Urtemuga lehorraren kronika
Itxaro Borda

Maiatz, Uhargi 19, 1989ko azaroa

 

—26—

 

        — gora'zak televizione hori, mutikua...

        — aski gora'uzu ba... etziu elgar entzuten'e...

        Amak, askaria mahaineratzen zuenean, aitasemeak kataskan ari ziren, usaian bezala. Uztailaren hamalauean, errepublika egunean, gainera, famili osoa bildua zen, etxeko sukaldean, mila karkaretan. Bi xingar trantxa eta lau arroltze zeuzkaten denen artean partekatzeko, kukuletara joan aintzin. Zaharra, ardo botoila aurrean, telebistan hasi berria zen desfilada militarrari begira zegoen.

devant la tribune présidentielle, où le chef d'état se trouve entouré de ses ministres et de quarante dirigeants de pays africains, passe au moment où je vous parle, le 1 RPIMA sis à Bayonne, celui qui a eu ses heures de gloire à Kolwesi, au Tchad et, ces derniers temps au Liban. Les soldats marchent au pas, au son de la Sambre et Meuse. Les recrues se sont levées tôt, ce matin, pour le défilé...

        Azitak janariz beteak ziren. Ogi puskak baten eskutik, besteenera airatzen ziren, bakarrek ura galdegiten zuten, eta haur bat nigarrez zegoen. Zaharrak urina, eskatzen zuen, karban:

        — Maiena, ematan urin hortaik...

        — bena Manex, kasumak hire tentzionari...

        — gose'ik utzi nahi nuna, mazte debria...

        Maienak, betiko gisalat, amor egin zuen, eta gizonaren platera urinez bete. Semeak, kakofonia hori, hitzez moztu zukeen:

        — gure gaixo artuak... araiz, agorrilan euri xorta'at ukain die...

        — pentsa, uai sasuina galdia'uk...

        — holako arto eerra bitzen ekainian...

        — beharrik gure jojoba badiuk...

        — zien jojoba, ba... eztiat bate estimatzen,

erantsi zuen, zaharrak, basoa, kliskan hustuz. Godalea, gero, berriro erdikal osatu zuen, herriko gizon adindu askoren eralat, kontzientzi kristianoz estalirik, baso erdika mozkortzen zen haietakoa baitzen hau ere.

        Actuellement le défilé se déroule sous le soleil, les parisiens, et parmi eux, des provinciaux, venus spécialement pour le 14 juillet, se massent derrière les barrières de sécurité. Voici, qu'apparaissent, accompagnés par la musique de «tiens voilà du boudin» le corps des légionnaires, qui se sont illustrés dans des batailles célèbres en Indochine, en Algérie, enfin partout où les intérêts de la France étaient bafoués...

        Haur batek buruan min hartu zuen. Karrasiak entzun ziren, erasien eta noski kontsolamenduzko hitzekin batera. Telebistaren eleak apenas ziren aditzen, zaharrak bere orden-manua ahozkatu zuen, gogorki:

        — goiti zazie televizione hoi...

        — ba, dien pitokeriengatik etzi balio...

        — ze eztiela balio?... landoosak zizte... eun batez zerratuko ziuztete...

        — gu?... zerratuko?

        — kasu'mazie, jendarmak eta apezak beden errespeta'zkitzie... gora zazie televizionia... zaldunak heldu tuk...

        Les images parfaites de nos techniciens montrent le régiment de cavalerie du Cadre Noir de Saumur, le fleuron de notre armée. Les chevaux défilent en ordre, selon la discipline militaire, sous le contrôle de spécialistes aguerris, habitués a ce genre de parade. La cavalerie n'a plus qu'une fonction ornementale, au sein de notre armée, mais au cours des siècles précédents, elle a souvent servi à réprimer des mouvements ouvriers, dans toute la France, cette nation qui veut qu'on la respecte...

        Bi urteko haurrak, urez bete basoan eskua sar eta ateraka, izpirituko kalmea aurkitu zuen, ama kexatu bitartean. Arpegia garbitzen ari zen, ahurtxo bustiaz. Mahain puntan, gizonak, zelai lerrakorretan murgiltzen ziren, baten batek zaharraren ardi kankail, mehakoilak aipatzen zituelako:

        — zure ardi txarrek emaiten duten beno gehiau jaten'tzie...

        — au'xilik... eta zien artuak aurtengoz galdiak tutzie...

        — euri iten badu, ez...

        — ezpitu euriik inen, gaizuak... nik hilaate saria ukain diat, ta ziek pilik ez...

        — alo... zoazte laneat... deusendako ai'zizte hor,

erran zuen ama konkortuak, agapa mehearen ondarrak garbitzeko gogo handia zuelako, eta sustut, bazekielako lanak izpirituak doi bat lasaitzen zituela. Azkenean, emaztea usatua zen, uztailaren 14a izan ala ez izan, aharra partida galantak ohiturazkoak zirelakoan.

        Dans un vacarme étourdissant, passent actuellement les troupes aéroportées, traçant des traits bleu-blanc-rouge dans le ciel pur de Paris, cependant qu'au sol apparaissent les premiers tanks, fleurons de notre belle armée, des AMX30 Dassault, armée dont nous sommes tous fiers d'admirer aujourd'hui la brillance, le clinquant, l'ordre et la discipline, armée qui s'est distinguée tant de fois partout où les intérêts de la France se sont trouvés en péril. Les soldats saluent au garde à vous, le président de la république...

        Mutikoak, zutituak ziren, neskek, jadanik, txapelak buruan zeuzkaten, eta sukaldeko giro harroa, apaltzen zihoan:

        — ale... zauri guekin, kukuletaat...

        — ez, enuk heldu... aski tutzie ene ardiak errespetatzia...

        — lanak trenpuxartu zitiela beldur bitzira, erantsi ere zuen, semerik gazteenak, naski krapauteenak. Zaharrak, botoila, arnoz hustu zuen, banpez, gaitziturik balego bezala. Mutur zegoen, eta telebistari so gelditzen zen, hango argi urdin-beltzek tiriaturik:

        — bardin etzu deusik konpreitzen...

        — eztutala fitsik konpreitzen?... Frantsesa nuk io...

        — a!... lehen berria!

        Marseillaise ospetsuaren lehen notak aditu ziren.

 

                Allons enfants de la patrie... et filio,

 

        Gu bezelako frantsesik bezik ezpalitz...

 

 

Urtemuga lehorraren kronika
Itxaro Borda

Maiatz, Uhargi 19, 1989ko azaroa