AITZINEKO ABISUAK

        1. Erregelaren arabera bizi dena, Jainkoaren arabera bizi da, dio Jaundone Paulok. Nola Jainkoa berenaz baita arrimu ta orde zuzena bera, eta nola berak egin dituen guziak orderekin eta arrimurik ederrenean egin baititu, hagitz zaio lakhet guk ere gauza guziak egin detzagun erregelaren arabera, orderekin eta bakhotxa dagokon denboran eta gisan.

        2. Arimakotzat ere hagitz progotxos da bere egiteko guzietan erregelatua izatea, ta guziak egitea erregelaren arabera. Hortarat ematen dena, ezta errexki aldaratuko bere debozionezko egintz onetarik. Erregelaz orotan bidatzen dena, ohitzen da bere nahia hausten, eta hori ezin erran bezain phondu premiatsu bat da bizitze izpiritualekotzat. Erregelaren arabera biziko denak egunean askotan bere buruari bortxa egin beharko dio; ohean egon nahia, jaiki beharko da bere mugan, elheketan egon nahia, lanerat yoan beharko da; hulako lanean gostu gehienarekin hari denean, utzi beharko du, meditazionea egiteko edo ohera joateko; gauza bera bertze asko phondutan: bada nork bere buruari egiten diotzan bortxa horiek penitentzia guziz balios bat izanen dire. Erregelari behatzen bazaio, egin behar zaion bezala, Jainkoaren beraren nahiari bezala, eta Jainkoaren nahi saindua bethetzeko xede garbiz egiten badire erregelak seinalatzen dituenak. Guziak handizki baliaturen dire zerukotzat: bainan nork bere umorez, gostuz eta jaiduraz, eta Jainkoaren nahiari behatu gabe, egiten baditu ere berenaz ditezken gauzarik hoberenak eta baliosenak, zerukotzat alfer gerthatzen dire guziek.

        3. Arrazoin horiek gatik, asko arima prestu, Jainkoaren nahiaren arabera orotan bizi, ta seindutasuneko bide zuzenean aitzinatu nahi direnek; bizitzeko erregela bat galdetzen ohi diote bere bidariei edo direktorrei: horiek erakharri naute ni ere hauxe iskribuz ezartzerat, Jainkoaren loria ta arimen ona aitzinatu nahiz. Ikhusia da bizkitartean, eztitekela eman bizitzeko erregelarik, guzientzat, sehientzat eta etxeko umentzat, aitzindarientzat eta menekoentzat, aberatsentzat eta yende beharrentzat ongi joanen denik; hain dire batzu bertzeak ez bezalakoak munduko bizi-moduak ta hekiei datxeizkoten eginbideak: eztut beraz nik hemen ezarri, guziei edo behintzat gehienei ongi dohazkoten zenbait phondu premiatsu baizen, eta hek zenbait abisurekin, Jainkoaren zerbitzuan eta bidetan oraino berri direnen onerako. Batbederak behar dituzken bertze abisu ta erregela bereziak galde diotzoke bere bidariari.

        4. Bizitzeko erregela bat hartu denean, leialki atxiki behar da phondu guzietan, batere utzi gabe, arrazoin handiz landan. Bertzela egitea liteke Jainkoaren alderako leialtasun eskas bat, handizki gaitzi lakiokena, eta arimakotzat asko ondore gaxto lukena. Hargatik San Frantses Salesek abisu ematen deraie yende prestuei, eztela hulako erregelen gainean, ez thematsu, ez grinatsu izan behar. Berdin ezta hautan deusere bekhaturen penan manatua denik, non bertze aldetarik ezten hala manatua. Utzi behar dire beraz, grinarik gabe, zenbait arrazoin onek hala galdetzen duenean. Hala meditazionea da gehienik gomendatzen diren phonduetarik bat. Bizkitartean norbaitek, edo zeren bere bizi-behar handiak eztuen uzten mement bat ere lanetik aldaratzerat, edo zeren den bertzeren azpiko, eta aitzindariek gaizki kausitzenez, ezin har balezake astirik meditazionean egoteko, utzi behar luke meditazionea, haren orde artha berezi bat hartzen lukelarik, bere lanen erdian Jainkoaz ahalik eta maizena orhoitzeko eta egiten dituen guziak Jainkozko xedez ta Jainkoari eskeiniz egiteko. Segurki gaizki egin lezake gisa hartako yende batek, egun oroz oren-erdi bat meditazionean egotea, bere eginbidea trebes uzten lituzkelarik, edo bere aitzindariei haserretzeko bidea emanez. Gauza bera aditu behar da meza entzuteaz, irakurtz edo lektura izpiritualaz, arrosarioaz eta bertze phonduez. Asko gisetara zerbitza diteke Jainkoa; eta batek uzten duenean egin gabe, Jainkoa gatik eta arrazoin onez, egin nahi zuken zenbait ongi, hori deitzen da Jainkoa Jainkoa gatik uztea; eta horrek eztakharke bidegaberik arimakotzat. Izan gaiten beraz leial eta arthatsu gure debozionezko egintzetan, ez ordean hisiti ta thematsu: zerbitza dezagun gure Jainko maitea khar eta jarraitasun handi batekin, ordean bethiere maithagunez edo amodioz eta bihotz ideki batekin, aita guzietako hoberena bezala, eta ez nausi gogor eta ekhargaitz bat bezala.

Egun guziez egitekoak

        5. Iratzartzearekin batean Kristau on batek Jainkoari eman behar dio bere izpirituko lehenbiziko gogoeta, hartaz berehala orhoitzen delarik: eman behar dio bere bihotzeko lehenbiziko sentimendua, hura gogoz adoratzen eta maithatzen duelarik: eman behar dio bere ahoko lehenbiziko hitza, erraten duelarik: Jesus, Maria, Josep; nere Jesus maitea, ematen dautzut nere bihotza osoki, jabe zaite hartaz sekulakotz, eta bethe zazu zure grazia seinduez, halabiz: eman behar dio oraino bere lehenbiziko eginkundea edo akzionea, gurutzearen seinalea debotki egiten duelarik.

        6. Jaiki bortz orenetan, non edo osasun eskasak, edo arduran baino berantago etzan izanak, edo bertze zenbait arrazoin onek eztuen pixka bat berant-arazten. Orobat neguko hotz handietan jaikitzea gibela diteke bortz orenak eta erdietaraino, edo gehienaz ere seietaraino. San Frantses Salesen errana da, on dela seindu ta sano izateko goiz jaikitzea. Hala eginez, asko bekhatutarik beiratzen da; gaizkirako jaidurak ethentzen dire; bere debozionezko egintzetako ta bertze lanetako denbora kausitzen da; oro xuxen gerthatzen dire; hala nola berriz, berant jaikitzen denean, oro makhur gerthatzen ohi baitire, eta bertzela eginen ziren asko egintz on egin gabe gelditzen baitire. Izan beraz goiztiar. Ohetik ilkhitzeko uzkurtasuna garaitzekotzat, aski da zinez gogoan hartzea, zein gogorki zagoen gure Jesus maitea, dela Betelengo abren askan, dela gurutzearen gainean, edo orobat gure bekhatuez merizitu dugun suzko ohea.

        7. Jauntz modeski zein bere adinaren ta herrunkaren arabera; bainan hertsiki beira banitate ta mundutarkeria guzietarik. Egiazki irhigarri eta eskandalos da, debozioneari darraizkon jendeak ikhustea, edo dagozkoten baino arropa ederragoez kargatuak, edo arropak ederregiak ta baliosegiak ezpadire ere, edozein mundutar bezain ximenki aphainduak eta arrimatuak. Soinekoak hartzean, erabil zenbait gogoeta on Izpirituan; orhoit non dugun eta zer egin dugun bathajoko arropa garbia; erreberri bekhatuaren higuntza, zeinak erakharri baitu jaunzturen beharra; othoitz Jesu-Kristo, biluz gaitzala gisa zaharretik, erran nahi da, bekhatutik eta bekhatura darontsaten guzietarik, eta jauntzi gaitzala gisa berriaz, erran nahi da, Jesu-Kristoz beraz, bere Izpirituaz eta sentimenduez bethetzen gaituela.

