HAMALAUGARREN KAPITULUA

Ngui, Pat eta Hemurren bathaioak

1853-garren urthean

        Aspaldiskoan iduritzen zitzautan Ngui aise bathaia zitakeela: Girixtino hoberen-hoberenak bezen ongi bizi zen jada: bere elhetan etzuen iduri pagano herrietan sortua eta altxatua zela. Jainkoaren beldurrarekin Jainkoaren amodioa bazuen. Eta halere bathaiatzerat ezin menturatuz nindagon!

        Haur hotza oraino, hoinbertze paganoen erdian bakharrik, beldur nintzen etzezaten lotsa etxeko trufa, irri gaixto, elhe tzar eta mehatxuek. Othoizka ari zitzautan bizkitartean bathaia nezan eta bathaia nezan. Zenbatetan etzautan errepikatzen behin bere adixkideari erraten aditu nion solas bera: «Lotsa naiz etzaterat joaiteko! Hiltzerat heldu banintz lotarik, ez nindaiteke bathaiatua!»

        Nere beldurrak zabal-zabala erran niozkan, bada, hola mintzatu zitzautan batez. Badakizue zer ihardetsi zautan? «Oi Aita, zer uste duzu, etxeko guziek, herritar guziek, Sedangetar guziek ifernurat joan nahi badute, hala nahi dutala nik ere? Egin dezatela nahi dutena, hek: nik badakit nere eginbidea zer den eta bethe nahi dut!» Bi musu gozo eman niozkan berehala...

        Nola gogor egin oraino? Hitzeman nion laster bathaiatuko nuela. «Bainan, haurra, etzak ahantz zer erran dautakan!» Bai, holakoetan misionestak ahanzten ditu nekhe, buru-hauste, bihotzmin eta gainerateko guziak...

        Ordutik bere bathaioko eguneraino erran dezaket Ngui aingeru bat izatu dela. Bere bihotzeko gaindia Pat bere lagunaren bihotzerat ixurtzen zuen. Hau haurtxago baitzen, etzituen oro Nguik bezala pisatzen segurki, bainan horrengatik aski eta aski bazakien segurki.

        Aita Combes egun handiaren beha zagon bethi. Aspaldiskoan errana zautan baitezpada Nguien bathaioan kausitu nahiko zuela. Bezperan ethorri zen, Hemurrekin. Kaperako athean bathaioko othoitzak hastean Nguiri galdetu niolarik eia sinhesten zuen Jainkoa baitan eta ukho egin nahi zuen debruari, aditu bazinute haur gaixoak nola ihardetsi zautan! Erran nion ihardets zezan, liburuak erraten duen bezala «Sinhesten dut» eta «Ukho egiten dut». Etzitzaion aski iduri hola ihardestea, eta su bat begietan erran zautan: «Bai, bai, ukho egiten dut segurki debruari, bihotzaren erdi erditik, tzarra baita!»

        Aita Combes loriatua zagon eta bathaiotik lekora galdetu zautan: «Eta orai ahanzten ahal othe ditugu Kolang eta bertzetako bihotzmin eta lotsak?» — «Uste nuke!»

        Ngui eta Pat, horra beraz Jainko maiteari eman diozkadan lehen bi Salbaiak. Horra eskualde hautan ukhan dutan lehen zorionezko eguna. Ngui, deithu nuen Josep; bertzea, Jean. Urrunago erranen dautzuet nola galdu nuen Josep hamasei urthetan eta zoin ongi atxiki zituen hil arte bathaioko agintza guziak. Jean bizi da oraino egungo egunean: hogoita bi urthe ditu eta ez da hemen gaindi girixtino hoberik. Joan-den urthean emaztegai bat atxeman nion arras behar den bezalakoa: bainan, ondikotz pikotak ereman dio. Uste dut jada zeruan dela neskatxa gaixoa. Muthiko gazteak nigar ederrik egin du bere lagun-beharra galdu duelarik, bainan Jainkoaren nahirat arras eroria da orai.

