XXXI.
S. Andres eguneko irakur-aldia

Relictis retibus, secuti sunt eum. Matth. 4,19.

Gaia: Jangoikoarekin dabillenarentzat
errazak dira gauza guziak.

        Jesusek, Jainko-gizonak bezala, badaki nor ta nolakoa den gutatik bakoitza, bai ta aldian zer tenpletan arkitzen den ere nai duena deritzan aldian eragiteko; ta eragiten ere die batbatean zenbaiti ta mekiago ta zenbait egunen buruan besteei. Besteen artean eragin zien bere Apostolutako artu zituen (beste aldi batez ekusi genuen bezala) S. Mateori ta egungo gure Santu S. Andresi. Aldi berean ekusi genuen egun batez ekusi zuela S. Mateo bere egiteko guziak zuzentzeko zuen tokian, ta al-ere ots egin ta esan ziola: «Atoz nerekin, Mateo», ta bertan jarraiki ziola S. Mateok. Jesusek deitu baño len billatu zuen S. Andresek Jesus, ta al-ere ez zion aldi artan esan: «Zaude emen, Andres».

        S. Joanen eskolan zebillena zen S. Andres. S. Joan Baptista Jesusen bideak zuzentzen hari zen gizona zen ta Jesus gizartean agertu horduko, asi zen zein zen Jesus gizon berei agertzen. San Joanek Jesus ekusi zuen aldi batez arekin arkitzen ziran S. Andres ta S. Andresen lagun bat, eta Jesus ekusi ta, «Ara», esan zien biei beren maisu S. Joanek, «ara non dezuten (uste genuen Mesias) Jangoikoaren bildots humilia»: Ecce Agnus Dei (Joan. 1,36); ta esan zien hau S. Joanek argana bidaldu ta zuzendu naiez. Berak ere Jesus arkitu ta ekusi-nai andiarekin arkitzen ziran ta beren maisu S. Joani hau aditu horduko, artu zuten Jesus maitagarriaganako bidea ta argana ziraneka, bietara Jesus jiratu ta, «Zer da?», galdetu zien, «zuek nai dezutena?». «Jauna», erantzun zioten, «hitz bi zurekin egitea, ta orretarako jakin nai genuke non den zure bizi-etxea».

        «Atozte, bada, ta ekusiko dezue», esan ta eraman zituen Jesusek horduan zuen itxera ta egondu ziran Jesusekin an arratsalde guzian ta egondu ziran berak nai bezala, ta hordutik gelditu zen S. Andres Jesusen maitari egiña, ta gero bere Apostolutako artu zuen hordutik Jesusen gogoan agitz sartua ta Jesusen agitz aldean arkitu oi zena. Hau ekusten zuenak bezala, S. Felipek, hura bezala Apostolua bazen ere, billatu zuen bein S. Andres bien Maisu maitagarriagandik nai zuen bat erdisteko, ta nai zuena zen Jesus ekusi nai zuten jentil zenbaiti beraganako bidea egitea, ta zekienak bezala Jesusen zein bihotzekoa zen ta Jesus beraren zein aldean zebillena S. Andres, hau billatu ta eskatu zion hitz egin ziozala jentilen alde.

        Jesusi hitz egin zionetik ezagutu zuen S. Andresek Jesus zela beren Maisu S. Joan Baptistak esan zion Mesias bera ta munduko guziok geren Jainko-gizon Salbatzalletzat artu behar genuena, ta asi zen onetarako bere maisu S. Joan Baptistari aditu zion lan bera bertatik egiten; bada Jesusen itxetik atera ta bere anai S. Pedro (S. Pedro S. Andresen anaia da) ekusi horduko, «Adi zazu», esan zion, «Pedro, arkitu dugu israeldar guziok uste genuen Mesias edo Kristo ta atoz ekustera»; ta joan zen berriz bere anaiarekin Jesus beragana ta Jesusek len S. Andres bezain ongi artu zituen hura bera ta beraren anai S. Pedro, ta aldi onetan Jesusek emana da S. Pedroren izena; bada Simon zen, ta ez Pedro, S. Andresen anai onen aldi onetarañoko izena.