        8. Jauntzi ta berehala egin goizeko othoitza, ur benedikatuarekin zeinaturik eta belhaunika jarririk. Zenbait arrazoin onez ezin egin baditeke orduan berehala goizeko othoitza, erran zenbait othoitz, beharrenak bederen, soinekoak harzean, eta bere egitekoetan hari delarik. Ez hargatik utz lazakeriaz eta arrazoin handiz kanpoan, goizeko othoitza erran den gisan egin gabe: ondoan asti hobearekin egiteko pezkizan uzten bada, utzia-utzi gelditzen ohi da, eta askotan arratsa ardiesten da goizeko othoitza egin gabe. Eta alabainan othoitza da zeruko laguntzen eta grazien ardiesteko bidea; haren gainean lazatzeraz gero, deus onik eztiteke izan gutaz. Ukhan beraz jarraitasun handi bat othoitzaren alderat, eta othoitzak egin ahalik eta debozione gehienarekin, gogoari zinez ematen diogula, zer hari garen, noren aitzinean agertzen garen, ta nori mintzo gaizkon, bainan ez nahas, ez lotsa, othoitzean barrajadurak eta idortasunak sentitua gatik ere; ez horien gatik othoitzei batere utz egin gabe, ez eta berriz hasterat bihur. Barrajadurek eta idortasunek eztute batere gutitzen gure othoitzen merezimendua, gure nahiaren kontra direno, eta othoitza ahalik eta hobekiena egiterat entsejatzen gareno. Has beraz othoitza ahalik errespetu handienarekin; Jainkoaren aitzinean garela, eta majestate guzizko nausi hari mintzo gaizkola orhoiturik: ondoan barrajatuak kausitzen bagare, itzul berriz eta deskantsuz Jainkoa ganat, eta aitzina eraman gure othoitza kausitzen garen lekhutik, gibelat abiatu gabe. Abisu hau aditu behar da bertze othoitzez ere, meditazioneaz, meza entzuteaz, kofesioaz, komunioneaz, eta hitz batean errelijionezko egintz guziez. Egin detzagun guziak, gure aldetik ta gure eskuko denaz bezenbatean, ahalik hobekiena; gainerakoan gauden deskantsu; Jainkoaz eztauku gehiago galdetzen.

        9. Goiz guziez erreberri, Jainko maitea zerbitzatzeko, eta bekhaturik, bederen-bederen mortalik, eginen den baino lehen bere bizia emateko xede zina. Ikhus zer, non eta norekin izan diteken egiteko, edo bertze zein parada edo okasione gaxtotan kausi gaitazken egun hartan, eta nola beira gaitazken hetan bekhatu egitetik. Hau aditzen da ezin ihes egin dakieken paradez: ezen ikhusia da, ihes egin ahal dakiokenetarik urrundu behar dela. Gomenda nork bere burua bere xede onekin andre dena Mariari, bere aingeru begiraleari ta bere patroin seinduari.

        10. Egin egun oroz oren-erdi bat meditazione, eta hura goizean, ezin bertzez kanpoan. Prestuki bizi nahi diren giristinoek handizki prezatu ta maithatu behar dute meditazioneko egintz salbagarria. Hartan ongi aditzen dire errelijioneko egiak, bihotzean barna sartzen dire; hekien araberako sentimenduz bethetzen da arima, ta hala errexki eramaten da bizitze prestua. Bainan meditazionea alde bat uzten bada, histen ohi da errelijioneko gauzez dugun ezagutza aphurra, iraungitzen bezala da fede guzia, eztire sentitzen, eztire kasik sekulan gogoratzen fedeak irakhasten deraikun egia handiak; eta hortaraz geroztik, zerk urrunduko du bekhatutik? Zerk debekatuko du trebes bizitzetik? Bainan meditazione egiteko usantza atxikitzen bada, hark berak handizki beiratuko du gaizkitik; edo nolazpait behaztopatzen bada ere, meditazioneari arthoski darrajona, laster altxatuko da bere erorikotik. Horrengatik bizitze Izpiritualeko nausi guziek hertsiki gomendatzen dute meditazionea, gaizkitik urrun egoteko ta ongian aitzinatzeko bide segurenetarik bat bezala. San Frantses Salesek galdetzen zuen bidatzen zituen arimetarik, egun oroz egin zezaten oren bat meditazione, nahi bezenbat lan ukhanagatik ere. Hori sobra balin bazaje zenbaiti, nihor guti izanen da, nihor balin bada ere, goiz edo arrats, oren laurden bat bederen ezin kausituko duenik egintz seindu huntakotzat, salbu hainitz bakhan gerthatuko diren egun banaka batzu: baieta gehien-gehienek oren erdi bat errexki kausituko dute, denboraz ongi baliatzen badire, ibilketa eta elheketa alferrak alde bat uzten dituztelarik. Edo azkenean balin bada norbait hain herstuki denik ukhanaren aldetik, edo lanez hain ithorik, non denborarik batere ezin har baitezake meditazionean egoteko, bederen ukhan beza artha berezi bat, bere lanen eta hara-hunen erdian bada ere, errelijioneko egiak ardura gogoan erabiltzeko, ta hekien araberako sentimenduak maiz erreberritzeko. Meditazionean ezta premia errelijioneko gauzen ezagutzan hainitz barna sartzea, ez eta hekien gainean erreflexione luzeak eta ederrak egitea: phondu premiatsuena dire bihotzeko afekzioneak eta sentimenduak; hekiei behar zaje kontu eman guzien gainetik, eta entsejatu behar da bihotza ongi bethetzerat higuintz sendo batez bekhatuarentzat, guzien gaineko maithagunez Jainkoarentzat , ez-axolatasunez lurreko gauzentzat, gutiziaz zerukoentzat, mezprezioz eta arbujoz bere buruarentzat, prezamenduz eta karitatez lagunarentzat. Sentimendu horiek bihotzean ongi finkatzen dituena izanen da segurki meditazionerik hoberena, gainerakoan nahi bezain idorki egina izana gatik ere. Nork bere barrena ta bihotza idor eta sentimendu gabe sentitzen duenean, liburu on batez zerbitza diteke, phixka bat irakurri eta haren gainean erreflexioneak egiten dituelarik. Hala egiten zuen santa Teresa handiak, eta san Frantses Salesek hori ongi kausitzen du. Bat-bederak hautatuko du hobekienik dagokon meditazioneko geia edo sujeta, bere beharren arabera. Hastean eta bekhaturako jaidurak oraino bizisko direnean, hoberenak dire gizonaren laur azken finak. Ondoan, bekhatutik, bederen mortaletarik beiratzeko usantzan jarri denean, bereziki egin behar da meditazionea Jainkoa behar bezala maithatzerat ta osoki harenak izaterat gehienik erakhar gaitzaketen arrazoinen gainean; Jainkoaren osogune edo perfekzione adoragarrien gainean; egin eta egiten deraikun ezin kontatuzko ongien gainean, agintzen deraukun sekulako golardoaren gainean; Jesu-Kristok bere misterioetan, batez ere bere pairamenean, aldareko sakramendu seinduan ta komunione seinduan erakhusten daukun maithagune neurrigabearen gainean: deusere horiek baino hoberik, maithagune garbienaren ta bizienaren su sakratua gure bihotzetan phizteko ta emendatzeko. Hargatik nahi bezain aitzinatua izan arren norbait Iaunaren bidetan, ongi eginen du, noizetik-noizera bederen, meditazione egitea gure azken finen gainean, beldurtasun seindu batean bethiere irauteko. Meditazionea orobat egin diteke asko egunez ere lerroan gei beraren gainean: jaundone Bixintxo Paulakoaz errana da, berrogoi urthez egin zuela aphales-guneaz edo umiltasunaz. Gainerakoan ongi heldu da meditazionea, igandetan, Jainkoa zerbitzatzeko arrazoinen gainean; Jesu-Kristoren misterioak ohoratzen diren besta-egunetan, misterio hekien gainean; Andre-dena Mariaren edo bertze seinduen ohoretan atxikitzen diren bestetan, hekien prestugunen edo berthuten gainean, ezagutuak balin badire behintzat; ortzegunean aldareko sakramendu seinduaz; ortzilarean, Jesu-Kristoren pairamenaz; kofesatu behar den egunaren goizean, bekhatu mortalaz edo benialez; komuniatu behar den goizean, komunione seinduaz.

