, kañoe, ez gerrako makina gabe Jerikoko murruak beera aurtiki zituen, gogo sendoarekin murruaren gañera igo zan.

        16. Eta Jaunaren borondatez erria arrapaturik, ilkintza izugarri bat bertan egin zuten, alako moduan, non, aldean zegoan aintzira bat, bi estadioko zabalerakoari, zirudian illen odola zeriola.

        17. Joan ziran andik, eta ibilli ziradenean zazpireun eta berrogeita amar estadio, allegatu ziran Karakara, non Tubianeoak izena dutenak bizi ziraden.

        18. Eta toki aietan ere Timoteo etzuten arrapatu, zeiñ ezin zuela ezerere egin, biurtu zan, toki batean gudari talde txit sendo bat utzitzen zuela.

        19. Baña Dositeo, eta Sosipatrok, zeñak ziran tropen agintariak Makabeoarekin batean, ezpataz irago zituzten amar milla gizon; Timoteok erri murrutu artan utzi zituenak.

        20. Bitartean Makabeoa, arturik berarekin sei milla gizon, eta taldetan berezitzen zituela, joan zan Timoteoren kontra, zeñak, eun eta ogei milla gizon oñazko, eta bosteun zaldizko zekarzkian.

        21. Jakin zuenean onek, Judas allegatu zala, bialdu zituen aurrera emakumeak, aurrak, eta bagakiaren gañerakoa, Karnion izena duen gaztelu batera, zeñ zan arrapatu etzitzakeana, eta sarrera gaitzekoa, bide estuetatik irago bear zalako.

        22. Baña Judasen lenbiziko gudari taldea agertu zanean, etsaiak beldurrez bete ziran, Jaungoiko, guztia ikusten duena beren aurrean zeukatelako, eta bata bestearen ondoan, igesari eman zien; alako moduan, non, gaitzik andiena beren jendeagandik artzen zuten; eta beren ezpataz, zaurituak gelditzen ziraden.

        23. Judasek berriz, garratz erasotzen zien, kastigatzen zituela gaizto aiek, eta beretatik ogeita amar milla lurrean etzinik utzi zituen.

        24. Timoteo bera ere erori zan Dositeo eta Sosipatroren gudarien eskuetan, zeñai txit gogotik erregutu zien, utzi zizaiotela biziarekin; zeren berak zeuzkan katibu Juduen guraso eta anaia asko, zeñak, bera iltzen bazuten, itxedopen gabe geldituko ziraden.

        25. Eta nola berak itza eman zien, katibu zeuzkanak biurtzeko, erabaki zuten bezela, utzi zioten joan zedilla, onela beren anaien biziagatik begiratzen zutela.

        26. Oiek eginik, Judas itzuli zan Karnionen kontra, non ogeita bost milla gizon ezpataz irago zituen.

        27. Etsaiak deseginik, eta beretan ilkintza andi bat eginda, Judasek zuzendu zuen bere ejerzitua Efronen kontra, zeñ zan erri bat, murru sendoak zeuzkana, eta zeñatan erreñu askotako jende talde bat bizi zan, zeñaen murruak mutil gazte, sendo, irmoki zaitzen zituztenez ingurutuak zeuden; eta gañera, bere barrenen zeuden gerrako makina asko, eta dardoak txit ugari.

        28. Baña Juduak, Jaungoiko guzia dezakeanaren laguntasuna eskatuta, zeñak bere eskubidearekin etsaien indarrak desegiten dituen, arrapatu zuten erria, eta bertan zeuden ogeita bost milla gizon lurrean etzinik utzi zituzten.

        29. Andik joan ziran Eszitaen errira, zeñatara Jerusalendik seireun estadio zeuden;

        30. Baña esanik an Eszitopolitarren artean bizi ziraden juduak, jende oiek ongi tratatzen zituztela; eta beren doakabetako denboretan ere berakin biguñtasun guztia iduki zutela,

        31. Judasek eskerrak eman ziezten; eta esanik aurrerakoan ere bere erreñukoai onginai berdiña agertu zaiotela, bereakin Jerusalenera itzuli zan, Pentekostesko jai andia txit aldean zegoalako.

