XI.
Paduko San Antonioren
eguneko irakur-aldia

Et vos estote parati, quia qua hora non putatis,
Filius Hominis veniet. Luc. 12.

Gaia: Andia izandu zen S. Antonioren humilza
ta andiagoa da duen honra.

        Gizonen asmoak aisa garaitzen ditu Jangoikoak eta zuzentzen ditu berak nai duen aldera ta eragiten die gizon berei berak trazatzen diena. Askotan egin du Jangoiko maitagarriak hau ta bi aldiz beintzat bere bi predikari agitz andirekin. Jonas Profeta da orietatik bata ta egungo gure San Antonio bestea. Ninibetar guziak Onerazteko artu zuen len Jangoikoak Jonas Profeta ta Italtarren gauza makurrak zuzentzeko egungo gure San Antonio. Bestetarako bideak artu zituzten batak eta besteak, baña beren bideak biei galerazi ta sartu zituen Jangoikoak zegozten beste bideetan. Ara nola.

        Esaten dio Jangoikoak Jonas Profetari: «Jonas, zoaz erritzar andi Ninibera misione izugarri bat an egitera ta esaiezu ango erritar guziei: gariez egin dute zuen gaistaginzak eta bekatu andiak eta Jangoikoagana iganik eskatzen diote dagoten zeantza ta kastigua». Jonasek hau aditu ta ematen dio bere burua igesari ta sartzen da Jopeko itsas ontzi batean Tarsoraño ez gelditzeko asmoan. Baña urez hura ibiltzen asi horduko, asaldatzen du Jangoikoak itsasoa ta ontziko marinelak itsas olastekin ta bag agitz asaldatuekin ezin burutuz ta. Jonas Profetagatik zutela beren perill hau sinisturik, artu ta bota zuten itsas aserretura ta hura urera bezain laster palakatu zen itsas guzia.

        Jonas urera horduko, an zedukan Jangoikoak bale izugarri bat. Baleak irits-tragatu zuen Jonas Profeta ta irur egunen buruan bota zuen beste janarien gisan urtu bage ta oso bizia Jangoikoak berezi zion itsas bazter batean. Hitz egin zion berriz Jangoikoak Jonasi ta esan zion me-meki ta asaldantzik bage: «Zoaz Ninibera nik esaten dizudana an predikatzera»: Vade ad Ninivem civitatem magnam, et praedica in ea praedicationem, quam ego loquor ad te (Jon. 3,2).

        Joan zen Jonas Profeta, egin zuen an Jangoikoaren esana ta Jangoiko beraren eskura ziran Ninibeko Errege ta beste bekatari guziak, bada Jonasen sermoi-prediku izugarri bat aditu horduko, damuz urraturik asi ziran baru ta baru ta penitenzi, ta etziran gelditu aserre zedukaten Jangoiko maitagarria palakatu arte guzian. Ona Jonas Profetarena. Ara gaurko gure San Antoniorena.

        Portugalko Korte Lisboan jaioa da gaurko gure San Antonio. Bere kontuzko estudioak an egin ta egin zen Kalonje. Kalongantzan hura sartu ta laster eraman zituzten Coimbrara San Franziskoko bost Martir berriren gorputzak, eta gorputz, Marruekoko mairu belzaranen eskuz illak. Oriek an izandu zuten zori onaren berria aditu ta sartu zen San Antonioren bihotz-gogoan er bereko zori on baten naikuntz andia ta orien bide beraz errazkiago hau erditsiko zuelako ustean egin zen San Franzisko bereko Fraide.

        Fraide egin ta zekarren bizimodu berri onarekin azi zen San Antonioren barrenean Mairu beretara Jangoikoaren legea predikatzera joateko ta Jangoiko maitagarriaren izenean odol guzia an isurtzeko naikuntza ta artarako eman zioten baimenarekin joan ere zen alde artara. Baña osasuna galdu ta ezin iraunez Españira zetorren ontzi batean sartu ta artu zuen bere Konbenturako bidea eta itsasoko aize aserrez hau galerazi ta eraman zuen Jangoikoak bein Siziliara ta gero Italira ta Itali berean eragin zion an arentzat zedukan egiteko andia. Orra, bere bi Predikari oriei galerazi ziezten Jangoikoak berak berez artu zituzten bideak beste obe egokiak ar-erazteko ta bere bide berriez eragin zien biei berak nai zuena. Biak etzituzten bide batez beren bideak artu, bada Jonas Profetak nai ta ez bezala ta mukerkeriz artu zuen berea ta gaurko gure San Antoniok ongi ustez, Jangoikoari atsegin geiago egin naiez ta humilz eta poz andiarekin; ta beraren humilz onen erakoa izandu zen Jangoiko berak gero eman zion honra, orain guk ekusiko dugun bezala.

