VIII. Kartagoarrak Kartagon.
Asmoa asmo-ganean.

        Iru ate arantzago kale-mutur baten euken Kartago. Eurak araorduko, luze-eritxian egozan alderdiko agirienak bertan baturik; goizean ikusi doguzanen priera Andraka zarra ta besteren bat. Jauntxoa ta lagunak sartu ziranean, Olaberen emazte Basilik, begiak agoa baiño be zabalago ebazala «Baatoz, baatoz, orixe ondo, baa, orixe ondo» esan eutsen. Olabek, atorra-beso sorkituak luzatuta, dendati laster denda-atzera eroan ebazan, egiazko Kartagora.

        Antxinakoa, Afrikako Kartago, bikotxa eizan. Alde zaarrena urondoan egoan; barriagoa legorrenago, arresiz inguratua. Gaurko Kartago auxe be bikotxa da. Aurrekoan, kale-ondoan, Basili ta gozo-erosleak egoten dira. Barrukoan, ilunetan, berin-esiz inguraturik, Olabek, Laraudok eta lagunak euren batzar ardurazkoak euki daroez, bake nai gudurakoak.

        Anibal, Etrurian begi bat galduta, mendekoakana agertu zanean, gure jauntxoa Olaberen batzarkideai agertu ekioenean baiño pozago artu eteeben eztakigu. Besodun aurki bakar bat euken, lastozkoa; jauntxoarentzat izan zan. Arrapalean kako osorik bat agira zan; Jauntxoaren soinganekoa esegiteko izan eben. Lan-maiaz priera beste maitxo bat euken, briskalarientzakoa. Argimutil bi egozan bestean; biak jauntxoaren ezker-eskuma ezarri ebazan Basilik. Antxina lez oraintxe be demokratak dira kartagoarrak; bada yesarteko lekurik ez ta lanmaian apaz egin eben batzuk; gazteenak zutunik egozan.

        —Argia biztuko aldot? (Eguerdi-aurrea zan)

        —Ez, andrea, ezta bear.

        —Bai, bai, alkar ikusteko be.

        —Ardao zuririk edo...

        —Ezta. Or goian zerbait artu dogu ta eskerrik asko, andrea.

        Gero, eurok Bilbon obeto oituta dagoz; baia an, an lez eta emen, emengo erara. Intentziño ona badogu beinik bein eta agindu gura dabena. Kartarik eztabe bear izango? Gitxitan erabiliak be gordeta daukadaz.

        —Kartak, Basili, gaur! Aitatu be...

        Olaberi, bere itza atzeratuta, Viñasek batean Busturiri, bestean zutunik egozan kartagoarrai begira «Eztozue aukera-maparik?» itandu eutsen.

        Olabek: Carta electoral zer da?

        Viñasek: Mapa bat, Mungialde osoko barri, guri dagokiguzan barriak, emotekoa: onen erritan zeinbat boto, orren uriauzotan zeinbat maistar, ain aldauritan gure aldekoak nortzuk diran...

        Busturik: Buruz dakiguz barri orrek.

        Laraudok: Karta electoralik onena zein dan badakizu, Viñas jauna? Dirupaper-mordo ederra. Eztago onelangorik.

        Jauntxoak: Geldi or. Arangoitiren ustez, eta neure ustea be auxe da, oraingo aukera-arazo au ezta diruz egin bear, por combisión baiño, eta guk onelantxe por combisión ekingo dautsagu geure arloari.

        Laraudok: Olanik? Olanik eztago ama etsean, glduak gara.

        Jauntxoak: Galduak! Mayagueztarrak baiño latzago ta eurenkoiago aldira Mungialdeko botodunok? Arangoitik eznau ni onetan konbenzidu ez ta urretan be. Maistarren botoa maistarrena dala, eztala ugazabarena. Nik neureai beintzat emon gura ezpaleuste, arrika atarako neukez etseti. Zetarako gara ugazaba?

        Laraudok: Burutasun batzuk badaukaz Arangoitik, burutasun batzuk! Bein baiño geiagotan entzun dautsat esaten Mungialde osoan egiazko liberalik bat bakarra dala: bera, Arangoiti. Besteok zer etegara? Ni neurez, entzuterik dauken eztakit, Plentziako Urbana nagosiaren lobea naiz. Madalena-egunean karlistak, lenengo karlistadan, Plentzian sartuta saskelak alakoak!! nire izekoa Mungiara ekarri eben ta burua mutuldu, ra ra ra ra ulea moztu, buru ori eztiz ta lumaz bete ta ezeutsuen ba kalerik kale ementxe, Mungian, asto-ganean erabili? Aretxen loba ni. Ta liberal eznaizala!! Burutasun batzuk badaukaz Arangoitik, burutasun batzuk!!