        11. Egun oroz eta ahalik goizena entzun meza seindua. Ez huts egin hartan egitea komunione Izpirituala. Niholere elizarat ezin badohake, eskeini Jainkoari han ematen den meza seindua, eta egon, lanetik gelditu gabe bada ere, mezako denboratsu hura, Jainkoa baithan bildua, eta mezan kausitzen balitz lituzken sentimendu beretan. Ongi liteke zenbait othoitz ere orduan egitea mezako xedez, hargatik nihor ohartzen ezlitekelarik.

        12. Bazkal aitzinean har bizpa-hirur minuta, etsamina berexia egiteko: huna zer den hau. Egiazko prestu izan nahi direnek, duda gabe gudukatzen dituzte bekhaturako jaidura guziak. Halarik ere bat bereziki hautatzen dute, hari gisa berezi batez gudu egiteko aste batez edo biez edo gehiagoz, zeinek bere beharren arabera, hura arrats bere baitharik suntsitu nahiz: batean izanen imodeskeria, bertzean jauzkortasuna, bertzean hantustea edo urguilua, bertzean atsegin-zalea, bertzean medisentzia, bertzean alferkeria. Orobat hautatzen dute prestugune berezi bat, hartan ongi finkatzerat entsejatzeko; batean aphales-gunea, bertzean eztitasuna, bertzean mortifikazionea, bertzean Jainkoaz maiz orhoitzeko artha, edo bertze zenbait. Bada hemen mintzo garen etsamina berexia hautatu den bekhaturantza edo prestugune haren gainean egiten da. Kausitzen bada hutsik eginik haren gainean, Jainkoari barkhamendo eskatzen zajo, ta xede onak erreberritzen dire: ezpada hutsik kausitzen, bizpa-hirur minuta hek enplegatzen dire bekhaturantza haren higuintzen, eta prestugune haren maithagunean finkatzen. Bide guziz on bat da horixe, jaidura gaxtoak erroetaraino suntsitzeko, ta prestugune batzutan eta bertzetan ongi finkatzeko.

        13. Har bere onthuruntzak oren erregelatuetan; bazkaria eguerdi inguruan, afaria zazpietarik zortzietarat dohala, aintzineko eta ondoko othoitzak huts egin gabe. Jateari ta edateari behatzen zerajen san Agustinek, arimakotzat guziz perilos den gauza bati bezala, eta hala da: gaitz da jan-edanetan ahoko gostuari sobraxe ez behatzea, eta ahoko atsegina gatik xoilki zerbait ez jatea edo edatea; eta hala egiten bada, dudarik ezta bekhatu benial bederen badela, zeren ahoko eta bertze edo-zein sentsutako atsegina gatik xoilki ta bakharrik edo gehienik zerbait egitea, bekhatu baita. Horren gatik zioen san Bernatek ere, janhariak hartu behar direla botikariko edari batzu bezala. Artha izan behar da beraz, onthuruntzak hartzean, ahalaz ahoko gostuari ukho egiteko, deusik ez hartzeko xoilki atsegin haren gatik. Jan beraz eta edan Jainkoaren gogara egitea gatik, zeren hala den Jainkoaren nahia, ta gure gorphutzat haren loriakotzat bizirik ta sendorik atxikitzeko. Aphur bat mortifika diteke, batez ere gauza goxo, ahoari gehienik atsegin egin diezoketenetan; gainerakoan jan ongi, barrenak galdetzen duen eredura. Jar onthuruntzez kanpoan ez jateko eta ez edateko usantzan, beharrez edo bertze zenbait arrazoin onez landan.

        14. Bazkal ondoan har oren laurdentto bat, meditazione phixka bat egiteko. Denbora hura iragan diteke orobat, goizeko meditazionean izan diren sentimendu onak erreberritzen, edo Jesus maitea adoratzen bere gurutzean, zeren eguerditik hirur orenetaraino gurutzean egon eta hirur orenetan hil baitzen. Horren gatik ongi liteke oren laurden hau hartzea hirur orenen inguruan, batezere ortzilaretan. Lanean hartzerat behartuak direnek, edo lagunekin daudenek egin dezakete debozione hau, lanetik eta lagunetarik aldaratu gabe, barrenez eta bihotzez, nihor ohartzen ezten gisan.

        15. Afal aitzinean har oren-erdi bat, debozionezko irakurtza edo lektura bat egiteko, eta arrosarioa errateko. Irakur oren-laurden bat, bainan astiroki, gauzak phisatuz, eta irakurtzak sor-arazten dituen sentimendu onez bihotza bazkatuz: irakurtzetik geldi ere baditeke, bihotza aphur bat mobitua sentitzen denean, sentimendu hetan hobeki sartzeko. Irakurtza hagitz progotxos da gisa hortan egiten denean; meditazione bat bezala da. Bainan arras alfer gerthatzen da, nonbait han dagozkon sentimenduez konturik iduki gabe egiten denean. Irakurtzaren ondoan erran arrosarioa. Andre dena Maria iduki behar dugu, Jainkoaren aldeko gure ararteko berezitzat: den zer den eginen du bere egiazko debotentzat, eta beregainki hura bezala prestuki ta garbirik bizitzerat entsejatzen diren neskatxa gaztentzat. Guziek ukhan behar dugu beraz debozione berezi bat, gure Jesus maitearen ama benedikatu haren alderat, maiz eta gure behar-ordu guzietan haren ganat laster egiten dugula, eta haren ohoretan erakhutsiak diren bestak ahalik eta seindukiena iragaten ditugula. Orhoit arrosarioa dela egina ditezken othoitzik ederrenez: erran beraz egun guziez, bainan bethiere errespeturekin ta debotki, eta ez ohitura ta usantza xoilez. Bainan, dio san Bernatek, nahi baduzu Maria sakratua balia dakizun ararteko, ukhan ezazu artha eman dauzkitzun prestugunezko exenplu ederrei zure ahalez jarraikitzeko; eta izan zaite hura bezala Jainkoari bakharrik maithagunez Josia, mundutik aldaratua, bekhatu guzietarik beiratzeko arthatsu, aphalgura edo umil, ezti, modest eta garbi; bederen ukhan nahi zina horrelako izateko ta hortarat entseja. Arrosarioa erran diteke bidean, kasuak hala ematen badu; baieta lanez gaindi direnek erran dezakete phuskatuz eta hamarrak elkhar ganik urrunduz ere, astia duten bezala.

        16. Arratseko othoitzatik lekhora, egon aphurtto bat Jainkoa adoratzen, haren maithatzen, den guzia hari ematen, ta hiltzeko mementean izan nahiko diren sentimendu beretan sartzen, orhoiturik askori gerthatzen zajela, osasunarekin etzan eta goiza argitu baino lehen Iaunaren tribunalerat deithuak izatea. Egin arrats oroz konzientziako etsamina: hartan kontu gehiago iduki bekhatuaren higuintzazko sentimenduak erreberritzeaz, ezenez bekhatuez orhoitzen denbora hainitz iragateaz. Ezen askotan gerthatuko zaje jende prestuei arratsean ez kausitzea egun hartan bekhatuketarik egin dutela, bederen ezagutza osorekin, gainerakoan segur den arren guziek ere, erdi oharkabean bederen, asko huts egiten dugula egun oroz, jaundone Jakua apostoluak dioen bezala.

        17. Etzan hamar orenen inguruan; eta loan sarthu bitartean Jainkoarekin egon bihotzez, zenbait gogoeta on Izpirituan erabiltzen dela. San Frantses Salesek, eta bertze bizitzeko erregelarik eman dutenek, zazpi oren seinalatzen dituzte phausukotzat. Hortan egon behar da ahalaz. Baldin zenbait arrazoinez etzatea berantzen bada, jaikitzea ere phixka bat berant diteke. Hargatik san Frantsesek dio, kaltekor dela berant etzatea, berant jaikiko bada ere. Beraz artha izan behar da muga onez etzateko, gero muga onez jaikitzeko.

