XXVIII. Aukera-eguna

1. Yata-ganera.

2. Aukerako barri batzuk.

3. Etorkizunerako asmoak.

1

        Bestetan baiño goizago yagi ziran egun atan Arangoiti ta bere adiskide Busturi. Lejarzegi medikuak egunik geienetan goiztxo izten eban ogea, eguzkiak mendi-bizkarra argitu-orduko. Domeka atan be nagitasun bagarik batu zan beste biakaz elizpean zazpiretako meza-aurretxoan. Ordu-erdi geroago elizatik urtenda sendalari zarra, Arangoitiren eskiniari yaramon baga, bere etsera yoan zan barua austera. Bere lagunak alkarregaz mairatuta zerbait artzen ziarduela, Ereñozti agertu zan.

        —Egun on daukela ta on dagioela.

        —Barua ausi al dozu, Agustin?

        —Ez, jauna, baia laster noa etsera ta...

        —Ementxe geugaz batera egingo dozu. Yarri or ta txapel ori burura, Ereñozti. Bart esan neutsunaren ganera beste zerbait daukat esateko. Amarrak ingururarte batu egikezuz kalean albait barririk geien; gero gosari-billa onaxe etorriko zara. Mandoz zoaz gero emendik Yatabera ta an beste onenbeste egin, elezinoko barriak batu. Gero mando ta gosari ta barri zeugaz dozuzala, gora len bai len, Yata-burura.

        —Majalen neugaz eroango etedot?

        —Ta-ta-ta! Isilik eukitearren agindu neutsan umeari mandoz eroatea. Etzagizala, orregaitiño, berak zen ikusi, negarrez urtu eztadin. Guk, goizerdian artzeko, zerbait sakeletan daroagu, baia mendiak gosea berea dau ta bizkor-bizkor zu ibili, ordu batak-inguruan Yata-ganera eltzeko alegiñak egin. Ondo etedakizu gero zeuk arako bide zidorren barri?

        —Jauna, amar urte bete bagarik morroi ibili nintzan ni Inubasoko artegiak larrara eroaten.

        —Guretzat zein da biderik onena?

        —Lauena, zelaiena, neuk eroango dodana: emendik Yatabera, Yataben zear Elortegi ta Latsibiren barruna Inubasora; baia luzetxoa da. Artezena gura badabe, yo begie lenengo Binera; andik, Gondraondo atzean itzita, Markaidara; Markaidati len esan dodan auzora. An, Inubason, ondo izango dabe biderakusle bat artzea. Onen goiz zetarako doaz? Bederatzi ta erdietan emen urten ta be, Jesus!

        —Izerdi gitxiago atarako dogu.

        —Lejarzegi ezaldoa eurokaz?

        —Bidez goazala batuko jaku. Onezkero, epebakoa da-ta, leioan zain aldaukagu.

        —Bart berorrek bidalita beraganatu nintzaneko emon neutsan berorren agindua ta egin neutsazan aleginak gora-beera, ezetz, mandoz ezetz, ezebala mando-ganean yoan gura. «Besteak mandoz doaz? Mandoz neu be. Oinez besteak? Tikitaka ni». Onelantxe esan be egin eustan. Urteak atzera-biderik eztakiala, geldirik egoten be ezetz esan neutsanean, «Edozein kaletar gazte baizen azkar ta zoli nago ni» berak; eta au zala ta ori zala, ak bera aurrera, beti lez, pirriago da, pirriago!!

        —Pirria? Dekortxoa, amore emon bear, Amen Amen esan bear. Gero edozer egin daite Lejarzegigaz.

        Onenbeste alkarri esanda kaleratu ziran Arangoiti ta Busturi makilla andi bana eskuan, buruan txapela ta untzedun oski lodiak oinetan ebezala. Ereñozti bere etsera yoan zan. Gumer, Busturiren emazte Gumer, senarra ta senarraren lagun zalduna noiz ikusiko, leioan egoan. Arangoitik, bera ezagututa, txapela oso osorik erantziaz agur egin eutsan. Ezeukan Gumerrek bere poza saltzeko, senarra Arangoiti lango gizon baten adiskide ta bidaide zala ikusita. Lejarzegi, Arangoitik igarri, Lejarzegi leio baten euken adi, eurak noiz elduko, barua ausita, mendirako yantzirik, surretatik tabako-kea eriola ta epebako ta urduri surpekoa zorrozten ziarduala. Lagunak ikusita «Bein edo bein» esanaz, atarira yasten asi zan.

