AMASEIGARREN IRAKURGAIA

1. Israelko Erregeen asiera. Saul, lenengo Erregea

        Benjamingo Tribuan, Gabaako errian bizi zan gizon bat, Zis izena zuena. Gizon onek zuen seme bat Saul zeritzana, gazte eder liraña, eta sorbaldaz goikoa besteai eragiten ziena. Aitari astakume bi galduta, Saul etxeko morroi batekin asto billan joan zan; eta or-emen jira-bira asko egin arren, etzituen topatu. Saulek morroiari esan zion: etxera otsemazu, aita gure ibillerari luzetsita egon ez dedin. Morroiak erantzun zion: Ramatako erri onetan bada Jainkozko gizon ots andiko bat, egiak esaten dituena; eta goazen, zer dion. Errian sartuta, karrikan zijoazela, elkar topoz-topo egin zuten Samuelekin, zeña Saulen bidera irten zan, lenagoko egunean Jainkoak esan ziolako, biaramonean ordu berean Benjamingo gizon bat bialduko ziola, Israelko buru egin zezan. Samuelek Saul ikusi zuenean, Jainkoak esan zion: Ori da atzo esan nizun gizona: orrek nere Errian aginduko du. Saulek galdetu zionean, ea non bizi zan, gauza isillak eta galduak asmatzen zituen gizon hura? Samuelek erantzun zion, bera zala, eta arekin joan zedilla: Saulek gogoan zeuzkan gauza guziak esango ziozkala, eta astakumeaz etzezala konturik izan; bada, agertu zirala. Samuelek Saul jan-lekura berekin eraman, eta maiburuan ipiñi zuen; eman zion berariaz arentzat gordeta zeukan aragia, eta Saulek jan zuen. Gaua elkarrekin eginda, biaramonean egun-sentian biak irten ziran, eta erriko atera ziranean, Samuelek Sauli esan zion, morroia aurrera bialtzeko; bada, Jaunaren izenean bakarrean itzegin bearra zeukala. Biak bakarrik jarri ziranean, Samuelek oliontzia artu, eta olioa burura isuri zion, esanaz, Jainkoak Israelko Erregetzat igortzi zuela: eta Samuelek esana egia zalako siñaletzat, esan zion; argandik aldeginda laster, Rakelen lurpe-leku-ondoan topatuko zituela bi gizon, esango ziotenak, astakumeak agertu zirala, eta semea ageri etzizaiolako miñez, aita zegoala: gero topatuko zituela best iru ere, bi ogi eskeñiko ziozkatenak. Andik laster ikusiko zuela Profeta-saldo bat, soñuera asko jotzen, eta etorkizunak agertzen, eta berak ere, aiek bezala, geroko berriak emango zituela; eta arkituko zala, gizon berri bat egiñik: Galgalara jatxi zedilla, eta zazpi egunean itxedon zezala, eta orduan joango zitzaiola, zer egin bear zuen, esatera. Samuelek aldegin zuen, eta Saul arkitu zan beste bat egiñik, edo len etzituen doaiez janzirik. Arteraño etziekien, uztar-idi batekin soroko lanak egiten baizik; arteraño, berak aitortzen zuen bezala, aren etxea Tribu guzian beeranekoa zan; beragatik bere esan-egin, eta ibilleraetan ez-jakin, eta moldakaitz bat zan; baña geroz Errege bati dagozkion doai guziakin janzita gelditu zan. Saul bere bidean joan zan, eta guzia, Samuelek esan bezala gertatu zitzaion; eta etxera zanean, bere oiturazko bizitzari ekin zion, eta lur-lanetan ziardun.

