13.
BERHO GUZIEN GAINETIK

        Behin batez, herri batean, ama-alaba batzu bizi ziren elgarrekin, eta sorgin fama bazuten biek. Neskatorik ez muthilik, nehor ez zezaketen bil etxerat.

        Aldi batez, bertze asko aldiz bezala, bazabiltzan beraz alde guzietan, muthil baten galdez. Jo ezker, jo eskuin, eta nehork ez ethorri nahi.

        Azkenean, soldata izigarri bat hitzemanik, biltzen dute berek nahi bezalako muthiko gazte bat, ona, prestue, langilea. Eta laster laketu zitzaion hantxet gure muthilari; hainbertzetaraino, non, arte laburrik barnean, etxeko-alabarekin ezkontzeko urhatsetan baitzen. Besoak arin, gogoa arinago, gauaz eta egunaz karraskan ari zen beraz lanean.

        Bizkitartean, noizik behin, ilhundura zerbeit heldu zitzaion bihotzera, bere etxek-andreen sorgin-famaz orhoitzen zelarik, eta, orduan, ongi nahiko zukeen jakin, ama-alaba hek sorginak othe ziren egiazki...

* * *

        Arrats batez, alegia eta lokartu egiten du sukaldeko zizeluaren gainean. Orentsu baten buruko, gau-erdiek jotzen dute herriko ezkila-dorrean. Eta, ordu berean, xutitzen dire ama-alabak. Hurbiltzen zaizkote muthikoari; behatzen diote ixil ixila. Eian lo dagon ikusteko, pulliki inharrosten dute gero biek. Berea gogoan, ixil ixila hura ere, muthila ez da mogitzen; lokartuarena egiten du aintzina, zurrunga handiago batean oraino.

        Orduan, ahal bezen extiki, bien artean altxatzen dute suaren azpiko burdin zabal handia, eta handik atheratzen gero eltze ttipi, ttipi bat. Sorginen urin bereziaz gain gaineraino kasik bethea zen eltzea. Urin-gesal harekin torra eta torra, gantzutzen dire bi emaztekiak, erdi kantaz diotelarik:

                «Berho guzien gainetik,

                Hedoi guzien azpitik,

                Oren bat harat,

                Oren bat hunarat!».

        Eta, hainbertzenarekin, haizea bezen zalu, firrindan badoazi biak su-phizkiari goiti... Akelarrerat bazoazin.

        Jauzian, berehala, xutitzen da gure muthikoa. Su-azpiko burdinaren azpian berriz emana, kausitzen du eltze ttipi mixteriozkoa. Akelarrera behar duela harek ere, urin mixteriozkoaz harraskatzen du bere burua, ithoka diolarik:

                «Berho guzien azpitik,

                Hedoi guzien gainetik,

                Oren bat harat,

                Oren bat hunarat!».

        Ah! baia?... Makur ikasiak edo sobera ithoka erranak, makur bethi errepikatuak ziren sorgin-hitzak... Gizagaixo muthikoa! Haize-zirimola berak hartzen du hantxet eta brixtakoan eremaiten su-phizkiari goiti.

        Berak manatu bezala, lehenbiziko berhorat heltzean, nahi bazuen eta ez, sist sartzen da sasiaren azpian, lahar guziak alde orotarik lotzen zaizkola. Eta handik nolazpeit atheratu deneko, indar berak hartzen du eta eremaiten hedoi handi batzuen gainera; handikan gero bertze berho batetara, eta gero berriz hedoietara, eta gero oraino berhoen azpira...

        Oren baten buruan, azkenean, leher egina, dena odoletan, Jainkoak daki non ibilirik, heltzen da Akelarrera.

        Hobeki eginen zuen gaizoak etxean egonik! Akelarren, bere bi etxek-andreak lehen, sorginak oro gainerat ethorririk, zurrak hartu zituen, mila karrasien erdien. Eta, gero, lephoa eta bizkarra hausteko menean, izerditan, odoletan,

                Berho guzien azpitik,

                Hedoi guzien gainetik,

oren bat eman zuen, berriz herrirat heltzeko...

* * *

        Lorietan bainindagon, haren ezteiak laster jan beharrez, ez ditut jan batere, muthikoak neskatxari despeida zalukara emanik, goiz hartan berean...