        Bere alaba zarren Kristetak (Kristeta, Krisanta ta Krispula ziran Lejarzegiren iru alabak), aitaren ostenka ta isilik, Arangoitiri «Don Juan —esan eutsan—, Jaungoikoarren, onantzean mandoz betor gure alta. Oraindixek nago ni bildurrak yota. Irurogeita amabi urte daukaz».

        —Ez arduratan egon, Kristeta. Egizu kontu zuen aitak gaur, bere inguruan, alaben ordez semeak daukazala. Guraso bat lez yagongo dogu.

        —Eskerrik asko, don Juan. O nire aizten poza, berorren itz onek edatsi dagioedazanean! Arratsalde-erdian iru aiztok Binera yoango gara, eurok zelan datozan ikusteko.

        Iru mendigoizaleak lokatu ziranean, aukera-maia atonduten ziarduenai begiratu be egin bagarik yoazan kalean zear. Eurak ikusita, bai erromar ta bai kartagoarrak, adi-adi so egin eutsen, batzuk «Nora etedoaz» esanaz.

        Gogaldi oneko yoazan irurak, batez be Arangoiti; ta bidean, bide zelaian beintzat, bizkor be bai. Zarrak gazte zala sinistarazo gura eteeban? Itzik eta elerik asko egin eutsen alkarri. Irakurleentzako egokienak baiño besterik eztot artu gura izan.

        Gondraondon gora yoazala, markaidar batzuk aurkitu ebezan bidean. Batarj «Zoaz ondo», besteari «Bai zeuri be», besteari «Bai, bagoaz» esanda, bategaz, Markaidako zantzolariagaz, geratu ziran autuan.

        —Eta Andres, markaidarrok noren alde zagoze?

        —Jaunak, esaten lotsa izan leite. Neu naiz bakar-bakarrik norbaiten alde doana, Bekosoloren alde ni, bakotxak bere eritxia. Besteok eztoaz norbaiten alde, zerbaiten alde baiño. Dirutara doaz orrek. Sinistu be ikusi barik-ii! Bart zabal ebillen emen Aginbakok boto bakotxeko ogeta bost peseta emongo dabezala. Epiko etorri ekigun esatera. Egia eteda?

        —Lagunai esan egiezu, Andres, ikusi dagiela ondo, diru ori dirutan ala paper usteletan emongo daben ondo ikusteko. Txarteletan bada, urratu dagiela. Dirutan bada, yaurtigi, lauoinekoak eztirata.

        —Nire esana ta txakur-zaunka...

        —Andres —esan eutsan Lejarzegik aspaldion boto-autua eten gurarik egonda—, gantxo onetati Markaidako uriauzo osoa agiri danezkero, yakin eragiguzu etse bakotxaren izena, leiaz ezpazoaz. Nik, yakin, banekizan izenok...

        —Bai ta pozik. Orra or Gortazarre ta Gortazarreko errota. Arene, Goiti, Markaida. Uriauzo guzti oneri zabaldu jako gero izen au. Bengoetse, Andikoetse, Elizalde, Etsebarri, Arria, Alegri, Barandika goiti, Barandika erdiko ta Barandika beeko, Erdizubi, Markaida ta Larrauri-artekoa da au, Andiko Etsebarri, Izko goiko ta Izko beeko. Beste etserik ezta Markaidan. Tontorrak iru dira: Kaputxinogane, Astogane ta Urtegane. Yata-egalean dago au; aiko an. Gorago, Yatan bertan, Mendi-kukuts; emendik ezta agiri.

        —Ea, orain, Andres, zantzo bat.

        —Erdi barurik nago, don Juan. Zantzoak, barrua berotu ezik, eztau ondo urteten. Gero, Bekosolo garailari bada, orduantxe egingo doguz zeinbatgura. Bakotxak bere ustea. Eurok Aginbakorenak dira ta parkatu.

