VI — KAPITULUA

Erlisione katolikoa dela bakharrik egiazkoa

Jatsuko san Frantsesen beila.— Erlisionearen baitezpadako beharraz berriz-ere bi hitz.— Kanporako egintza onak osoki beharrak.— Eelisione egiazaoan bakharrik salba gaitezke.— Nola ezagut zoin den egiazko Erlisionea?— Katolikoa dela bakharrik egiazkoa.— Misterio guk ezin ongi adituak.— Eginbide guziz garaiak.— Erlisione katolikoak zer aldamen Jainkozkoak egin dituen.— Apostolu herbail batzuek garhaitzen erregeak eta harmadak.— San Frantsesi othoitza.

        Bethidanik izan dire beilak edo pelegrinaiak, bainan oraiko mendean iduri dute emendatuz dohazila. Eskual-Herrian ere baditugu zonbait abiaturik, hala-nola Bidarteko Ama-Birjina eta guziz Garazi Jatsuko San Frantsesen bederatziurrena.

        San Frantsesen Aita Garaztarra zen, Jatsu Jauregiko Jauna, eta Ama Baztandarra; eta hortik San Frantses gure egiazko herritarra dugu. Eskualduna da, ez xoilki odolez eta sortzez, bainan oraino Jatsun iragan duelakotz bere haur denborako zathirik gehiena.

        Bederatziurrun bat egiten da Jatsun urthe guziez, martxoaren lauetik eta hamabira, Misionest predikari baten laguntzarekin.

        Bederatzi egun hetan, Jatsuko jendea bezala, auzo herriak ere baliatzen dire, nondik-nahi Eskualdunak beilaz heldu dire San Frantsesen oinetara eta grazia handiak ardiesten.

        Ni ere izan naiz bada berriki. Eta nola, haur denboran maiz ikhusia izanagatik, ahantzixe bainuen Jatsu, aithortzen dut beilak bezala ikhusminak ere harat eremaiten ninduela. Herri pollita da Jatsu. Mendixkaz eta aldapaz oro inguraturik, gorde-gordea dago zelhai pherde gori batean. Nihon han baino phentze gizenagorik eta mahasti hoberik. Eta urrun behatzen baduzu, ikhusiren duzu Arradoiko mendia bere kasko biribilarekin; eta haratago, Nafarrako bortu gorak elhurrez bezti eta hedoietan gaindi dohazila.

        Ni bezala baziren han beilari frango, eskualde guzietarik jinak, bai eta Laphurditik eta Ziberotik.

        Laphurtar hetarik bat ez zagoen atseginez ikhustearekin Eskualdun bat, San Frantses Jatsukoa, bere herritarrez hola goretsirik. Eta nola gizon eskolatua baitzen, osoki argitua eta ederki mintzo zena, solasean abiatu zen Elizako athean gizon multxo batekin, eta guziak xoraturik hari beha zauden.

        Mintzo zitzaioten Erlisioneaz eta San Frantsesek haren urrun hedatzeko ibili dituen lan handiez.

        Gizon aditzale hekien artean bat bazen ernea eta biphila. Deus gaxtorik, bainan kitzikatzea maite. Erraiten dio beraz Laphurtar jakintsunari:

        JATSUARRAK:— Erlisionea ere, bertze asko gauza bezala, maiz aiphatzen dugu, zer den jakin gabe. Orai beraz erradazut ea Erlisionea beharra den baitezpada.

        LAPHURTARRAK:— Ihardesten derauzut, bertze galde bat nik ere eginez. Ez othe da egia zuk ere galdatzen duzula zure sehiek ohora, ederrets zaitzaten Etxeko-Jaun gisan?

        JATSUARRAK:— Bai, Jauna, eta zinez. Bertzela ez lezakete ene etxean gau handirik egin.

        LAPHURTARRAK:— Eta bada arrazoin beraz, bai eta miletan gehiagorekin Jainkoak galdatzen du, eta gure eginbide hertsia da, hari ohore bihur diozogun. Ezen Jainkoak emana dugu izatea eta bizia; beraz hertsikiago gare gu atxikiak hari ohore bihurtzerat, ezenez sehiak beren lurreko nausieri. Hortik ere egundainoko jendaia guziek, juduek ala girixtinoek, turkoek ala paganoek, ukhan dute zoinek bere gisako erlisionea; eta jendaia guziek horrelako jaidura beraren bethi agertzea, deus ez da bertzerik, baizik ere Erlisionea dela baitezpadako behar bat.

