BIGARREN KAPITULUA

Aita Combes eta Aita Fontaine

        «Bahnar» deithu salbaietan egiazko sinhestearen hedatzerat abiatu ziren lehen-lehen bi misionestek Combes eta Fontaine zituzten izenak.

        Albi-ko diosesakoa zen sortzez Aita Combes. Gazterik oraino Pariseko misionestegian apheztua, 1849garren urthean Cochinchinan hasi zituen misionest lanak: salbaietarat joaiteko hautatua zen haatik jada. Gazte izanagatik, edozoin zaharrek bezenbat zuhurtzia bazuen. Etzen bethi ametsetan bizi diren hetarik eta deusik etzuen ongi eta ongi pisaturik baizik egiten. Esku-lanetako ere arras artexa, zerbeit hasten zuenean, iduri zuen etzuela egundaino bertzerik egin. Kartsuenetarik bertzalde. Eta nola alegrantzia othoitzaren amodioak lagun baitu, bethi irria ezpainetan zuen, harekin bizi zirenak kutsatzeko heineraino. Oro ilhun eta beltz zirelarik, hura irriz ari zen oraino, bethi oihu hau ezpainen puntan: «Alegera gaitezen... halere!» Bainan zertako behar dut gehiago mintzatu Aita on eta lagun maite horren alde: ikusiko duzue nola mintzatuko zauzkitzuen horren egintza eta urhats guziak...

        Debruak etzuen begi onez ikusten Aita Combes eta salbaietaraino heltzerat ez uzteko hameka traba eman zion bidean. Beha. Singapour derizan hiri handian atxemanik Aita Fontaine, hau ere salbaietarat zoana, untzian sartu zen Aita Combes lagun horrekin. Ondikotz, untziaz bidean jabetu ziren Chinako itsas-ohoin batzu! Angles bat iduri zuen Aita Combesek bere ile zuriskarekin eta Chinatarrek ez dituzte Anglesak begiko zikhina baino gehiago ikusi nahi. Ohoinetarik batek ezpatakaldi bat berehala eman zion beraz Aita dohakabeari, eta hil arte joko zuen, Aitak ez balio erran Frantsesa zela. Bizirik utzi zuen orduan, bainan soinekoetaraino zituen guziak ebatsi. Eta hitz dautzuet geroxago, Nere Jaun Cuenoten aintzinean agertu zirelarik, etzutela erasia handirik aditu bi Aitek soineko ederregiak zituztela! Erdi biluz ziren!! Horra nola hasi zuten beren bizi berria gaixoek...

        Doidoia zenbeit ilhabete zuen Cochinchinan zirela Aita Combes eta Aita Fontaine, lehen kapituluan aiphatu ibilaldi hartarik itzuli zelarik Do. Badakizue nola hunen erranetarik ipharraldetako bidea errexago iduritu zitzaion jaun aphezpikuari, hango harroka, leze eta basa-abere mota guzien gatik. Dok zion bezala: «Misionestentzat hobeak dire munduko basa-gathu eta elefant guziak... gizonak baino!»

        Annam-eko azken herrixka Tramgo da. Ez da mugatik hain urrun. Herrixka hortan baitezpada etxe bat behar ginuela orok baginakien, bethi gordeka ibili beharko baiginuen salbaietarat joaitean. Etxe bat erosi ginuen beraz eta han ezarri adixkide leial batzu. Alabainan Tramgon etzen paganorik baizik eta ez gintazken bat bakharrari fida: laster salduko gintuzten.

        Delako etxerat jaun aphezpikuak igorri zituen lehen adixkideetan sendagile bat bazen arras jakintsun eta trebea. Sendagile horren jakitate eta bihotz onak herri guzia laster adixkidetu zaukuten, eta geroztik Tramgoko etxe horri gerla egin badiote zenbeitetan paganoek, Tramgotarrek behinere ez diote pagano horieri eskurik eman!

        Denbora hortan Do etzagon lo: Bahnarretarako bidean ziren herri eta herrixka guzietan bere sal-erospenen egiteko baimenaren ondotik zabilan. Zerbeit gisaz eskuratu zuen azkenean.

        Oro prest ziren beraz lanari lotzeko. Nere Jaun Cuenotek manatu zioten Aita Combes eta Do diakreari abia ziten berehala. Aita Fontaine berekin atxiki zuen behin, zer gerta ere. Gothi derizan herrixkan zuen bere egoitza Nere Jaun Cuenotek. Handik Tramgi-rat bi egunen bidea da. Nahi-eta ez gauaz ibili behar zuten Aita Combes eta Dok, han gaindiko jendea laster harrituko baitzen arrotz bat, guziz xuria, ikusi-eta.