§ I.

Humilz andia da San Antoniok
Jangoikoaren bidera daramana.

        Mairu-tzarren arte latzean ta Mairu beren presondegiren batean zenbait denbora egin ta Mairuren baten eskuz eman uste zion San Antoniok Jangoikoari bere bizia ta odola, Portugaltik atera ta Mairu tarterako bidea artu zuen egunean. Bide hau bide egokia zen San Antoniok nai zuenerako, bada Santuak nai zuena zen humilki ta honrarik bage bizi ta gaistagin baten gisan bere egunak bukatzea ta bere bizitzan ta eriotzan Jangoikoari atsegin egitea. Bana etzen bizimodu ta eriotz hau San Antoniogandik Jangoikoak nai zuena ta galerazi zion ekusi dugun gisan, batarako ta besterako bidea ta aizez ta elementez Mairu aien bazterretatik eraman zuen Siziliara.

        Eri daudenak sendatzeko baño osasuna dutenak eritzeko bide obea da itsas bidea, beintzat bide hau aizez ta elementez ta olast bazterren urragarriz betetzen den aldian, San Antonioren ibillaldi onetan bete zen bezala, zeren aldi onelakoan agitz gaistoak diran ontziko gaisoak izaten dituzten aldart-tundak; eta bere aldian izandu zituenekin era guztiz urrikalgarri batean gelditu zen San Antonioren osasun, len ere agitz galdua. Al-ere, zeren Sizilian oña sartu ta laster ikasi zuen beraren Aita San Franziskok Asisko bere Konbentuan egiten zuela Fraideen bilkunz eta Kapitulo bat, auts-edariak eta beste sendagai guziak utzi ta artu zuen arako bidea ta Jangoiko, bereen hondrariak laguntzen ziola, ara zen Fraide guziak an bildu horduko, baña ara zen itxura guztiz txarrean ta erdi illa zirudiela.

        Joan zen Antonio bere Fraideen bilkuntzara zekiena besteei erakustera ez, baizik an arkitzen ziran Fraide jakintsu birtutedunetatik al zuena ikastera, Fraide on izateko jakin nai zuena, ta ibilli zen bere Fraideen artean deus etzekien gizon urrikalgarri baten gisan. Besteen artean zen beraren Ait San Franziskok ere, baña lenbizian zenzat etzuen ezagutu bere seme San Antonio ta egondu zen an San Antonio beraren humilz andiak nai bezala ta bere poz eta atsegintz andiarekin.

        Bukatu zen San Antoniok nai baño len Fraideen bilkuntz-Kapituloa. Hau bukatu ta artu zuen bakoitzak bere Konbenturako bidea ta arrotz eriari bezala etzion batek ere begiratu San Antoniori ta guziak utzi zuten ezertako ez den gauzaren eran ta gisan. Besteen artean an arkitu zen Romañako Fraide Ministroa. Onegana urbildu ta humilki eskatu zion, arren eraman zezala bere Konbentura. Artaz urrikaldu ta eraman zuen Fraide onek eta sendatzen asi zeneko, utzi zion andik ez urruti arkitzen zen mendiko zulo batean eremutarren bizia egiten ta zenbait denboraz egin zituen an berak nai diña otoitz, baru ta penitenzi.

        Etzuen Jangoikoak Afrikatik Italira eraman San Antonio an betiko eremutar izatera. Ater-erazi zuen bere mendi zulotik Italiko erri ederrak ekusi duten Predikaririk andiena edo andienetatik bat izateko ta nai ta ez ager-erazi zion artako zuen eskua ta jakintza. Ara nola.

        Hostatu batera ziran bein San Antonio bera, beraren Konbentuko zenbait Fraide ta Santo Domingoko beste zenbait. Zenbait gauz on esateko hordua etorri horduko, mututu ziran guziak eta humiltzez etzuen batek ere hitzik atera nai. Hau ekusi ta Jangoikoak ala nai ta, guzien Buruak esan zion San Antoniori hitz egin ta predika dezala. Etzuen alakorik aldi artan ark uste, bada horduraño bizitu zen Italiko bere Fraideen artean bestetarako etzela zirudien Lego bat bezala, sukaldeko gauzak maneatzen, baña bere humiltzak ematen zion alkenz-lotsa garaitzen zuela, asi zen bere Buru-Nagusiak manatzen ta agintzen ziona egiten ta egin zuen aditu zuten guziak arritzen zituela.

        Bere egin al guzian ta ezin geiagoraño gorde zuen San Antoniok zekien guzia, eta anitz eta asko zekiela bizitu zen horduraño hitzketan doi-doia zekien Lego bat bezala, ta bere humiltzez era berean bizi nai zukean bere azken horduraño, baña etzedukan Jangoikoak Legotako ta isillik eta gorderik Konbentuko zokoren batean egoteko; ta eragin nai zionerako, Jonas Profetari bezala esan ta ez, baizik bere ordeko baten hitz birekin ager-erazi don artako zuen gaia.

