BOSTGARREN IRAKURGAIA

1. Esauk Jakobi lenen-izatea saltzen dio

        Isaak eta Rebekak kontu andia zeukaten bere bi seme biroki Esau eta Jakob ondo azitzeko; baña aurtasunean ere, oraindik sabelean zeudela asitako despita, eta elkar ezin artuari zerraizkion, eta argiro adierazten zuten, bata bestearekin egiteko, onak etzirala. Urteetan zerbait sartu ziranean, Esau osotoro eizeari eman zitzaion, eta basoz-baso zebillen. Jakobek griña bera etzuen; ezpada bere aitaren ondoan etxe-lanetan, eta abere-zai ibiltzea zan onen eresia.

        Bein batean Esauk, basotik etxera txit nekatua, eta gosetua zetorrela, anaia Jakob txiliste edo lentejak deritzaten illar-motak jaten arkitu zuen; eta janari artatik zerbait eskatu zion. Bai, Jakobek erantzun zion; emango dizut, baldin lenbizi jaiotzeari darraizkion eskubide eta deretxak utzi nai badizkidazu. Gizonaren argaltasun itsua! Esau bereala artara jarri zan; itza eman zion; eta anaiak emandako txiliste-illarrak jan, eta bere eizera itzuli zan.

        Salera au Rebekak gogoan artu zuen, eta bi semeak sabelean zeuzkala, Jainkoak gazteenaren alde esana ere etzitzaion aztutzen; eta berri oiekin, beti Jakobganako eresi geiago zuen, eta amorio biziagoa agertzen zion. Isaak, berriz, Esauren gozakaitzkeriak atsekabe andia ematen bazioten ere, lenen-jaioa zalako, onengana etziñagoa zan. Onela bizi zirala, Kanaango alderdian gosete gogor bat sortu zalako, Isaak Ejiptora bere etxekoakin jan billan joan bearrean arkitu zan. Bideari ekin zitzaion; baña Jainkoak bide-erdian geldierazo zion, esanaz, berak izentatzen zion tokian bizi izan zedilla, eta lagunduko ziola. Aita Abrahami egindako promes andi guziak berriztu ziozkan. Poz onekin Isaak Geraran gelditu zan. Emen artu zituen lur-erloetan azaroak erein eta abuztu onak izaten zituen.Jaunak bedeinkatu zuen, eta alako moduan aberastu zan, non, auzoak aren ona ezin eramanaz, asi ziran esetsi edo persegitzen. Au ezaguturik, Jainkoak len itzegin zion tokira joan zan; eta Jainkoagandik arturik gaitzik egingo etziotelako itza, aldare bat egin, eta sakrifizioak eskeñi ziozkan, eta emen bertan bere bizilekua artu zuen. Urte batzuek pake onean igaro ondoan, etxekoetan sortu zitzaion gauza bat txit naigabe andia eman ziona. Esau seme zarrenak, berrogei urteetara eldu zanean, ezkontzeko asmoa artu zuen. Aitaren iritzia eta baimena artzea seme oni bazegokion, ain gauza pisuan ez utsegiteko; baña gazte berekoi onek etzion bere gogoari baizik ezeri begiratu, eta Isaak aitak eta Abraham asabak bezala, bere odoleko Jainkoaren serbitzari bat emazte egin bearrean, Heten jatorriko bi neskatx idolozalerekin ezkondu zan; zeren bidez gurasoai atsekabe miña eman zien. Isaaken naigabe au beregan itorik, bi errañak etxean artu zituen. Urte askoan oiekin bizi izan zan, bere egunen ondorerako Esau oñordeko uzteko asmoan, semearen bidegabekeria guziak aztuta, zarrena zalako, eta bitarte onetan Esauk ere zarrenari zegokion eskualdia beti agertzen zuen.

2. Isaakek Jakob bedeinkatzen du

        Isaak zartu zan, eta Patriarka santuak oitura zuten bezala, bere azken-bedeinkazioa semeari eman nai izan zion. Au bein eman ezkero, bere kontra ezer egiterik etzegoan. Rebeka azkarrak, Jainkoaren argiarekin zegoanak bezala, bere seme maite Jakoben gañera bedeinkazio au, eta onekin lenengotza ekartzeko modua egin zuen.

