XXI. KAPITULUA

Nola ungi balia gaitezken gure gorphutzeko sensuez eta zer maneraz sensu hek berak zerbitza-araz ahal detzakegun, Jaiñkozko gauzen kontenplatzekotzat.

        Ez da posible, artha handi bat eta atzartasun bethiereko bat gabe, behar den bezala, erregelatzea gorphutzeko sensuak; zeren sensuek gure bihotzean altxara-arazten dituzten mobimendu gaxtoek, traiñatzen bezala baitgaituzte, atseginak eta plazerak itsutuki maitatzera. Eta nola gure bihotza ezin bere baitarik sasia baitditeke halako mobimenduetan; sensuen objetak bereganatzeko, sensu bakotxa enplegatzen du, eta igan-arazten ditu izpirituraiño, objet haukien ideak edo imayinak. Hortik heldu da, (izpirituak eta gorphutzak, batak bertzearekin duten aria hertsia dela kausa), Munduko plazerek berehala objektari propi zaizkon sensuetara hedaturik lauster pozoatzen baitituzte, izurri gaxto batek bezala, Arimako puxantza edo parte guziak; eta azkenean korrunpitzen baitute Gizon guzia barnean eta kanpoan.

        Huna zer erremedio eman ahal dakien hain gaitz handiari. Ez diozozutela sobera libertate utz zure sensuei. Ez detzatzula behiñere enplega xede onentzat baizen, zenbait gauza abantaillos edo baitezpadakoentzat baizen; eta ez behiñere atsegiñ xoillarentzat. Baldiñ ordean, uste gaberik, zure sensuak itzurtzen bazaizkitzu, eta goaten badire Arrazoiñak ezarri dituen mugarriez urrunago, izan tzazu artha, ahalik lausterrena, bihur-arazitzeko: erregela-tzatzu halako maneraz, non atsegin falsoak aurkhitzekotzat, objet inutillei yosiak egoteko usantzan zirenei sensuek, usantza har-arazi behar baitzaiote, objet beretarik, salbamenduarentzat eta arimako perfekzionearentzat, laguntza haiñitz tiratzekoa; eta Arima, bere baitan zarraturik, kreaturak ezagutzearen medioz altxa dadiñtzat berehala Jaiñkoaren handitasunak kontenplatzera. Huna ordean zer maneraz usantza hori ardiets dezakegun.

        Zure sensuetarik bati agertzen zaionean objet agradagarri bat; ez diozozula objet hari beha kanpora agertzen duen aldetik; baiñan konsidera zazu zure izpirituko begiez. Eta baldiñ ikhusten badiozu zerbait, zure sensuei atsegiñ egiten dioenik; orhoit zaite ez duela edertasun hura bere baitarik, baiñan bai Jainkoa ganik: Hunek, esku ikhus ez daiteken batez, kreatu duela, eta espantatzen zaituzten haren on eta ungi guziak eman diotzala. Ondoan bozkaria zaite ikhusteaz, izate soberano eta Bere nausi den hura, kreaturetan llilluratzen eta xarmatzen zaituzten hanbat Kalitate on eta ederren Autora eta surtsa dela, Majestate dibino hark, izan ahal daiteken perfekzionerik gorenean, kalitate raro hek guziak poseditzen dituela; eta kreaturarik perfetenak, ez duela deus hurbiltzekorik, haren perfekzione infinituen aldean.

        Kreatzaillearen obra eder zenbait kontenplatzen arrastatzen zarenean, orhoit zaite, gauza hura ez dela deus bere baitarik. Erakhar zazu zure izpiritura hura egin duen Obraria: bakharrik haren baitan emazu zure gozo guzia, eta errozu. O Ene Jaingoikoa! o ene desirkunde guzien objeta! o ene Dohatsutasun bakharra! ala bozkariatzen bainaiz, konsideratzen dudanean ez direla, kreaturetan diren perfekzione guziak, zure Perfekzioneen imayinak baizen; eta Zu zarela hek guzien surtsa eta Autora.

        Ikhusten ditutzunean arbolak, landareak, loreak, eta bertze hunelako gauzak; pensa zazu hauk duten bizitzea ez dutela bere baitarik: baiñan bai ikhusten ez dugun Izpiritu guziz botheretsua ganik, zeiñari erran behar baitiozu: O Jainko bizia! o ene arimaren Bozkario guzia! o Bizitze soberanoa! baiki: zure ganik, zure baitan, eta zutaz bizi eta handitzen dire gauza guziak lurraren gaiñean.