        Orra zer den San Antonio bezain humillarena: gizonen esankizunari begiratu bage esaten ta agintzen zaiona, igeskak utzirik eta hitzik atera bage osoki egitea ta Jonas Profetak ori egin bagez izandu zituen kezka gogorretatik bere burua kentzea.

        Jangoikoak esan ta ere, etzuen Jonas Profetak Ninibera joan nai, Ninibetarrak gezurtitzat artu ta gaizki gelditzeko beldurrez, bada beldur zen, berak Jangoikoari gero esan zion bezala, ark bat esan ta beste bat Jangoikoak zegien, edo ark, berrogei egunen buruan Jangoikoak galduko zituela Ninibe ta Ninibetar guziak esan ta Jangoiko berak geldirik utz zitzan Ninibe ta Ninibetar berak, agi ta gertatu zen bezala; zeren Ninibetarrak Jonasen sermoia aditu ta egin zuten Jangoiko berak nai zuen penitenzia ta hau ekusi ta agitz kezkatu-naigabetua ta ill nai andi batekin gelditu zen Jonas Profeta. Baña San Antoniok bere buruari begiratu bage ta humilz andiarekin egin zuen Jangoikoak bere ordekoz adirazi ziona ta gelditu zen kezkarik bage ez ezik, honra andiarekin ta andiagoetarako Jangoikoak agertu zion bidean sartua; bada bere humiltzaren alde andiak dira Jangoikoak San Antoniori egin diozkan honrak.

§ II.

        Bere honra galtzeko beldurrarekin ta bortxaz bezala egin zuen Jonas Profetak Jangoikoak eragin zion Ninibeko misio-sermoi-predikua ta etzion geroz eman sermoi biderik edo honragai berririk. Etzuen San Antoniok sermoi-honrarik nai, ez eta besterik ere, bada nai zuen guzia zen humilki bizitzea ta bere humiltzan Jangoiko maitagarriari atsegin egitea; ta, zeren bere humiltz andi hau Jangoikoari atsegin egin naiez garaitu zuen ta deusen ere beldurrik bage egin lenbiziko bere hitzegite ta sermoia, eman ziozkan Jangoiko, humillen honrariak, anitz eta asko prediku ta sermoi; ta sermoi ta prediku, zenbait beintzat, Santu beraren agitz hondragarri milagrodunak.

        San Antonioren lenbiziko sermoi hau aditu zutenak adirazi zioten beraren Ait-andi San Franziskori nor ta nolako gizona zen beraren seme Portuges hau, ta Aitak hau ekusi ta egin zuen San Antonio relijioso beste Fraideen maisu ta mundu guziko Predikari. Orra zer honra bere humiltz andiaren alde Aitaren eskuz Jangoikoak San Antoniori aldi onetan egin ziona: Legotzat zebillen gizon bat San Franziskoren relijio guziko lenbiziko maisu ta munduko Predikari egiñik uztea.

        Batan ta bestean San Antoniok egiña ta irabazia ez da erraz batetan ta laburki guk adiraztea ta obe izanen da Boloniko Santuaren Maestrantza alde bat utzi ta beraren predikuko honrari begiratzea. Jangoikoak emanikako eskuarekin San Franziskok San Antonio Predikari egin zuen hordutik Jangoiko berak daki San Antoniok aditzen zutenen animetan bere hitz onekin egin zuen ona. Aisa zuk hau ezagutzeko aski da jakitea Italiko erririk andienetan ere agitu oi zitzaiona ta agitzen zitzaiona zen erriak zenbait aldiz eguneko horduren batzuetan erritarrik bage uztea. Hordu orietan sartzen bazen arrotzen bat San Antonio predikatzen hari zen errian, arkitzen zuen erria saltzallerik eta langillerik bage ta etxetiar andi edo txikirik etzuela, ta bidezkoren bat edo beste an arkitu ta, galdetzen bazion, «Nora joanak dira edo zer egin dute emengo erritarrak?», esaten zion: «Orra or aldakako soro edo toki zabal batean S. Antonioren sermoia aditzen daude».