        Isaakek, bada, bere seme Esauri egun batean deitu, eta esan zion; Ene seme! Dakusu zartu naizala, eta nere azken-eguna ezdakidala, zere armak artu, eta eizera zoaz, eta atzitzen dezuna, ekardazu, hura jandakoan, il baño lenago, bedeinkatu zaitzadan. Rebeka itzketa au aditzen zegoanak, bereala beste seme Jakobi aditzera eman zion, aita zer egitera zijoan; eta agindu zion, auntz-taldera joan, eta bi antxume obenak ekartzeko, ziotsala; nik antxume oiek zure aitaren gogora maneatuko ditut, eta zuk eramango diozkazu, jan ondoan, bedeinkatu zaitzan. Lan au Rebekari erraza zeritzan, ez ordea Jakobi, eta semeak amari erantzun zion; badakizu nere anaia Esau illetsua dala, eta ni ez. Nere aitak ukitzen badit, eta ezagutzen banau, bildur naiz, uste izan dezan, engañatu nai izan dedala, eta bedeinkazioaren ordez madarikazioa neretu dezadan. Ene seme, Rebekak esan zion, madarikazio ori nere gañ izan bedi, eta nere esana zuk egizu: zoaz eta bi antxumeak ekarzkidazu. Semeak ekarri, eta amak gisatu zituen, aitak nai izaten zuen eran. Amak semeari soñekorik obena janzierazo zion: eskuak eta lepoa antxume-larruz estali ziozkan: eta amak maneatutako antxumekia arturik, aitari joan zitzaion, ziotsala; Ene aita! Isaakek erantzun zion; Nor zaitut, ene seme? Jakobek erantzun zion; ni Esau zure seme zarrena naiz: zuk esana egin det; jaiki, eta eseri zaite, nere eiza jateko, gero zure bedeinkazioa niri eman dizadazun. Isaakek etzuen uste, ain laster Esau etorri zitekeanik, eta esan zion; Nola, ene seme, orren laster eiza egin dezu? Semeak erantzun zion; Jainkoak nai izan du. Orduan Isaakek esan zion; atozkit, ene seme, ukitu dizazudan eta ezagutu tzaitzadan, Esau nere semea zu ote zeran. Jakob urreratu zitzaion, eta Isaakek semearen eskuai ukitu zienean, esan zuen; itza Jakobena da, bai, baña eskuak Esaurenak dira. Gero galdetu zion, Esau nere semea zera? Bai, ni naiz, semeak erantzun zion. Bereala Isaakek esan zion; ene seme, eiza indazu, jan eta gero bedeinkatu zaitzadan. Jan zuenean, aitak esan zion, atoz ona, eta laztandu nazazu. Laztan artan Jakoben soñekoen usai gozoa Isaakek ulertu edo sentitu zuenean, bere bedeinkazioa eman zion, esanaz; Jainkoak zeruko intza eta lurreko koipearekin ogia eta ardoa ugari eman dizazkizula; erriak serbitu, eta ballerak adora zaitzatela: zure anaiaen jaun izan zaite; eta zure amaren semeak zure aurrean makurtu bitez: zu madarikatzen zaituena, madarikatua izan bedi, eta zu bedeinkatzen zaituena, bedeinkazioz bete bedi. Onela Isaakek bere bedeinkazioa bukatu zuen. Jakob, badirudi, gezurretan zebillela, edo Esau zala esatean, gezurra zeriola; baña, San Agustinek dionez, itzketa hura gezurrezkoa etzan, ezpada misteriozko, gauza isill miragarriak adierazten zituena. Jakob larruz janzia jarri zan Jesu Kristo gizatasunez janzia, eta gure bekatuen pisua gañean artu zuena aditzera emateko.

        Isaakek atzeneko itzak esan, eta Jakob irten orduko, Esau bere eizarekin agertu zan, eta aitari ondora joan, eta esan zion; jaiki zaite, ene aita, eta ni zure seme onek dakarzudan eiza jan ezazu, gero ni bedeinkatzeko. Nor zera, bada, zu? Aitak galdetu zion. Ni Esau zure seme nagusia naiz, Esauk erantzun zion. Isaakek, esan-al guzien gañean arriturik, galdetu zion; zein zan, bada, arestian, zu etorri baño lenago, eiza ekarri, eta janerazo didana? Nik bedeinkatu det, eta bedeinkatua izango da. Esauk, aitaren itzak entzun zituenean, aieska eta deadarrari eman zion, eta aitaren oñetan lur-jo zuen, esanaz; ene aita, zure bedeinkazioa, niri ere indazu. Aitak erantzun zion; zure anaia somaz etorri, eta zure bedeinkazioa artu du. Orduan Esauk bere aoari anaiaren kontra espa andiak erasan ziozkan. Gogoratu zitzaion, lenen-izatea zein merke saldu zion; lanbide onetan bereansalera aren ondorea ikusten zuen, eta nolabait ere lengo utsegitea zuzendu naiez, aitari esan zion, ez ote dezu neretzat bedeinkaziorik gorde? Baña aitak erantzun zion, bere anaiaen buru eta nagusi Jakob ipiñi zuela, eta bein itz-eman ezkero, ezin oñik atzeratu zezakeala. Zer bada? Esau leiatzen zitzaion, bedeinkazio bat baizik ezdezu? Arren, ni ere bedeinka nazazu. Semearen negar eta aieskak aitari biotza erdiratu zioten, eta semeari esan zion; lurreko gizentasunean eta zeruko intzean zure bedeinkazioa izango da. Gerran bizi eta zure anaiaren mendeko izango zera. Esauk, bedeinkazio au etzuen ontzat artu, anaiaren mendean izan bearko zala, aitak esan ziolako: ordutik azi eta sutu zitzaion, anaiari len eta beti gorde izan zion iguin eta gorroto bizia.

        Jakobi aitarekin izan zuen lanbideak zer pensatu andia ematen zion; etzuen, alabañan, aitak gaitzat artzerik nai; eta Jakob aurkeztu baño lenago, Rebeka, gauza aren gidariak, Isaaki joan, eta esan zion, zergatik eta zeren bidez lan hura egin zan; aurgiteko zegoala, Jainkoak zer agertu zion, baita ere, beste gauza asko, Isaakek arteraño etziekizkienak esan ziozkan; zeintzuek gizon santu ark aditu zituenean, Jaunari eskerrak eman, eta geroz Jakob bere ordeko nagusitzat ezagutu zuen.

3. Jakoben zurubia edo eskallera

        Aitarekikoa Jakobek onela egin bazuen ere, ez ordea anaia Esauren aierkunea itzali. Onek geroago eta gorroto geiago zion, eta anaia iltzeko gogoa beregan zerabillen. Asmo galdu onezaz Rebeka oartu zan; eta bere seme kutuna begietatik uzteak naigabe andia ematen bazion ere, anaia biotz-gogordun aren eskuetatik gordetzeagatik, Jakobi esan zion, Mesopotamiara amaren anaia Labanen etxera joan, eta Esauren aserre eta iguina itzali artean, an egotea on zala. Gero senarrari ere, zer pensatzen zuen, esan zion, Jakoben ezkontza beren odoleko batekin, aitzakitzat emanik. Ziotsan, bada; Heten alabak bizitzez asperturik naukate, eta baldin Jakobek alderdi oietako bat emaztetzat artuko balu, ez nintzake biziko. Isaakek au adituta, Jakobi deitu zion, eta bere lengo bedeinkazioak berrizturik, agindu zion, etzezala Kanaango neskatxik emazte egin, ezpada Mesopotamiara Batuel aitasabaren etxera joan, eta Laban osabaren alaba batekin ezkondu zedilla.