        Baña begitart onen ona egin ta ere, etzien Jesusek beren apostalantzari zegokan hitzik esan beste aldi bateraño, ta aldi hau da egungo Ebanjelio santuak dakarrena. Predikatzen zebillen aldi batez, urbildu zen Jesus Galileko itsas bazterrera. An arkitu zituen S. Pedro bera ta egungo gure Apostol S. Andres, ta arkitu zituen beren egiteko lan batean. Arrantza zen anai bien egitekoa ta egiten zuten lana zen arrantzako sareak zabaltzea. Beren artan zebiltzala, ots egin ta esaten die Jesusek: «Atozte nerekin ta egiñen zaituztet gizonen arrantzale», ta esku-tartean zekarten guzia utzi ta joaten dira biak Jesusi darraizkola Jesusek esaten diena egitera. S. Pedrok egiña len guk ekusia da; S. Andresena da orain ekusi beharra. Eta ekusiko dugu ederki egiña, bai ta era orretan ark gauzak egiteko artu zuen bidea dela ere guk gerenetako artu behar duguna, ta bidea da Jesusekin beti gogoz ta bihotzez ibiltzea.

§ I.

        Apostolu guziak, bakoitzak bere bidez, izandu zituzten egiteko andiak; bada guziak ibilli ziran beti pelean infernu guziarekin; infernuak bereturik zeduzkan idolo txarren apaiz estekatuekin ta gaistoz beterik arkitzen zen munduarekin ta beren pelean izandu zituzten zenbaitek besteak baño egiteko andiagokoak; zeren besteak baño bazter gaistoagoetan izandu zituzten beren peleak eta egitekoak, eta orietatik bat izandu zen Apostol S. Andres; bada bere egitekorik andiena izandu zuen gure aldeetako Eszitian edo Tartari txikian, ta gizon muker gogor baldanik izandu bada munduan, izandu dira beti Tartari onetan edo Szitian, ta hau bezalako bazter batean, ta bazter adirazi ditugunak bezain apaiz gaistoz ta deabruz betean zer lana ta nekea S. Andresek izandu zuena!

        Emengo neke-lanak, zein ere andiak, etziran izandu S. Andresen neke-lan guziak, ez eta erdien laurdenak ere; bada neke-lan berak izandu zituen, berrilari on santuak diotenaz, urrutiko Etiopitik asi ta Esziti bererañoko anitz bazter ta probinzi anditan; bada Eszitian izandu zituenak bezalako erakuste, sermoi ta peleak egin zituen Etiopian, Sogditarren ta Saktarren probinzietan, bai ta Kapadoziko ta Galaziko ta Bitinikoetan ta andik Itsas-beltzerañoko beste guzietan ere; ta Espiritu Santua artu ta bazter orietara atera artean, etzen geldirik egondu Jerusalenen ta israeldarren artean.

        Aditu dituzunak adiña ta zuk uste dezun baño agitz andi luze zabalagoak badira ere munduaren bazter ta probinzi oriek, beste askotan ere ibilli zen S. Andres Jesusen berria ematen ta beraren lege santak eskatzen dituen gauz onak, sakramentu andiak eta zeremoni guziak ezartzen; bada ibilli zen bere egiteko nekagarri hau egiten Trazian ta Trazitik asi ta Albanirañoko probinzietan ta besteen artean Grezian.

        Zer gos-egarriak, zer lo galtzeak eta, ekusirik askotan ta askotan, ekusi behar zuen bezala, erakuste onaren ereintzak egiten zituen erri ta probinzietan, deabru gaistoak eta idoloen apaiz sutuak gal-erazten ziotela bere neke ta biltze onen uste guzia, zer kezkak, zer naigabenzak eta zer damu-miñak eta bihotzaren illunz zein andiak, bataioz ta fedez erdi onduak zeduzkan bazterrak etsai gaistoen eskuz guztiz galduak edo erdi nastuak, noizbait ekusiko zituen bezala, ekusteak ar-erazten ziozkatenak! Nai ta ez agitz andiak. Al-ere etzuen S. Andresek bere lanetik eskua goratu, osasunak eta biziak lagundu zioten artean, ta arte onetan lagundu zien arganatzen ziran guziei, Korintoko Nikolas zar gaisto bati bezain ederki.