        —Nok esan dau? —zirautsan Lejarzegik—. Eu izan adi, gura badok, Aginbakorena nai Agindunaren menpekoa, ugerdo oh. Ni gaztañadi orretan txioka dabilzan txoriak eta artotza orretako eskillasoak baizen lokabe ta neure buruaren yaube nok.

        —Parkatu, jauna, eznekian nik ori.

        —Aginbakorenak Busturi ta neu gintzazan —esan eutsan isiltxorik Arangoitik. Orain ezkara geu be, gizonak erosten asi da ta.

        —Bakotxak bere ustea.

        —Bai, Andres. Mungiar guztiok zu langoak bagintzaz, beste txorik txio egingo leuskegu; obeto legokez orduan gure un ta erria. Zuk biotzak dirautsunari emon botoa ta zantzo gero ta ujuju. Agur.

        Iñubaso (edo Unibaso) goikoan atseden andi bat artu ta biderakuslea eskatu eben.

        —Orko barri aizeak berak eztaki onek baiño obeto —esanda, etseko semerik gazteena, Nemesio, emon eutsen atarako.

        —Eurok-oooo Yata-ganean ostaturen bat dagoala uste edodabe. Esku-utsean doaz? An bedarra, arria, aizea, ura ta Jaungoikoaren grazia, besterik eztago.

        —Mungiatik doakigu bat bazkari ta guzti.

        —Bestela, zelango edo alango, berton gertuko geuskio gosaritxo bat.

        —Eskerrik asko, Iñubaso.

        —Besterik ezarren txakoliña bai, igazko txakolin emengoxea artu bear dabe. Mutillak eroango dautse bolingoi bete. Etxake damutuko artua, ederra da ta.

        —Guk beste zerbait ori baiño gurago geuke. Egon bein, bear dabenari baimena eskatu dagiodan. Lejarzegi, seme bat aitagana lez zerbaiten eske nator ni berorregana. Emendik gora zamariz, abereganean, yoan bear dau berorrek.

        —Eta zeuek oiñez?

        —Gu gazteak gara.

        —Ezaldozu uste, Juaniko Arangoiti, ni nekeen nekez eiota, amaituta, abailduta nagoala edo?

        —Nik ori! Ta gu baizen bizkor datorrela ikusi? Ezta orregaitik. Aiko, gizona, orti gora izerdi lodia atarako dau. Mendi-egaletan beti ibilli oi da aizea, ta oztuko balitzakigu?

        —Ta zeuek oztuezkero?

        —Neure ederrarren egin begi, Lejarzegi. Begiratu aldatz orri, auntzentzat egiña dirudi. Asi orain zamariz ibil+ ;n. Ganaldera elduta, azpikorik eztabela bear? Oiñez asi. E, etsagun, zelango zamaria daukazue? Zaldia, mandoa ala astoa?

        —Zaldia emen! Mandoa! Txorierrin ezta mandorik, arean. Txorierri txori ta asto-erri da.

        Lejarzegik. Batez be gaurkoa lango egunetan.

        Lagunak gozaro barre egin eben.

        —Astoa bai, galanta daukagu, gaztelastoa, mandoko bat baizen indartsua. Eurok ikusiko dabe.

        Iñubaso gaztelasto-billa kortaratu zanean, Arangoitik Lejarzegiri «Don... —esan eutsan— gomuta dau berorrek oraintsu emen il jakun Izpazterko seme Atxabal?».

        —Bai ondo be.

        —Ba Atxabal etorri barri zala, San Antontxu egun baten badoa azokara ta inguruetako kaleetara. Ain esan eutsezan gauza andiak!! Eta, zeinbat asto uste dau berorrek banan banan kopuratu ebazala? Seireun, seireun gitxienez ikusiko leukez eta guztiak —atz erakaslea gora begira eukala esan ebazan Lejarzegik itz onek— guztiak anka binakoak.

        Len baiño be barre-zantzo andi ta luzeagoak egin ebezan egun atako mendigoizaleak.

        Ordu bete ta erdi inguru bear izan ebezan gorengo tontorrera igoteko. Ara elduta, begiak eta agoa zabal-zabalik ebazala, alde guztietara begira ebilen Busturi.

