HEMEZORTZIGARREN KAPITULUA

Zenbeit girixtino berri Kontrangen

Oraino egun gaixtoak

        1854garren urthean Josepen lagun ttipiak noiz-nahi etxean nituen. Erran gabe doa katixima irakusten ari nitzaiotela arte guzietan. Ikusirik askitsu bazakitela eta deusek etzituela gehiago lotsatzen, lau bathaiatu nituen egun batez. Hola sei girixtino banituen Kontrangen. Koxameko girixtinoak «N.D. de la Delivrance» zuten gerizatzaile: Kontrangekoeri «Ama Bekaturik Gabekoa» hautatu nioten.

        Urthearen ondarrerat herri guzia lekuz aldaratu zen. Hango jendea ez bada arras buhamiak bezala harat eta hunat ibilki denetarik, ez da ere bethi toki berean egoten. Noizetik noizerat tokiz aldaratzea maite du, estakuru gutiz. Etxe bat erre dadiela herri batean, maizko ager dadiela eritasuna, etsaiek herriko norbeit preso ereman dezatela, herritarrak lotsatuko dire eta hango jainkoak ez dituztela gehiago alde, bertze norapeit joko dute berehala. Sorgintsak hitz bat erratea aski du holakoetan. Toki berria ere harek hautatzen du, bere jainkoekin mila ximinokeria ibili ondoan. Sorgintsa ez litake sorgintsa ez baliote orori hitzematen toki berrian bizi ona ukhanen dutela eta luze biziko! Eta horrengatik toki berri hortarik ere laster aldaratu behar bada, nihor ez da menturatuko sorgintsari erraterat gezurti bat baizik ez dela!

        Kontrangetarrak hirur aneurki edo kilometra urrunago joan ziren. Rongaotik hurbiltxago ziren hola. Etxolak egin arte lo kanpoan egiten zuten. Nola ez bainuen hirur langile baizik eskuko, ez nintaken ni has lanean. Salbaiekin hitzartu nintzen beraz, behin Kontrangeko etxean egonen nintzela, orok beren etxolak egin arte: orduan lagunduko nindutela. Ilhabethe bat egon nintzen beraz bakharrik Kontrangen. Igandetan Joseph ethortzen zitzautan haatik, meza sainduko. Eta hitz dautzuet bazuela merezimendu, ezen hemen gaindi haurrik ez da oihanetan bakharrik aise menturatzen. Hain lotsakorrak dire!

        Igande batez huts egin zautan. Aita arras eri, etzezaken bakharrik utz etxea. Anaia zaharrenak lagundu zuen aitaren arthatzen. Ngam oraino paganoa zen. Ez ditake asma zoin maite zuten elgar bi anaiek, Ngui bathaiatuz geroztik bereziki. Bethi kalapita zuten halere etxean, Josepek Ngam bildu nahi egiazko sinhestearen urhatsetarat Ngamkek Josep lehengoetarat itzularazi behar! Bigek aita sendatzea nahi zuten haatik. Josep othoitzean ari zen goizetik arratserat, Ngam bere jainko faltsoen ximinokerietan. Botu bat ere egin zuen hunek: aita sendatzen bazitzaion, jainko horieri eskainiko ziotela basa-idi, ahuntz edo urde bat! Ez ditake jainkoeri eskaintza handiagorik egin.

        Josepek aldiz Jainkoari hitzeman zion astean hirur barur eginen zituela eta meza saindua entzunen, barur eginen zuen hirur egunetan.

        Lam etzoan hobekituz halere. Josep ethorri zitzautan beraz bilha, nik aita aise bilduko nuela eta bathaiatuko. Joan nintzen. Bulharrak zituen hartuak Lamek. Berehala odoledaleak eman niozkan eta mina arindu. Sendo zen zenbeit egunen buruko. Sendatzen hasi orduko hitzeman zautan katixima ikasiko zuela... eta hitza atxiki zuen.

        Ngam ez ginuen aise bildu. Debruak etzuen nihundik nahi gizon gazte suhar hori konberti zadin. Josepek bortz egin-ahalak egiten zituen segurki, bainan Ngamek etzion amor eman nahi: «Zer erranen ditek orok? Hi nausitu hitzautala?» — «Ez nuk ni nausituko, bainan Jainkoa».

        Azkenean erori zen Ngam: «Bai, girixtinotuko nauk, anaia maitea. Aspaldi sinhesten hindutan, bainan ez nikan amor ematen ahal! Egun eta egun berean joanen nauk Aita Dourisbouren ganat, argi nezan!»

        Ethorri zitzautan eta bathaiatu nuen... eta geroxago ikusiko duzue zer girixtino ona egin duen segurki. Bathaioko egunean huna zer aithortu zaukun: «Eri ginuelarik aita, debruari agintza batzu egin niozkan, bainan badakit Josepen othoitzek sendatu zutela aita eta ez nere agintzek! Ez ditut beraz atxiki ez atxikiko, nahi duenak nahi duena erranik ere: Jainkoak lagunduko nau hemendik goiti!» Aita-semeak egun berean bathaiatu nituen: Aita Combesek ber-berak egin zuen Lamen aitatxigoa.