        Korintoko Nikolas hau irurogei ta amalaur urtez gaizki bizitu zen zarra zen. Al-ere bazuen zerbait debozio ta gauz on ta berekin zeraman beti Ebanjelioko librua. Libru hau berekin zuela sartu zen bein bere gaistaginzarako lagun izaten zuen emazteki galgarri baten itxean, baña hura an ekusi horduko, zena izuturik, asi zen emaztekia ojuka ta esaten, niol-ere urbil etzekiola, zeren gauz andi arrigarria zen aren baitan ekusten zuena. Argandik hau aditu ta oroitu zen Nikolas berekin zeraman Ebanjelioko libruaz, ta bereetatik bat Jangoikoak arekin egin zezan beldurrez, andik atera ta joan zen aldi artan an arkitzen zen S. Andresen billa ta eskatu ziozkan bere otoitzak eta laguntza.

        Asi zen bereala S. Andres otoitz ta otoitz ta baru ta baru, ta bost baruren ta anitz otoitzen buruan esan zion Jangoikoak Santuari: «Ongi da, barkatuko diot nik Nikolasi zuk eskatu bezala, baña dagiela len berak ere bere alde otoitz ta baru, ta berriz ta askotan baru dedilla». Aditu zion Nisolasek Jangoikoak ziona. Itxera joan ta behartsu gaisoen artean banatu zuen zuena ta barutu zen arreo sei illez, ogi puska bat eta ura baizik artzen etzuela ta ill zen bekatu guzien damuz ta zerurako ustez betea. Bekatari bakoitzagatik onenbat egiten zuen S. Andresek, zer egiñen zuen probinzi bateko ta besteko ta anbat bazterretako guziak gatik? Nai ta ez gizonek zegiken guzia. Eta zer nekea bitarte guzian zuena? Ezin andiagoa.

§ II.

        S. Andresen biziko nekeen erakoa ta agitz gogor luzea izandu zen gurutzeko bere eriotzan izandu zuena. Beste bazterretan egin zuen ona Atxaian ere egin naiez, sartu zen S. Andres ta asi zen predikatzen Patras zeritzan erri batean. Egin ziran, aren hitz onak aditu ta, erriko anitz fededun. Aditu zuen berri hau Erromatarrak an zuten gobernari ta prokonsul Ejeasek. Erromako gobernariak etzuen fededunik ekusi nai, ta nekez ta tormentuz izutzen zituen al zituen guziak, eta Patrasen bizia ere, besterik fededun egin etzedin, kendu zien horduko fededun anitzi.

        Hau ekusi ta, joan zen S. Andres Ejeas ekustera ta esan zion ekusi horduko: «Badakizu, Ejeas, zer egiten dezun fededunei bizia kentzen hari zaran aldian? ori; fededunen Jangoikoa da zuri ta mundu guziari kontu zorrotzak artzeko dagon ta guzia dakien juez andia. Uzten ezpadezu esku tartean dakartzun lan gaistoa, arazo gogorrean sartzen dezu zere burua ta egiñaz ongi damutuko zaitzu, neke ta tormentu gogor askotan zere burua sartuko dezu ta Erromako zere nagusiak etzaitu andik aterako».

        «Atozea», esan zion prokonsul Ejeasek S. Andresi, «zu zara gure jangoikoak eta jangoikoen Elizak begitan arturik gure enperadoreen esanei begiratu bage relijio berri bat banatzen zabiltzan gizona?». «Ni naz», erantzun zion S. Andresek, «enperadoreen Enperador Jangoiko beraren esanak egiteagatik zuei itsuoi sulezeko deabru beltz erreak eta munduko zirzilleririk galduenak jainkotzat daduzkatzutenoi argi egitera ta Jangoiko gure amorez gurutze batean illaren berria ta lege santa ematera etorria, ta zori onekoak zu ta aditzen nauten beste guziak, artzen badezute nik dakardan berria ta legea».