        —Au da ikuskizuna!! Ufa! Esan ta esan ta be, onen ederra!! Ezneban uste. Onelangorik!!

        —Ezalzara emen gaurrarte inoiz izan?

        —Gaur lenengoz, Lejarzegi.

        —Mungiako semea izan ta Yatara bagarik, zelan bizi al izan zara? Aurra! Etzan edo etzun or. Neuk azalduko dautsudaz begibarruan daukaguzan ikuskiok. Gure oinpean dakutsun basauritxo meatz polit ori Bakio da. Aratxoago itxasondoan agiri dan aitz zorrotz, elizaduna, Gaztelugatx. Matxaku, erderaz Machichaco, deritxon muturra datza an urruntxoago. Goiko mendi zabal ori Sollube dala baaldakizu?

        —Baetedaki berorrek, Lejarzegi, mendi orrek, Sollubek, burua Yatak baiño zeinbat zerren gorago daukan?

        —Goibegitxoago daukala bai, zeinbat garaiago dan eztakit, Arangoiti.

        —570 zerren eidaukaz Yatak, Sollubek 684; eun ta amalau geiago Bermeokoak.

        —Zein da an aratxoago agiri dan mendi biribil, itxasoan garriragiño sartuta dakuskuna?

        —Ogoño. Aren ta Matxaku-muturraren bitartean uri bi, ugarte bat eta ibaia dagoz, emendik eztira agiri: Bermeo, Mundaka, Izaro ta Laida. Ogoñoren andiko aldean Elantxobe bere elantxobetarrakaz, mendebala zer dan eztakiela, bizi da. Aurreragoko mendi erdi billoiza Otoio da, Lekeitio-ganeko mendia. Legor-alderago Nabarrizko mendia agiri da, galanta gero; bere izenik eztakit. Mutil, Nemesio, zelan dok izena Nabarrizko mendiak?

        —Baa... Nabarrizko mendia, jauna.

        —Ator, mutil, onatxoago. Ken txapel ori puska baten. Ule baltz eder yaube aiz. Uste naioan, bit, oraingotan soil soil gelditu bear euala. Nabarrizko mendia e? Yatabeko alkate be izango aiz i, oraindiño, alkate be.

        —Lejarzegi, Donostia an, arantzengo mutur-muturrean etedatza?

        —Ez. Iger dau izena arako muturrak. Aren barruko aldean Ondarribia ta Irun datzaz, ibaiaren emendiko aldean; andiko aldean, Endaya.

        —Or dator Ereñozti. Ataun baiño onatxoago, eztakuse mando bat, gizona ondoan dabela? Bera da. Gu etorri garan baiño bizkorrago dator berori. Yatabetik ermitan gora artu dau.

        —Busturi, adi orain ezker-aldera. Santanderko itxasaldea ederto agiri da. Castro ortxe daukazu berberton. Bilboko kai zabaltzen diarduena eztakutsu an?

        —Algortako kaiaren ondoan?

        —Aitatzekoa etedogu Algortakoa bestearen ondoan, ur bedeinkatu-ontzia langotxoa dan ori? Onantzago agiri diran kai bi orrek, bat ori Plenziakoa; beste ori, Armintza dira.

        —Ta onantzago dagon au?

        —Nemesio, zelan jok izena or beean agiri dan kaitxo orrek?

        —Lenengo orrek? Etsebaako orrek? Barasorda-portu.

        —Iñor bizi etedok berton?

        —Karabiñeruak.

        —Or be bizi! Beste mundurik goragokorik ezpalitz, or gizon baiño Bilbon txakur izatea oba litzate.

        —Orra ba —ziñoan Nemesiok—, gauzak zelan diran. Karabiñeruak Barasordaportun pozik bizi izaten dira ta eztabe ortik iñora alde egin gura izaten.

        —Or zer daukek bada?

        —Arraiña, atx-arraiña ugari ta —eskua ago-ondoan ebala, isilmisilka esan eutsen au— txitean-pitean kontrabandua.

        —Arin dator ta barri onen batzuk edo. Egingo neuke Bekosolo Morroskoren ganetik dabillela. Ezlitzate bestela Ereñozti onen bizkor etorriko.