        Abereak ikhustean, altxa zazu halaber zure izpiritua eta zure bihotza, haukiei mobimendua eta sentimenduak ematen diozkanaren aldera: errozu errespeturekin eta amodiorekin: Jaiñko handia! Munduan gauza guziak mobitzen ditutzuna, zeroni bethi mobitu gabe eta berbera zaudezen denboran: bozkariatzen naiz; zeren, Eternitate guzian, baitzaude estatu berean, mudantza batere ezin sofrituzko manera batean.

        Presunen edertasunaz llilluratua eta xarmatua, zure burua sentitzen duzunean, separa zazu berehala, ikhusten duzuna ganik, ikhusten ez duzuna; utz zazu gorphutza, eta zatxeizko izpirituari: konsidera zazu, zure begiei eder iduritzen zaioten guzia, ageri ez den surtsa batetik ilkhitzen dela, zeiña baita Edertasun kreatua izan gabea, edo Jaiñkoa: Errazu zure baitan: Horra eziñ ahituzko Ithurri hartarikako, Itsaso, nonbre gabeko ontasunak ixurtzen dituen, handi hartarikako, xirripa xumeak. O! ala ene Arima alegeratzen baita, Edertasun bethiereko haren baitan pensatzen dudanean, zeren hura baita edertasun kreatu guzien surtsa eta ithurburua.

        Ikhusten duzunean norbait, zuhurtziaz, zuzentasunez, mansotasunez, edo bertze zenbait bertutez berregindua; separa zazu halaber, bere baitarik duena, Zerutik errezibitu duena ganik: eta errozu Jaiñkoari: O bertuteen Jaiñkoa! eziñ explika diezazuket ene bozkarioa, konsideratzean, ez dela onik, ez ungirik, zu ganik heldu ez denik; eta gizonen eta kreaturen perfekzione guziak ez direla deus zure perfekzionen aldean. Esker onezko milla akzione errendatzen darozkitzut, Jauna, ikhusten dudan kalitate on hortaz; eta yeneralean, ene proximoari eta niri, egin darozkigutzun on eta ungi guziez. Urrikal bekizu ene pobrezia: Orhoit zaite, baitezpada behar ditudala hunelako edo halako bertute, zeiñen eskasean bainago.

        Zenbait obra on egiten duzunean, izan zaite seguratua, Jainkoa dela haren lehenbiziko Kausa, eta zu ez zarela, lanaren egiteko hura zerbitzatzen den, errement bat baizen. Altxa-tzatzu beraz haren gana zure begiak, erraten diozularik: O Munduaren Nausi soberanoa! bozkariorik handienarekin ezagutzen dut, zu gabe, eziñ deus egin dezakedala, eta Zu zarela gauza guzien Autor eta Obrarik lehenbizikoa eta prinzipala.

        Zure gogarako zenbait yanari yaten duzunean, egizu erreflexione hau: Ez dela Kreatzaillea baizen, gauza hari aurkhitzen diozun, eta haiñ gozo zaitzun gostua eman ahal diozokenik. Ematzitzu beraz kreatzaille haren baitan zure gozo eta gostu guziak; eta errozu zure buruari: O ene Arima! bozkaria hadi, ikhusteaz, Jainkoaz landan kontentamendu solidorik ezin izan daiteken bezala segurki, haren baitan aurkhitzen dela dohatsutasun osoa eta perfeta.

        Zenbait urriñ on eta ezti sentitzen duzunean, begirau-tzu, ez zatxeizkon hartzen duzun plazerari: igan zaite pensamenduz Zerura; eta seguratua, urriñ on haren Autora, Jaiñkoa dela, hortaz bozkaria zaite Jainkoarekin: othoitz zazu, eztitasun guzien prinzipioa den bezala, egiñ dezala, arren, zure arima sensuen plazer guzietarik gabetua, deusek ez dezan gibela, haren gana igatetik, insensu on eta ezti baten khea bezala.

        Finean zenbait boz eder, edo musikako aire xarmagarri aditzen duzunean, orhoit zaite Jainkoaz, eta errozu: O ene Jaungoikoa! bihotza alegranziaz bethetzen zait, zure Perfekzione dibinoetan pensatzen dudanean. Guziak elkharrekin yuntatuak, ala harmonia guziz eder bat egiten baitute, ez xoillki zure baitan, baiñan oraiño Aingeruetan; Zeruko Izar guzietan; eta kreatura guzietan ere.