        32. Eta jai au irago zanean, Gorjias, Idumeako Gobernariaren kontra joan ziraden.

        33. Judas bada iru milla oñazko, eta laureun zaldizkorekin irten zan.

        34. Eta elkarri erasorik, Judu gutxi batzuek gudako kanpoan illik gelditu ziraden.

        35. Baña Dositeo izena zuen batek, Bazenorretatikoen zaldizko gudariak, gizon errutsuak, Gorjiasi eldu zion, eta bizirik arrapatu nai zuen; baña Traziakoetako zaldizko gudari bat bere gañera aurtiki zan, eta sorbalda bat ebaki zion; eta ala Gorjiasek Maresara iges egin zuen.

        36. Onezkero Esdrinek agintzen zien soldaduak, nekatuak zeuden, alako guda luzearekin, eta Judasek Jaunari erregutu zion, gerraren laguntzalle, eta zuzentzalle bera egin zedilla.

        37. Eta asirik boz goratuan beren izkuntzan himnoak kantatzen, Gorjiasen soldaduak igesi jarri zituen.

        38. Biltzen zuela bada Judasek bere ejerzitua, Odolam izena duen errira irago zan, eta zazpigarren eguna allegatu zanean, garbitu ziran zeremonien araura, eta larunbata an zelebratu zuten.

        39. Biaramonean joan zan Judas bere jendearekin, gudan il ziradenen gorputz illak ekartzera, bere erreñuko obietan beren gurasoakin obiratzeko.

        40. Eta illak izan ziradenen arropen azpian, arkitu zituzten doañ gai batzuek, Jamnian zeuden idoloai konsagratuak; oiek ziraden gauza batzuek Juduen legeak galeraziak. Onekin guztiak ziertoro ezagutu zuten, gauza augatik illak izan ziradela.

        41. Argatik guztiak batean bedeikatu zituzten Jaunaren juizio justoak, zeñak, estali nai zan gaiztakeria, agertu zuen;

        42. Eta bereala orazioan jartzen ziradela, Jaungoikoari erregutu zioten, arren aztu zedilla egin zan gaiztakeriarekin. Denbora artan Judas txit sendoak erregutuzen zion erriari, arren bekaturikan egin gabe iraun zezala, ikusirik beren begien aurrean bekatuakgatik illak izan ziradenakin gertatu zana.

        43. Eta bildurik amabi milla drakma zillarrezko, egiteko agindu zuen kotizpuru batean, Jerusalenera bialdu zituen, eskeñi zedin sakrifizio bat il ziraden oien bekatuakgatik, idukirik, zeuzkan bezela, gogorazio onak eta errelijioaren erakoak, biztutze berriaren gañean.

        44. (Zeren illak izan ziradenak berriz biztuko ziradela itxedon ez balu, gauza alper, eta utsa balio duentzat idukiko zuen, illakgatik erregututzea);

        45. Eta gogoan zerabillalako, bizitza on batean il ziradenentzat, urrikaltasun andi bat gordea zegoala.

        46. Gogorazio santu, eta osasuntsu bat da, bada, illakgatik erregututzea, bekatuetatik askatuak izan ditezen.

AMAIRUGARREN KAPITULUA

        1. Eun eta berrogeita bederatzigarren urtean, jakin zuen Judasek, Antioko Eupator ejerzitu andi batekin Judearen kontra zetorrela,

        2. Lisias, erreñuaren zaitzalle eta zuzentzallea lagun zuela, eta berarekin zekarzkiala eun eta amar milla gizon oñazko, eta bost milla zaldizko, eta ogeita bi elefante, eta irureun gurdi igitaiz armatuak.

        3. Nastu ere zan berakin Menelao, eta asmazio andiakin saiatzen zan Antioko biguntzen; ez erriaren ongi izatea maitatzen zuelako, baizik itxedotzen zuelako, Prinzipadutzan jarria izatea.

        4. Baña erregeen Erregeak Antiokoren biotza gizon gaizto aren kontra mugitu zuen; eta esanik Lisiasek, gaitz guztiak huragatik zetozela, agindu zuen eldu zaiotela, eta bizia kendu zaiotela toki artan beratan, beren oituren araura.