        Josep eta Jean bathaiatu nituen egunean, bazkaritto bat eman nuen, nere zorionaren ongi agertzeko alde batetik, Aita Combes eta Hemurren ohoretan bertzetik. Orduantxe Ngam, Josepen anaia zaharrena, athean ikusirik, Aita Combes hurbildu zitzautan: «Nor da muthiko gazte hori?»— «Josepen anaia» — «Behinere Jainkoaz mintzatu zitzaizkio?» — «Bai, bainan ez du iduri hainitz sinhetsi nahi nauela». — «Zaude ixilik! Etzaituela sinhesten? Eta nik erraten dautzut berritz, muthiko gazte horrek girixtino on bat eginen duela oraino! Begietan irakurtzen diot. Etzazula nik errana ahantz!» Liburu huntan berritz ere Ngam hortaz mintzatu beharko nitzaitzue: merezituko du egiazki.

        Frogak emanak zituen Hemurrek ere bere aldetik. Ordu zuen beraz Jainkoaren arthaldean sar zadin. Noizetik noizerat paganoen xorokeria batzuetarat erortzen edo lerratzen bazen oraino, berehala urrikitzen zitzaion, eta gero-ta gehiago misionestaren erakaspenari zagon. Guzien buruan bathaioak etzuela azkartuko baizik, Aita Combesek eguna hautatu zuen eta joan nintzen ni ere, Josep eta Jean lagun harturik. Bathaioko bezperan heldu ginen Koxamerat. Aspaldi bazakien Hemurrek bathaiatu baino lehen bere «domong» edo jainko faltso gerizatzaileak han-harat igorri beharko zituela: Aitak aski errana zion.

        Harriz edo zurez eginak dire «domong» horiek. Molde guzietakoak badire. Ez da hemen gaindi etxerik jainko geritzatzaile horietarik ez duenik: batzu irrisa uztaren gerizatzeko dituzte, bertzeak sal-erospenak ongi eginarazteko, zenbeit osagarriaren atxikitzeko, gaineratekoak nork daki zertako. Gehien-gehienik atxikitzen dioten jainko gerizatzailea irrisarena dute. Irrisa egiten dutenean, irrisa handitzen ari denean, irrisa ondu denean, zer-nahi eskaini behar diote gerizatzaile horri, edo xerri, edo ahuntz edo basa-idi. Hola eskaini dutenaren odolean jainko hori ongi mainhatu behar da. Eta bertze holako mila xorokeria... aiphatzea ere merezi ez dutenak. Zaku berezi batean atxikitzen dituzte hemengo salbaiek delako jainkoak.

        Koxamerat heldu gineneko, Hemur ikusi ginuen zaku bat eskuan. Bere jainkoak zituen hartan eta Aitari zeramazkion. Aphezetxerat orduko, puska tzar batzu bezala oro lurrean hedatu zituen. Hain xuxen salbaia zenbeit baziren han: ikaragarrizko izialdura batek hartu zituen. Nihork ahorik etzuen idekitzen gehiago. Josep hurbildu zen, lurretik bi jainko hartu zituen eta koskaka porroskatu, trufa baino musika handiago egiteko hitz hauk erranez: «Oi, zoin indar guti duten jainko hauk! Eia bertze horiek gehixago baduten?» Eta martilu batekin mila eta mila pusketan ezarri zituen: «Aita, su harririk batere ez baitut gehiago, uste duzu puska horietarik bat har dezakedala?» — «Segurki hartzen ahal baituk, Josep!» Hango salbaien begikaldi harrituak ikusi bazintuzte?

        Biharamuneko phesta ederra! Egun ederragorik ez du ikusi Hemurrek. Ez eta guk. Haren begitarteko atsegina bathaioko denbora guzian! Josep eman ginion hari ere izena. Bathaiatu orduko, bere sinhestearen orori ongi baino hobeki ezagutarazteko, lasterka berak ekarri jainko heyen phorrosketarat joan zen eta oro bildurik besainka errekak behera igorri zituen. Lan horren egiten gogotik lagunduko zuen Josep ttipiak ere; etzuen utzi, ezen berea bazuen buruan. Han harat igorri-eta, ondotik oihu egiten zioten bere jainkoeri: «Zoazte! Zoazte! Eta hitz dautzuet sekulako agur erraten ahal diozuela orai nere xerri, ardi, oilo eta gainerakoeri! Ez duzue hemendik goiti hainitz milikatuko!»

        Hemurren arreba bera harritua zagon urruntxagotik: lotsaren lotsaz nigar ere egin zuen... ezen Jainkoaren deia etzuen oraino entzuna! Geroxago ethorri zitzaion haatik eta anaiak bezalako girixtino on eta kartsu bat egin du...