        —Gizonak —ziñoan Lejarzegik—, mesede bat. Bazkalduarte ezegizue elezinorik aitatu, arren! Ni biaoa egitera norabait yoango naiz ta orduantxe ekin zuek.

2

        Eta bazkaldu ta Lejarzegi aitz baten gerizan atsedetera yoan zanarte, Ereñoztik ezeban aukera-barririk aitatu. Bilbo-ondoko Ganekogorta mendiari begira, bedartzan auzpaz, ukondo biak arpegiaren tenteltzat lurrean ebezala, etzazan Arangoiti ta Busturi, Ereñoztiri entzuten.

        —Txarto dabilz kartagoarrok. Gernika-Bermeoetan asko geiago atara ezpadabe, lur yoko dabe Morroskok eta lagunak. Amarrak ingururako Mungian eginda egoan egitekoa. Botodunak goizean, lenengo orduan, diru-txartela artzen izan dabe. Gero ikusi be gura ez. Begi sendalariari otuko litzakio! Gizonari burura etorri be egitea! Zortzi ta erdiak inguruan, eztakit nori erosita, iru diru txartel eskuan dabezala etorri da, neu egon naizan aukera-leku ondora. «Gizonak —deadar egiten izan dau—, ogerleko baten ordez bost, ogerleko baten ordez bost, nok gura dauz?».

        Alango baten markaidar bat, Elizaldeko Txokolo ezizenduna, agertu jako erromarren gudalburuari.

        —Zelangoa da zer ori, don Donato? Berorrek bost ogerleko ta neuk ogerleko bat truk egitea? Buruz buru, neuk obaritzat ezer emon bagerik?

        —Bai, Txokolo. Bost neuk eta zeuk bat, buruz buru.

        Alboko ardantegia utsik gelditu zan orduan.

        —«Ea ikusi diru ori» esan eutsan markaidarrak.

        Txokolok, begiak txillotuta, diru txartela azpi ta gan ondo ikertu dabenean, buruari atz eginda «Txo —esan dautso urren eukan mutillari—, nik esku-idatzia, batez be erderazkoa, etxakiat ondo irakurten. Ator ona, mutil. Irakurrik emen diñoana, astiro ta yasean».

        Mutillak, atzerakuntza bagarik, diru-txartel bat eskuan artuta, beretzat ondo irakurrita gero, auxe esan dau: «Ogeta bost pesetaren domua dauko paper onek. Bilbon il onetantxe artu leite balio ori, Isasti jaunaren etsean».

        —Nok jiñok ori?

        —Beizentzat Anbrosio de Isasti dauko. Don Anbrusek, Aginbakok, diño bere etsean emongo dabezala.

        —Ori bat. Irakurri orain diru zuri onek daukazan itzak.

        Eta ogerleko bat emon dautso eskura mutil urtentxoari.

        —«Alfonso XII por la G. de Dios, Rey constitucional de España. 5 pesetas».

        —Orrenbeste erdera, itz bat edo beste kenduezkero, neuk be badakiat. Diru orrek or diñoenez, bost pesetaren domua jaukak; beizentzat Errege baten izena daroak. Ezaldok egia? Ta ganera zidarra dok. Gizonak-aa... Errege baten izenpean bost baiño ez. Jauntxo baten izenaren azpian ogeta bost. Geitxo eztirudi? Domu gitxitxoago baleuko... izan leite nik truk egitea, baia hmmm! bada ezpada ekardak ona ogerleko eder ori. Barre-zantzoka, ortz biak agirian luzaro doguzela egon gara albotiko guztiok. Ordurik aurrera dirutxartelik eztabe gura izan botodun buru-saltzaileak; zidarra ta, zidarra ezpazan, diruetseko papera. Morroskok, osabaren izenean, kartagoar agirienai dirua eskatu dautse, baia zer? Barre egingo dabe eurok aren erantzuna yakin dagienean.

        —Ereñozti, mando-ganean ekarri dauskuzun bazkaria guztizko ederra izanarren barri onek onuratsuago ta gozoagotzat daukadaz. Ezalda egia, Arangoiti jauna?