        5. Bazengoan bada toki artan dorre bat, alturan berrogeita amar beso zeuzkana, auts montoi andi batez aldamen guztietatik ingurutua. Andikan amiltoki bat baizik etzan ikusten

        6. Eta agindu zuen, dorretik aurtikia izan zedilla autsean sakrilego hura, guztiak bultzaka eriotzara eramaten zutela.

        7. Onela bada, il bear zan Menelao legeauslea, bere gorputz illari obirik ematen etzitzaiola.

        8. Eta egiaz, justizia andiarekin; zeren eginik berak anbeste gaiztakeria Jaungoikoaren aldarearen kontra, zeñaen sua eta autsak, santuak bezela diraden, ongi kondenatua izan zan autsarekin itota iltzera.

        9. Erregea ordea, txit aserretuta zijoan aurrera, bere aita baño ere gogorragoa Juduakin izateko gogoarekin.

        10. Idukirik bada Judasek onen berria, agindu zion erriari, ots egin zaiola Jaunari gauaz eta egunaz, denbora artan lagundu zizaien, beti egin zuen bezela.

        11. Zeren beldur ziran beren lege gabe, beren erri gabe, eta beren tenplo gabe geldituko ziradela; eta utzi ez zezan, bere erri autu, piska bat lenago, anbestean asnasa artzen asi zana, ikusi zedilla berriz ere, bere izen santuagatik gaizki esaten dutenen erreñuak daukatela menderatua.

        12. Egiten zutela bada guztiak batean Judasek agindu zuena, negar malko, eta barauakin Jaunaren errukia eskatzen zutela, auzpezturik lurrean iru egun osoetan, esan zien Judasek prestatuak egon zitezela.

        13. Gero berak, zarren baimenarekin, erabaki zuen gudara irtetzea, Antioko erregea bere ejerzituarekin Judean sartu zedin, eta erria arrapatu zezan baño lenago, eta gauza onetan ongi edo gaizki irtetzea Jaunaren eskuetan utzitzea.

        14. Jarririk bada osotoro Jaungoikoaren, munduaren Egillearen eskuetan, eta esanik tropai, gizonak bezela, eta bizia galdu arteraño gudan ari zitezela, zaitzen zituztela beren legeak, beren tenploa, eta beren erria, beren lurra, eta beren erritarrak, Modingo inguruetan ejerzituari etzauntzak artu erazi ziozkan.

        15. Eman zien gero berai siñaletzat, Jaungoikoaren garaipena, eta arturik gero berarekin bere tropetako mutillik errutsuenak, gauaz eraso zion erregea zegoan tokiari, eta il zituen bere etzauntzean lau milla gizon, eta elefanterik nagusiena, gañean zeraman jende guziarekin.

        16. Eta onekin izu eta naste andi batez etsaien kanpoa betetzen zuela, gauza ongi irtenda, andikan alde egin zuten.

        17. Gertatu ziraden oiek, egunsentian, Jaunak bere laguntasunarekin Makabeoa zaitzen zuela.

        18. Erregeak berriz, ikusirik Juduen asierako ausartasuna, nai zituen arrapatu arteakin, ongien murrutuak zeuden tokiak,

        19. Eta alderatu zan bere ejerzituarekin Betsurara, zeñ zan Juduen errietatik ongien murrutua zegoan bat; baña iges erazitzen zioten; milla beaztopo arkitzen zituen; eta jendea galtzen zuen.

        20. Bitartean Judasek, setiatuta zeudenai bear zuten guztia bialtzen zien.

        21. Onetan Rodoko izena zuen bat zan Juduen ejerzituan etsaien zelataria, baña ezagutua izanik, eldu zioten, eta itxi batean jarri zuten.

        22. Orduan erregeak Betsurakoakin berriz itz egin zuen, pakeak egin zituen, setiatzalleen elkartasuna ontzat eman zuen, eta joan zan.