        JATSUARRAK:— Ordean, Jauna, gure artean ardurako errana da, Jainkoa bihotzaren eske dagoela; zertako beraz kanporat ageri diren egintza horiek, hala-nola zeinatzea, belhaunikatzea, eta bertze asko?

        LAPHURTARRAK:— Kanporako egintza onek, othoitzak, meza entzuteak eta bertzek, ez dute Jainkoaren aintzinean baliorik, ez badituzte bihotzeko xedeak laguntzen. Berriz, kanpoko egintza horiek huts egiten badire ezinbertzez, hala-nola eritasunez, eskas horrek ez du bidegaberik ekhartzen, baldin bihotzetik Jainkoa adoratzen eta maitatzen bada.

        Alde horietarik behatuz egia ela, Jainkoa bihotzaren eske dago.

        Bainan osoki trebes lohake, erran hortaz adi lezakena kanporako egintza onez artharik ez dela behar atxiki. Gure izate guzia, arima bezala gorphutza ere bai bere gisan, Jainkoari esker onetan bihurtu behar ditugu, ez da hor harat ez hunatik.

        JATSUARRAK:— Bai, Jauna, hori ageri da. Bainan egitekoa datza ezagutzean zoin othe den egiazko Erlisionea hoinbertzeren artean. Hekien artean batzuek bertzeak desegiten dituzte; guziak beraz ez daitezke egiazkoak.

        LAPHURTARRAK:— Egia diozu, Jauna; eta zinez erhokeria laiteke, bai-eta Jainkotasunaren laidozko elhe bat, erraitea Jainkoak onesten dituela erlisione guziak eta orotan egin daitekela salbamendua.

        Zer? Jesu-Kristok zeruan har detzala, hura kurutzefikatu duten juduak, hura zinez adoratzen duten Katolikoak bezala?

        Hori ezin daiteke. Jainkoa egia bera da berenaz eta saindutasuna bera; egiaren eta saindutasunaren kontra dohazinak ez dezazke niholere onets. Horrela dio Pio bederatzigarrenak: Tenendum quippè ex fide est, extrà Apostolicam Romanam Ecclesiam salvum fieri neminem posse, hanc esse unicam salutis arcam, hanc qui non fuerit ingressus, diluvio periturum. (Pius IX, Alloc. Singulari quàdam.)

        JATSUARRAK:— Ikhusia da, Jauna. Bainan nola irakas eta osoki agert dezakezu gure Erlisionea dela bakharrik egiazkoa?

        LAPHURTARRAK:— Badakizu Girixtino Erlisionea dela Jesu-Kristok berak, lurrerat jautsirik, gizoneri irakatsi zeraiena, eta Salbatzaile adoragarria zerurat igan zen ondoan Apostoluek bazter guzietarat hedatu zutena. Badakizu ere Jesu-Khristo egiazki dela Jainko, egiazki Trinitate sainduko bigarren Presuna eta Aita eternalaren Seme. Eta bada hori bakharrik aski duzu; hortik beretik ageri da gure Erlisione saindu hau egiazkoa dela, denaz geroz Jainkozkoa.

        Huna zer dion Aita-Saindu Leone 13^nak: Egia hori asko eta asko argiz irakatsi eta finkatu izan dute hainitz gizon handiek; ausarki eta hazkarki ihardetsi izan diote gure Erlisione sainduaren etsai guzieri.

        Argi hetarik bat xoilki hemen aiphatuko derauzut. Baliatuko zauzu menturaz mihi gaxto zonbaiti buru egin beharko duzunean.

        JATSUARRAK:— Bai, Jauna, eta bertzalde atsegin dut jakitea zeren gainean dagoen gure Erlisionea bermaturik eta asentaturik.

        LAPHURTARRAK:— Ikhus zazu beraz zerik den girixtino Erlisionea.

        Hanbat misterio irakasten ditu, gizonaren buruak ezin endelga, ezin zilha dezazkenak. Hala-nola Jainkoa baithan hirur Presuna, hetarik batbedera Jainko, eta hirurak Jainko bakhar bat beizik ez. Berdin oraino, hirur Presuna hetarik bat Birjina baten sabelean gizon egina, eta kurutze baten gainean hila, eta bertze hainitz misterio.

        Girixtino Erlisioneak manatzen du bizitze bat hain garbia! Manatzen derauku Jainko bat bakharrik adora eta guzien gainetik maita dezagun, haren manuetarik xumeena hautsiko dugun baino lehen bizia bera emaiteranokoan.