        «Zer lege ta zer berri!», erantzuten dio Ejeasek S. Andresi, «zere berriketak utzi ta egiten ezpadezu Erromako nere nagusiak eta nik nai duguna ta zuk bertatik zere Jangoikotzat gure jangoikoak ez artzera, zure Jainkoari judatarrak bezala gurutze batean kenduko dizut zere bizia». «Ez dira jangoikoak», eranzun don S. Andresek, «deabru beltz itsusi gaistoak dira ta giza-txar gaistoen itxurak jainkotzat zuek artu dituzuenak. Itxura txar oriek gatik ez ezik, mundu guziagatik ere ez dut nik utziko nere ta munduko guzien Jangoiko maitea, ta mill-milletan zori onekoa ni, nigatik gurutze batean ill zen Jangoiko beraren izenean beste batean ematen badut nere bizia».

        Bere bide hau S. Andresi gal-erazteko anitz alegin egin ondoan, ekusi zuen gobernari Ejeasek alferrik nekatzen zela ta hitzez ezin zuena nekez ta tormentuz eragin naiez, manatu zien zazpi borrerori azotez erdi urra zezatela S. Andresen gorputza. Beren lan onetan haritu ziran guziak aldizka bakoitza nekatu arte guzian ta haritu zen bakoitza irur alditaraño; baña gorputz guzia agitz urratua ta bazter guzietatik odola zeriola gelditu bazen ere, bere Jangoikoarekiko len zena gelditu zen S. Andresen bihotza ta bere jangoiko txar gezurtiekin Ejeasi begitan ematen ziola, ta gelditu zen Ejeas S. Andresgana len baño ere aserreatuagoa ta eriotz izugarri batekin ari bizia kendu naiez betea ta eman zion gurutzeko sentenzia ta luzaroago an neketan egon zedin, iltzez josirik ez, baizik sokaz loturik an iltzeko sentenzia.

        Poz atsegintz andiarekin artu zuen S. Andresek gurutzeko sentenzia, ta azot-ukaldiz ta odol-isurtzez erdi illa bezala arkitzen bazen ere, joan zen bere oñez ta arinki gurutzea prestaturik arkitzen zen tokira, ta hura ekusi ta asi zen esaten: «A, zori oneko gurutz, len gaistaginentzat hurkabe bat bezala zinana, baña Jesusek bere esku-oñekin ta gorputz guziarekin ta zure gañean isuri zuen odolarekin betiko bedeikaturik utzi zinduena! A gurutze, aspaldian zere ondoren ezin arkituz erabilli nazuna ta azkenean nik nere poz andiarekin arkitua! Ar nazazu arren zere besoetan ta eraman nazazu zere beso beretan iduki zenuen nere Maisu Jesus maitagarriagana».

        Hau esan horduko, gurutz aldera zen, ta besark andi ta muñ ta apa humil bat egin ta, kendu ta eman ziezten borrero gogorrei bere soñeko guziak eta utzi zuten borrero berak esku ta oñ gurutz berean lotua ta dindilirik bezala. Ala egondu zen bi egunez nekez ta oñazez betea ta erriko guziak urrikariz ta negarrez begira zegozkala, ta azkenean hura bezain gizon santu bat anbat neketan ekusi ta asi ziran zenbait Ejeasen gogortasunagatik gaizki esaten; ta gaitzen bat zegioten beldurrez, joan zen Ejeas bere gurutzetik S. Andres ken-eraztera. Baña bere egunak Jesusek bezala gurutzean bukatzeko grazia Jangoikoari S. Andresek eskatu ta, agertu zen an zeudenen begietatik gorde zuen edertasun andi hordu erdiz iraun zuen bat; eta hura joatean, ekusi zuten joan zela zerura S. Andresen anima ta gelditu zela gurutzean illa beraren gorputza.

§ III.

        Ekusten dezu egiteko, neke ta tormentu zein andi izugarri gogorrak S. Andresek bere bizitzan ta eriotzan izandu zituenak, bai ta zein arinki ta poz andiarekin artu zituen ere. Baña nondik zela uste dezu gis onetan ta onen errazki S. Andresek egitea egiteko ta lan ekusi duguna bezain andi gogorra ta arzea bere martirio arrigarria ta gurutzeko eriotz guztiz nekatua? Lenbizitik esan genuenetik edo Jangoikoarekin zebillen gisan bihotzez ta gogoz beti ibiltzetik.