        23. Baña lenago Judasekin gudatu zan, eta garaitua izan zan.

        24. Eta Makabeoak laztandu zuen, eta egin zuen Ptolemaidako alderri guztiko Gobernari, eta Prinzipea, Jerrenoetaraño.

        25. Antioko Ptolemaidara allegatu zanean, bereala ezagutu erazi zuten an bizi ziradenak, etzala beren gogokoa Juduakin egindako elkartasun, eta adiskidetasuna, baizik aier ziela, aserretuta, elkartasuna urratu etzezaten beldurrez.

        26. Orduan Lisias tribunara igo zan; adirazi zituen elkartasuna egiteko zeuden arrazoiak, erria pakean jarri zuen, eta gero Antiokiara itzuli zan. Eta erregearen joaerak, eta itzulierak iduki zuten bukaera, onelakoa izan zan.

AMALAUGARREN KAPITULUA

        1. Baña andikan iru urtera, Judasek eta bere jendeak ezagutu zuten, Demetrio, Seleukoren semeak, allegaturik ontzi askorekin eta ejerzitu andi batekin Tripoliko portura, tokirik egokienetara igo zala,

        2. Eta arrapatu zituela alderri batzuek, Antiokoren eta bere agintari nagusi Lisiasen damuz.

        3. Bitartean Alzimo izena zuen bat, zeñ apaiz nagusi izan zan, eta borondatez kutsutu zana nasteko denboretan, gogoan erabillirik bere artean gauza onik beretzat etzegoala, eta beñere aldarera ezin alderatuko zala,

        4. Etorri zan Demetrio erregeagana, eun eta berrogeita amargarren urtean, urrezko koroe bat, eta palma bat eskeñtzen ziozkala, eta gañera erramu batzuek, zeñak tenplokoak ziradela zirudian, eta orduan ezerere etzion esan.

        5. Baña iritxirik era on bat bere asmazio eroa egiztatzeko, Demetriok bere batzarrera ots egin ziolako, eta galdetua izanik, nolako gauza, eta konsejuakin Juduak baliatzen ziraden,

        6. Onela erantzun zuen: Asideoak izena duten juduak, zeñaen gialaria Judas Makabeo dan, dira gerra nai dutenak, eta matxiñadak mugitzen dituztenak, eta ez diote utzitzen erreñuari pakean egoten.

        7. Eta ni nerau, kendu zidatelako nere familiara herenziaz datorkion diñadea (esan nai det, apaiz nagusitza) onara etorri nintzan,

        8. Lenengo erregearen serbitzoari leiala izateagatik, eta bigarren nere erritarren ongi izateari begiratzeagatik; bada, gizon aien gaiztakeriagatik gure erreñuak ezbear andiak iragotzen ditu.

        9. Ala bada, erregututzen dizut, o erregea, gauza guzi oiek egiak diradela ongi jakinda, gure lur eta erreñuagatik begiratu dezazula, zure ontasun, guziak ezagutzen dutenaren araura.

        10. Zeren Judas bizi dan artean, ez diteke an pakerik egon.

        11. Onelako gauzak bada berak esanik, adiskide guziak ere sutu zuten Demetrio Judasen kontra, zeñaren etsai agiriak ziraden.

        12. Eta ala, bereala bialdu zuen erregeak Judeara agintari nagusitzat Nikanor, elefanteen agintaria,

        13. Agintzen ziola, Judas bizirik arrapatu zezala, berarekin zeudenak berriz, barreiatu zitzala, eta jarri zezala Alzimo tenplo andiko apaiz nagusitzan.

        14. Orduan Judasen beldurrez Judeatik iges egin zuten jentillak, taldeetan etorri ziran Nikanorrekin biltzera, juduen gaitz eta atsekabeai, beren ongi izateari bezela begiratzen ziela.

        15. Juduak jakin zutenean Nikanor allegatu zala, eta jentillak berarekin bildu ziradela, beren buruen gañean autsa zabaltzen zutela, zuzendu ziozkaten eskariak arako Jaun, bere erri bat egin zuenari, beti iraun erazitzeko, eta bere herenzia au mirari ziertoakin zaitu zuenari.