        Manatzen derauku gizon guziak maita detzagula gure buruak bezala; guzien alderat iduk dezagula, hekiek gure alderat iduk dezaten nahi dugun egiteko gisa bera; etsayik muthirieneri bereri barkha diotzetugula eginen derauzkiguten gaizki guziak, bai eta maita detzagula zinez eta bihotzetik.

        Debekatzen derauzkigu bekhatu guziak, gogoeta xoilak baizen ez balire ere, bainan irakasten berthute guziak: izan gaitezela ezti, jasankor, garbi, beharreri emaile, buruzagieri erorkor eta jarrakitzaile.

        Nahi du gorphutzeko gure jaidura gaxtoeri jazar gaitezen etsai batzueri bezala; lurreko ontasun, atsegin, ospe eta hanpadura guziak arbuia detzagun, eta aldiz jarraik gaitezen aphaltasunari eta beheramenduari, besarka detzagun pairamenak eta laidoak.

        Eta zertako? A! gorphutzeko eta lurreko aberastasunak, distiradurak, omenak eta goratasunak, hauskor eta iragankor baitire; aphaltasunek aldiz eta pairamenek sekulako zorianaren ardiesteko biderik hoberenak baitire.

        Horra laburzki zerik eta nola den Girixtino Erlisionea. Zer zauztu? Uste duzu gizonek berenaz asmatu duketela holako Erlisionerik?

        JATSUARRAK:— Ez du iduri, Jauna!

        LAPHURTARRAK:— Ez-eta segurki ere. 1° Gizonak ezin asmatu ditu berenaz, haren endelga-ahal guziak gainditzen dituzten misterio hek; 2° gizonaren bihotz lizunetik ezin ilkhi da bizitzeko hain lege hertsirik eta garbirik.

        Hori hain egia da, non paganoen arteko gizonik handienek, Erlisionearen eta bizitze prestuaren gainean erran dituzten guziak, ez baitire itzalik baizen Girixtino Erlisionearen aldean. Eta hori bera, Erlisione saindu hau Jainkoaganik delako argi eta irakasmen bizi bat da. Bainan ez naiz hortan baratzen.

        Girixtino Erlisionea munduan onetsia izan da, eta Jesu-Kristo sortu zenetik berheun urte gabe, orduan ezagutuak ziren eskualde guzietarat hedatua zen.

        Girixtinotasuneko misterio gorak, endelguz ezin har ditezkenak, sinetsi zituzten, ez xoilki jende arruntek, bainan oraino gizon jakinek, izpiritu argitu eta zorrotzek. Hekienganik ditugun liburuetarik ageri da.

        Bizitzeko lege garbi, gure jaidurentzat hain borthitz diren hek, onetsiak izan ziren, bai-eta egintzetan ezarriak. Orduan ikhusi ziren berthuterik ederrenak, eta non? tzarkeriaz bethidanik ustelduak zauden hirietan.

        Ontasun gose zirenak, zituzten guziak saldurik, Jainkoarentzat erromes bizi ziren. Atseginpean ehortzirik zaudenek, Ebanjelioko garraztasuna besarkatzen zuten, harritzeko den khar handiarekin. Lizunkeria lotsagarrienetarat emanak, garbitasunik hertsi eta ederrenerat biltzen eta arrimatzen ziren. Bere lagunen odola nola-nahika mendekioz ixurtzen zutenek, garhaitzen zituzten borthizkeria eta moldegaizkeria guziak, eta nahigabe bai-eta beren bizia bertzerentzat alegeraki emaiten.

        Horra zer aldamen ederresgarria egin izan duen Girixtino Erlisioneak.

        Orai beraz zer zaitzu, adiskidea? Uste duzu aldamen hori gizonen lana daitekela?

        Nik behintzat, horri behatu-eta, ez dezaket ikhus Jainkoaren eskua beizik. Ez nauke oihu egin gabe Profetarekin: Jainkoak, Jainkoak egin du mirakulu hori, eta guziz da ederresgarri gure begietan: A Domino factum est istud, et est mirabile in oculis nostris. (Psalm. 117.)

        JATSUARRAK:— Egia diozu, Jauna. Ez, erregeak ere beren harmada eta ahal guziekin ez zaitezken egiteko horren bururat hel.

        LAPHURTARRAK:— Ai erregeak eta harmadak urrun dabiltza egiteko huntarik.

