III — KAPITULUA

Lur huntan ere
Erlisioneak dohatsu egiten gaitu

Hemengo nahigabeak, gure jaidura gaxtoen ondorioak.— Erlisioneak gure gaitzak eztitzen.— Bai-eta maitarazten eta gutiziarazten!— Aita Muard pairatzearen gose.

        Oraindanik ere, lur huntan berean, Girixtino legeak gizona dohatsu egiten du, hemen dohatsu izan daiteken bezenbatean.

        Mundu huntako nahaskeriak, bizitze huntako nahigabe kasik guziak sortzen dire gizonaren bihotzeko jaidura gaxtoetarik. Heldu dire edo minberatasunetik, edo hanpaduratik, edo bertzeen aho-mihitan ederki ibilia eta aiphatua izaiteko gutiziatik; lurreko ontasuneri sobra estekatzetik; hekien biltzeko artha eta galtzeko beldurkunde sobraniotik; gorphutzeko atsegineri emanegia izaitetik.

        Jaidura horiek eta bertzeak atxiki bitez behar diren mugetan, eta geroztik badukezu gizonen artean, oraidanik, egiazko zoriona. Eta horra zer nahi duen Girixtino legeak. Agortzen ditu eta hesten jaidura gaxto horiek gure bihotzetan, erran nahi baita agortzen eta hesten dituela zorigaitz eta nahigabe gehienen ithurhuruak.

        Bere Erlisioneari behar bezala behatzen denak ezti eta arhin kausitzen ditu gerthatzen zaizkon gaitzak ere. Nolaz othe? A! zeren guziak, nondik nahi ethor dakizkon, Jainkoaren eskutik hartzen baititu. Badaki jasaiten dituen gaitzak handizki baliatzen zaizkola bere hutsen garbitzeko, bere Purgatorioa lur huntan egiteko, zerukotzat aberastasun handien biltzeko, eta guziz Jesus kurutzefikatuaren iduri egiteko. Bai-eta, aria eder hortaz, bihotzean sortzen eta erakitzen zaio pairatzeko gutizia eta kharra. Eta orduan ez dauke, ez du sosegurik, non ez dituen oinazeak, nahigabeak, kurutze suerte guziak Jesusekin jasaiteko. Hola zitzaion gerthatu Aita Muard aphez khartsuari.

        Huna zer egin zuen. Ordukotz ere sakrifizio handiak bazituen eginak, eta hirur botuekin Misionest bezala bizi zen komentuan. Ez zitzaion ordean aski. Haren kharrak kurutze dorpheagorik nahi zuen.

        Beraz egun batez, Aita Muard heldu zen oinez Benuzetik Pontiñirat. Bi Kilometren bidea zuen egiteko; ezti-eztia zohan, paseietan bezala, bere othoitz ardurako zonbait eginez. Eta horra non kolpez zerutikako argi batek izpiritu guzia hartzen dion! Ikhusten du, han berean izan balitz bezala, komentu bat, eta komentu hartan Ordena bat berria eta hainitz khartsua. Iduri zaio Jainkoak manatzen dioela molda dezan berak Ordena hori: San Benuaten erregelari jarraiki behar dire fraideak: atxikiren dituzte hertsiki pobrezia, ixiltazuna, barura: ibiliko dire predikatzen eta misione emaiten, eta hargatik eskulanetan ariko dire eta bethi mehe janen dute eta ez dute arnorik edanen.

        Zerutikako ageraldi hortarik sorthu da Benedikano-predikarien Ordena.

        Hantik laster Aita Muardek egin zuen hamabortz egunetako erretreta bat. Erretreta hortan hartu zituen azken xedeak Ordena berriari buruz. Eta are ausarkiago eman zen ordutik penitentziari eta garraztasun borthitzeneri. Bere gauak iragaiten zituen beztiturik eta taula idorraren gainean etzanik; goizetan hirur orenetako jeikia zen eta othoitzari lothua; egun guziez egiten zuen barur eta mehe: surik ez zuen sekulan beretzat phizten; astean hirur aldiz, astelehenetan, astezkenetan eta ortziraletan, lizifrinaz joiten eta xehatzen zuen bere gorphutza; penitentziazko zazpi psalmoak erraiten zituen arrats guziez, belhauniko eta besoak hedaturik.

        Bainan gaxtoena egiteko zuen. Nola athera Pontiñiko bere misionest lagunen artetik? Berak bildu eta moldatu zituen; hekien buruzagia eta Aita zen; eta iduriz, etxe guzia erori behar zen, hura galduz geroz. Eta bestalde, arxaphezpikuak ez zezaken utz Diosesatik urruntzerat premia hortako aphez bat.

        Jainkoak ordean beso hazkarra du, baztertzen ditu errexki trabarik gaitzenak, eta sekulan ez du obra onik uzten biderditan.

        Jainkoa ongi othoitzturik, Aita Muard badoha Arxaphezpikuarengana. Bainan ez dio bere xedea garbiki aithortzen. Bertze norbaitez mintzo balitz bezala, erraiten dio badela Diosesan aphez bat, obra berri bat egin nahi duena; obra horrek probetxu handiak eman lezazkela Diosesari eta Eliza guziari.

        Arxaphezpikuak ihardesten dio ez duela ongia beizik nahi eta lagunduko duela gogo onez aphez khartsu hura. Orduan Aita Muardek: Oi Jauna, aphez hura ni naiz!

        Jainkoaren nahia egin dadiela, dio Arxaphezpikuak; zoazi eta jarraik zaite Izpiritu-Sainduari.

        Hitz hortan, Aita Muard itzultzen da Pontiñiko bere lagunengana, adioak egiten diozkote eta abiatzen da erresumaz kanpo, Italiako aldetarat.