        16. Eta agintariaren aginduz, bereala andik joan ziraden, eta Dessauko gazteluaren aldera etzauntzak jartzera allegatu ziran.

        17. Simon Judasen anaia berriz, Nikanorrekin gudatu zan; baña izuz bete zan, beste etsai batzuek batbatean, eta supituan allegatu ziradenean.

        18. Alaere ezaguturik Nikanorrek Judasen tropen sendotasuna, eta nolako gogo biziarekin gudatzen ziran beren erriaren alde, odolarekin juizioa egiten beldur zan.

        19. Argatik aurretik bialdu zituen Posidonio, Teodosio, eta Matias, berak eman zizaiezten eskuieak, eta berai artu ere bai.

        20. Eta nola gauza onen gañeko batzarrak denbora luzean iraun zuten, agintariak berak adirazirik erriari, guztiak ao batez pakeak egiteko iritzikoak izan ziraden.

        21. Ala bada, egun bat izendatu zuten, zeñean ixillean beren artean itz egingo zuten; eta onetarako beretatik bakoitzarentzat silla bat eraman, eta ipiñi zan.

        22. Alaere, Judasek agindu zuen soldadu batzuek armakin jarri zitezela toki egoki batzuetan, etsaiak gaitzen bat egiteko asmazioak artu etzitzaten, eta izketa, bear dan moduan egin zuten.

        23. Eta Nikanor bizi zan Jerusalenen, eta gaitzikan batere etzuen egiten, eta berari bildu zitzaion jendetza zatar taldea, bialdu zuen.

        24. Eta Judas maitatzen zuen beti, amorio garbi batekin, eta zan berari itsatia.

        25. Erregetu zion ezkondu zedilla, eta pensatu zezala semeak idukitzean. Eta ala ezkondu zan; bizi zan atsedenez, eta biak adiskidetasunean tratatzen zuten.

        26. Ikusirik berriz Alzimok, beren artean zeukaten adiskidetasun eta artuemana, joan zan Demetrio ikustera, eta esan zion, Nikanorrek besteen gauzakgatik begiratzen zuela eta bere lekuan eseritzeko begiak ezarrita zeuzkala Judasegan, zeñ erreñuaren kontra azeloan zegoan.

        27. Aserreturik eta sumindurik erregea ezingeiagoan gizon gaizto onen gezurrezko asmazioakin, eskribitu zion Nikanorri, esaten ziola, txit gaizki zeramala Makabeoarekin artua zeukan adiskidetasuna; eta agintzen ziola, berealaxe lotuta Antiokiara bialdu zaiola.

        28. Oiek ezaguturik, Nikanor izutua gelditu zan, eta txit damu andia ematen zion gizon arekin egindako elkartasunak ausitzea, beragandik gaitzik batere artu gabetanik.

        29. Baña nola etzitzaiokean utzi erregeari obeditu gabe, era on baten billan zebillan, artu zuen agindua kunplitzeko.

        30. Bitartean Makabeoak, ikusirik Nikanorrek laztasunarekin tratatzen zuela, eta, oi zuten bezela ikusten zuenean arpegi illun eta urgullutsua erakusten ziola, gogoan jarri zitzaion garraztasun hura gauza onetatik etzitzatekeala etorri, eta gutxi batzuek biltzen zituela, Nikanorgandik ezkutatu zan.

        31. Ezagutu zuenean onek, Judasek iduki zuela bere asmazioak igarri, eta adiuntzaz iges egiteko trebetasuna, joan zan tenplo nagusi eta txit santura, apaizak, oi zituzten sakrifizioak eskeñtzen zeudela, eta agindu zien, Makabeoa bere eskuetan jarri zaiotela.

        32. Baña nola berak esaten zioten juramentuarekin, etziekitela non zegoan berak billatzen zuena, Nikanorrek tenploaren kontra eskua jaso zuen,

        33. Eta juramentu egin zuen, esaten zuela: Judas lotuta nere eskuetan jartzen ez badidazute, Jaungoikoaren tenplo au arrasatuko det, aldare au beera aurtikiko det, eta tenplo bat emen Jaungoiko, eta aita Bakori konsagratuko diot.