        Jesu-Kristok bere Erlisionearen mundu guzirat hedatzeko hautatu zituen, eta nor? ez aberatzak, ez gerlariak, ez gizon eskolatuak, bainan hautatu zituen arrantzaile erromes batzu, beren arrantzako sareak erabiltzen beizik ez zakitenak. Hola behar zen alde guzietarik agertu Girixtino Erlisionea Jainkoaren lana dela bakharrik.

        Iduriz deusetako ez ziren Apostolu hek mundua erreberritu izan dute. Hek jendaia guzieri irakatzi diote, orduarte jainkotzat zerauzkatenak phorroskatzen eta ostikatzen, eta zertako? adoratzeko bakharrik Jainko kurutzefikatu bat, Jesus!

        Hek munduari utzarazi diozkote ordurainoko ohidura borthitzenak eta tzarrenak. Eta guzieri: beharreri bezala aberatseri, ttipieri bezala handieri, herbaileri bezala indartsueri, jakintsuneri bezala ez-jakineri, sinetsarazi diote hekien bizi-moldea ifernurateko bidea zela, eta iganarazi dituzte lohikeriatik garbitasunerat, deboilkeria ikharagarrienetarik bizitze berri saindu batetarat.

        Hitz batez, Apostoluek mundua kausitu zuten, gizonez baino abrez bethea, eta aingeruz bethe zuten.

        Zer zauzu hortaz?

        JATSUARRAK:— Ai Jauna, espantagarri da; eta nihon ere haino hobeki hortan da Jainkoaren eskua ageri.

        LAPHURTARRAK:— Eta bizkitartean oraino ere adi zazu. Hunek indar berri bat emanen dio erran dugunari.

        Girixtino Erlisionea munduan finkatu izan da gizonezko laguntzarik gabe; ez da aski; finkatu da gizonen oldartze eta jazartze guziak garhaituz.

        Apostoluak Jesu-Kristoz mintzatzen hasi diren bezain sarri, juduak eta paganoak gogorki bihurtzen zaizkote. Debeku hertsiak, mehatxu lazgarriak, zer-nahi borthizkeria, sarraski eta hiltze frango, orotaz baliatzen dire hek ixiltarazi nahiz. Lurra eta ifernua elgarrekin bat egiten dire Jesusen izena hastapenetik ithotzeko.

        Eta bizkitartean, oi ikhusgarrietako ikhusgarria, jazarkunde horiek guziek ez dute suntsitzen girixtinotasuna. Aitzitik hazkartuz doha eta emendatuz.

        Martiren odolak borthizten du girixtinoen hazi dohatsua, eta lurreko hegal guzietan uztarik ederrenak altxatzen dire, halako moldez non, gutienik uste duela, mundu paganoa kolpez girixtino ihazartzen baita. Sineste berria, distirantza handi batekin hedatzen da iguzki ilkhitzetik iguzki etzaterat, eguerditik ipharrerat.

        Zer gauza espantagarria! Jainkoaren lana, eta lan nausia, hori da hori!

        Bietarik bat: edo mirakuluak egin izan dire girixtinotasuna munduan finkatzeko, edo ez. Baldin hortakotz mirakuluak egin izan badire, ikhusia da Girixtino Erlisionea Jainkoarenganik ethorria dela, zeren mirakuluak ez baititezke egin Jainkoaren indarrez beizik. Eta baldin ez badire hortakotz mirakuluak egin, beha zazu huni: behinere izan den mirakulurik handiena hau da, gizon herbail arbuiagarri batzuek mundu guzia azpiz gora itzuli baitute, kontra zituztelarik lurreko errege, harmada, dirutze eta gainerateko indar guziak.

        JATSUARRAK:— Jauna, irakasmen eder eta hazkar horiek ez onestea, begiak argiari nahitarat hestea laiteke. Atsegin handia dut hoin ageriki ikhustea egiasko Erlisionean bizi garela. Lehen ere ez nuen hortaz dudarik. Bainan orai asentuak ikhusiz, hobeki bermatzen naiz.

        Girixtino Erlisionea da beraz Jainkozko lege bakharra. Bainan geroztik baitezpada behar dugu onetsi eta besarkatu, ezen Jainkuak ez ahal dio munduari alferretan eman. Zer diozu?

        LAPHURTARRAK:— Osoki xuxen mintzo zare. Hain premia da Jainkozko Erlisione hunen atxikitzea, non huntarik kanpoan nihor ezin salba baititeke. Hala erran zuen Jesu-Kristok: Nihor ez doha Aita-Jainkoarenganat, ni baithan sinestea ukhanez beizik. Bai-eta, gehiago dena, Girixtino legea onetsi eta atxiki behar da den bezala, Jesu-Kristok berak eman duen bezala. Gizonek, ez-eta Elizak berak ere, ez dezakete hartan aldamenik batere egin, zeren gizonek ez baitute eskurik, guzien gaineko Nausiak egin dituen legetan.