        Zergatik uste dezu ateratzen zela erritik Santua bere sermoiak egitera? Zeren aren sermoiak aditzera biltzen ziranen diña etziran erriko Elizak eta plazak; anbat ziran biltzen ziranak, bada zenbait aldiz biltzen ziran erriko ta bazterreko errietatik zetozen ogei ta ogei ta amar milla ta geiago, ta biltzen ziran an San Antonioren hitzak aditzeagatik sermoi hordua baño agitz eta agitz lenago, ta an zetorrela Santua aditu horduko, jaikitzen ziran guziak eta besoak luzatzen zituztela, «Ara non datorren, ara», esaten zuten, «Santua». Urrutien arkitzen ziranak oin-puntetan jarri ta luzatzen zituzten buruak hura ekusteko. Besoetan zituzten aurrak goititu ta «Ara», esaten zien amak humeei, «ara, aurra, begir egiozu, ara Santua». Eta alderena zeudenak eta beste anitz belaunikatzen ziran hura urbiltzen zeneko buruz ta gorputzez ari agur andi bat egitera.

        Ara ta igaten zen Santua bazterreko lur-bizkar edo arbol gañera edo ezartzen zioten mairen batera ta egiten zien bi edo irur horduko sermoia ta sermoia bukatu arte guzian an zeuden guziak arrizko gizonak ziruditela, naiz eguzki beroa egin, naiz aize otz gogorra edo eguraldi gaistoa; ta zeuden Santuaren hitzei begira ta beren bekatu gaistoei zegozten negar beroak egiten zituztela ta damu andiz guztiz beteak eta andik itzultzen ziran besterena itzultzeko, nori berea uzteko, bekatuaren bideak urratzeko ta bizitz on bana bertatik artzeko asmoan.

        Hau zela Santuak bere sermoiekin erri bazter, erriko plaz eta Jangoikoaren Eliz beretan eragiten zuena, ekusiko dezu Santuaren adille gaistoen zenbaitek egin zutena ekusi ezkero ta atoz oriek ekustera. Sartu ziran aldi batez Elizan aren hitzez hista ta irri egitera zenbait emazteki galdu ta egin zuten hista ta irria izandu zen damuz ta negarrez urtuak eta ontzeko asmo osoarekin sermoietik ateratzea. Bere eskura zuen Santuak anitz hereje gogorren artean arien Buru Borelo, bai ta Pabiko lapur andi ta tirano Ezelino ere ta hau bera egiten zuen aren hitzak aditzen zituzten Judatarrekin ere.

        Gaisto guziak errazki eskura zitzan Santuak, egiten zituen Jangoikoak anitz milagro. Orietatik bat zen Judatarrak, Franzesak, Alemandarrak, Italikoak eta hitzkuntz bereziak zituzten besteak San Antonioren sermoia aditzera bilzen ziranean, aren hitzkuntza hitzkuntz Franzes izatea Franzesarentzat, Alemanikoa Alemandarrarentzat eta berea bakoitzarentzat, guziak batean adi zezaten Santuak ziona ta egin zezaten Jangoiko berak nai zuena.

        Gogortzen baziran zenbait bekatari ez egiteko Jangoikoak nai zuena, Jangoikoak egiten zituen Santuak ziona ontzat emateko beste milagroak ere. Aditzekoa da ur bazter batean predikatzen hari zen batez Jangoikoak egiña. Gogortu ziran ez siñisteko edo ez egiteko Santuak ziona aditzen zutenak. Jiratu zen urrengo ur aldera Santua, ots egin zien ango arraiei ta esan zien: «atozte, arraiak, nik esaten ditudan egiak aditzera», ta hau ark esan horduko, agertu ziran ezin kont-al diña arrai andi ta txiki, ta txikiak aitzinetik eta andiak ondotik jarri ta buru agertuekin egondu ziran Santuak ziona aditzen ta etziran gorde Santuak sermoia bukatu ta bere bedeikantza eman arte guzian.

        San Antonioren honrako Jangoikoaren milagroak etziran bukatu Santuaren eriotzarekin; len bezala egiten ditu geroztik, Santuak eskatu ezkero, eta Santuak eskatu bage ere, egiten dit betiko bat, adirazteko zein andia den Santuak bere bizitzan hitzez animen onerako egin izandu zuena. Jangoikoaren betiko milagroa da Santua ill ta bost eun urte ta geiagoren buruan Santuaren mihia oso osorik eta usteldu bage dagon gisan egotea.

        Besterik ere egin du Jangoikoak San Antonioren alde, bada Paduan ta Italiko beste anitz erritan utzi du Santuaren izenarekin; ta orko erritar txiki andiak «Goazen S. Antoniogana» esateko, esaten dute «Goazen Santuagana», Santu guzien artean hau bakarrik baliz bezala Santu ongillea. Orra zenbat honratzen duen Jangoikoak San Antonioren humiltza. Eta Jangoiko beraren honrak nai badituzu, izan zaitez zu ere humilla. Izan zaitezke Jangoiko berak laguntzen dizula ta lagunduko dizu, zuk ziñez eskatu ezkero. Eska zagozu bada; bai arren, bai.