        34. Eta oiek esanik, joan zan. Apaizak orduan, beren eskuak zerurontz jasorik, ots egiten zioten arako Jaun, beti izan zanari, bere erreñuaren laguntzallea, eta onela orazio egiten zuten:

        35. Mundu guztiko Jauna, zuk ezeren premiarik ez daukazun orrek, nai izan zenduen gure artean tenplo bat, zu an biziteko iduki.

        36. Iduki ezazu bada, o santuen santua, eta gauza guztien Jauna, iduki ezazu orain eta beti kutsutua izan gabe etxe au, zeñ denbora gutxi dala garbitua izan dan.

        37. Denbora onetan salatua izan zitzaion Nikanorri, Jerusalengo zarretatik bat, Razias izena zuena; gizon bat, erriaren maitatzallea, eta txit ontzat guziak zeukatena, zeñi Juduen aitaren izena ematen zitzaion, guziai begiratzen zielako gura onarekin.

        38. Onek bada, leengo denbora andietatik, egiten zuen bizitza txit on bat Juduen errelijioan; prestatua zegoala bere bizia ere ematera, legea gordetzen irautzeagatik.

        39. Nikanorrek bada, agertu nairik Juduen kontra zeukan gorrotoa, bialdu zituen bost eun soladadu au arrapatu zezaten.

        40. Zeren uste zuen, gizon au engañatzea iritxitzen bazuen, gaitz txit andi bat Juduai egingo ziela.

        41. Baña soldaduak etxean sartzeko alegiñak egiten zituzten denboran, autsirik atea, eta su emanik, bera arrapatzeko zorian zeudela, bere ezpatarekin zauritu zan;

        42. Naiago zuela odolgarbiko baten gisara iltzea, bere jaiotzako batentzat duingabeak diraden irriak sufritzea baño.

        43. Baña nola urduri ibilli zalako, zauria etzan bizia kentzekoa, eta nola soldaduak etxean nastuta sartu ziran, joan zan korrika alaikiro murrura, eta jendeen gañera sendotasunik arrigarrienarekin aurtiki zan.

        44. Jendeak berriz, nola bereala alde egin zuen, beren gañera erori etzitzaien, buruarekin lurra jotzera etorri zan.

        45. Baña nola oraindikan asnasa bazeukan, alaide berri bat eginik, berriz zutik jarri zan, eta odola jario andian irtetzen bazitzaion, eta zauri txit andiak bazeuzkan ere, korrikada batean jendearen artetik irago zan,

        46. Eta aitz goratu baten gañera igotzen zala, eta onezkero odolusturik zegoala, eldu zien esku biakin bere erraiai, eta jendetzaren gañera aurtiki zituen, bere Jaun, animaren eta bizitzaren jabeari ots egien ziola, egunen batean berriz berari eman zitzazkiola, eta onela il zan.

AMABOSGARREN KAPITULUA

        1. Nikanorrek berriz, jakin zuenean Judas zegoala Samariako lurrean, erabaki zuen, bere indar guztiakin berari erasotzea larunbateko egun batean.

        2. Eta nola premiaz jarraitzen zioten juduak esan zioten: Ez ezazu egin ori bezelako gauza gaizto eta biurri bat; baizik egun onetako santutasuna onratu ezazu, eta gauza guztiak ikusten dituen Jaunari lotsaz begiratu zaiozu.

        3. Doakabe hurak galdetu zien, ote zegoan zeruan, guzia dezakean Jaungoikoren bat, larunbata zelebratzeko agindu duenik.

        4. Eta erantzunik berak: Bai, zeruan dagoan Jaungoiko bizi eta almentsua da, zazpigarren eguna zaitzeko agindu zuena.

        5. Bada ni, erantzun zien berak, naiz almentsua lurraren gañean, eta agintzen det, artu ditezela armak, eta agintzen det, erregearen aginteak kunplitu ditezela. Baña alaere Nikanorrek, berak nai zuena ezin iritxi izan zuen.

        6. Eta Nikanorrek bere urgulleriarik andienarekin ideatua zeukan, jasotzea oroipengarri bat, Judas eta bere jendea deseginak izan ziradela adirazteko.