        JATSUARRAK:— Ikhusia da, Jauna; nik ere etxean emaiten ditudan manuak, ez dezazkete gibela, ez nere sehiek, ez nere umek. Ordean, ni nere sehien eta umen baino, Jainkoa mundu guziaren nausiago da. Bizkitartean, Jauna, ez othe dugu askotan entzun aldamena frango egin dela Erlisionean, Apostoluen denboratik hunat?

        LAPHURTARRAK:— Beha zaite huni. Zerorek erran duzu zure nahiak ez dezazketela gibela zure menekoek; bainan bai zuk zeronek, eta hekien orde bertze manu batzu eman dezazketzu errexki. Hori bera gerthatzen da hemen. Erlisionean, Jesu-Kristoganik dathorren bezenbatean, ez, Elizak ez du egin aldamenik batere, eta ez du hortako eskurik. Xoilki, berak egin zituen manuetan egin ditu Elizak aldamen batzu.

        JATSUARRAK:— Duda gabe, bai Elizak alda dezazke berak egin dituen legeak.

        Bainan bertze hitz bat erran duzu: Girixtino-Erlisionetik kanpo, nihor ez daitekela salba. Jauna, niri bethidanik gogor iduritu zait hori. Eta beraz, zer erran girixtino ez diren hanbat jendez?

        Egia da jadanik ere, solas hunen hastapenean, zerbait aiphatu dugula gauza hortaz. Bainan nahi nuke zerbait xehetasun gehiago.

        LAPHURTARRAK:— Ori, ene adiskidea, ez dohako gizonari Jainkoaren gogo eta eginbide guzien barneraino sartzea. Gure eginbide bakharra da, zer ere irakatsi baiterauku eta haren sinestea osoki eta enganatzeko beldurrik gabe.

        Bizkitartean huna zer dioten Elizako irakasle hoberenek eta argituenek, bereziki San Thomas teologo handiak.

        Baldin girixtino ez direnek arthoski begiratzen badute lege naturala, Jainkoak, edo berak barnetik argituz, edo hekieri bidaliz norbait, bai-eta behar balitz aingeru bat, argituko ditu jakin eta sinetsi behar direnez. Eta ordutik, sinestez girixtino eta arimaz Elizaren ume litezke. Beraz damnatzen badire, ez da zeren hortaz Jainkoaren gain egin estakuru, bainan bakharrik hekien gain. Ezen, naturalezak berak debekatzen deraizten gauzetan bekhatu eginez, Jainkoaren grazieri trabak pharatzen baiteraizte.

        JATSUARRAK.— Bainan, Jauna, nola eta nondik izan dezakete lege naturalaren atxikitzeko indarra?

        LAPHURTARRAK.— Nondik izan dezaketen? Ageri da, Jainkoaren graziak hortakotz lagundurik. Ezen Jainkoak bere grazia gizon guzietarat hedatzen du, bai-eta paganoetarat.

        Hortik, guziek begira dezakete lege naturala, eta non ez dioten Jainkoaren graziari traba egiten, salba daitezke.

        JATSUARRAK:— Jauna, ez dut nik behinere holakorik aditu. Zer! paganoek ere badutela Jainkoaren grazia! Guk orai arte uste ginuen jende bathaiatuek bakharrik ukhan zezaketela grazia hori.

        LAPHURTARRAK:— Hamasei ehun eta lauetan hogoi eta hamarrean, Aita-Saindu Alexandre zortzigarrenak kondenatu izan zuen Antonio Arnaldoren erran makhur hau: Paganoek, Juduek, Heretikoek, eta bertze hekien idurikoek, ez dutela Jesu-Kristoganik deus laguntzarik izaiten; halako moldez non ez baitute hek beren nahikunde herbail xoila beizik, demendren graziarik gabe, ez-eta bihotza dengutiena hunki dezakenik.

        Erran hori beraz kondenatua da eta osoki makhurra.

        Berdin oraino Aita-Saindu Klement hamekagarrenak kondenatu izan ditu bertze Jansenista baten erran hok: Deus graziarik ez duela Jainkoak emaiten Fedearen ondorioz beizik; — Fedea dela lehen-lehenbiziko grazia eta bertze guzien ithurburua; — Elizatik kanpo ez dela deus graziarik emaiten.