        —Baietz nago. Aurrera, Ereñozti.

        —Andraka zarra ta Laraudo ta Arandui ta Mauri izan dira Morroskok dirua eskaturikoak. Eztakit Maurik zelango aikomaikoak agertu dautsazan dirurik ez emoteko, erromarra dala, aurki. Andrakak, urunak iru egun aurrerago ordaindu dabezala ta parkatzeko. Laraudok, giltza, kutxako giltza eztakiala non daben, bestela bera, edozeinek dakiana, Mungia-inguruetako liberalik zintzoena dala ta daukana aurreratuko ebala, pozarren aurreratu be! Aranduiren erantzuna daukat nik barregarrientzat. Epiko agertu jako oni. «Don Pedro —erantzun eidautso—, ni onetan Arangoitiarra naiz. Aukerak a la inglesa egin bear dabe. Diskurtsuak zeinbatgura egingo dautsuedaz, nai Meñakan dala, nai Larraurin, nai Arrietan dala, zeuok esaidazue nora ta ni ara yoango naiz. Dirurik txal bat erosteko-edo balitz, bai; baia botoak batzeko, gizonak erosteko, u ortik! Gizonak arakintzetan il ta narrutu ta zatitu ta saltzeko oitura bageuko, orduan bai. Ni aukera-arazoetan ingelesa naiz, don Pedro».

        —Zelan yarraitu dautse arloari diru bagarik?

        —Zenon Aspegana yo dabe osaba-lobak. Berinoleaga egin zanean kontratista Zenon izan zan, zeuok dakizuena. Yataben udarako etse bat egiteko asmoa daukala esan dautso don Anbrusek, Zenon berau izango dala egiunedun ta bi milla peseta, zortzi egun barru artzekoan, atara dautsez. Aurrerantzean ezeidautse Zenon Asperi Erroman sartzen itxiko. Diru au Yataben ta Gatikan aitearen egin-orduko eralgi eidabe.

        —Orretaraezkero, Pedranton Latsibiren alegiñak gorabeera, Yataben botorik geienak Morroskorentzakoak aldira?

        —Bai, Begi bere lukikeriz tartean sartu ezpalitz. Zenon Aspe etsean dirutan danartean, Begik Matin elizpera eroanda, belarrira zerbait esan dautso. Isil-agindu ori laster agiri izan da. Zigarro bat irazegiteko arrasta bear dabela ta urreratu jako Mauri Andraka zarrari. Gerotxoago itz onek zuzendu eidautsaz: «Sebastian, andia da au! Beste guztiak tabernan okela erre ta piper andiz barua austen eta guk emen arrausika aizez barua ausi bear!! Goazan gu be barrura. Neure lepotik zure gosaria». Gizonok asi dira zurrut eta grausk, grausk eta zurrut. Andraka zarra txolindu da, birberotu da; ta Zenon Asperen dirua ekarri dautsenean, Bekosolotar batek sakelean eukazan boto-txartelak ostu ta beste batzuk sartu dautsaz euren lekuan. Oillo loka bat, bere egapeko arrautza batzuetatik txiten ordez bilioak urteten ikuseran ezta arritzen ordu bi barru Yatabeko kartagoarrak arrituko diran baiño geiago. Oilokumeak agertu-bearrean atakumeak atabakatik burua erakutsi dagienean, ikustekoa izango da Yatabeko loka don Anbrusen arpegia.

        —Eta Aginbako bera? Maurik txolinduta katu-erdiaz bitartean egon alda ori be?

        —Ez. Diru-txartelak, bat ikusi dot neuk, onelango paper utsak zabaltzeak eztautso min emoten izan; baia egiazko dirua, Zenon Aspek aurreratua, zabaltzen ikusi baleu, txut esango eban; ta orrexegaitik, banbuzko makilla lodia eskuetan dabela, baselizan gora Ataun-aldea ikustera yoan eida.

        —Asto! Basati! Eta orrelango mazkelotzar bat jauntxo izango etedogu?