        Bitartean Samuelek jendea Masfara bildu zuen, eskatzen zuten Erregea emateko; baña etzuen agertu nai izan, Jainkoak nor zeukan artarako autua, ontzat artuko etzuten bildurrez; eta esan zien, zotz egin zezatela, edo suerteak bota zitzatela, zein izango zan, jakiteko. Samuelen esana egin zuten; eta zotza Sauli erori zitzaion. Ibiltaririk azkarrenak bereala beraren billan joan, eta guzien aurrera ekarri zutenean, ikusi zuten, beste guziak baño askoz luzeago zala; bada, besteen neurritik sorbaldaz goikoa geiago zuen. Orduan Samuelek esan zien: Ara Jainkoak zuen Erregetzat zein autu duen: eta erri guziak deadar egin zuen: Erregea bizi bedi. Gero joan ziran nor bere etxera, eta Saul ere berera bai, soldadu-talde bat kontuartzalle zuela. Saulek bere soro-lanetan baziardun, ezer izan ezbalitz bezala, Erregeari dagokion anditasunik artu gabe: eta illabete ozta joan baño lenago, Amontarren Errege Naasek Israeltarrai eraso zien, Jabes Galaadko zeritzan urian sartu naiez. Urikoak zerekin arpegi eman etzutela, Naasen eskuetan erortzeko zorian arkitu ziranean, aren mendeko izateko itzean pakea eskatu zioten; baña Naas arroak erantzun zien, etzegoala aiekin pakea egiterik, guziai eskuiko begia atera artean.

        Jabestarrak Naasi zazpi eguneko tokia eskatu zioten; eta Naasek, edo gogorrean ekiten bildur zalako, edo Israeltarrak artu zitzatekean prestamenak ezertan etzeuzkalako, edo Jainkoak bere asmazio miragarriak egiteko itsutu zuelako, eskatutako lekua, beintzat, eman zien. Jabestarrak Gabaakoai gaztigatu zieten, zer esturasun larrian arkitzen ziran, eta, arren, laguntzeko. Gabaatarrak beren auzoa nola zegoan jakin zutenean, ikaratu ziran, eta negarrari eman zitzaiozkan. Onetan sortu zan Saul, sorotik bere bi idiakin zetorrena, eta esan ziotenean, zerk ala ipiñi zituen, bi idiak il, zatitu, eta Israel guzira zabaldu zituen, esanaz, aragi aiek bezala, zatitua izango zala, ari eta Samueli etzerraikiena.

        Saul Errege berriak agindua bertatik egin zan, eta Jainkoaren bildurra Israeltarren biotzetan sarturik, guziak, gizon bat bakarra baziran bezala, bildu ziran; eta zenbateturik, irureunda ogeita amar milla gizon armadun arkitu zituzten. Seigarren egunean Jabestarrai gaztigatu zieten, biaramonean eguzkiak berotzerako laguntza joango zitzaiela. Saulek gauean bere armadun guziak iru saldotan ipiñirik, Amontarrai isillik itsumustuan sartu zitzaien, eta prestatzeko lekurik ere eman gabe, iru orduan, eguzkiak indarra artu arteraño, iltzen aritu ziran. Jabestarrak beste aldetik eraso zieten, eta alako eran ondatu zituzten, non, iges-egin zutenak ere etziran elkarrekin bi gelditu, ezpada al-zuten lekura banaka joan ziran.

        Garaipen onen ondoren bereala, Israeltar guziak Saul Erregetzat ezagutu zuten; eta len Masfan suertea eginda, ari erori zitzaionean, ezagutu nai izan etzuten askok ere, orain burua makurtu zioten, eta Saulek beren gaizki-egiña barkatu zien, debekaturik, orduan leial izan zitzaiozkanak besteai gaitzik egitea, gogoak eman zien bezala.

        Ogeita lau urte ziran, Saul Errege egin zanean, Samuel Juez zala. Onek bere agintea utzi bear zuen, eta bere azken-ondo-esanak Israeltarrai eman nai izan ziezten. Gogoraerazo ziezten, Ejiptotik irten ezkero Jainkoagandik artu zituzten mesedeak; zein aita ona izan zuten; zein biguntasun andian Juezen bitartez eraendu zituen; ala ere zenbat aldiz bere kontra jaiki ziran: izan zitezela Juezen denboran baño Erregeenean leialagoak, Erregeak eta berak zorionekoak izan nai baziran. Oiek eta beste ondo-esan asko eginda, bere agintea utzi zuen, eta Israelko Erregeena asi zan.