        Nahi izanik ere lehen itzuli hortaz ez dezaket xehetasun andirik eman. Alde-batetik etzuen ondorio handirik ukhan, eta bertzetik guti mintzatu zauzkit hortaz Aita Combes eta bertzeak. Hau erran dezaket bakhar bakharrik beldurtien itzulia deitzen zuela itzuli hori gero eta gero Aita Combesek. Ilhunaren ilhunak ez omen zituen gau batez utzi zenbeit elefanten ikusterat, bainan elefantek ikusi zituzten gizonak eta batek muthil gazteetarik bati muthur ukaldi batez sabel hezur bat hautsi zion. Aita Combesek ez omen zuen xapela baizik galdu. Horrengatik aintzinago joanen ziren segurki, bainan denbora tzarra sartu zitzaioten, errekak loditu ziren, eta nola nihun ez baitzen oraino zubirik, gibelat itzultzea zuten hoberena: hala egiten zuten.

        Egia hau omen da: batzuek eta bertzeek etzutela espantu handirik, jaun aphezpikuari horiek kondatzean, eta, izan balute, laster sartuko zitzaizkoten haren kopeta zimurtzen ikusi-eta. —«Jaunak, jada ez ba linbadakizue nahi dut hemen ikas dezazuen munduan ez dela trabarik misionest bat bere bidean gelditu behar duenik! Bainan aro tzarra denaz geroz oraino, eta zuek aro tzarrak lotsatzen baitzaituzte, hamabortz egun ematen dauzkitzuet pausatzeko. Bainan bigarren aldian ez duzue hola ukho egin beharko!» Eta hortaz segurago izaiteko, Aita Fontaine ere heyekin igorriko zuela aldi huntan hitzeman zioten.

        Hamabortz egunen buruan bide berari lothu ziren beraz Aita Combes, Aita Fontaine, Do eta zenbeit gazte. Dok gauak ez duela deus onik adiarazirik, egunaz ibiliko zirela egin zuten guziek; bainan bi Aiten larru xuriari paganoak ohart etziten, zerbeitekin belztu zituzten, xapel berezi batzuekin buruak gorde ziozkaten eta eskezale batzu bezala jauntzarazi. Gisa hortan bide gaixtoena egin zuten nihor ohartu gabe. Elefantik ere etzitzaioten agertu. Nekhe eta gaineratekoak ez dire konda holakoetan. Misionestak badaki askoren berri.

        Lehen geldialdia Baham delako baten herrian egin zuten. Eremu hetako nausi bakharra zen Baham hori. Herritar eta Annamitak, oro lotsatzen zituen. Ohoin hutsa, biphildu eta larrutuak zaduzkan oro. Bizpahirur emazteekin josia bizi zen bertzalde. Erran gabe dola misionest gaixoek mila aldiz nahiagoko zutela holako xori baten menean gelditu gabe aintzinago joan: bainan Bahamen herria bide-bidean zen eta nihundik etzitaken huts egin. Halere gaitz guziek badute beren ona: Bahamen beldurrak Annamitak handik urrun atxikitzen zituen eta horrek etzuen guti balio Misionestentzat.

        Aita Combes eta Aita Fontainek batere etzuten bururik galdu ohoin baten gatik. Bertzerik ezin eginez, harekin adixkidetzea bilhatu zuten. Ilhabete bat oso-osoa iragan zuten haren etxean... eta etziozkaten Bahamek oro ebatsi. Ordu arte etzuen Annamitik baizik ikusi han gaindi: bi Aita misionesten larru zuri eta bizar handiek lotsatu zuten guti edo aski eta etzuen heyekin espantu handirik. Ikusten ziotenetarik zerbeiten gutizia zuenean, etzioten ebasten, bainan polliki galdetzen. Beraz, ilhabete baten buruan handik joan zirelarik, Bahamek etzituen bertzeak bezala larrutuak! Hainitz aldiz Bahamen eremuetan iragan dire misionestak edo misionesten laguntzaileak geroztik... eta ohoinak ez ditu bethi hoin guti khendurik aintzinat utzi. Zenbat aldiz ez ditu gure saski guziak azpikoz gora itzuli, barnean zer zen ikusteko... eta hetarik gustuko zituen guziak hartzeko!

        Baham dagon herritik Bo-Lu deithu herrirat egun baten bidea da. Bigarren geldialdia han egin-zuten gure bidekariek eta han ere ilhabete bat egon ziren. Bainan Bahamen herritarrak Baham idurikoak balinbaziren, gutiz gehienak, Bo-Luko jendea arras eztia da, begitarte onekoa eta maitagarria. Urtheak eta urtheak baditu misionestik ez dela gehiago Bo-Lutik iragaiten, bainan ez naiteke orai ere egon zoin onak izatu diren guretzat erran eta errepikatu gabe! Gaixo jendeak! Jainkoak lagunt detzala segurki.

        Ez dut uste aiphatzea merezi duenik bidekarieri Bo-Lun gertatu zitzaioten: egia erran, ni ez nintzen han gogoan hartzeko. Dena dela handik bi egunez joan ziren Konpharrerat. Etzen Annamitik urrunago joaiten. Beraz hatsa aisexago har zezaketen. Akhabo kasik nekhe eta buru-hausteak! Alabainan erran zitaken bururatuak zirela eta bihotzak jauzika ari zitzaizkoten, laster sinhestearen hedatzen hasten ahalko zirela! Ondikotz, zerbeit gertatu zitzaioten orduantxe ederki lotsatu zituena. Bai, uste izan zuten heyenak egin zuela aldi hartan!