Aste guziez egitekoak

        18. Ontsa da ortzilaretan barurtzea, Jesus jaunaren pairamen seinduaren ohoretan. Osasun-eskasa gatik, edo lan handitan hari beharrez, ezin barur ditekenak, egin beza bertze zenbait mortifikazione, bereziki naturalezari atsegin gehienik egin diezoketen gauzetan. Orobat usantza on bat da larunbat arratsetan gutixago jatea, barur-egunetan egiten den bezalatsu, Andre dena Mariaren ohoretan. Ez egin bertze mortifikazione gorphutza pena dezaketenik, nor bere bidariarekin aditurik baizen. Mortifikazione sobrak gorphutza herbaltzen du, nork bere eginbideak ezin bethe detzaken gisan, eta hori gaizki da. Batzutan gerthatzen ere bada, barurez gorphutza flakatzen den bezenbat edo gehiago, arima hantustez ta bere buruarendako prezamenduez gizentzea; eta orduan mortifikazioneak on baino bidegabe gehiago egiten dio arimari. Badire bizkitartean kasu batzu, zeinetan barur eta bertze mortifikazionetarik gehiago egin behar baita; bainan bethi abisu hartu behar da bere bidaria ganik.

        19. Igande-bestetan kausi arthoski eta errespetu gehienarekin elizako ofizio guzietan. Ez hargatik izan thematsu phondu hunen gainean, ez eta bertzen gainean ere. Baldin etxe-zain egon behar bada, edo bertzeak ofizioetarat joan nahi badire, geldi etxean khexagunerik eta erasiarik gabe. Karitatea da prestugune guzien erregina; eta haren ariaz egin gabe uzten bada egiteko gogoa zen zenbait ongi, ezta merezimendua galtzen Jainkoaren aitzinean. Bainan zenbait arrazoinez huts egiten bada elizako ofizioetan kausitzea, bederen ez huts egin elizan eginen zen guzia etxetik egitea. Gainerakoan, astia har diteken bezenbatean, igande-bestetan egon denbora aphur bat sakramendu seinduaren aitzinean, Jesus maiteari konpainia egiten, hari errespetu ta adorazione guziak bihurtzen, maithagune khartsuenarekin hari bere izate guzia ematen, hari bere hutsez bihotz-min handirekin barkhamendu eskatzen, hari bekhatutan bizi direnentzat eta elizako behar guzientzat othoitz egiten. Zenbait seinduren besta denean, hari gomenda gisa berezi batez, eta anima haren prestuguneak imitatzerat. Andre dena Mariaren bestetan erreberri seindu guzien erregina lorios haren alderako errespetuzko, maithagunezko, fidantziazko, debozionezko sentimendurik bizienak; hari othoitz egin arren ararteko balia dakigula, eta berri-berritan eta bihotzik hoberenaz konsekra haren zerbitzuari. Jesu-Kristoren misterioak ohoratzen diren bestetan, ez huts egin, misterio seindu hekien gainean meditazione on bat egitea, hekietan barna sartzeko, ta hekien araberako sentimenduz ongi bethetzeko. Igandetan ikhus ongi zertan eta nola iragan den aitzineko astea; entseja gerthatu izan ditezken huts guziak kontrizione perfetenaz garbitzerat, eta gerokotzat erreberri egundaino baino zinkiago prestuki ta Jainkoarentzat bakharrik bizitzeko xedeak. Erran gabe doha, debozioneari darraizkonak urrun ibili behar direla munduko dantza, ikhuskari perilos, joko sobraniazko, eta holako bertze mundutarkerietarik. Bainan jende Jainkotiarrenak aphur bat dosta ditezke bere kide prestuekin zenbait dosteta onestetan. Izpiritua aphur bat alegeratu behar da, gorphutza ongi izanen bada; guziak Jainko maitearen loriakotz.

Hamabortz guziez egitekoak

        20. Kofesa hamabortz guziez; ez sekulan gehiago luza arrazoin handiz landan. Zenbait egunez aitzina diteke kofesioa, zenbait besta seinalatu gerthatzen denean: ezen halako besta-buruetan ezlukete jende debotek huts egin behar sakramenduetarat hurbiltzea. Hauta ahalik bezenbatean kofesor argitu ta arthatsu bat, bera errelijionearen arabera gobernatzen dena, eta bere penitentak guriki ekhartzea baino hobeki, hek bere hutsetarik korreji-araztea ta prestutasunean aitzina-araztea bilhatzen duena. Ez sekulan ibil kofesor largo, errexki absolbitzen dutenen bilha: hala dabiltzanez dio san Charles Boromek, eztutela debruak berak baino kontrizione gehiago. Kofesor on bat kausitu denean, eman haren baithan bere fidantzia guzia; hari erakhuts bere barneko plegu ta sentimendu guziak, nork berak ezagutzen dituen bezala, eta haren erranetarat eror jautsapen eta sumisione guziarekin. Behin kofesor on bat aurkhituzgero, atxiki bethiere harekin, bertzetarat joan gabe, arrazoin handiz landan. Bainan beira kofesorarentzat afekzione ta estekamendu sobraniazkorik hartzetik; hori arimakotzat hagitz kaltekor izaten ohi da: beha beraz bethiere aita kofesorari, Jesu-Kristo bera balitz bezala: gisa hartan zabal hari bere barne guzia, eta entzun haren solasak eta abisuak. Ez izan eskrupulos, ez kontentagaitzegi kofesioaren gainean. Oren laurden-erdi bat aski da, etsamina egiteko, hamabortz guziez kofesatzeko, eta bekhatutik, bederen handiskoetarik, beiratzeko usantzan direnentzat: eztute halakoek zeren beldur izan hutsketarik ahantz dakien. Bainan ez sekulan laza kontrizionearen gainean; bertzenaz orobat zorigaitza gertha liteke biziaren ithurrian berean herioa kausitzeko; eta kofesoraren oinetarat Jainkoaren grazian zelarik hurbildu litekena, orobat haren oinetarik ilkhi liteke, bekhatu mortal ta sakrilejo izigarri bat eginik. Has beraz bezperatik urrikizko sentimenduak bere baithan erreberritzen: hortan eman diteke etzan-aitzinekotzat seinalatua den mementotto hura. Kofesatzeko egunean egin meditazionea, bekhatua higuintzeko arrazoinen gainean; eta entseja ahalik bizikiena sentitzerat, zer atrebentzia izigarri den, gu bezalako ezjeusak Jainko guziz handi ta botheretsu haren kontra erreboltatzea; zer mesprezio egin dugun hartaz, haren manu sakratuak haren beraren begietan phorroskatu baititugu, eta hartaz arnegatzen ginuelarik, debru madarikatua hautatu baitugu gure aitatzat eta nausitzat, bekhatu mortala egin dugunean; zein beltza izan den gure bihotzeko gaxtotasuna, izate guziz eder eta oso, gure estekamendu guziak berenaz ere merezi dituen hura, gure ahalez hil eta ezeztatu baitugu, zein izigarria izan den gure haren alderako eskergabetasuna, hark bere aldetik ezin erran bezenbat ongi egin daukun ta memento guziez egiten hari zaikun arren, guk hari ongirik handienen orde gaizkirik saminenak egin baitiotzagu, eta berak egin deraikun emaitzez eta dohainez berez edeki baitiogu bizia gure ahalaz; zer krueltasun izigarri erakhutsi dugun Jesus maitearen alderat, hark guredako maithagune hutsez jasan zituen laido ta thormenta guziak eta heriotze dorphea erreberritu baititugu; zein harrigarria izan den gure zoramendua, zeru bat den bezain ederra galdu baitugu, ta ifernua den bezain lazkarria merezitu bekhatu mortalaz, eta bekhatuan kausitzen ginuen atsegin ezjeusa gatik. Horiek dire, bekhatua higuintzerat ta bekhatu eginez urrikitan sartzerat gehienik erakhar gaitzaketen arrazoinak. Ez bada sekulan kofesoraren oinetan jar, ezperen ez absoluzionerik errezebi, oren-erdi baten ingurua erreflexione horietan egon gabe. Hala-hala gisa hortan aphaindu edo preparatu ondoan, bihotza gogor eta hotz sentitzen badaere, ez khexa horrengatik; kofesa aitzina ta har absoluzionea deskantsurekin. Eginkundetarat eta batek daraman bizitzeko molderat behar da hemen behatu guzien gainetik. Artha duenean bekhatutik, bederen handiskoetarik beiratzeko, beldurkhunderekin duda gabe, bainan fidantzia nausi duela ta batere gogohurritu gabe hurbildu behar da sakramenduetarat, eztituen arren bere bihotzean sentitzen nahi lituzken bezalako urrikizko ta maithagunezko sentimendu gozoak. Bainan ditezken sentimendurik hoberenetan litekela iduritzen balitzajo ere, ta nigar gozotan guzia urtzen balitzere, ezluke zeren hartu egiazko urrikia balukela, baldin horiekin batean errexki eta ardura, hamabortzean edo hogoian behin baizen ezpalitz ere, eta gogoeta xoilez izana gatik ere, bekhatu mortaletan erortzen balitz; eta halako kasutan bere burua ikhusten lukenak, ezluke absoluzionea hartu behar, kofesorak eman nahi balio ere, funski bekhatutik korrejitu artean.