        7. Makabeoak berriz, beti zeukan itxedopen sendo bat, Jaungoikoagandik laguntasuna etorriko zitzaiola.

        8. Eta esaten zien bereai, etzetzatela erreñuen etorreraren beldurrikan iduki, baizik gogora ekarri zezatela, beste denbora batzuetan zerutik artu zuten laguntasuna, eta orain ere itxedon zezatela, Jaungoiko guzia dezakeanak, garaipena emango ziela.

        9. Eta itz egin zien legearen eta profeten gañean, eta oroitzen ere zieztela, len berak nolako gudak iduki zituzten, alaituago egin zituen.

        10. Suturik onela beren gogoak, ipintzen ere zien begien aurrean erreñu aien gaiztakeria, eta nola juramentuak autsitzen zituzten.

        11. Eta beretatik bakoitza armatu zuen, ez anbeste ezkutua eta lantza emanarekin, nola izketa eta erregu miragarriakin, eta kontatzen ziela, ametsetan iduki zuen ikusketa, fedea emateko txit diña zan bat, zeñak guztiak bozkarioz bete zituen.

        12. Au zan iduki zuen ikusketa: iruditu zitzaion ikusten zegoala Onias, apaiz nagusia, zeñ izan zan gizon bat ontasunez eta gozotasunez betea, irudi beneragarrikoa, bere oituretan modu onekoa, eta izketa ederrekoa, eta aur denboratik bertuteko lanetan ari zana, zeñak eskuak goira jasotzen zituela, Judeako erri guziagatik erregututzen zuen.

        13. Gero agertu zitzaiola beste gizon bat, beneragarria bere edade andiagatik, gloriaz betea, eta aldamen guzietatik anditasunez ingurutua.

        14. Eta Oniasek, berari itza zuzendurik, esan ziola: Au da bere anaien, eta Israelko erriaren maitatzalle egiazkoa. Au da Jeremias, Jaungoikoaren profeta, zeñak erriagatik, eta iri santu guztiagatik aspertu gabe erregututzen duen.

        15. Gero, andikan laster Jeremiasek ezkua luzatu zuela, eta Judasi urrezko ezpata bat eman ziola, esaten ziola:

        16. Artu ezazu ezpata santu au, Jaungoikoaren doañ bat bezela, zeñarekin Israel nere erriaren etsaiak desegingo dituzun.

        17. Alaiturik bada guztiak Judasen itz oiekin, zeñak ziraden eragilleenak sendotasuna biztutzeko, eta gazteeriari asnasa berria emateko, erabaki zuten erasotzea etsaiai, eta berakin txit gogotikan gudatzea, alako moduan, non, beren indar eta alegiñak erabaki zezatela, garaipena zeñaena izango zan, zeren ala tenploa, nola erri santua irriskuan zeuden.

        18. Eta egiaz ajola gutxiago zeukaten beren emazteakgatik, beren semeakgatik, beren anaiakgatik, eta beren aideakgatik, tenploaren santutasunagatik baño, zeren tenploa zan beldurrik andiena, eta nagusiena ematen ziotena.

        19. Egiaz erriaren barrenen zeudenak, beldur andiarekin arkitzen ziran, gudan sartzera zijoazenakin zer izango ote zan.

        20. Eta guztiak zeudenean zai, zeñaena izango ote zan gudako garaipena, etsaiak begien aurrean zeudenean, ejerzitua gudarako prestatua, eta elefanteak eta zaldidia toki egokietan jarriak:

        21. Bere artean gogoan zerabiltzkiala Makabeoak, beren gañera erortzera zetorren gizon taldea, eta asko eratako armen ospea, eta elefanteen sumintasuna, eskuak zerura jaso zituen, mirariak egien dituen Jaunari ots egiten ziola; arako Jaunari, garaipena ematen dienari, ez ejerzituen indarraren araura, baizik bere borondatearen araura, diña diradenai.

