HEMEZORTZIGARREN LEKZIONEA

ZORTZI, BEDERATZI

ETA HAMARGARREN

MANAMENDUEN

GAINEAN

Non loqueris contra proximum
falsum testimonium.

Eztuzu lekuko falsotasunik erranen
zure lagunaren kontra.

        Iainkoaren ontasuna hain handia da, non manamendu batzuk eginik gizonaren begiratzeko obrez egin dakidiskeon bidegabetarik, nahi izan baitu halaber bertzerik egin haren begiratzeko hitzez egin dakidiskeonetarik. Konsiderazione hunengatik debekatzen du lekuko falsotasuna, eta hori arrazoin handirekin, ohoinkeria debekatu ondoan; halaz eta gezurra denaz gerostik egiaren ohoin egiasko bat.

        Manamendu hunek debekatzen du lehenbizikorik iustizian gezurrik erraitetik, erran nahi da, debekatzen du kontrariorik erraitetik, bere karguaren bertutez zenbait eginen egia galdetzen duen iujearen aitzinean: bigarrenean debekatzen du gezur suerte guzia, zer ere suertetako nahi den, eta non ere erran dadin.

        Hirur suertetara partitzen da gezurra. Lehenbizikoa da gezur maliziosa, erran nahi da, berariaz lagunari bidegaberik egiteko eta kalterik ekhartzeko erraiten den kontrarioa. Bigarrena da gezur kortesa edo ofiziosa, erran nahi da, nihori kalterik ekharri gabe, norbaiti plazer egiteagatik erraiten den kontrarioa. Hirurgarrena da trufakeriasko gezurra, erran nahi da, bere adiskideekin trufatzeko eta irri egiteko nihork erraiten duen kontrarioa.

        Gezur suerte guziek hautsten dute manamendu hau, bainan batzuek bertzeek baino garratzkiago, nola bi azkeneko suertetakoak maiz erran baititeske hutz benialen eta arinen artean baizen ezin konda diteskeien bezala.

        Nork ere Iustizian akusatzen baitu nihor bere konszienziaren kontra, gainean emaiten dioela, zertan hobenik eztuen gaizkirik, hautsten du manamendu hau xoil garratzki, eta garratzki baino garratzkiago, noiz ere erraiten duen falsotasuna firmatzen baitu iuramentuz, egia baliz bezala. Nork ere halako pensurik eragiten baitu, konsentitzen, edo ez trabatzen ahal dagiela, hura hautsten du halaber.

        Orobat egiten du zein ere Iujek hartzen baitu ezagutza hari eztagokan egiteko batez, edo hari dagotzan gauzetan iujeatzen baitu hauzirik, berak ezaguturik iujeatu behar eztuen maneraz; gauza ageria dela eztela nihori kalte geiago ekhar diozokeon falseriarik, iujeamendu baten autoritatez firmatzen denak baino.

        Zein ere Abokatek edo Prokuradorek mantenatzen baitu, klarki zuzenaren kontra dela berak ezagutzen duen hauzirik, edo zuzeneskorik mantenatzen baitu gezurrez, ezin eskusa diteke hobenik gabez.

        Nork ere egiten baitu kontratu falsorik, eta hartan kausitzen diren lekukoek, hautsten dute manamendu hau, eta hobenduri egiten dira bekatu handi batez.

        Nork ere, iustizian ezpada ere, gainean emaiten baitio bere lagunari egin eztuen hobenik, haren baitan ezten tatxarik, egin eztuen akzionerik, erran eztuen hitzik, eta hori hari kalterik ekhartzeko borondaterekin, zer ere maneraz nahi den, manamendu hau hautstzen du handiro.

        Gauza bera egiten du, nork ere hitzez emendatzen baitu bertzeren eskasa, nork ere kanporatzen baitu haren sekeretua, haren kaltetan, nork ere gaitzera hartzen baititu haren akzioneak, onera har diteskeiela, nork ere ukhatzen baitu haren baitan ezagutzen duen bertuterik, edo ezpere estaltzen baitu eta ilhuntzen munduaren aitzinean ahal lukeien eta izan behar duen aitorra eta argia, finean nor ere baitago ixilik bertzeren kaltetan, eta ezpaitu bere laguna laudatzen, laudatu behar duenean; ikusirik eztela estimatzen gezur erraiten duela bere konszienziaren kontra minzo denak xoilki, bainan are nork ere gauzak hartzen baititu hartu behar eztiren bezala, eta baitago ixilik egia erran gabe, obligatua denean ixilik ez egoitera.

