Susana

Babiloniko urian

Urte asko dirala,

Susana emakumea

Zeramaten iltera.

Onoidez betea egon

Judeako alaba,

Edertasun bereziak

Eukazala gañezka.

Maitagarria zan-eta

Maite zuan senarrak,

Maite ere seme alabak

Eta maite morroyak.

Gutizitu zuten bera

Bi agure zitalak,

Lizunkeriz ta ankerkeriz

Gañezka egozanak.

Bere baratz ederrean

Artzeko bustialdi

Eukan Susana ontsuak

Bustitegi berezi.

Bein bi agure lizunek

Zelatu zuten bera,

Azeri gisa txokoan

Baratz-txokon gordeta.

          * * *

Egurdiko aroan

Orra zelan datorren

Baratzera Susana

Eguraztutearren.

Nezkame bigaz dator

Baratzera Susana,

Onoidetsu zan-eta

Oyura eukan gisa.

Ordu bat lenago

Bete egoan baratza

Epaileku zalako

Epailez beteta.

Idazti Deunen itzan

Geyegi eder bera,

Ta eguzki dizdiraz

Zegon zoragarria.

          * * *

Bein bustialdi lekuan

Sartu zan barrenera,

Olio-lurrinkai bila

Neskamek bialduta.

Atetxu ez gañerako

Baratzeko ateak,

Neskamek ixi zituzten

Aginduta Susanak.

Bañon orra bi agure

Orra bi epailari,

Lizun-sukarrak bilduta

Alkarren mandatari.

Eta ikusirik Susana

Bakarrik lotu dala,

Arin ingurutu dute

Barrenera sartuta.

Ta diote Susanari

Ole zakiguz guri,

Ateak ixiak daude

Ta ez da iñor agiri.

Zeuganako sukarragaz

Gu zaurituak gaude,

Gugaz egin zaite batu

Bestela galdu zaude.

Esango degu gazteaz

Batu egin zerala,

Au dala-ta neskameak

Bialdu dituzula.

Antzirika esan zuan

Ordun Susana onak,

Naigabez naigabetua

Nago une onetan.

Naigabeak neukatela

Inguruan artua,

Iñundik ez zait agiri

Igeseko bidea.

Zuen naya egiteak

Dakarkit eriotza,

Ta egin ezik erailtza,

Nizaz erruki Jauna.

Jainkoa irainduta baño

Beti zait niri obe,

Obenik egin gaberik

Zuen eskuetan jauste.

Ta abotz zolin didear dagi

Didar errukarria,

Bere bat dagite zarrak

Galdu nayan Susana.

Batak didar dagiala

Beste dijo laisterka,

Baratz-atea irikita

Berria zabaltzera.

Sendi ta morroi entzunik

Baratzean zalaparta,

Itsu-mutun etor ziran

Gerta zana ikustera.

Ta sendo arritu ziran

Entzunik zarren itzak,

Susanagaitik iñoiz be

Iñork esan gabeak.

Eta samiñez betea

Sendia egoala,

Gau luzearen ondotik

Etor zan biaramona.

          * * *

Egun onetan goizean goiztik

Erri guztia bildu zan,

Susanan senar Jokiñen etxen

Zar ayekaz zalapartan.

Susana eske arrika iltzeko

Erriko zelai erdian,

Moisen legea zeatz beteaz

Susanagaz egun artan.

          * * *

Ta agure lizun abotik

Erriak oyu dagi,

Guk epaituta il dagigun

Susana eman guri.

Basetorren gurasokaz

Epailekura andrea,

Basetorren semeakaz

Susana andre ontsua.

Senide guztiak bere

Itun-saurin benetan,

Sotiñak goitu ezinik

Susanagaz zetozan.

Baño zelan zan ederra

Ederra izen alean,

Eta arpegi estalita

Zekarren ordu artan,

Lizunak agindu zuten

Atsegin sukarrean,

Kentzeko arpegi-zapi

Susanari bertan.

Eta eskuk Susanari

Jarri ondon buruan,

Asi ziraden zalatzen

Erriaren aurrean.

          * * *

Eta bitartean

Susana ontsuak,

Donoki aldera

Jasota begiak,

Izuri zituan

Negar malkoak

Ziñestuz entzungo

Eutzala Jainkoak.

          * * *

Eta ona emen ordun

Andre Susanan aurka,

Bi agurek egiñiko

Zalatze biurria.

Gu biok eguraztearren

Baratzen genbiltzala,

Andre au bi neskamegaz

Etorri zan bertara.

Ta ajolaz ixirik ondo

Baratzeko ateak,

Atetxutik bial zitun

Etxera neskameak.

Etorri zan beragana

Mutil gazte galaya,

Baratzeko txoko baten

Eskutatu zegona.

Eta guk ezaguturik

Bere asmo lizuna,

Laisterka etorri giñan

Zegoazen lekura.

Guk ikusi giñituan

Gauze txarra egiten,

Ta bertatik asi giñan

Gazte ura lotuten.