        21. Komunia, bidari zuhur eta argituak ontsa kausitzen duen bezain maiz. Atxiki bethiere ardura komuniatzeko gutizia handi bat. Hori da giristino batek mundu huntan ukhan dezaken zorioneik handiena. Jesu-Kristoren eta Eliza ama seinduaren xedea da, maiz komunia dezagun, eta deusere arimakotzat progotxosagorik, ongi egiten bada, eta nola maiz eta ongi komuniatzekotzat, bekhatu mortaletarik arras, baieta benialetarik ere ahalaz beiratu behar baita, nola nork bere naturaleza behar baitu zebatu ta mortifikatu, eta prestugune guziei jarraiki behar baitzaje, hetako paradak gerthatzen diren eredura, horiek guziak arthoski ta gogo onez egin behar ditu arima lejal eta Jainkoti batek, maiz komuniatzeko zoriona merezi dezantzat. Kofesa-artetan gerthatzen bada zenbait besta-buru seinalatu, hetan komuniatzeko baimena galde diezoke bere kofesorari, kofesatzen denean baizen oraino komuniatzen eztuenak ere. Gauza bera galdetuko du bere izeneko seinduaren bestako, eta bere bathajoko egunekotzat, hobe den arren bere bathajoko egunean kofesatzea, arima arras garbiturik, bere bathajoko promesak erreberritzeko. Beira ordean sekulan kofesoraren kontra thematzetik, zenbait aldiz absoluzionea luzatua gatik, edo behin permetitu zituen komunione usuak ondoan bakhandua gatik ere: lannoki ta gogo onez egon behar da haren jujamenduaren azpian, jakinik ezen aingeruak berak bezain garbi ta seindu bagine ere, oraino ezkinukela hertsiki merezi, ez maiz ezik, gure bizi guzian behin xoilki ere komuniatzea. Kofesor arthatsu batzuk luzatzen edo bakhantzen deraizte batzutan komunioneak penitent batzuei, hekien frogatzeko, umiliatzeko, mortifikatzeko, zenbait huts xumetarik hek korreji-arazteko, ongia egitean hek atzarriago ta khartsuago izan-arazteko, bertze xederik eta arrazoinik gabe hala egiten zuen santa Teresaren bidari, izenez eta izanez abila zenak. Halako xedez beraz edo bertzela kofesorak zenbait komunione debekatzen badu, ez batere gaizki har; jar haren jujamenduaren azpian; egin lejalki hark manatu duena, eta bihur xuxen kofesatzerat seinalatu duen denboran. Baina egin bethiere nork bere aldetik maiz komuniatzeko zoriona ukhateko behar den guzia. Bainan beira komunione seinduarekin sekulan sobra familier egitetik, egin bethi arthoski, bai komunione aitzineko aphaintza, bai ondoko eskerrak ematea, komunione bakhotxa gure lehenbiziko komunionea edo azkena balitz bezala. Ez hargatik izan khexos, ez griñatsu, ez sentitua gatik ere nahi litezken bezalako debozionezko sentimendu gozoak ta bihotzeko samurtasunak; egigun gure aldetik ahalik hobekiena, eta gainerakoan gauden deskantsu kofesioaren gainean erran dugun bezala.

Urthe guziez egitekoa

        22. Bizitze Izpiritualeko aitek ongian finkatu ta seindutasunean aitzinatu nahi direnei handizki gomendatzen diote, urthe oroz egitea aste bateko erretreta. Deusere hobeagorik nork bere arimako estatua, hutsak, jaidurak ta prestugune-eskasak ezagutzeko, ta giristinozko sentimenduetan bere bihotza ongi finkatzeko. Badakit bizkitartean hainitzek, hala nola sehiek, familietako umek, jende beharrek ezin eginen dutela erretreta hau, hemen ezarria den gisan. Hekien egin behar dutena da; aste hartan adiskideak ikhustetik, lagunekin solastatzetik, ta bertze denbora-iragaitz premiaz kanpokoetarik ahalaz beiratzea, Jainkoa baithan bilduak egoteko, errelijioneko egiak gogoan erabiltzeko, eta hemen erranak direnetarik ahal dagitena egiteko; bethi aditzen dela hargatik eztiotela bere eginbidei ta premiazko lanei hutsik eginen. Astia har dezaketenek eginen dute erretreta hura gisa huntan.

        23. Aste hartan egin egunean hirur meditazione, bakhotxa oren-erdi batekoa; bata goizean, bertze hamar orenetan, eta bertzea arrats-aldeko hirur orenetan. Egin orobat oren-erdi bat irakurtz izpiritual. Horietan sartzen dire egun guzietako meditazionea ta irakurtza. Lehenbiziko bi egunetan ongi izanen da meditazioneak egitea gizonaren laur azken finez, beldurkunde salbagarri bat, giristinozko atzartasuna, bekhatuaren higuintz osoa, lurreko gauzen mesprezioa bere baithan erre-berritzeko. Ondoko meditazioneak eginen dire, Jainkoa geroago khartsukiago maithatzerat ta lejalkiago zerbitzatzerat erakhar gaitzaketen arrazoinen gainean, haren osogune edo perfekzione adoragarrien gainean, egin eta egiten deraikun ezin kontatuzko ongien gainean, gure alderat erakhutsi duen urrikalmendu miragarriaren gainean, Jesus maiteak dela bere pairamenean, dela aldareko sakramendu seinduan erakhusten daukun bazterrik gabeko maithagunearen gainean. Entseja meditazione ta irakurtz horietan egundaino baino hobeki nork bere burua ta bere eskasak ezagutzerat, ta seinduki bizitzeko xedetan ongi finkatzerat osoki ta bethikotz.

        24. Aste hartan egiten da urtheko kofesioa bere barrena ahalik eta hobekiena ezagutarazten zajola bere bidariari. Astearen erditsuan kofesa diteke behin bere bekhatuak errateko, eta arimako bertze gaitzak eta beharrak ezagutarazteko. Ondoko egunetan entseja, bekhatuezko urriki handi batean Jainkoarendako maithagune perfetenean, ta seinduki bizitzeko xede zinean ongi sartzerat eta finkatzerat. Erretretaren azken egunean edo bezperan akhaba kofesioa, kofesoraren oinetarik ilkhi ta berehala Jesu-Kristoren tribunalerat joan behar balitz bezalako sentimendu berekin. Bekhatuen erratearen gainean atxiki diteke erregela hau. Baldin ezagutzen bada, edo dudatzeko arrazoin onik balin bada, urthe hartan kofesio gaxtorik egin dela, hori agertu behar zajo kofesorari; eta baldin kofesor berri batekin bada egiteko, urtheko kofesioa egin beharko da xeheroki, urthe guzian batere kofesatu ezpalitz bezala, erranez ere zenbat kofesio ta komunione egin dituen gisa hartan. Bainan baldin kofesor berarekin bada egiteko, gerthatu den huts hura garbiki erran eta, askiko da ongi erranak diren bekhatuez jeneralean eta xehetasun handitan sarthu gabe akusatzea. Gauza bera egiten da urtheko kofesioen erreberritzeko arrazoin premiatsurik eztenean, edo ezagutzen eztenean hetan hutsik gerthatu izan dela. Erretreta horren egiteko denbora egokiena liteke, edo eguberriren aitzineko astea, Jesus maitearen sortze dohatsua ohoratzerat, ta hura bera gu baithan Izpirituz eta sentimenduz sor-arazterat aphaintzeko; edo Mendekoste aitzineko astea, Izpiritu seindua bere dohainekin errezebitzeko zoriona ardiesteko. Egun hek, erran nahi da, Jaundone salbatoretik mendekoste arterainoko egunak apostoluek ere iragan zituzten erretretan bethi othoitzean, Jesu-Kristo bere nausiarekin azken afaria egin zuten lekhuan, Izpiritu seinduaren dohainez geroago ta gehiago aberastuak izateko.