        Jakob, bere anaia Esauren aierkuneari iges-egiteagatik, Bersabeetik irten, eta Laban bizi zan erri Haraneronz abiatu zan. Bidean zijoala, illunabar batean Luzan zeritzan erri-ondoan gelditu zan atsedeten, eta burukotzat arri bat ipiñirik, loak artu zuen. Lo zetzala amets misteriozko bat egin zuen. Amets onetan ikusi zuen eskallera bat, ondoa edo oña lurrean, eta goia edo errematea zeruan zituena; eta Jaunaren aingeruak gora-beera eskallera onetan zebiltzan; eta Jainkoa bera eskallerari zitxekala zegoan, esanaz; ni naiz Abrahamen Jainko Jauna, eta Isaaken Jainkoa; zuri eta zure ondoreari lo zatzan lur ori emango dizutet; eta zure ondorea lurreko autsa bezain ugaria izango da. Munduaren lau aldeetara zabalduko zera; eta zugandik irtengo danak munduko guziak bedeinkatuko ditu. Ni neronek zuzaz non-nai kontu izango det; lur onetara itzuliko zaitut; eta esan dizudan guzia egin artean, zurekin izango nazu. Jakob esnatu zan, eta ikusi eta aditu zituen gauzakin arriturik, deadar egin zuen; Jainkoa da, bai, emen, eta nik ez niekien. Zein leku ikaragarria au! Ezdago, ez, emen Jainkoaren etxea baizik, eta zeruko atea!

        Jakobek, Jainkoagandik izan zuen ikusketa miraritsu onen oroipenerako, burupean iduki zuen arria artu, lurrean ipiñi, eta pillare bat egin zuen, eta olioz igortzi. Eta ara emen, Jainkoaren izenean eta onran olioz igortzitako lenbiziko aldarea, zeñaren oitura Jainkoak geroago Moisesi agindu zion, eta Eliz-Ama Santak orain ere gordetzen du. Jakoben esnatu ondoko itz aiek erakusten digute, gure elizai zein begirune andia izan bear diegun. Bada, Jainkoak amets uts baten bitartez itzegin ziolako, leku hura Jaunaren etxetzat artu bazuen, egiaz eta menaz Jainkoa bera dagoan leku bedeinkatu oiekgatik zer esango zuen? Patriarka santu aren itzakin aitortu dezagun, bada, Jainkoaren etxe eta zeruko ate egiazkoak oiek dirala; eta zor zaien begirune guzia beti gorde dizaiegun.

4. Jakoben joanera Haranera

        Jakobek ezaguturik, Jaunak agertu ziozkan gauza andiakgatik, zenbat zor zion, andik aurrera are obetoago serbitzeko, eta aren onran al-egiña egiteko itza eman zion; eta Jainkoa bere alde zuela, eta lagunduko zion uste oso-osoa arturik, Haraneronzko bidean jarri zan. Putzu-ondo batera alderatu zanean, ikusi zituen iru artalde, ura edateko ara bilduak.Jakob artzaietara urreratu, eta galdetu zien, ea nongoak ziran? eta erantzun ziotenean, Harangoak, galdetu zien, ea Laban, Nakor-en semea ezagutzen zuten? Bai, erantzun zioten, eta ara non dezun aren alaba Rakel ardiakin datorrena. Ardiai edanerazotzeko putzua, guziak bildu artean, arlosa andi batekin itxia egoten zan, eta Jakobek, Rakelen ardiak putzu-ondora ziranean, arria kendu, ardiai ura eman, eta Rakeli diosala egin zion. Bereala negarrez jarri zan; orain ezdakigu edo nai zuen guzia eratu zitzaiolako pozarekin, negar oiek ziran, edo bere lengusuari zer emanik etzuelako miñez; bada, jaunak erakusten ziona egiteko gogo eta asmo bizi-bizia baizik, ezer ere bere etxetik etzuen artu. Jakobek Rakeli adierazo zion, nor zan, eta Rakelek lasterrean etxera joan, eta Labani esan zion, zer ikusi zuen. Labanek aditu zuenean, bere arreba Rebekaren semea an zala, bidera irten zitzaion, eta laztan-emanik, etxera eraman zuen. Jakobek esan zion, bere gurasoen etxetik iges-egin, eta ara bearrean, zerk ipiñi zuen, gañerako gertatu zitzaion guziarekin, eta Labanek txit begitarte eta arrera ona egin zion.

        Labanen etxean illabete bazeraman etxe-lan eta neke guziai arpegi emanaz, Labanek galdetu zionean, ea doan aurrera servitu bear zuen, edo zer sari nai zuen? Labanek bi alaba, Lia eta Rakel, zituen. Lia beberea, edo begi-beraa zan, eta Rakel arpegi ederrekoa. Jakobek Rakel putzu-ondoan ikusi zuenetik, on-iritzi zion, eta gogoan sartu zitzaion. Aita Labanek galde hura egin zionean, Jakobek erantzun zion, Rakel bere bigarren alaba emaztetzat emateagatik zazpi urtean serbituko zuela. Labanek bereala baiezkoa eman zion.