        Nork ere nihortaz gaizki minzatu behar bidean, hari lausengatzen baitio, hartaz erraiten duela hari eztagokan ontasunik, haren erakhartzeko bere neurrira, edo nahi duenaren ardietsteko, hura hautsten du oraino.

        Baldin noren ere ahoan kausitzen baita kontrarioa, zertan ere nahi den, hark hautsten badu manamendu hau; Arrazoin handiagorekin hura, hautsten du, nork ere fedesko gauzetan, zein baita den gauzarik kontuskoena, mantenatzen baitu gezurra, eta falsoki serbitzatzen baita Eskiritura sainduaz, Katholika gaixto batzuk egiten diren bezala fedearen kontrako etsaien artean gertatzen direnean.

        Nork ere, gaixtakeria bat dakiela, ezpaitu hura deklaratzen eta erakusten, iustiziak hura behar legez errekeritzen duen orduan, hutz egiten du manamendu hunek hura obligatzen duenaren kontra, akusatuaren ahaide, edo konseillu emaille ezpada, zeren kasu hartan ezta obligatua dakien egiaren erraitera, Erregeren Majestatearen kontrako bekatuaz lekhora.

        Elizako zensurek obligatzen dutenean estaltzen den egiaren kanporatzera, eta erakustera, ez erakusteaz egiten den falta handiagoa da oraino.

        Nork ere erremedia baitezake gaitz bat bere lekukotasunaz, hautsten du manamendu hau egiten ezpadu.

        Manamendu hunen kontra hutz egiten du halaber, nork ere agertzen baitu estalirik idukitzeko kondizinorekin erran izan zaion sekereturik, edo nork ere agertzen baitu bere laguna baitan dakien eskas handirik, bainan estalirik dagoenik; ikusirik ixilik iduki behar den egiaren erraitea gezurra bezanbat dela.

        Nork ere, froganza osoez eta konplituez iustizian benzuturik, ezpaitu bere bekatua aitortu nahi, eta kontra, nork ere bere burua akusatzen baitu egin eztuen hobenaz, biek hautsten dute manamendu hau, zeren ezta sori, ez eta egia klarki ezagutuaren ukhatzea, ez eta gezur den gauzaren aitortzea.

        Horra zer den zortzigarren Manamenduaz. Hunen ondoan iraganen gara bederatzi, eta hamargarrenera Lekzione hunen konplitzeko.

BEDERATZI

ETA HAMARGARREN

MANAMENDUAK

Non concupisces domum proximi tui,
nec deliderabis vxorem eius, non seruum,
non ancillam, non bouem, non asinum,
nec omnia quae illius sunt.

Eztuzu desiratuko zure lagunaren etxea,
ez eta haren emaztea, ez mutilla,
ez neskatoa, ez idia, ez astoa,
ez eta haren den gauzarik.

        Nola Iainkoaren legea espirituala baita, eta hargatik egina, gizonaren bere baitan xuxentzeko, espirituari ukitzen zaiskon gauzetan, nola kanpotik, egiten ohi dituen obretan: Bigarren taulan dauntzan bi azkeneko manamenduez, Iainkoak nahi izan tu partikularki borondatesko diren barreneko gutiziak debekatu, arren uste eztugun, Sain Matthieuen bortzgarren kapituluan gure Salbatzailleak akusatzen dituen Iuduek bezala, kanpoko obrak xoilki direla debekatuak; bainan kontra iakin dezaguntzat egiaski iustu izaitekotz Iainkoaren aitzinean, eztela aski gizonak egiten dituen kanpoko obrak xuxenki darabiltzan, bainan oraino bere barreneko guziak behar dituela xuxendu.

        Ezagutzekotz nola xuxendu behar diren barreneko akzioneak, iakin behar da hirur barreneko akzione suerte direla berezirik, zein akzioneen bidez hirur pausuez bezala iautsten baigara bekatu egitera: hirur akzione hek dira sujestionea edo tentazionea, atsegina, eta konsentimendua.

        Sujestionea da, deabruak, haragiak edo munduak gogora ekhartzen deraukun gauza tentagarri bat, ea hura nahi dugun.

        Atsegina da akzione bat, zeinaren bidez zenbait denboraz plazerarekin baigaude eman izan zaikun tentazioneko sujetaren gainean gogoeta egiten.

        Konsentimendua da akzione bat, zeinaren moienez gutiziaz eta detiraz besarkatzen baitugu gure adimenduari presentatzen zaiona.