Abisu jeneralak

        25. Ikhusia da, nihor eztitekela funski prestu izan, ez eta egiazko seindutasunerat hel, bekhatutik beiratuz, ta prestugune edo berthute guziei jarraikiz baizen. Debozioneari aphur bat ematen zaizkon jendeak beiratzen ohi dire bekhatu larrienetarik, burhoetarik, haserrego handietarik, desoneskeria likhitsetarik, kalumnia beltzetarik. Aphur bat badarraizkote prestugune batzuei; lakhet dute othoitzean, irakurtz onetan, elizako ofizioetan; bere kofesioak eta komunioneak erregelatuak dituzte. Bainan horien guzien gainera, eta ezpadute nahi bizitze erregalatu hura eramateko hartzen dituzten pena guziak galduak izan ditezen, artha ukhan behar dute bekhatu guzietarik ere ahalaz beiratzeko, ta prestugune guziei jarraikitzeko. Jakin behar dute, bekhatu benialak ere hagitz damu samina egiten dioela Jainkoari, bereziki maiz eta errexki norbait hetan erortzen bada, grazien ithurria hainarentzat agortzen bezala dela, hekien bidez etsajak esku handi bat hartzen duela arimaren gainean, gure indar Izpiritualak hagitz flagatzen direla, ta hala bekhatu benialak errexki egiten dituena segurki bezala bekhatu mortalean eroriko dela. Beraz Jainkoaren egiazko adiskide izan nahi dena, ta haren maithagune sakratuan iraun nahi duena, atzartasun handi batean biziz behar da bethiere, bere ahalez bekhaturik bater ez egiteko, ta gauza guzietan prestugune batzuek eta bertzek galdetzen duten bezala gobernatzeko. Ezta hargatik lotsatu behar, erdi oharkabean bezala eta lehenbiziko mobimendu batez zenbait huts gerthatua gatik ere. Segur da berdin arima diteken atzarrienari ere halako hutsak gerthatuko zaizkola. Seindu guzien artean Maria sakratua da halakorik batere gerthatu etzajona. Bihotza hetarat emana eztenean, errexki barkhatzen dire, eta eztiote arimari bidegabe handirik egiten. Huna orai zenbait bekhaturantza edo bizio, eta prestugune berexi, zeinetaz jende prestutasun erakhusten dutenek ere ezpaitaukate bethi behar den bezenbat kontu.

        26. Lehenbizikorik, hantustea edo orguilua maiz gordetzen da prestutasunaren idurien azpian. Asko jende prestu-idurik erraten dute bere baithan, ebanjelioko farisauak bezala: eznaiz lohia, eznaiz hordia, eznaiz ohoina, ez eta arnegaria, hulakoa ta halkaoa bezala; hunenbertze othoitz, hunenbertze meditazione, hunenbertze komunione egiten dut. Horiei behatu ta halako jendetarik asko bere baithan hanpatzen dire, seindu handi batzu balire bezala, baderitzate hurren hirurgarren zeruraino xuxen igaterat dohazila. Bere buruentzat prezamenduz betherik, eztute mespreziorik baizen bertzentzat. Guziez nahi dire izan ongi aiphatuak eta ongi ekharriak, ta gerthatzen bazaje zerbait, hekien hantustea zapha dezakenik, su ta lama egiten dire. Holako asko jende kausitzen da debozioneko itxura hartzen dutenen artean.

        27. Bada hainak desengana bitez; eta egiazki prestu eta debot izan nahi direnak, hertsiki beira bitez halako sentimendurik bere baithan idukitzetik. Egiazko aphalesgunea, nork bere burua mesprezatzea, ta bertzez ere aphaletsia ta mesprezatua izatea gutiziatzea edo bederen gogo onez jasatea, da Egiazko prestutasunaren zimendua eta erregela segurena; eta aphalesgune hori gabe, othoitz, barur, komunione frango egitea ezta bertzerik, dio san Gregorio handiak, herrautsa haizeari botatzea baizen. Beraz batbedera segur izan bedi, zenbatenaz baita urrunago egiazko aphales gunearen sentimenduetarik, ta hanbatenaz dela egiazko seindutasunetik urrunago ta gutiago prestu, gainerakoan bizitzerik Jainkoskoena balerema ere. Seinduek bere buruak arbujatzen eta mesprezatzen zituzten, lurreko herrauts phixka batzu bezala, ezjeus batzu bezala, bekhatoretako handienak gizon guzietako gaxtoenak bezala. Entseja gaiten bada gu ere, hek bezala seindu egin nahi bagare, sentimendu beretan sartzerat, orhoitzen garelarik ezen, eztugula gure baitharik deusere, ezjeusa ta bekhatua baizen, eztugula beraz merezi arbujorik ta mespreziorik baizen; gure baithan diteken on guzia Jainkoa ganik dela, hari zajola beraz zor ohore ta loria guzia; eta gure bizian ezpagindu egin bekhatu mortal bakhar bat baizen ere, hortaz merezitu ginituzkela baieta gehiagorekin, mundu huntan gertha ditezkegun ahalge, desohore ta laido guziak. Egia horiek zinez gogoan harturik, arthoski gudukatu behar ditugu, gure prestutasuna gatik, jakitatea gatik, eta bertze edo-zein arimako ta gorphutzeko gisagune edo kalitate on gatik sor ditezkegun gure buruendako ikhustatezko ta prezamenduzko sentimendu guziak: zorrozki beiratu behar gare jenden laudorioen ta munduko ohoren gutiziatik: deusik ez egin sekulan xede hortaz, ez halaber utz egingabe egin gogo zenik deusik, mundutarren burlen eta erasien beldurrez: ibil bere jaunzturetan eta aphaintzeko maneran bakhotxaren herrunkari dagokon bezain arruntki, hortan hutsik egitekotz, sobraz baino gutiagoz lehenago huts eginen duen gisan: sekulan ez mintza nor bere buruaz, edo hari dagozkonez eta ukitzen zaizkonez, bertzen prezamendua gu gana dezaken gisan, non eztuen zenbait arrazoin handik hala galdetzen, lekhat hargatik bere bidariari, zeinari ezagutzerat eman behar baitzaizko barneko onak gaitzak bezala. Seindu handi batzuen ohitura zen, bere buruez agitz aphalki ta mesprezio handirekin mintzatzea; bere aphalesgune handiak hala mintza-arazten zituen: hargatik san Frantses Salesek nahiago du, eztadin nor bere buruaz batere mintza, ez ongi, ez gaizki, zeren aphalesgunearen hizaintza haren azpian errexki gorde bailiteke ta maiz gordetzen baita hantustearen phozoina. Gerthatzen zaikunean bertzez gaizki aiphatuak eta mesprezatuak izatea, hori har atsegin guziarekin, bederen eztiki ta gogo onez jasan, asko aldez merezi dugun gauza bat bezala, gogoari emanik ezen, gaizki aiphatzen gaituzten phondu hartan hobenik ezpadugu ere, bertze aldetarik ta bertze arrazoinez merezi dugula handik dathorkigun beheragunea ta ahalgea, baieta gehiago. Horra nolakoa izan behar den barnez eta kanpoz egiazko aphalgura eta edozein egiazko prestu izan nahi dena. Ez hargatik khexa, hantustezko zenbait sentimendu bere baithan sentitua gatik ere: ukhan artha hek bere bihotzean thotzeko, hetarik bere gogoa aldaratuz: hori egin eta egon deskantsu; berdin orduan sentimendu hek eztire bekhatu. Hau auditu behar da bertze tentamendu guziez ere.

        28. Hantusteari hurbildanik darrajo jauzkortasuna ta pairu-eskasa; bethi kasik elkharri datxeizko bi bekhaturantza horiek. Hala ikhusten ere dire hanbat jende prestu-iduri, nor nahi bezain minbera, jauzkor; supher, sentikor; fits baten pairatzen eztakite, erran behar bada; ezjeus baten gatik orobat hanbat khexagune erakhusten dute, hanbat erasia baderabilate; goragokoak, bardinak, eta bereziki sehiak eta bertze bere menekoak erasiaz eta errephortxuz xahutzen dituzte orobat huts xumenak gatik; nihork ezin buru dezake hekiekin, eritasunak hartzen dituenean, edo bertze zenbait nahi-gabe gerthatzen zajenean. Holako jende prestu-iduriek, bere arimakoaz bertzalde, bidegabe handi bat egiten diote debozioneari ere: hortik esku hartzen dute mundutarrek debozioneaz trufatzeko ta jende egiazko deboten ere mesprezatzeko.