5. Jakoben ezkontza

        Jakob ordu onetatik eramankizun, eta neke gogorren azpian, eta bere ontasuna zenbaterañokoa zan erakusteko bidean jarri zan. Zazpi urteak asi ziran; eta bitarte onetan osaba biotz gogordunak agintzen ziozkan neke latzak Jakobek ezertan etzeuzkan, Rakel maite zuelako; eta onekin ezkontzeko pozak azterazotzen ziozkan; baña bere usteak utsegin zion. Zazpi urteen buruan Jakobek Labani Rakel eskatu zion; eztaiak egin zituzten: baña Laban salduak alaba zarrena utzi, eta gazteenarekin ezkontzeari ondo etzeritzalako, Rakelen ordez eztai-gauean oiean Lia sartu zion. Jakob eguna zabaldu artean etzan oartu. Orduan aitagiarrabari espa andiak agertu ziozkan, zergatik engañatu zuen; baña Labanek otz-otzean erantzun zion, zarrena baño lenago gazteena ezkontzea oitura guzien kontra zala. Gero esan zion, eztai-astea, beintzat, igaro zezala, eta beste zazpi urteko morrontzagatik Rakel ere emango ziola. Jakobek Labani zerbait esateko biderik asko bazuen, saldukeria billau hura egin ziolako: baña naigabe guziak, itzik ere esan gabe, barrunen ito zituen, eta astearen zazpi egunak igarotakoan, Rakelekin ere ezkondu zan, beste zazpi urte Laban serbitzen egiteko itzean.

        Jakobek Liari ezbezalako maitetasuna Rakeli beti izan zion; baña atsegin guziak berekin etzituen. Jainko on guzien Emalleak Liari bai, eta Rakeli etzion aurrik ematen. Liak denbora laburrean izan zituen lau seme, Ruben, Simeon, Levi eta Juda zeritzatenak. Rakelek ezin eraman zuen, berak ez, eta aizpak aurrak izatea; gauza onek naigabe andia ematen zion; eta senarrari espaka jarri zitzaion. Jakob santuak erantzuten zion, aurrak izatea Jainkoaren eskuan zegoala, eta ezin ezer egin zitzaiokeala. Orduan Rakelek esan zion, Bala zeritzan bere neskamearekin ezkondu zedilla, eta onek ematen ziozkanak, bere semetzat artu, eta aziko zituela.

        Denbora artan zerbait ondasun zuten gurasoak alabak ezkontzen zituztenean, bere kerako neskatx bana emateko oitura zuten. Labanek Liari Zelfa, eta Rakeli Bala zeritzatenak eman ziezten. Baita ere zillegi zan, len esan dan bezala, emazte bat baño geiago izatea: eta emazte nagusiak aurrik etzuenean, bere neskatxa senarrari emaztetzat eman, onegandik jaiotzen ziran semeak beretzat artu, eta azitzen zituen. Oitura oni zerraikiola, Rakelek bere senarrari emaztetzat eman zion Bala serbitzaria, zeñagandik izan zituen bi seme, Dan eta Neptali zeritzatenak, eta Rakelek bere semetzat artu zituen. Liak ere, ikusirik semeak egiteari utzi ziola, senarrari emaztetzat eman zion bere neskame Zelfa, zeñak izan zituen bi seme, Gad eta Aser izena zutenak; eta Liak ere oiek biak beretzat artu zituen. Berriz ere, zenbait urte joan ondoan, Jainkoak Liari eman ziozkan bi seme, Isakar eta Zabulon, eta alaba bat, Dina zeritzana.

        Urte asko bere agortasunean egin arren, Rakelek etzuen noizbait ama izateko ustea galtzen, eta Jainkoari beti eske zegokion. Geroenean ere iritxi zuen seme bat, Jose izena ipiñi zitzaiona; Jose ainbeste aldiz aitatuko deguna; Jose mundua mundu dan artean ain otspatsua izango dana. Rakel eta Jakob, ain denbora luzearen buruan seme au ikusi zutenean, txit poztu ziran; eta Rakelek bere pozarekin otsegin zuen; lotsabidetik Jainkoak atera nau. Jakobek ere zazpi urtean Rakelgatik artutako neke-pena guziak ontzat eman zituen.

        Laban aitagiarrabaren etxean eta morrontzan Jakobek amalau urte zeramazkien. Bitartean len esan dan bezala, bere lau emazteetatik amaika seme eta alaba bat izan zituen. Onetan pensatu zuen Labanen mendetik irten, eta beretzat zerbait egiteko denbora zala; eta Kanaanera bere aitagana itzultzeko asmoa artu zuen. Onetarako, emazte, eta humeakin bere etxera biurtzeko baimena Labani eskatu zion: baña Labanek Jakob uztea min zuen, zeren ezaguturik zeukan, zerbitzari leial onen bitartez amalau urte aietan ondasunak txit ugaritu zitzaiozkala; eta galdetu zion, ea gero ere aren etxean egoteagatik zer nai zuen? Jakobek erantzun zion, etzuela ezer ere bear; gauza bat esango ziola, eta au egin nai bazuen, berriz ere aren serbitzoan, eta abere-zai egongo zitzaiola. Jakobek gero esan zion; zure artaldeai ikusi bat eman, eta ardi nabar guziak banakatu edo apartatu itzatzu, eta kolore bateko, naiz oso zuriak, naiz oso beltzak nere kontura utzi zazkidazu, eta oietatik jaiotzen diran nabarrakgatik serbituko zaitut. Suiaren esanera Laban bereala jarri zan, zeren uste zuen, oso zuri edo oso beltzetatik nabar askorik ezin irten zitekeala. Ardi nabar guziak, bada, Labanek banakatu zituen, eta oiekin iru eguneko bidean joan zan, Jakoben kontura kolore batekoak utzita.

        Jakobek zotz berde batzuek artu, eta unetik unera azala kendu zien, azala kendutako lekuan zuri eta gañerakoan berde gelditzen zirala. Zotz oiek ardiai, ar-emetzeko denboran aurrean ipintzen ziezten, eta arkume nabarrak sortzen ziran; eta guziak gisa onetakoak irten etzitezen, banaka batzuek zotz oiek gabe umetzen zituen, gitxi bederik Labanentzat ere jaiotzeko.