        Akzione hautarik lehena, bera bakharrik konsideratutik, ezta sekulan bekatu, nola gure haragisko sentimenduetan eta gutizietan, zenbat ere bortitzak baitira eta tarritagarriak, ezpaita hobenik, borondatea laguntzen ezpazaie: Aitzitik nor ere tentazionearen kontra iartzen baita, hura khendu nahiz, hartan atseginik hartu gabe, eta konsentimendutik eman gabe, merezimendu du Iainkoaren aitzinean.

        Bigarren akzionea, zein baita atsegina, batzuetan da bekatu, ez ordea bethiere. Batzuetan da bekatu, zeren, nork ere atsegin hartzen baitu deliberaturo, eta trikatzen baita pensamendu gaixto batean, bere burua ezartzen du hartan konsentitzeko perillean, eta halatan bekatu egiten du gauza gaixtoan laketzeaz, eta konsentimendu osorik emaiteko perillean iartzeaz.

        Ezta bethiere bekatu, zeren, nola lehenbiziko higimendu hura ezpaita gure eskuko, hargatik laket dakidikeo norbaiti gauza batean, hura gero higoin duela eta arbuiatzen duela, iartzen den orduan iujeamendurekin eta arrazoina aditurik haren gainean gogoeta egiten.

        Hirurgarrena, zein baita konsentimendua, bethiere bekatu da, zeren, nola ezpaita bekaturik borondatetik heldu eztenik, bekatua, den bezala erraitera, konsentimenduan eta borondatean datza.

        Hirur akzione hautarik azkena eta bigarrena, bekatu diren bezala konsideraturik, debekatuak dira; eta hori ez xoilki haragisko eta ohoinkeriasko bekatuari ukitzen zaiskon gauzetan, bainan are zer ere bekatu suertetan nahi den.

        Bi azken manamendu hauk, zeinek debekatzen baitute ageriz eta izendatuz bertzeren emazteari, eta onhasunari gutiziatzetik, halaber ixilik, badarik ere adi ditekeien bezala, debekatzen dute legeagatik sori eztiren gauzen desiratzetik.

        Debekatzen dute ixilik gauza debekaturik desiratzetik; ikusirik eztirela hetaz minzatzen hitz ageriez. Debeku hura emaiten dute adi ditekeien bezala, nihor eztenaz gerostik ezagutzen eztuenik, baldin bertzeren emaztearen eta onhasunen desiratzea, zeinak baitira gauza debekatuen artean desiratzekoenak, zeren atsegingarri eta on direlako iduri geiago duten, baldin, diot, halakorik desiratzea debekatua bada, manamendu hunek debekatzen duen bezala, debekatu dela ere atsegin gutiago dakharketen gauzen desiratzea.

        Gauza ageria da, eztela sori gauza debekatuez gutiziatzea, eta hala deklaratzen dutela bi azkeneko manamendu hauk.

        Hartarakotz nork ere, nihor ere lekhatu gabe, desiratzen baitu Iainkoaren manamenduetatik batek debekatzen duen gauzarik, edo are, nork ere desira osorik izan gabe, gogoetetan iartzen baita desiratuko duenz edo ez, eta atsegin hartzen baitu gogoeta hartan, hutz egiten du bi manamendu haukin kontra.

        Horra zer den bi azkeneko Manamenduez. Lekzione hunetarik eztuzue probetxu guti atherako, bi konsiderazione begien aitzinean badadutzatzue.

        Lehenbizirik, zer ere disimula baitezakegu mundu hunetan, zein estal diozokegula deuz ere gauza guziak ikusten dituen Iainkoari; gauza segura dela gibelatzen bagara gezurrik erraitetik segurki dakigunean nori erran nahi baitiogu, hark hura kanporako duela, arrazoin handiagorekin gibelatuko garela baten ere erraitetik, konsideraturik Iainkoak den guzia ikusten duela, eta nola baita guzien gaineko egia, iartzen dela partikularki mendeku egille egiaren kontrako hutzik egiten dutenen gainean.

        Bigarren konsiderazionea, da, arima dela gizonaren parterik nobleena, eta haren baitan Iainkoaren imajina eta iduria kausitzen dela partikularki eskiribatua; gaitz baita meditazione hunetan iartzea, artharik hartu gabe haren idukitzeaz garbirik eta xahurik, eta halakotz hura lizun lezaketen desira eta gogoeta guzietarik librorik.

        Egonen zarete, plazer baduzue, konsiderazione hautan, eta Iainkoari eginen diozue othoitz Dotrina hunen egilleagatik.