        Saul Errege jarrita, lenbiziko bi urte-barruan filistintar, Amalektar eta beste etsaiai eraso gogorrak eman ziezten, baita guziz ondatu ere, Amalektarren Errege Agag atzemanik. Saulek baziekien, Israeltarrak beren etsaietatik gordetzeko, Errege egiña zala: eta aldi batean lanbide au ondo bete zuen; baña denbora berean utsegite andiak izan zituen, etzegokion Apaiz-lanetan bein baño geiagotan sartu izan zalako, eta Jainkoak argiro aginduak bear bezala egin etzituelako. Beragatik Samuelen bitartez jaunak gaztigatu zion, Israelko Erregetzak bere etxean edo semeetan etzuela iraungo, ezpada bere gaiztakeriakgatik, bere egunak joandakoan, best batgana aldatuko zuela: eta au Dabid izan zan. Baña onen bizitzari asiera eman baño lenago, deritzat txit egoki izango dala, bere aurreko batzuen berri ematea, ezagutu dedin, zer jatorrikoa zan.

2. Rut

        Arestian aitatu diran Juezetatik baten denboran, Israelen sortu zan gosete latz bat, jendea auzo-errietara zabaldu zuena. Askoren artean Belengo senar-emazte Elimelek eta Noemi ere bi semerekin Moabeko erreinura joan ziran. Senarra laster il zan, eta Noemi gelditu zan bi semetxo Maalon eta Zelionekin. Noemi Moaben bizi izan zan, Israelera itzuli gabe, semeak ezkon-urteetara igo arteraño; eta ezkonerazo zituen Moabko bi neskatx Rut eta Orfarekin. Amar urteren buruan bi anaieak, ondorengorik utzi gabe, il ziran, eta Noemi senarra eta semeak gabe geratu zan.

        Bere burua ikusirik ain izaera negargarrian, eta naigabe eta oroipen tristeak baizik Moaben etzuela; eta jakiñik, Israelen goseteak aldegin zuela, artu zuen, bere errira itzultzeko asmoa, bere aideen artean ezurrak uztera. Bi errañ Rut eta Orfak txit asko nai zioten, eta alegin guziak egin zituzten, berekin Moaben idukitzeko; baña amagiarrabak nai etzuen, eta atzenean, ezin bestean, erabaki zuten, ama on ari bidean lagun-egitea. Zerbait ibilli ziranean, Noemik esan zien etxera itzultzeko; zoazte, ene errantxoak, zuen ama onaren ondora, zion; Jainkoak erruki zaitzatela, nere seme eta nizaz errukitu zeraten bezala, eta senar on batzuek eratu dizazkizutela. Au esan, eta laztandu zituen. Orduan errañak negarrari eman zitzaiozkan, esanaz, zurekin zure errira joango gera. Baña Noemik erantzun zien, ezez; bada, ark etzeukala beste semerik, senartzat emateko, eta ezin izan ere zezakeala, eta etzituela gaizki ikusi nai. Gisa onetako itzaldi luzearen ondoren, Orfa etxera itzuli zan; baña Rutek etzuen nai izan, eta osotoro jarri zan, amagiarrabarekin Israelera itzultzera.

        Zer banakatze desberdiña aizpa bata eta bestearentzat! Orfa Moabera jainko gezurrezkoak baizik ezagutzen ez diran lekura dijoa, eta betiko ondameneko bidera: eta Rut, berriz, Jainko egiazkoari agur-egiten zaion Israelera. Rutek, bere etxe, aide, adiskide eta besteak utzita, Noemiri jarraitzearekin agertu zuen, bide zuzenean jartzeko biotz ona, Jainkoak laster saristatu zion.

        Noemik, Orfa itzultzen ikusi zuenean, Ruti ere esan zion, aizparekin bere errira joan zedilla; baña Rutek erantzun zion: ez, ez naiz itzuliko; zu nora, ni ara noa: zu gelditzen zeran lekuan, ni ere an geldituko naiz. Zure Jainkoa nerea izango da. Zu ildakoan, artzen zaituen lurrak, ni ere artuko nau. Noemik, Ruten irmoa ikusirik, etzuen geiago beartu, errira itzultzeko, eta bideari ekinda, Belenera iritsi ziran.

        Berri au bereala barreatu zan, eta amar urte baziran ere, irten zala, aren ontasun eta ondasunaz oroitzen ziran, eta orain ezer gabe zekusatenean, Belengo emakumeak otsegiten zuten: Zer! Au Noemi da? Au anziñako Noemi aberats hura da? Eta Noemik erantzuten zien, ez Noemi (zeñak ederra esan nai du), ezpada Mara (zeñak miña esan nai du), deitzeko; zeren Jainko altsuak naigabez bete nauen, zion. Aberats irten nintzan, eta uts-utsik nator; au esaten zien, ondasun asko eta senar eta semeakin aldegin, eta orain guziak galduta, arkitzen zalako.