        Jakobi soldata emateko garaia eldu zanean, asi ziran arkume nabarrak kolore batekoetatik banakatzen, eta Labanek ikusi zuenean, zuri uts edo beltz utsak baño nabarrak askoz ere geiago zirala, etzitzaion ondo erori: ala ere, Jakobi zegozkion guziak eman ziozkan, urrengo ume-aldian nabarrak Labanentzat, eta zuri uts edo beltz usak Jakobentzak izateko itzean. Jakobek urrengoan lenagokoa etzuen egin; ezpada ardiak umerazo zituen, argalen banaka batzuei baizik zotzak erakutsi gabe; eta berebat soldata emateko denbora eldu zanean, Labanek beretzat txit gitxi arkitu zituen, zeren argal aietatik bakarrik nabarrak sortu ziran, eta oiek ere txit argal-aiekatuak, eta gaitz-etsiak.

        Urteak zijoazen onela, Labanek gaur batzuek, eta biar besteak beretzat aututzen. Atzenean ikusirik beti Jakob ondoena irten, eta aberastutzen zijoala, suiaren ona ezin eraman gaizto, eta aren gorroto biziak artu zuen. Jakobek igerritzen zion, eta kontuan zebillen. Onetan bein batean Jainkoari aditu zion, esaten; zure erri eta gurasoen etxera itzuli zaite, eta zurekin izango nazu. Jakob bereala jarri zan Jainkoaren esana egiteko; baña aurrean asko eragozpen jartzen zitzaiozkan, Labanen ondotik iges-egiteko: ala ere, bi emazte Rakel eta Lia bera zegoan lekura atotsirik edo eramanik, esan zien, zer asmo zuen, eta ea aiek ere jarriko ziran beren gurasoak eta etxea utzi, eta arekin batean joatera? Biak, baiez, erantzun zioten.

        Bereala bi aizpak aurrena, eta Jakob urrena Haranera itzuli, eta al-zan isillena biderako prestamenak egin zituzten. Laban ardi-mozketan zan aldian, Jakob Mesopotamiatik irten zan, bere emazte, amaika semeak eta alaba, gañerako mirabe, ondasun eta gauza guziakin arturik. Rakelek ere bere aitaren idoloak isillik artu zituen, dala asko balio zutelako, dala bere aitaren etxetik Jainko gezurrezkoak aienatzeagatik.

6. Mesopotamiatik Jakoben igesa

        Laban irugarren egunean oartu zan, Jakobek emazte, hume eta gauzakin iges-egin ziola, eta bere aideak baturik, ari zerraikiola, irten zan atzitzeko asmoan. Zazpigarren egunean eldu ziran, Jakob bere atsedena egiten gelditu zan Galaadko mendian ikustera. Illunak artu zituen Jakob eta Laban, nor bere lekuan etzauntzak eginda. Jakob Labani bildur zitzaion, baña uste oso betea zeukan, ara joateko agindu zion Jainkoak lagunduko ziola. Labanek, berriz, Jakob bere gauza guziakin atzitutzat zeukan. Onela zeudela, Labanek ametsetan aditu zuen Jainkoaren ots bat, esaten ziona, ez Jakobi gaitzik egiteko. Dei onekin Labanen su guzia itzali zan. Biaramonean egun-sentian Jakobi ondora joan zitzaion, eta bere espasunak agertu ziozkan, ziotsala, ea zergatik aren isillik, katibuak baziran bezala, alabak eraman ziozkan, azken-agurra egin, eta alaba-illobak laztantzeko ere lekurik eman gabe? Ezagutu zezala gisa artan iges-egitea zein itsusi zan; eta eginbide onegatik merezi zuen kastigua ematea eskuan zeukala, baña Jainkoak eragotzi ziola gaitzik egitea, eta etziola egingo ere. Nork bere guraso eta aideen etxera itzuli nai izatea, bidezkoa zala: baña ea zergatik aren idoloak ostuta zeramazkien? Jakobek Labani espa oiek moduz aditu, eta erantzun zion, alabak kenduko ziozkan bildurrak, isillik eta ari kontu-eman gabe, iges-eragin ziola: baña idolorik ostu etzuela. Au obeto sinitserazotzeko esan zion, berari edo bereetako iñori topatzen baziozkan, aiek zeuzkana, guzien aurrean il zezala. Jakobek etziekien, Rakelek zituenik. Jakoben eta bere emazte Lia, Bala, eta Zelfaren txaola edo etzauntzetan idolo billan Laban sartu zan, eta etzituen arkitu. Rakelenean ere sartu zan, baña emakumea argi onek gamelu baten tresna-pean gorde zituen, eta bera gañean eseririk, aitari esan zion; ez, arren, gaitzat artu ni ez jaikitzea; bada ezin naiz, eta gaizki nago. Labanek idoloak billatzez asperturik, eta alabari, aitzakia au sinisturik, pakean utzi zion, eta arkituko etzituenez etsi zuen.

        Jakobek orduan asko espa eta kejurakin aitagiarrabari eraso zion, ainbeste mesede artu, eta gero bera eta bereak lapur egiten izan zuen eskergabekeria arpegian emanaz. Gogoraerazo ziozkan, ogei urtean egin ziozkan serbitzo eta morrontzak; ugaritu ziozkan ondasunak; Jainkoagandik iritsi ziozkan mesedeak; eta oien truke beti gorde izan zion gogortasuna; eta lengoak asko, ez ezik, orain lapur egitearekin eman zion naigabe eta miña. Labanek espasun ain bidezko oiek ontzat artu ziozkan; eskatu zion, bien arteko pakeak bein betiko egin zitezela. Jakob artara jarri zan; eta biak adiskidetu ziran; elkarri gaitzik ez egiteko itz ziñeztua batak besteari eman zioten; arri-munto bat ipiñi zuten, bi alderdien muga izan zedin, eta batak bestearen kontra andik igarotzeko eskubiderik izan etzezan. Egun guzia adiskidetasun gozoan egin, eta biaramonean Laban, bere bi alaba, eta oien humeai laztan emanik, eta bedeinkaturik, Mesopotamiara bere erri Haranera bere lagunakin itzuli zan.