Baño zelan biok giñan

Gizon agure aulak,

Iges egin zigun errez

Mutil gazte zoliak.

Baño nekez bazan ere

Lotu gendun bestea,

Ta ementxek daukazuten

Andre Susana zala.

Eta guk bein eta berriz

Galdetuarren oni,

Gazte aregaitik ezer

Ezigun esan guri.

          * * *

Erriak sinistu zien

Zirenak zireala,

Ta epaitu zuten Susana

Arrika erailtzea.

Eta Susanak

Esan ei zuan

Abotz zolian,

Jaun betikoa!

Diran baño len

Gauza guztien

Ezagutzalle

Azkarra zera.

Zeuk dakizu ba

Neurexen aurka

Gezur andi bat

Jaso dutela,

Ta ilten neutela

Errugabea,

Irozturikan

Zitalkeriak

Asmatutako

Gezur utsean.

          * * *

Eta Jaungoiko altsuak

Entzun zion otoitza,

Ta laster bialdu zion

Gotzon askatsallea.

Jaungoikoak ordu artan

Egiteko zuzentza,

Bere goi-argiz bete zuan

Danel mutil gaztea.

Zeramatela Susana

Erailteko lekura,

Danelek didar andian

Esan zuan onela.

Andre onen eriotzan

Nik ez daukat errurik

Eskuak nai ditut garbi

Beronen odoletik.

Ta osteak arrituta

Begiratuten dio,

Endanean aginduaz

Bere itzak azaltzeko.

Bein ostearen erdian,

Danel mutil gaztea,

Asi da gogoz azaltzen

Bere itzaren zioa.

Orren ergelak zarea

Israelko semeak,

Egia ez ikusteko

Dezutela aurrean?

Edo noiztik orren maltzur

Egi egian aurka

Epaipean zigortzeko

Israelko alaba?

Itzuli epailekura

Egiteko zuzentza,

Gezurra dabil jario

Andre onen aurka-ta.

Itzuli ziran laisterka

Guztik epailekura,

Ta zarrenak Daneleri

Itz dagie onela.

Erdu ta jezarri zaite

Gurekin batzarrean,

Jainkoak jaso zaituta

Gutariño omenean.

Erakutsi egiguzu

Zeuk dakizun guztia,

Bada guk nai degu jakin

Non dagoan egia.

Ta Danelek esan zien,

Orrek epaituteko,

Bata bestearengandik

Aldendu lenago ondo.

Bata bestearengandik

Aldendu zutenean,

Euretako bati itz dagio

Danel gazteak olan.

Betiro gaiztakerian

Aguretu zarena,

Bizkar gañean dezu gaur

Guztien zigorrada.

Errugabe ta zuzena

Ez eriotzaratu,

Jainkoak argi esana

Daukala badakizu.

Auarren beti erruge

Eriotzpetu dezu,

Ta epai bidegabeaz

Sarri gaizkiña askatu.

Oin bada ikus badituzu

Zelango zuaitzpean

Izketan ikus dituzu?

Legeltxoren azpian.

Eta Danelek dasayo

Zeure buruan aurka,

Gezurtau zaren ezkero

Ziur zaude galdua.

Orra oin zelan datorren

Jainkoaren gotzona,

Jainko-espatea artuta

Zu bertan erailtera.

Ta au aurretik kenduta

Ekarteko bestea,

Agindu zien Danelek

Arin epailekura.

Ta itz dagio oneri olan

Kanan-endako zera,

Ta ez Judu-endakoa

Orren gizon zitala.

Ederkunak atzipetu

Dizu zuri burua,

Ta lizun-sukarrak jarri

Goiberatu biotza.

Israeltar alabakaz

Zuek beti orrela,

Eurek bildurrak artuta

Itz eiteko daudela.

Baño Judako alaba

Nork menpetu orrela,

Bere siniste zintzoren

Alaba zintzo dala?

Oin bada esan daidazu

Zelango zuaitzpean

Izlari ikusi dituzun?

Artearen azpian.

Eta Danelek dasayo

Zeure buruan aurka,

Gezurtau zaren ezkero

Ziur zagoz galduta.

Ona emen non datorren

Jainkoaren gotzona,

Espata eskuan biok

Erailteko batera.

Didarka asi zan ostea

Abotz zoli sendoan,

Sinistetsuaren aide

Jaunaren omenean.

Eta jaso zan ostea

Agure bien aurka,

Danelek gezurtatuko

Bi lizunak zigorka.

Ta bete zuten euretan

Ainbesteko nekala,

Bereala biak illik

Agirian arrika.

Ta atera zan egun artan

Azke errurik gabea,

Jaungoikoagan eukita

Itxaropen osoa.

Elkiak emazteagaz

Goratu zun Jainkoa,

Zalako euren alaba

Susana andre ontsua.

Goratu zuan Jainkoa

Yokin bere senarrak,

Susana garbi zalako,

Berebat senideak.

Ta gero ta andiago zan

Danel erri-aurrean,

Egun atati asita

Beti aurrerantzean.

                        Ondarrabi, 1925