        Uda zan, Noemi Rutekin Belenera iritsi zanean, eta garagarrak itaitutzeko sasoia; eta Jainkoak emendik artu nai izan zuen, bere asmo andiak egiteko oña. Noemiren senar Elimelekek, Belendik irten zanean, utzi zuen aide ur txit aberats, eta asko zezakean bat, Booz zeritzana. Rutek amagiarraba ikusirik, bien zer jana eratzeko, zenbat nekatzen zan, bein batean esan zion, baimena ematen bazion, soro batera joan, eta uzten bazioten, igitariai erortzen zitzaiezten garagar-buruak bilduko zituela. Zoaz, ene alaba, Noemik esan zion. Ala bearra: Boozen sorora joan zan, eta lanketa berri onetan asita bereala, Booz agertu zan, eta igitarien kontuartzalleari galdetu zion, ea neskatx hura nor zan? Ori, Noemirekin Moabetik etorritako bat da, erantzun zion: eskatu zidan igitariai erortzen zitzaiezten buruak biltzen, arren, uzteko, eta goiz ezkero, etxera ere gabe, ortxe dabil. Booz, au aditutakoan, Ruti joan zitzaion, eta esan zion, etzedilla andik iñoratu; aren neskatxakin batean garagar-buruak bildu zitzala, eta egarritzen zanean ere, serbitzariak edaten zuten lekuan edateko. Rutek, auzpez jarririk, agur andi bat egin zion, esanaz; Nondik datorkit onenbeste mesede zuk niri egitea, eta ni arrotz onen berri zuk izatea? Esan didaten, erantzun zion, zure amagiarrabarekin, alargundu zan ezkero, egin dezun guzia, eta zure aide eta erria utzirik, onara etorri zerala. Jainkoak, bada, ordaindu zaitzala, eta sari on bat eman dizazula. Gero, Boozek esanda, igitariakin bazkaldu zuen, eta gelditu zitzaiozkan ogi-zerra eta puskak berekin artuta, lanera itzuli zan.

        Boozi biotza bete zion Ruten bear-egiteko eresiak, eta morroiai esan ere zien, ez eragozteko, metaetatik artzen asten bazan ere, eta unetik unera, oartzaka bezala, garagar-buru batzuek bota zitzatela, Rutek bildu zitzan. Illunabartzera egin zuenean, buru bilduak aletu, eta amar lakarirekin amagiarrabari joan zitzaion. Esan zion, zeñen soroan ibilli zan, zein ondo Boozek artu zuen; eta berriz ere itaiteak zirauen artean joateko, esan ziola. Noemik erantzun zion; gizon ori, biziaz bezala, ildakoaz-ere errukitu da: gure aidea da; eta obe dezu orren neskameakin ibilli, beste batenera joanda, iñork ezer egin ez dizazun.

        Israeltarren artean emakume bat, aur gabe alargutzen zanean, senar zanaren anaia edo aide batekin ezkontzen zan, len esanda utzi dedan bezala: eta Noemik lege au gogoan zeukala, artu zuen, Boozekin ezer egin ote zitekean, ikusteko asmoa. Boozen ontasuna eta gizabidea bazekusan, baita errañ arrotz artzaz izan zuen biotz ona eta kupida ere. Ruti esan zion, bada: ene alaba, nik eratuko dizut ondo izateko bidea. Booz ori gure aidea da; eta gaur arratsean larrañean garagar-aizetzea du. Apaindu, urrin onez, edo usai gozoz igortzi zaite, eta soñekorik onenak janzita, ara zoaz. Kontu egiozu, baña ark zu ikusi gabe, noiz jaten duen, eta noiz lo-etzaten dan, eta orduan isill-isillik zoazkio, eta oñetan jarrita, egongo zatzaio, zer egin bear dezun, berak esaten dizun arteraño. Noemik etzuen lanbide onetan gaitzik gogoan, ezpada senar zanaren aide batekin ezkon-erazotzea. Rut, amagiarrabaren esanera larrañera joan zan, eta ikusi zuen Booz, meta-ondo batean etzaten, eta loak-artu zuela, igerri zionean, oñetan jarri zitzaion. Gau-erdian Booz esnatu zan, eta norbaitez oartu zanean, deadar egin zuen, nor zaitut? Zure serbitzari Rut naiz, erantzun zion: zure mantuarekin estali nazazu: esaten bazion bezala, nerekin ezkondu zaite, zeren nere aidea zeran. Jainkoak bedeinka zaitzala, Boozek esan zuen, ez gazte, ez aberats, eta ez beartsu izateari begiratu diozulako. Ez ikaratu. Zuk eskatzen dezuna, nik egingo det, eta erri guziak daki, zu emakume on bat zerala. Ez dizut ukatzen, zure aidea nazula; baña bada beste bat ni baño lenagokoa. Onek artu nai ezbazaitu, biok ezkonduko gera. Gaua igaro zuten, Jainkoaren bildurreko batzuei zegokien eran, eta gero anega bat garagar eman zion, eta Rut Noemigana itzuli zan, eta zer gertatu zan, esan zion.