        Jakobek ere bere bideari ekin zion, baña aitagiarrabaren gogortasuna bigundu, eta zion aierkunea itzalita, onen aldetik bildurrik ezbazuen ere, ogei urtez lenago etxetik irten zanean utzi zuen anaia Esaurenetik poz bera etzeraman. Baziekien, alabañan, onek hura iltzeko itza emana zeukala, eta berri onek itzutzen zuen, eta pensakizun andietan zeukan. Baña O Jainko andia! Etxetik igesi zijoala, aingeruak ametsetan agertu zitzaiozkan bezala, etxeronzkoan zeraman bildurra kentzeko ere ikusten ditu aingeru-samalda bera gordetzera irteten zaiozkanak, eta deadar egiten du; Jainkoaren egon-lekuak dira oiek: eta toki ari deitu zion, Makanaim, zeñak esan nai du egonlekua.

        Esauk ogei urte aietan bere ondasunetan asko aurreratu zuen, eta aginte andia zeukan. Berri onek Jakob are geiago estututzen zuen: ala ere ikusi nai zuen ea zer arrera egiten zion? Mandatariak bialdu ziozkan, bere izenean agur egitera, eta adiskidetu ote zan jakitera. Mandatariak itzuli ziran, Esau, anaia Jakob alderatzen zitzaiola aditu bezain laster lareun gizon arturik, bidera zetorkiolako berriarekin. Gaztigu onek Jakoben biotza osoro il zuen. Seme, mirabe, eta serbitzariaz gañera berekin abere eta gauza asko zituen, isillik nora-nai joateko; argatik Esauri bere asmoa adierazo nai izan zion. Ikusirik, bada, anaiaren lengo aierkuneak bazirauela, bere prestamenak artu zituen, anaiak erasotzen bazion ere. Bere jendea eta gauza guziak erdi bi egin zituen, esanaz, batzuek galtzen baziran, besteak, beintzat, gordeko zituela. Jakob Jainkoaren eskuetan jarria zegoan, eta lagunduko zion uste oso osoa zeukan; ala ere nork bere aldetik al-egiña egitea Jainkoak nai duela ziekielako, prestamen oiek artu zituen. Gero Jainkoari erreguz jarri zitzaion onela; Nere aita Abrahamen Jainkoa, eta nere aita Isaaken Jainkoa: «Zure errira itzuli zaite, eta on egingo dizut» esan zidazun orrek, nere anaia Esauren eskuetatik gorde nazazu, ama eta semeak il-oztu ez ditzan.

        Erregu au egin ondoan, auntz-samaldak, artaldea, eta gamelu asko auturik, oiekin morroiak bialdu zituen Esauk zekarren bideronz, esanaz; nere aurretik zoazte; eta abere-taldeak bijoaz bat-banaka, edo batagandik besteagana zerbait bitarte edo une dutela. Lenengo zijoan morroiari esan zion; nere anaia Esau topatzen badezu, eta galdetzen badizu norena zera? nora zoaz? eo daramazun ori norena dezu? erantzun zaiozu; Jakob zure serbitzariak Esau nere Jaunari bialtzen diozkan emaitza edo erregaloak dira; eta bera ere gure ondoren or dator. Bigarren morroiari ere agindu bera egin zion. Gau artan Jakob bertan gelditu zan. Biaramonean eguna baño lenago jaiki, eta bere bi emazte nagusi Rakel eta Lia, beste bi beeragokoak, amaika semeak eta alaba, eta zituen gauza guziak arturik, Jakobko ibaia igaro zuen, eta beste guziak aurrera bialdu, eta bera bakarrik gelditu zan.

7. Aingeruarekin Jakoben burruka

        Egoera onetan, biotza zeruronz jasorik, Jainkoari laguntza berriro eskatu zion: eta gizonaren antzeko Aingeru bat agertu, eta itsatsi zitzaion. Jakob eta Aingerua burruka luzaro ibilli ziran, elkar ezin azpiratuz. Aingeruak ikusirik Jakobek zein gogor egiten zion, istar-zañean jo zuen, eta bereala igartu zitzaion; ala ere Jakobek etzion bere arerioari eskuetatik uzten. Orduan Aingeruak esan zion; utzi nazazu, egun sentia data. Ez, Jakobek erantzun zion, etzaitut utziko, bedeinkatzen ez nazun artean. Aingeruak galdetu zion, Nola deritzatzu? Jakob, erantzun zion. Etzera, bada, gaurgero Jakob deituko, ezpada Israel, Aingeruak esan zion; zergatik, ze, baldin ain sendo eta irme Jainkoaren kontra eraso badezu, nola gizonak garaituko ezdituzu? Jakobek kontu hura norekin zuen jakin naiez, Aingeruari izena galdetu zion, baña Aingeruak erantzun zion; ea galde hura zertako egiten zuen? Orduan Aingerua Jakoben eskuetatik irten zan; bedeinkatu zuen; eta ezkutatu zitzaion. Jakob arri egiñik gelditu zan, Jaunari eskerrak ematen, esanaz; Jainkoa arpegiz-arpegi ikusi det; eta leku ari deitu zion Fanuel, au da, Jainkoaren ikuskera.