        Hori zen hemezortzi ehun eta berrogoi eta zortzian, buruilaren hogoi eta bian.

        Aita Muard ez zabilan bakharrik, bazituen bi lagun, bat apheza, aita Benuat, eta bertzea orgile bat, anaia Frantxex.

        Arzeko herri ttipira joan ziren lehenik eta huna zertako: bazelakotz han erretor khartsu bat eta nahiz haren argiak galdatu.

        Morde Vianney Arzeko erretor hori egiazko saindu bat zen, zer nahi mirakulu egiten zituena. Frantziako eta Europako bazter guzietarik heldu zitzaizkon jendeak; eta hasirik goizeko bi orenetan, egun guzia berant arte ari zen bethi kufesatzen, predikatzen, eri sendotzen.

        Bana bertze, egunean hemezortzi oren iragaiten zituen kofesionalean.

        Ez zuen sekulan jaten esne izpi bat beizik, eta bakhar aldi batzuez lursagar egosi zonbait.

        Aita Muard heltzen da beraz erretor saindu horrengana. Aiphatzen diozka bere xedeak eta errekeritzen du othoi erran dezakon hea bide onean ala gaxtoan sartzerat abiatu den.

        «Ez lotsa, ihardesten dio Sainduak; obra hoberenetarik bat egitera zoazi; Jainko onak lagunduko zaitu.»

        Arzetik jo zuten Lyonera, gero Marseillera, eta han itsasoa hartu zuten. Erromara heldu ziren urriaren hirurean. Nahi zuketen bai Errroman gelditu, bainan bizia khario da hiri handietan, eta sos guti zuten gure pelegrinek. Athera ziren beraz Erromatik eta joan aintzina, Tibolin gaindi, Zubiako mendirat.

        Zubiakon ikhusi zuten San Benuaten Komentuko Abadea. Erran zioten zer xedez heldu ziren Frantziatik eta nola atherbe zerbait nahi zuketen, entsegatzeko elgarrekin beren bizimolde berriari.

        Abadeak ongi-ethorri eder bat egin zioten, bere haurrak bezala hartu zituen, bidatu zituen berak San Laurenzen komenturat eta erran zioten: Hau izanen da zuen bizitegia; bakharrik aurkhituren zarete hemen, ez zaituzte nihork nahasiko ez asaldatuko; egon beraz deskantsuan, nahi duzuen denbora guzia, eta orhoit ez zaretela arrotzak Zubiakon, bainan bai San Benuaten haurrak eta gu guzien anaiak.

        Horra beraz Aita Muard bere bi lagunekin, Zubiakon, San Benuatek altxatu komentu batean. Mendigain batean dire; alde orotarik ez dute harrokarik eta oihanik baizen. Egun guziez barur egiten dute; eguerditan zerbait belharkeria, deus onkhailurik gabe egosiak; sekulan oliorik ez burrarik, are gutiago urinik; arratsetan eguerdiko ondarrak, eta maiz ogi hutsa beizik ez.

        Denbora hetan gaxtaginek khasatu zuten Erromatik Pio bederatzigarrena. Napleseko erregeak ohere guziekin bere lurretarat hartu zuen Aita-Saindu desherritua, eta Gaeteko bere jauregia eman zion egontokitzat.

        Horiek hola, Aita Muard jeutsi zen bere mendi kaskotik eta joan Aita-Sainduaren ikhustera Gaeteko bere desherrian. Bere obra berriaz mintzatu zitzaion. Pio bederatzigarrenak onetsi zuen osoki obra hori, eta huna zer erran zion: Bai onesten dut zure obra, ezen oraiko mende galduari eman behar zaizko sendagailu hazkarrak; egizue beraz penitentzia zuk eta zure lagunek, eta irakas munduari ez duela salbatzeko bertze biderik.

        Zubiakorat itzuli-eta, Aita Muard are hazkarkiago eman zen othoitzari eta penitentziari; Aita-Sainduaren hitz onek sustatu zuten.

        Bainan ethorria zen Frantziarat itzultzeko tenorea. San Benuaten Komentuko Abade onari eskerrak bihurturik, abiatu ziren otsailaren bederatzian, hemezortzi egun eta berrogoi eta bederatzian; eta Marzeillerat helduak ziren zortzi egunen buruko.

        Marzeilletik joan ziren Aigebeleko Komenturat eta han berriz hasi penitentziazko bizirik borthitzena. Ez zaioten aski Zubiakon halako bizitze gaitza eremanik, nahi zuten oraino nobizia egin Trapisten eskupean. Orduan ethorri zitzaioten bertze lagun bat, Aita Bernat, geroztik Abade izan dena.

        Arte hortan Aita Muardek erosi zuen larre puska bat, oihan basa baten zolan; bere komentu berria ezarri nahi zuen mundutik ahal bezain urrun. Larre hori zen Pierre-qui-vire. Nobiziako denbora akhabatu-eta, toki basa hortarat jin ziren gure lau penitentak. Eta nola ez baitzuten oraino komentu baten egiteko ahalik, etxola txar bat arrimatu zuten haritz-adarrez eta lur-buztinez. Hirur metre largo, bederatzi metre luze; buru batean kapera, bertzean sukhaldea, erdian laneko eta lo egiteko tokia; horra zer jauregia zuten. Ustailaren bian, hemezortzi ehun eta berrogoi eta hamarrean, joan ziren etxola hortarat.

        Geroztik, emeki-emeki, komentu eder bat altxatu dute toki hortan berean. Bainan aita Muardek ez du ikhusi komentu berria, hil izan zen lau urtheren buruko.