        Urthe berean bertze hamar bat gazte bathaiatu nituen oraino. Handituz zoakidan arthaldea: debrua kexatu zen. Eta amarru guziak baditu! Koxameko girixtino berrieri trufak eginarazten baziozkaten, guziz Kontrangen lotsarazterat lehiatu zen, elhe zoroenak hedatuz: goiz edo berant girixtino berriak gure esklabo izanen zirela; girixtinoen arimak Jainkoari saltzen gintuela tratu hortarik behar ginuen dirua atheratzeko; girixtinoak etzirela haizu ezkontzerat. Ezin ezkont? Katixima ikasten zabiltzanetarik batek berehala ukho egin zaukun hortako eta ez dut bospasei urtheren buruan baizik berritz bildu. Ezin sinhetsia da zorokeria horiek eta holatsuko bertze batzuek zer traba egin dioten sinhestearen hedatzen ibili den misionest gaixoari!

        Zenbeit ilhabete lehentxago, jakin ere gabe sekulako irriskuan izatuak ginen. Huna nola jakindu nuen. Rongaotar bat Kontrangerat ethorri zen beraz egun batez. Harat eta hunat ibili ondoan, nere etxean sartu zen azkenekotz. Ongi-ethorri hoberena eginik eta etxeko-irrisa janarazirik, hemen ohi den bezala, arno xorta bat eman nion edaterat. Lamek horiek oro ikusiak zituen bere etxetik. Arratsean berean ikusterat ethorri zitzautan: «Zer begitarte ona egin diozun Rongaotarrari?» — «Hala egiten dut orori». — «Merezi othe zuen? Duela zenbeit denbora badakizu zer erran dautan xori horrek? Eia nahi dutan zure etxearen arroatzen lagundu... zu lehenik hil-eta? Asto xuriarenak eta beltxarenak erran niozkan eta buru muinetan barna sartu urrikari nuela lan horri lothuko zena! Horra nor zinuen etxean!» Biharamunean argiko berritz etxean nuen Lam: «Atzo soberaxko mintzatu nintzen, Aita! Irriskua joana denaz geroz, nihori etzozula deus badakizulakorik irakusterat eman. Neretzat samur litazke Rongaotar guziak, eta zuk etzinezake deus irabaz!»

        Bai, irriskua joana zen, debruak baino indar gehiago baitu Jainkoak! Egun gaixtoen ikusterat ginoazin haatik Kontrangen. Min egiten daut orhoitzeak berak. Bainan Jainkoak bethi badaki zer ari den...

        Ordu arte Koxamen eta Kontrangen bardintsu zoazin oro. Ez han eta ez hemen etzen oraino hainitz girixtino. Zirenak haatik, hoberen-hoberenetarik. Paganoek berek etzaukuten gehiago hain begi tzarrez behatzen eta iduri zuen laster uzta eder bat bilduko ginuela. Jainkoak etzuen hala nahi: Koxamek oraino aintzinat egin bazuen, Kontrang hein ber-berean egon zen. Huna zertako. Haste hetan Koxamen etzen hil ez girixtinorik ez katiximan zabiltzanetarik: gehiago dena, Koxamen uzta ederrak izan zituzten eta aintzineko gosetearen ondotik asean eta bethean bizitzekoa selauruetan sartu zuten. Salbaientzat froga zen Jainkoak gain-gainetik laguntzen zituela. Eta Kontrangen? Han aldiz hirur urtherik barnean zortzi girixtino gazte hilik, oro harritu eta lotsatu ziren! Lotsatzeko heriotzeak izatu ziren egiazki! Beha. Neskatxa bat, sudurretik odol-hustu zen ohart gabean: bertze bat suge tzar baten ausikitik pozoinatu: lau muthiko ezin-erranezko gaitz batek jo: Josepen ahaide bat betbetako hertzetako min batek ereman: eta azkenik Josep gaixoa buru-muinetako gaitzak erhautsi! Eta denbora hortan herriko pagano gazte guzietan bat bakharra ez eritu!

        Nere zortzi girixtinoak sentimendu ederrenetan hil ziren eta uste guziak baditut zeruaren erdi-erdian direla. Bainan debrua etzagon lo, eta hainitz pagano dohakabeeri badakizue zer sartu zioten buruan? Bathaioak hilarazi zituela nere zortzi gazteak... bertze guziak hilaraziko zituen bezala!

        Aise asmatzen ditutzue ondorioak... Katiximaren ikasten abiatuak nituen guziak gelditu zitzauzkitan bat bertzearen ondotik! Bati ederki gosta zitzaion haatik bere lana! Sinhestea bazuen jada eta laster bathaiatzekoa zen. Lotsaturik, urrundu zitzautan. Behin bidean atxemanik, bi begien artean galdetu nion zer zituen josteta horiek. «Aita, lotsa naiz katiximarat ibiltzeko, jendek erraten dutenaren gatik! Geroxago menturaz, oro ixiltzen direlarik eta zure ikasleak emendatzen, berritz itzuliko nitzaitzu...» — «...Geroxago! Geroxago!...» Eta badakik geroxago biziko haizen?» Zortzi egun gabe betbetan hila zen! Dohakabea....

        Zer bihotzminak urthe hartan! Etxe ederra bururatuxe orduko lurrean! Debrua egundaino bezen nausi orotan! Eta bihotzmina gehiago emendatzen zautan horiek oro nere bekatuen gatik zirela! Koxamen uzta gero-ta ederrago, Kontrangen uztarik batere! Hango apheza Jainkoak laguntzen, saindu bat zelakotz! Hemengoari begiak itzultzen aldiz, bere bekatuen gatik! Egundainoko Cain eta Abelen ixtorioa! Nik ere othoitz egin banu kartsuki mendiaren gainean Jainkoak ez othe zituen nere girixtino gaixoak Koxamekoak bezen ongi zainduko? Oi, Jainko on eta maitea, urrikal zakizkit! Eta etzazu, nere ezdeustasunaren gatik, Jesu-Krixtok berak erosi duen arthaldea galtzerat utz!...