        Baietz dio S. Andresen sermoi batean S. Bernardok; bada dio suzkoak zirala S. Andresen ezpañetatik ateratzen ziran hitzak eta Jesusek S. Andresen ezurretan, edo bihotz berean, sartu zuen suzkoak, eta orregatik egin zuela S. Andresek munduan egin zuena ta Elizak diona, edo jentil artetik atera ta ezin kon-al adiña gure legera ekarzea: doctrina, et miraculis innumerabiles homines ad Christum convertit; ta nai ere izandu zuela beraren ta gure guzion amorez ill zen Jesusen amorez Jesus beraren gisako eriotzarekin gurutz batean, ill zen bezala, illik gelditzea: ad eum migravit, cujus mortis similitudinem concupierat.

        Ezin uka diteke gauz andiak egiteko ta egite onek eskatzen dituen neke-izerdi guziak eramateko lagunik onena dela gogoz ta bihotzez Jangoikoarekin beti ibiltzea edo Jangoikoa beti gogoan erabiltzea, ta hau da orretarako Jangoiko berak len bere israeldarrei ta orien buruan guri agertu ziguna. Jangoikoak bere israeldarrak Ejiptotik atera ta Kanango bazter aldera zuzendu zituen aldian arkitzen ziran andrez ta humez ta ganaduz beteak, bide bazter agor gogorrez, zenbait errege etsaien ejerzitu izugarriz ta anitz nekez ta perillez inguru batean sartuak, eta emen sar-erazteko Jangoikoak esan ziena zen: «Ez da zer beldurtu ta oñ bat ere zer itzuli; bada bear den guzian zuei laguntzeko zuen erdian arkitzen da guzia dezaken Jangoikoa»: non pertimescat cor vestrum, nolite metuere, nolite cedere... quia Dominus Deus vester in medio vestri est, et pro vobis contra adversarios vestros dimicabit (Deus. 20,3); ta egin ere zuen esan ziena ta berak laguntzen ziela beren etsai guziak garaitu ta sartu ziran Jangoikoak berei berezi zien zori oneko bazterrean.

        Hau bera agitzen zitzaion Dabidi bere neke ta perill ta egiteko gogor guzietan: Jangoikoa gogoan zuela guzian sartzea ta guzitik len edo gero ongi ateratzea. Gaztea zela izandu zuen pelean izandu zuen zer hari, bein otso-tzar batekin, berriz leoi izugarriarekin ta gero ezur-aragizko dorrea zirudien filistar arrigarri batekin, ta, berak dion bezal_a, Jangoikoz oroitu ta bere laguntza eskatu ta pelean asi ta urratu ta ito zituen leoi-otsoak, eta tiratu zion lenbiziko arriarekin buruan eman ta bota zuen auspez filistar jigantea ta bere ezpataz kendu zion burua. Askotan ta askotan izandu zituen gero ger bizi gogorrak filistar berekin ta bere israeldarren beste etsai andiekin, ta gaztea zela egiten zuena egin ta, edo Jangoikoa gogoan ta bihotzean artu ta, aldi guzietan atera zen berak nai bezala; zeren hau egiten duenaren eskoietik arkitzen den Jangoikoa ari laguntzeko: providebam Dominum in conspectu meo semper, quoniam à dextris est mihi nè commovear (Ps. 15,8).

        Bai, bere egiteko ta neke txiki-andietan Jangoikoarekin dabillenak edo bere Jangoikoa gogoan ta bihotzean darabillenak bere gauzak egin ez ezik, poz eta atseginz andiarekin egin ere oi ditu. Hau guri adirazteko da Judas Makabeok eta beraren soldadu moltxo batek bein egiña. Badakizu zer? Jangoikoa gogotik utzi bage pelean atsegin andiarekin haritzea ta beren etsai Nikanor ogei ta amabost milla soldadurekin illak uztea: manu quidem pugnantes, sed Dominum cordibus orantes, prostraverunt non minus triginta quinque millía, praesentia Dei magnificè delectati (2 Mach. 15,27).

        Eta orra, Eskritur santak dionaz ta S. Andresek agertu digun bezala, zenbat laguntzen duen egiteko ta neke gogorrak arintzen Jangoikoarekin ibiltzeak edo Jangoikoa gogoan dugula gauzak egiteak. Ar dezagun, bada, geren lan ta neke guzietan, noizean bein bad-ere, ta ekusiko dugu. Jangoiko berak digula hau egiteko grazia: bai arren, bai.