        29. Jakin behar dugu beraz, pairatzen jakitea, gaitzak eta nahigabeak ezteki jasatea dela egiazko prestutasunaren seinale segurena. Bertze guzietan jainkozko xedez bezain ontsa ibil genetazke jaidura naturalez, gure guredako maithagunez, hantustez, othoitzean eta sakramenduetan kausitzen dukegun barneko gozo batez, eta hala gabiltzano, ikhusia da eztitekela gure baithan prestugune handirik. Bainan nola naturalezak ezpaitu bere kontua kausitzen gaitzetan eta nahigabetan, hek ongi jasatea, ta hetan senti ditezken naturalezako jauziak eta sumindurak arthoski gudukatzea ta zaphatzea da egiazko prestuak garelako seinale bat hurren ezin dudatuzkoa. Urrun beraz jende egiazki prestu izan nahi den baten ganik, urrun barneko jauzi biziak, bihotzeko minkhartasunak, erasia saminak, lakhet pairatzen, nola nahikoak izanen badire ere, eta nondik nahi, baieta gizonen gaxtakeriatik ethorriko bada ere, pairatzeko ukhanen duena; hotza, beroa, gosea, egarria, oinhazeak eta eritasunak eztiki, baieta atseginekin Jainkoaren esku bethi maithagarritik hartzerat entseja; jasan guziak errenguratu gabe: mintza hargatik lañoki ta garbiki gaitzak erremedia detzaketenei, batezere gaitzek ondore txarrik ukhan dezaketenean, gorphutzeko gaitzentzat barber-mirikuei, eta arimakoentzat nor bere kofesorari ta bidariari, ta egin griñarik gabe hekiek manatzen dutena.

        30. Gaitzak eta nahigabeak ongi jasateari darrajo nork bere burua mortifikatzeko artha, ta hartarat emanak izan behar dire egiazko prestu izan nahi direnak. Egiazko prestua izan behar da Jesus jaunaren iduriko, eta zer izan da Jesu-Kristok lurraren gainean eraman duen bizitzea, bethi zirauen eta azken hatsarekin xoilki baratu zen mortifikazione bat baizen? Bekhatuak borhatuko badire, behar du nork bere burua penatu ta mortifikatu; bada guti-gutiak arima prestuak, leheneko denboretan bekhatu mortal aphur bat egin eztutenak, eta oraino gutiago dire egun oroz ere asko huts xumetarat lerratzen eztirenak. Bertzalde gure naturaleza guzia gaizkirat makhurtua da, eta segurki bekhatuko lezerat arthikiko gaitu, ezpadugu egun orozko mortifikazionearen bidez gogorki ekhartzen. Hala dio jaundone Paulok, alhargun gazte guriki beizi dena, bizi delarik hila dela. Ezta hargatik egin behar, gorphutza flaka eta osasuna altara dezaketen mortifikazione handirik, barurik, gau-beilatzerik, eta bertze holakorik, bere buruz eta bere bidariarekin aditu gabe. Bainan bertze asko mortifikazione, egun oroz, kasik memento guziez egin ditezke, indarrak eta osasuna batere ukitu gabe; hala-nola, ikhusi nahian ez behatzea, aditu nahian beharria ez paratzea, berriak jakin nahian ez galdetzea, mintzatu nahian ixilik egotea, hotz, gose egarri guti bat sentitzean ez lehiatzea surat hurbiltzerat, jaterat, edaterat, bere nahia utzirik bertzerenerat erortzea ez on, ez gaitz handirik eztakharketen gauzetan. Bada holako mortifikazionei hagitz jarraikia izan behar da egiazko prestu izan nahi den Kristaua; horiez, kasik deus gosta gabe, bilduko ditu zerukotzat aberastasun handiak.

        31. Alferkeria oraino eskas bat maizegi baizen kausitzen eztena debozioneko itxura hartzen duten jendetan. Egiazki eskandala bat da hetarik zenbait ikhustea, elkhar gana bilduta, oren osoak, arratsalde osoak iragaten, lanari batere, edo erdizka baizen konturik ematen eztiotela. Orobat meza entzuterat joan eta, aitzinean edo ondoan Jainkoak daki zenbat denbora galtzen dute elheketan eta funsgabekerietan. Horiek egiazko deserregelamendu batzu dire, zeren denbora galtzea berenaz ere gaizki handi bat baita, zeren bere etxekoei asko bekhatu egiteko, eta mundutarrei hetaz eta debozioneaz gaizki erasteko bide ematen baitiote.

        32. Jakin behar dugu beraz guziek, Jainkoari egun batez kontu hertsi bat eman beharko diogula, gure eginkunde guziez bezala, gure biziko memento guziez ere. Enplega beraz guziak ongi, gauza onetan eta Jainkoaren gogarako izanen den gisan. Garen guziak, zoin bere ahalen eta herrunkaren arabera, obligatuak gare lanean haritzerat; hola da Jainkoaren manua, eta hori da gizonari bekhatu egin ondoan eman dioen lehenbiziko penitentzia. Bizitzeko zerbait laguntza edo onthasun dutenek, baldin behintzat bere gisa bizi badire, edo bertzeren meneko izan arren, bere aitzinekoek astia uzten badiote, denbora gehiago eman dezakete Jainkozko gauzetan, othoitzean, elizan; hainek begira detzakete bizitzeko Erregela huntan ezarriak diren phondu guziak, eta gainerako denbora enplega bezate arthoski lanean, bertze jende, bere lanetik bizi behar direnak, edo bere aitzinekoek denbora handirik bere eskuko uzten eztiotenak, are jarraikiagoak izan behar dire lanari. Hainek goiz guziez eman balezate oren erdi bat meditazionean, egun oroz iragan baletzate oren osoak elizan, bere eginbidei huts eginez, bere etxekoak haserre-araziz, edo gaitz phixka batek hartzen baditu, bertzeren laguntzaren beharrean litezken gisan, gaizki legikete hanbat denbora debozioneko gauzetan ematea; debozione gaizki aditu bat liteke hori. Bertzeren manupean bizi denak guzien gainetaik amor egin behar deraje bere aitzinekoei;obeditu behar deraje arthoski ta gogo onez, Jainkoaren edo eliza ama seinduaren legek debekatzen eztituzten gauza guzietan; hori Joan behar da debozione hutsezko gauza guziak baino lehenago. Orobat onthasunketarik eztutenak entsejatu behar dire oneski ta nihor behartu gabe bere bizia kharrajatzeko ahaletan ezartzerat bere buruak. Kasu horietan diren jendek, oneski har dezaketen denbora debozionezko gauzetan eman eta, gainerakoak eginen dituzte lanean hari direlarik, erregela huntan hor-hemenka errana den bezala. Ahalaz hartuko dituzte igande-bestak kofesatzeko ta komuniatzeko, eta orduan enplegatuko dute ahal dagiten bezenbat denbora. Bainan gerthatzen bazaje astelehunetan sakramenduen hartzea, laburzkiago egin detzakete bere debozioneak, elizako eskasa etxean eta bere eginbidetan hari direla ahalaz bethetzen dutelarik. Bainan halako jendek ukhan bezate artha berezi bat bere lanak eta Joan-Ethorri guziak othoitzatzat balia-arazteko. Egiten duten guzia egin bezate, ez bakharrik bizi beharrez, edo bertze arrazoin naturalez, bainan egin bezate Jainkoa gatik, Jainkoaren nahia bethetzeko xede garbiz, eta zeren harentzat duten maithaguneak erakhartzen dituen gauza guzietan hari atsegin egiterat: horrela egiten badute, kontu egin ahal dezajete bere denbora guzia othoitzean daramatela; eta asko denbora belhauniko daramatenek bezenbat edo gehiago grazia ardietsiko ta zerukotzat merezimendu bilduko dute.