8. Jakob eta Esauren elkar ikustea

        Eguzkia argitu zanean, Jakob Fanueldik bere etxekoetaronz irten zan; istar-zaña igartu zitzaiolako, errenka zijoan; baña irme eta sendo, Aingeruarekin jazarra edo pelea izan zuen ezkero. Andik laster ikusi zuen Esau lareun gizon armadunekin zertorkiona. Bereala etxeko guziak bere eran ipiñi zituen: lenengo Bala, eta Zelfa bi emazteak beren lau semeakin; gero Lia bere sei seme eta alabarekin; atzenean Rakel bere semetxo Jose eskutik zuela. Jakob guzien aurretik jarri zan. Bi anaiak zerbait alderatu ziranean, Jakob bera, etxekoak atzean utzita, aurreratu zan; anaiari zazpi aldiz agur egin zion, unetik unera auzpez jarriaz, zeñaren umiltasuna Esauk ikusi zuenean, biotzak etzion gaitzik egiten utzi: besoak zabaldurik, Jakobi sartu zitzaion; eta biak laztan gozoak elkarri emanaz, luzaro egon ziran, negar-malkoak zerieztela. Bitartean Jakoben emazte eta humeak eldu ziran, eta Esauri agur egin zioten, zeintzuek ikustearekin Esauk atsegin andia artu zuen.

        Anaia onen biotz gogorra arkitu zan bat-batean bigundua, eta ain aier zitzaionaganako txit etziña. Aldaketa guzi au umiltasunak ekarri zuen; bada, Jakob eta bere etxekoak izan zutenarekin ain betero gogoan sartu zitzaiozkan, non, biotzik obenarekin begiratu zien. Anaia bien arteko adiskidetasuna egin, eta elkarrenak bezala bizi izateko itza batak besteari eman zioten. Jakobek zeramazkien emaitza eta eskuerakutsiak anaiari eskeñi ziozkan; zeintzuek artzera, nekez bederik, Esau ipiñi zuen. Onek agertu zion oraindik ibilli bearra zeukaten bidea elkarrekin egiteko eresia; baña Jakobek erantzun zion, emazte minberak, aur gaztetxoak, ardi eta bei umegiteko bete-beteak berekin zituela, eta baldin bidean geiegi nekatzen bazituen, egun batean illko zitzaiozkala: argatik Esau aurrera zijoala, eta bera ondoren ez-arian bere etxekoai zegokien donarioan jarraituko zala. Jakobek etziozkan artu nai izan, bidean laguntzeko Esauk eskeñitako gizon-armadunak, esanaz, etzuela ezer ere, aren adiskidetasuna, eta ondo-naia baizik bear. Onenbestez Esau bere etxera Seir-era itzuli zan, anaiari itz poz eta atsegingarrienak emanik.

        Orra nola Jakobek iges-egin zion, bizia kendu naiez zebilkion Esau bere anaiaren aserreari. Jakobek baziekien, oben edo kulpa guzia Esauk zuela, eta ez berak; ala ere anaiaren kontra etorri zitzakiokean aierkune guziak bere gogotik kendu zituen, eta anaiaren bidegabekeriak azturik, artu zuen aren biotza umiltasunez irabazteko asmoa; bai osotoro irabazi ere, ikusi degun bezala, guztioi erakusten digula, lagunaren aserre eta suak itzaltzeko biderik obena umiltasuna dala, eta indarrak ezin duena, biguntasunak beti edo geienean iristen duela.

        Jakob, ezdakigu zergatik, etzan Esa bizi zan tokira joan, ezpada Jordango zelaietara, non Sikemgo lurrean etxea egin, eta bere bizitza ipiñi zuen. Bazter eder aberats onetan zerbait denbora igaro, eta Salem zeritzan Kanaango Uri ondora aldatu zan. Emen erosi zuen, eun urtez lenago bere asaba Abrahamek izan zuen lurra; aldare bat egin, eta Jaunari sakrifizioak eskeñi ziozkan, ustez emen luzaro bizitzeko asmoan; baña etxean gertatu zitzaion naigabe batek laster andik bialdu zuen.

9. Dinaren gertaera

        Jakobek Dina zeritzan alaba bakarra zuen, eta au amasei urtekoa zala, Sikemera joan nai izan zan, ango emakumea eta oien janziak ikustera. Dinak etzuen, lanbide onetatik okerrik etorri bear zitzaionik uste; baña mirapilliak edo ikusi-naiak asko galtzen ditu, Dina aldi onetan bezala. Ango Errege Hemor-en seme Sikemek Israeltar neskatx gazte au errian ikusi zuenean, gogoan sartu zitzaion, eta indarrez etxera eramanerazorik, osotasuna galdu zion. Dina negarrez malkoak zeriozkala lotsaz bururik jasotzeko ere kemen gabe Sikemen zegoan. Galai ark Dinaren egoera mingarria eta negarrak ikusirik, poztu nai izan zuen; eta ezkontzeko itza ere eman zion. Onetarako aita Hemor-i baimena eskatu zion, gazte bien artean egindako okerra agertuaz.

        Jakobek bere alabaren autsi-oso negargarria jakin zuen, bere semeak abere-zantzan zirala, eta etxera zetozen artean isillik zegoan. Bitartean Hemor Sikemgo Erregea bere semearekin Jakobi joan zitzaion, bere erraintzarako alaba-eske. Ordurako Jakoben semeak ere etxeratu ziran; eta arrebari gertatua aditu zutenean, aserre bizi-bizian sartu ziran; baña su au agertu, ez ezik, Hemor eta bere semearen eskariak, eta eskeñtzak ontzat artzen zituztelako irudia egiñaz, erantzun zuten, baldin aien arreba emaztetzat artu nai bazuten, zirkunzidatu zitezela, aiei legeak agintzen zien bezala.Orduan Dina eta gañerako neskatxak ezkontzaz emango ziezteela: bestela, Jainko bat bera aitortzen etzutelako, bat-egin ezin zitezkeala. Jakoben semeak barrunen zerabilten asmoa ain ondo estali zuten, non, Sikemgo aita-semeak etzieten igerri, eta susmorik edo sospetxarik ere artu. Bereala errira joan eta jende guziari esan zioten, Israeltarrakin itzegin zutela; eta bi aldetakoak ezkontzaz elkartzea txit ondo zetorkiela; baña onetarako Israeltarren legeak agintzen zuena egin bear zala. Sikemtarrak gogo guziarekin artara jarri, eta gizonezko guziak zirkunzidatu ziran. Andik irugarren egunean, noiz eta zirkunzisioaren oñazeak surik andienean zeuden, eta ezertarako ere gauza etziran, Jakoben seme Simeon eta Levi beren ezpatakin Sikemen sartu, eta gizon guziak, Errege eta bere semeari ere barkatu gabe, il-zituzten; eta arreba Dina berekin arturik, aitari eraman zioten. Beste semeak ere errian bereala sartu, zegoan gauza on guzia artu, gañerakoak ondatu, eta atzenean emakume eta aurrak katibu eraman zituzten.