        Gaminizko urbanen nagosia karlistak Mungiara eroan ta, Laraudok diñoana, asto-ganean erabili ebena egi egia da.

        Beste ainbeste egin eben Lekeition Prantziska eritxon urbana bategaz. Bere nagosi Dama Ezekielak beste urbana askogaz Donostiara itxasoz iges egin eban.

        Bilbon urbanarik eteegoan? Urbanos bai, bigarren karlistadako Auxiliares-en antzera.

        Busturik: Burutasun egokiak be badaukaz. Arangoitiren burubidez uri ta uriauzo batzuetan itzaldiak egitea erabagi dogu, Mungian erderaz ta euskeraz. Don Pedro Viñas izango da emengo eleketari, norbait adierazle dabela. Begi sendalariari aupada yaurtigiko dautso.

        Txalo andiak aurre ta atzeko Kartagon.

        Andrakak: Izkaldietan adierazle izateko nai oradore izateko be bai, ez geurea dalako, baia gure mutilla baiño orretarakoagorik eztakit Mungian ez urruntxoago be... Kuidao! Floren Andraka dau izena.

        Burua makur-makur ebela isilean barre egin eben mai ureneko laurak.

        Busturik: Erderaz be badaki Florenek ezta?

        Andrakak: Erderaz ta euskeraz ta edozetan ak.

        Morroskok: Non da bera?

        Andrakak: Bakiora yoan da ogidun. Onezkero laster dogu emen.

        Busturik: Floren arazopean dago ta Ereñozti, Berinoleagako idazmutil daukagun gazte zurrak, goiz ta arratsalde don Pedro Viñasi ederto lagun egin al izango dautso orra ta ona ibilten; ta gero adierazle izateko, boz ederra deuko Ereñoztik.

        Andrakak: Bai, ta gureak ez! Intxausti organisteru zarra bizi balitz...

        Busturik: Ganera gure idazmutilla burutsua be bada. Berinoleagako yoan-etorriak gogotan zelan artzen dabezan ikusiko bazendu Andraka, ikusi...

        Andrakak: Ffffffl Orretan da, ba, mutil gure mutilla!

        Busturik: Ederto etorriko jaku zure semea, ori bai. Edozeinbat tokitan izango dira itzaldiak, Arrietan, Bakion, Laukinizen...

        Andrakak: Baia Mungian goratsuena. Onakoxe bear izango dira burutsu ta etorritsuenak. Nik Floren geurea dot eta noraiñokoa dan eztagokit esatea. Itanduten asi Bakioti Deriora ta Plentziati Errigoitira. Beste beralango bat? Esan dagiela orrek. Ona emen berau!

        Floren Andraka: Egun on, jaunak. Badiarduzue?

        Jauntxoak: Kaisio, gazte.

        Busturik (Andraka zarrari): Itxi dagigun orain izketa au. Gero erabagiko dogu zer ori.

        Florenek: Gero, don Anbrus, badaki, gu inkondisionalak gara Andrakatarrok eta gora Kartago!

        Laraudok: Yatabera doaz orain e? Lando eder bat neuk atonduko dautset.

        Jauntxoak: Oiñez be emendi arako ori...

        Laraudok: Asaotxo dago baia; ta berori andik ona ta emendik ara txaka-txaka ebilen urteak yoan ziran, don Anbrus. Orain azurrak gogor. Ganera berandu dabe.

        Floren Andrakak: Neure burpil bikotxoa gura bada, zaldiai zaldarea emotea, beste bagarik yoan ginaikez.

        Jauntxoak: Nik, batez be basaurietan, olangoxe kotxe apaletan, arrokeria bagakoetan, ibili gurago dot. Gu astiro aurrera yoango gara ta eroaizu, Floren, uriz kanpora zure bidailu ori. Onetantxe be Arangoiti eta ni ezkara alkarren antzeko. Ori Liberal de aristocrasia da, ni Liberal demócrata. Liberal dala esan dot. Ezetarikoa eteda gero? Meza nagosietara yoaten dala esan dausku. Konpesanariora be yoaten dala egingo neuke.

        Arnasa barik, aren baten, geratu ziran au entzueran kartagoarrak. Jauntxo agoandiari erantzuten etzan iñor azartu. Bere loba Morroskok, esan oi danez, zeruaz kipula egitearren, auxe esan eban:

        «Beatak lez Arangoiti be astero autortegira ostera etedabilen esan gura dau».

        Eta elealdi erdi-il au birbiztu etzedin, Morrosko bera zutundu zan lenengo, «Goazan Yatabera» ganeratuaz.

        Onetxek izan ziran kartagoar onek euron bigarren Punikaldian egindako lenengo guduxkak.