        22. Eta onela itz egin zion: O Jauna! Zuk Ezekias Judako erregearen erregetzan, zure aingeruetatik bat bialdu zenduenak, eta eun eta larogeita bost milla gizon Senakeriben ejerzitukoai bizia kendu ziñienak,

        23. Orain ere, o zeruetako agintaria, bialdu ezazu zure aingeru ona, gure aurretik joan dedin, eta zure beso ikaragarri, eta arrigarriaren indarra ezagutu erazi dezala;

        24. Izuz beteak gelditu ditezen, zure izenagatik blasfemiak esaten ari diradela, zure erri santuaren kontra datoztenak. Bere orazioa ala bukatu zuen.

        25. Bitartean bazetorren Nikanor, tronpeten eta kanten otsera bere ejerzitua zijoala.

        26. Baña Judasek eta bere jendeak, ots egiñik Jaungoikoari beren orazioen bitartez, etsaiari eraso zien;

        27. Eta erregututzen ziotela Jaunari beren biotzen barrenen, beren etsaien gañera, ezpatak eskuetan zituztela aurtikitzen ziradenean, ogeita amabost milla, ez gutxiago, il zituzten, Jaungoikoa aurrean zeukatelako, txit alaituak arkitzen ziradela.

        28. Bukaturik guda, bozkarioz beteak itzultzen ziraden denboran, jakin zuten, Nikanor bere armakin illik lurean etzinda zetzala.

        29. Argatik asitzen ziradela bereala deadar eta ots andiak egiten, beren jaioterriko izkuntzan, Jaun guzia dezakeana bedeikatzen zuten.

        30. Judasek ordea, zeñ beti zegoan prestatua bere erritarrakgatik iltzeko, edo emateko bere gorputza eta bizitza, agindu zuen, zitzaiozkala Nikanorri burua eta beso bata: sorbaldarekin batean, eta Jerusalenera eraman zitezela.

        31. Erri onetara bera allegatu zanean, bereala bildu zituen aldarearen aldean bere erritarrak, eta apaizak, eta gaztelukoai ere ots eginerazi zien.

        32. Eta erakutsirik berai Nikanorren burua, eta arako esku gorrotogarri, alako urgullu eta lotsagabekeriarekin, Jaungoiko guzia dezakeanaren bizilekuaren kontra jaso zuena,

        33. Agindu zuen gero, gizon gaizto onen mingaña zati txikietan ebakia izan zedilla, eta aurtikia gero egaztien bazka izateko; eta zentzugabe aren eskua tenploaren aurkez zinzilika jarri zedilla.

        34. Onenbesterekin guziak zeruko Jauna bedeikatu zuten, esaten zutela: Bedeikatua izan dedilla, bere toki santua kutsutua izan gabe gorde duena.

        35. Orobat Nikanorren burua gazteluaren tokirik goratuenean esekierazi zuen, Jaungoikoaren laguntasunaren siñale ikusi zitekean, eta agiri bat izan zedin.

        36. Atzenean guziak batean erabaki zuten, beñere etzedilla irago egun au, beratan berarizko jostaketak egin gabe;

        37. Eta erabaki zan, jai andi au zelebratu zedilla, Siriako izkuntzan Adar izena duen illaren amairugarren egunean, Mardokeoren jai eguna baño aurreragokoan.

        38. Eginik bada gauza oiek Nikanorren gañean, eta egun artatikan Hebreotarrak erriaren jabe ziradela gelditurik, nik ere oiekin, itz egiteari bukaera emango diot.

        39. Bera ongi irten bada, eta berrietako liburu bati dagokion bezela ori da ziertoro nik ere nai nuena; baña baldin, kontrara, gaiaren diña ez dan moduan eskribitua badago, egin dedan utsa eni barkatu bear zat.

        40. Zeren, nola gauza kaltegarria dan beti ura, edo beti ardoa edatea; eta bein bata eta bein bestea edatea berriz, atsedengarria, ala irakurtzen dutenentzat ere libururen bat, baldin izketa beti bada apaindua, ez da beren gogokoa izango. Eta onenbesterekin bukaera ematen diot.

MAKABEOEN BIGARREN LIBURUAREN,
ETA ANZIÑAKO TESTAMENTUAREN BUKAERA