        Israeltarrak auziak erabaki-lekuak edo Tribunalak errietako ateetan idukitzen zituzten, eta an biltzen ziran eginkizun au zegokien gizon zar-eldu, eta besteak. Booz larrañetik erriko atera joan, eta aulkian jarri zan bere aldia zetorkion arteraño. Ruten aide urkoago hura ere an igarotzen zan, eta Boozek otsegin zion, zer egin bat bazuela, eta esererazo zuen. Erriko amar zarri ere otsegin zien; eta guziak eserita zeudela, bere aideari esan zion: Noemi, Moabko alderditik itzuli danak, dauka gure senide Elimeleken lur-erlo bat saltzeko. Berri au, emen dauden jaun oien aurrean, eman nai izan dizut. Erosi nai badezu, aide urragoa zeralako, zuri dagokizu, eta zuretzat izango da: baña gogoak ezbadizu agintzen, esan zadazu, zer egin nik, zure urrenekoak bezala, jakiteko. Aide onek erantzun zuen, erosiko zuela. Boozek esan zion: lur-erlo ori erostekotan, ezkondu bearko zera gure aide zanaren alargun Rut Moabkoarekin, aren izenak odolean dirauen. Aide onek bereala erantzun zuen: gai onetako nere eskualdi guziak uzten ditut, eta nere lekuan zu sar-zaite, gogo badezu.

        Eskualdi oiek batek uzten zituenean, oñeko abarka erantzi, eta eskualdian sartzen zanari ematen zion, egindako uztearen sinitsgarritzat, eta geroz etzezakean itzemana jan. Boozek bada, abarka eskatu, eta besteak eman zion. Orduan Boozek, begira zeuden zar eta erri guziari, esan zien: Dakusute, Elimelekek izan zituen gauza guzien jabe egiten naizala; eta Maalon, aren seme zanaren alargun Rut Moabkoa emaztetzat artzen dedala, aren izena etxean eta etxekoetan beti gorde dedin: ala da? Bai, gerok dakusgu, egia diozula; zar eta erri guziak erantzun zioten. Jainkoak egin beza emakume onekin, Rakel eta Liarekin egin zuena, bere izena Belenen gogoangarri izan dedin.

        Booz eta Rut ezkonduta, Jainkoak eman zien seme bat, Obed zeritzana, Isairen aita, eta Dabiden asaba; eta onekin Noemiren gogo guziak bete ziran, eta aurra, iñude on baten antzean, azitzen amari lagundu zion.

        Begiratu batean badirudi, Ruten joanera Boozen oñetara irrisku andikoa zala, eta Boozek ere etzuela ontzat artu bear; baña ala Rut, nola Booz bertutetsuak, eta Jainkoaren bildur andikoak ziran, okerrik egiteko: eta lanbide onetan Jainkoaren eskua zebillen; onela etxe on artan bere Seme Jesu-Kristoren iralgi zorionekoa gordetzeko: bada, Jainko gizondu onen asabaen errenkada luzean sarturik dauzkagu Booz eta Rut senar-emazte gogoangarriak, zeintzuetatik dator, arestian aitatu dan bezala, Dabid aldi bateko lana emango digun Israelko bigarren Errege andia.