        —Eztakie eurok goizeon zer egin daben. Don Anbrus, elizak inoiz yausiko balitz ezleuke azpian artuko. Gaur, orregaitiño, goizerengo meza, zazpiretakoa, entzun dan; eta egikizun au Mungian bete bearrean, iru ordu laureneko bidea oiñez eginda, Yatabeko elizan agertu da. Eztakit esango dodan au erromarren batek asmadua ezetedan. Epikok meza-arazo orrezaz ganera Yataben autortzeko asmoa erakutsi eieutsan. Orrenbesteraginoko zituskian eztau beintzat jauntxoak sartu gura izan.

        —Yatabearrak eztira lakirioan yausi e? Anton Imaz emen balego, Evviva Yatabe deadar egingo leuke.

        —Beste barri txikartxo bat ekarri dot. Floren Patillas bart Meñakan etserik etse bototan ibili eida, berorren izenean, Arangoiti jauna.

        —Nire izenean! Nor da Patillas ori? Floren Andraka eteda?

        —Orixe berberori. Mari buru eginda dabilenetik matrailla-bizarra itxi dabelako, Floren Patillas baiño beste izenik eztauko askoren artean.

        —Nire izenean dabillela! Ta txikartzat jaukak, Agustin, barri au?

        —«Botoa Morroskori emoteko, bestela etsea kenduko dautsue» maisterrik maister berorrenakana, auxe ezpanetan dabela, ibilli eida.

        —Astokillo andia oin-barruan artuko baneu emongo neuskeon ipertxuntxurrekoa!

        —Orregaitik ez erre, don Juan. Iñok ezeidautso sinistu.

        —Gizonak —zinoan Busturik—, gu emen aukeran gagoz, eztitan, begia ikuskizun ederrez bete-beterik daukagu; belarriak barri politez Ereñozti gureak gozatu dauskuz. Geu geutara, beste iñor bagarik, etorri bagintzaz, aurra! Baia or daukagu Lejarzegi, onezkero gogait eginda, etsera gura leukeala.

        —Egia dok. Aup, Lejarzegi! Oraindiño be Io etegatzaz?

        —Zeuok zeuon lapiko txiki orrek ezaldozuez barri ziztrinez oraindiño bete? Goazan etsera.

        —Eztot nik esan? Aspertuta. Ezetedako gizagaixo orri etorria damutu? —ziñoan Busturik.

3

        Beragana urreratuta Arangoitik sorbaldan eskua ezarrita «Asmo bikoitz bat darabilt aspaldion buruan —esan eutsan zarrari—. Ea berorrek zer deritxon. Yata, oinpean daukagun Yata eder au, Txorierriko Olimpo izatea gura neuke ta Yudego mendia Bizkaiko Parthenon. Ementxe egingo doguz Olinpoketak, izlariketak in».

        —Anton Imaz ta or darabiltzuezan kokolo zentzunbako orrek izlari dirala benetan badiarduzu, Arangoiti, laster zara, errukarri Dri, Bermeoko zoroetse barri orretan. Zure asmo bikoitz ori alegiazkoa bada, ortiko kalterik txikarrena auxe izango da, Juaniko: gizon goiarin orrek arrotu, lanerako nagitu ta bizi diran arte guztian agerdo batzuk izatea. Eta onetarako ekarri nozue ni ona? Au yakin Daneu, yakin!

        Arangoitiri biotz-barruragiño sartu ekiozan azken itz onek. AlDerrekoak izan ziran mediku zarra gogaldi onera ekarteko esan ta egin ebazanak. Apolo barri ta bere musak nortzuk izango ziran aita=uarren, besteak ez-entzun egiten eban. Lau bideztiok luzaro isillik billita, Markaidatik Gondraondo-aldera yoazala, agura musturtuari itaune auxe egitea otu ekion.

        —Lejarzegi, tresilloan galdu ala irabazi egiten dau aspaldion?

        —Ez galdu ez irabazi. Viñas umekeri orretan sartu danetik kartarik ikusi be ez guk.

        —Neu laugarren izatea gura badau...

        —Bein edo bein gizon-asmo bat ezpan orretan erne danean! Bein edo bein!

        Len baino be adiskideago sartu ziran urian Lejarzegi ta Arangoiti. Erregebidera eldu ziranean, bizarrakaitik ezeban agurak mandoz ibili gura izan.