        Erran horiek ere beraz makhurrak eta kondenatuak.

        Eta orai huna egia, teologoek Eliza katolikoarekin irakasten dutena: Bathaiatu-gabeek, ez izanik ere zerurat helaraz detzazketen graziarik, badituzte bizkitartean grazia sendakari batzu, laguntzen dituztenak lege naturalaren begiratzen, garhaitaraziz hortakotzat garhaitu behar diren trabak eta puxuluak. Eta baldin grazia sendakari horietaz ongi baliatzen badire, Jainkoak, bere baithako ontasun berezi batez, igorriko diote salbatzeko eta zerurat heltzeko ahala. Eta hori gerthatuko da edo misionest baten bidez, edo aingeru baten bidez, edo Jainkoak errexki asma dezaken bertze zerbait laguntzaz.

        Zer diozu, adiskidea? Ez othe dut erranik aski? Orai ikhus dezakezu nola Bathaiatu-gabeek lege naturala begiratzen ahal duten, bai-eta nola hel daitezken bizitze surnaturalerat eta zerurat. Gizonak izanagatik berenaz lege horren begiratzeko ahala, bizkitartean, oro khonda eta guziz bekhatuak herbaildu duelakotz, ez dezake atxik Jainkoaren grazia gabe. Eta lege natural hori gisa hortan begiratzen duelarik, Jainko ona zerbait bidez helduko zaio eta salbaturen da.

        JATSUARRAK.— Ori, Jauna, eskerrak zuri, profeta bat bezain ongi eta ederki mintzatu zaizkigu. Eta orai, atsegin baduzu, joanen gaituzu guziak San Frantsesen aldare aintzinera, eta han galda dezakogun gure herritar maiteari, bethi eta gehiago Eskualdunen bihotzean hazkar eta finka dezan Erlisione katolikoa, guzien artean bakharrik egiazkoa dena.

        Eta gizon hek guziak elizan sarthu ziren, San Frantsesen aintzinean belhaunikatu, eta othoitz eder hau elgarrekin erran

SAN FRANTSES JATSUKOARI OTHOITZA

        Oi Saindu guziz on eta maitagarria, ahuspez, zurekin adoratzen dut Jainko soberanoa; eta nola, harek zuri lur huntan egin laguntzez eta zeruan eman sari aberatsez atseginik handiena baitut nik, eskerrak bihurtzen diozkat ahalik eta khartsuki.

        Eta zu, bihotz-guziz errekeritzen zaitut ardiets diezadazun othoi, zure arartekotasun botheretsuaz, dohain guzietarik beharrena, sainduki bizitzea eta hiltzea.

        Bestalde, ardiets diezadazut (hemen aipha, nahi ginuken dohaina) eta baldin nere galdea ez balitz Jainkoaren goresteko eta arimaren salbaltzeko, ardiets diezadazut zer-ere bientzat baita hoberenik eta hura.

        3 Gure Aita, 3 Agur Maria, 3 Loria.

        Oi Jainko ona, San Frantses dohatsuaren predikuez eta mirakuluez nahi izan ditutzu zure Elizarat bildu Indietako jendaiak; egikuzu othoi haren berthuteri jarraik gaitezen, goresten ditugularik haren eginkari ederresgarriak; Jesu-Kristo Gure Jaunaren bidez.

Imprimatur:

A.-FRANÇOIS,

Ev. de Bayonne

        Othoitz hori erdaratik eskuararat itzuli nuen 1889n, martxoaren lauetik eta hamabira eman den bederatziurrunarentzat, eta hori, Baionako jaun Aphezpiku Frantses Fleury-Hotoren baimenarekin. Hortik, elizako bilkhuretan ere erran diteke.

                Eliza katolikoan

                Da ene sinestea

                Zeren hartarik kanpoan

                Segur baita galtzea.

Eskualdun, fededun

Ebanjelioa argitzen has orduko,

Herri lehenak bathaiatu zireneko,

Girixtinotu zen Eskualdun guzia,

Bethikotz lothu zaion zeruko hazia.

Hogoi ta hemezortzi urtheren buruan

Jesus izanez geroz bitima munduan,

Pyrene hotarat jautsi zen Santiago,

San Zernin baino zonbait urthe lehenago.

Eskerrak Jainkoari zeren Eskalduna

Izan den egiari hastetik emana,

Eta bethi maita Jesu-Kristo gure Erregea,

Bai-eta Aita-Saindua, delakotz haren Ordea.