        33. Lagunekin ibiltzearen eta solastatzearen gainean, huna jende prestuek atxiki behar dituzten erregelak. Ezpitez ibil ezin bertzean eta arrazoin onez baizen, jande lazo, munduaren araberako sentimenduak dituzten, eta solasak eta aireak darabiltzatenekin; hori Jainkoari zor dioten ohorearen kontra liteke, baieta asko gisetara arimakotzat kaltekor gertha lakieke. Hargatik halako jendetarik norbait Jainkoari irabazteko esparantza balin balute, ezlezakete gaizki egin hura aphur bat hantatzea; zerbait adiskidetasun erakhuts ere baliezokete. Bainan beira ongi, haina Jainkoari irabazi nahian, eztiotzon hainak debruari berak irabaz. Ezin bertzez kausitzen direnean mundutarrekin, eta bereziki bertze muetakoekin edo fexukoekin, iduki bezate ahalaz aire seriosa: neskatxak ez ukhana gatik ere xede gaixtorik, gizon gazten aitzinean alegeregi ta araiegi agertzen bada, horrek berak asko ta asko bekhatu eragin dezake: neskatxak eztitu askotan ezagutuko, ordean Jainkoak ikhusiko ditu, eta bere jujamendu ikharagarrian haren gain ezarriko ditu, haren faltaz eginak bezala. Horrela bortxatuak direnean bertze sexuko jendekin ihardukitzerat, arthoski begira betzate Izpiritu Seinduaren abisu hauk: atzartasun guziarekin begirazozu zure bihotza, beldurrez sor dakizun, zuretzat den gutiena perilos izan diteken afekzionerik batere: eztezazula sekulan begirik koka bertze muetako jenden gainean, beldurrez begietan gaindi sar dakizun bekhatuaren phozoina. Bai, artha guziarekin begiratu behar ditu jende prestuki bizi nahi denak abisu zuhur horiek, jakinik ezen debru lohiak hatzematen dituen hanbat arimetan eztela bat, erran behar bada, hastean bekhaturatzeko gogorik zuenik; bainan behar den atzartasunarekin bihotza zaindu gabez, han sortzen da ondikozko afekzione bat, zeinak behin bihotzari nausituzkero, zertarat nahi herrestatzen baitu. Eta eztezala nihork bere burua lausenga, jende erregelatuekin, gizon seinduekin dihardukalako estakuruan; san Agustinek dio, san Anbrosio ta san Jeromo bezain seindutzat eta hek bezain seindutasunean finkatutzat zaduzkanak ikhusi izan dituela ondikoz erortzen, Jainkozko adiskidetasunetik hasirik. Ezta ere nihor fidatu behar, ez bere adinaren, ez bere prestutasunaren, ez orai artean eraman dituen garaitien eta begiratzeko zoriona ukhan duen garbitasunaren gainean: bethi perilos izanen dire bi muetetako jenden elkharrekilako ihardukitzeak; eta galtzeko bidetan jarri nahi eztenak hetarik ahalik gutiena atxiki behar du ta ahalik laburzkiena, hetarat bortxatua denean atzartasun handi batean egoten delarik bere barneko ta kanpoko sentsu guzien gainean. Hargatik halako kasutan hobe da phixka bat mintzatzea, eta zenbait umore on aire guti bat erakhustea, ezenez trunko bat bezala bethi mutu egotea. Hau aditzen da prestugunerik batere kolpatzen ezten solasetan eta gauzetan: ezen errelijionea, karitatea, modestia, edo bertze zenbait prestugune kolpatzen dutenetan ez irhi batez baizen ezpalitzere, konsent sarthu behar: aitzitik gothorki enferratu behar zaje mihi phozoatu hekiei, eta goraki agertu behar da Jainkoaren ohorearen alde. Hargatik beldur izateko bada, erasia gaxto hekiei enferratuz, bekhatu gehiago egin dadin, ez goraki enferra, bainan atxiki aire idor bat, alda solasa bertze zenbait gauzetarat, eta ilkhi lehen bai lehen halako konpainia izurritsuetarik.

        34. Jende prestuek elkhar hantatzeak eztakharke berenaz deus gaizkirik; aitzitik arimakotzat hori on diteke, artha hartzen badute, hartu behar luketen bezala, Jainkozko gauzez aphur bat bederen mintzatzeko. Ongi liteke ere adiskide prestuek patu bat egin balezate, elkhar abisatuko dutela batak bertzean ikhusiko dituen hutsez; ezen eztugu zeren dudatu askotan hutsak egiten ditugula ustekabean eta oharkabean; ordean gu hetarat ez ohartua gaitik ere, bertzek ikhusten ohi dituzte, eta adiskide egiazko batek bere adiskideari bihur diozoken zerbitzu handienetarik batentzat idukitzeko da hura bere hutsez abisatzea. Hargatik elkharrekin ihardukitze hetan beira alferkeriatik, beira medisentziatik, batari piko, bertzeari asiki, mundu guziari hauzi egitetik; ahalaz ez mintza bertzeren hutsez, non eztiren behintzat jende-artean arras banatuak, eta orduan ere ahalik gutiena. Ohartu behar da oraino, jende prestuek elkharrekin ihardukitze hura ere arimakotzat kaltekor litekela, baldin bihotza adiskidetasun natural batez sobraxe lotzen balitzajo norbaiti; bethi haren ganat lehia, harekin baizen onik ez, harekin eztenean ere bethi kasik hura gogoan: holako adiskidetasunak, neskatxen edo haurriden artean izana gatik ere, asko bidegabe egiten dio arimari; Jainkoari zor diogun maithagune osoa hagitz flakatzen du, debozioneko gostua ethentzen du; asko ondore gaxto baduke. Iduki beraz bethiere bihotza gauza eginetarik laxatua; deusere, ez nihorere maitha Jainkoa baithan eta Jainkoa gatik baizen, Jainkoarendako maithagune sakratuak bethiere gure bihotzetan lehen herrunka idukiko duen ta osoki erreginatuko duen gisan.

        35. Azken abisua, bainan guziz premiatsua, jende prestuei hemen emateko dudana da, arthoski dabiltzala bethiere Jainkoaren aitzinean, dakitelarik ta maiz gogoan hartzen dutelarik lekhu ta memento guziez haren baithan direla, ta beha dagokotela: hori da Jainkoak berak Abrahami eman zioen abisu handia, ta egiazko seindutasunerat heltzeko irakhatsi zioen bide segura. Maiz erran biezote beraz jende debotek bere buruari: nere Jainkoa beha dagot; lagunekin naizenean bezain ontsa bakhartasunean, elizan bezain ontsa etxean, bidean eta plazan, argian bezain ontsa ilhunbetan eta gau-minean badakusa zer egiten dudan, aditzen du zer erraten dudan, zundatzen du nere bihotzaren zolaraino; ez othe da deus nere izate guzian, ez barnean ez kanpoan, Jainko handi, Jainko maite hari damu dakiokenik? Gogoeta guziz ona, bekhatutik urruntzeko, ta ongia khar seindu batekin egiteko. Jainkoaz orhoitzearekin batean jende prestuak adora bezate, erakhuts biezote bere maithagunea, bere bekhatuen barkhamendua ta behar dituzten laguntza guziak eska biotzote. Ukhan bezate artha, egiten dituzten guzi-guziak, lan arrontenak ere bai, Jainkozko xedez, Jainkoaren nahia bethetzea ta hari atsegin egitea gatik egiteko. Goizean ofreimendu hori egin eta egun-araldian ere ahalik maizena erreberri bezate: gisa hortan memento guziez zerukotzat aberastuz Joanen dire. Orenak jotzen duenean, sar bitez bere baithan; adora bezate Jainko Jauna, orobat Jesus maitea, batean gurutzearen gainean, bertzean aldareko sakramendu seinduan, gogoa hetarat hedatzen dutelarik; gomenda bekizko Andre dena Mariari, agur-Maria batez, eta bere aingeru begiraleari othoiztto huntaz: Angele sancte Dei, sit tibi cura mei, nunc et in hora mortis meae. Amen. Hori latin da; huna eskaraz: Jaunaren aingeru seindua, idukazu, arren nitaz artha orai eta nere heriotzeko orenean. Hala-biz.

        Bizitzeko erregela huntaz zerbitzatuko direnak othoizten ditut, eztezaten huts egin ni ere Jainko maiteari gomendatzea. Segurki jaundone Paulok baino arrazoin gehiago dut beldur izateko, bertzeak salbatzen lagundu ondoan, nerorri gal nadin.