        Nork esango zuen Dina, bere aitaren etxetik Sikemgo emakumeak ikustera irtetean, bere mirapilliak ainbeste kalte eta gaitz ekarri bear zituela? Eba sagar ederra ikusiak galdu zuen, eta Dina ere bai, emakume batzuek ikusi naiak, zeña txit galbide andia da, ala gizonetan nola emakumeetan, eta iges-egin bear diona, galdu nai ez danak.

        Langai negargarri oiek Jakobek aditu zituenean, biotza erdiratu zitzaion, eta erdi-nastua jarri zan. Bere alaba bakarra galdua! Bi seme gizon-illtzalle! gañerakoak lapur-ondatzalle! Zer pena Jakobentzat gaiztakeria eta ez-bear oiek guziak etxean ikustea! Naigabe oiezaz gañera, an bazegoan, etorkizunak larritzen zuen, zeren ildakoen auzoak etorri, eta Sikemgoai egindako ilkintza eta kalteak ordaindu zitzazkiketean. Au gogoan zeukala, bere burua nola-ere-bait gordetzeko, katibu eraman zituzten emakume eta aurrai beren abere eta gauza guziakin etxera itzultzeko eskubidea emanik, artu zuen nora etziekiela, iges-egiteko asmoa.

        Baña, Jainkoak bere serbitzari leial onezaz kontu zuen; agertu zitzaion; eta esan zion; Betelera zoaz; an bizi zaite; eta anaia Esauren igesi zebiltzala agertu zitzatzun Jainkoari aldare bat egiozu. Jakob bere etxeko guziakin bidean bereala jarri, eta Betelera joan zan, non Jainkoak berriz ere itz-egin zion; aitasaba Abrahami egindako eskeñi andiak berriztu ziozkan; eta itz-aldi onen oroipenerako arri-pilla bat egin, eta ardo-olioak bota ziozkan.

10. Rakelen iltzea

        Udaberrian Beteldik irten, eta Efrataronz zijoala, naigabe andi bat izan zuen. Rakel aurgiteko bete-betea zegoan, ez ordea ustez, bidean gaizki ibilliko zala bildur izateko ainbat egunetan aurreratua. Baña, uts-egin zuen. Efratara baño lenago aur-miñak artu, eta mundura zuen seme bat, Benjamin zeritzana; eta aurgiteko neke-oñazeakin ama bereala il zan.

        Ainbeste nai zion emaztearen iltzearekin Jakobek artu zuen pena, ezin bear bezala neurtu diteke. Seme berri bat ikusteak etzion arintzen. Bere negar guzien erdian, Efrataronzko bidean, gero Belen deitu zitzaion tokian, progu andiarekin lurpetu zuen; eta zerbait aztutzearren, nai zuen aldegin; baña, Benjamin jaio-berria bidean nola-nai erabiltzeko etzegoan; eta bi lanbide oiek nola-ere-bait zuzentzeko, Bala bere emaztearekin Benjamin Belenen utzi, eta bera gañerako seme eta etxekoakin aurreronz ordeka-zelai andi batera joan zan.

        Jakob emen bizi zala, Ruben seme nagusia, Bala bere aitaren emazteaz lilluratu zan edo amorioa artu zion, eta Beleneran joanik, biak nastu ziran. Jakobi berri onek naigabe andia eman zion, baña beste era bat artean isillik zeukan. Zelai onetan abereak bazkatzen urte bete egin, eta gero Benjamin amaordekoaren besoan ibiltzeko adiña egin zanean, Manbrera joan zan, non arkitu zuen bere aita Isaak, ogeita amar urte aietan ikusi etzuena, ez ordea bere ama Rebeka, urte batzuez lenago il zalako. Isaak bere zarzaroan itsutua, eta eria zegoan, eta Rebeka il zitzaion ezkero inondik ere poz gabe. Jakob eta Esau bi semeak antziña aldegin zioten, eta bere lasatze guzia Jakob noizbait itzultzearekin zeukan. Ordu au bete zitzaion. Isaaken bizi-lekuan Jakob sartu zan, eta biak laztandurik luzaro egon ziran elkar ezin utziz. Gero bereala Jakobek aurkeztu ziozkan bere seme guziak, zeintzuek Isaakek atsegin andian bedeinkatu zituen, Semeak etxetik irten zanetik arterañoko gertakari guziak, esan ziozkan, eta aitak ezagutu zuen, bere ibilli guzietan Jainkoak lagundu ziola.

        Isaak txit zarra eta eroria zegoan; ala ere, bere seme maitea eta onen humeak ikusteak biotza zabaldu zion, eta beste amairu urtean bizi izanik, eunda larogei urtekoa il zan. Ordurako Esau beste semea ere inguratu zitzaion, eta anaia biak progu andia egin, eta Abraham asabak erositako koban, ama Rebeka eta Abraham eta Sara ait-amonaen ondoan Isaak lurpetu zuten.

        Esau eta Jakob bi anaiak adiskideturik, arestian esan dan bezala, aitaren eriotzan elkarrekin zeuden. Ala Esau nola Jakob txit aberatsak, eta abere eta atzienda asko zeukaten, beragatik ezagutzen zuten, ezin bata bestearekin izan zitezkeala, eta Esau bereakin Seir-era itzuli, eta Jakob berebat bereakin Kanaango lurrean gelditu zan.