XII. KAPITULUA

Gizonaren baitan badirela borondate bat baiño gehiago, bata bertzearekiñ gerlan hari direnak.

        Badire gizonaren baitan bi borondate, bat da borondate gaiñekoa edo nausia deitzen dena; bertzea da deithua borondate azpikoa edo sehia: explikatzen naiz. Lehenbizikoa komunzki deitzen da Arrazoiña. Bigarrenari haiñitz izen ematen zaizko; hala nola Gutizia, haragia, sensualitatea, Pasionea. Guziarekiñ nola, yustuki mintzatzera, ez baitgare Gizonak, Arrazoiñaren medioz baizen, gauza bat nahi dugula eziñ erran diteke, sensuen penduraren mobimendu berehaleko batez, gauza hura nahi dugunean; non ez duen borondate nausiak edo Arrazoiñak ondoan, gauza hura bera nahi izaten, edo laudatzen, edo beretsten.

        Horren gatik ere gure Gudu izpiritual guzia datza huntanxe: Gure Arrazoinaren borondateak, badu Nausitzat Jaiñkoaren Borondatea, eta Sehitzat edo bere azpikotzat, sensuen pendurak edo gutiziak: bien artean bezala ezarria, bi aldetarik hurren higualki gudukatua da; zeren Jaiñkoak alde batetik, eta haragiak bertzetik, erlaxarik eta sosegurik gabe, premiatzen baitdute; eta bere ahal guziak egiten baitituzte, hura bakhotxak bere sentimendura eror-araztekotzat. Horra zerk pena eziñ konzebituzkoak sofri-arazten diotzoten haiñei, zeiñek, bizioaren hazkuntza edo habituda gaxtoak gaztetasunean bere baitan ohitu ondoan, noizbait hartzen baitute borondate fermu bat Jaiñkoaren zerbitzuari, osoki eta ziñ-ziñez lotzekoa; bere bizia ganbiatzekoa; bere haragia hezitzekoa edo zebatzekoa; eta fiñean Munduarekiñ haustekoa. Orduan hekiñ bihotza hagitz borthizki atakatua da denbora berean, Jaiñkoaren Borondateaz eta Manuez, eta sensuen gutiziez eta plazerez: eta noranahi itzul dadiñ, haiñ asaldu muthiriei eziñ, nekhez baizen, buruegiñ diozokete.

        Gudu edo gonbat hori ez zaiote gerthatzen, ya denbora duela bertute pean edo bizio pean egun oroz bizi ondoan, bere partida hartuak, ordu arterañokoan bezala, bethi bizi nahi dutenei. Ezen batzuek, erran nahi dut, Arima onak, Jaiñkoaren Borondatearen arabera bethi bizitzen dire; eta bizioz phozoatuak direnek uzten dituzte bere buruak sensuen arabera goatera. Baiñan ez beza nihork ere uste izan bertute egiazkorik ardiets dezakela, eta Jainkoa behar bezala zerbitzatuko duela, non ez duen fiñki deliberatzen, bere buruari bortxa egitea, eta munduko plazer guziei ukho egitean aurkhitzen den gaiztasuna bentzutzea; ala plazer hek izan deitezen handiak, ala izan deitezen ttipiak, Jaiñkoa mortalki ofensatzerañoko amodio bat haiñentzat baldiñ izatu badu.

        Hortik heldu da, haiñ gutiak baitdire, perfekzioneko gradu gorara igaten direnak: ezen bizio handienak garaitu ondoan, nekherik handienak yasan ondoan, bihotza eskasten zaie, eta bere buruak bentzutzen bethi ezin iraun dezakete; asaldu xumerik baizen, ez duten arren yasateko, ukho egitekotzat bere amodio propialaren zenbeit hondar flakori, eta bere baitan ithotzekotzat haiñitz pasione xume, zeiñak, egunetik egunera borthiztuak goatenez, azkenean osoki errendatzen baitire gure bihotzen nausi.

        Hunelako presunetarik haiñitzek ez dute, konparazionera, bertzeren ontasuna ebasten; baiñan berea pasionerekiñ, itsutuki, zikhinki maite dute. Munduko ohoreak ardietstekotzat ez dituzte enplegatzen zilhegi edo permis ez diren bideak, baiñan ohore baño hei, egiñ behar lioketen bezala, ukho egitetik urhun, maiz ohore hek desiratzen dituzte, entsaiatzen ere dire hek beretzera, zilhegi zaizkoten moienez. Lohikeria edo paillardiza guzietarik apartatuak eta garbi dire; baiñan badatxaizko bertze zenbeit plazeri, zeiñak haiñitz trabatzen baitditu bizitze izpiritualeko eginbidetarik, eta Jaiñkoarekin hertsiki yuntatuak izatetik.

        Nola ordean gauza hauk danyerosak baitire presuna suerte guzientzat, eta beregainki haukien ondore tristen beldur ez direnentzat, bakhotxak asma dezaken ahal guzia enplegatu behar du, haukiei ihes egitekotzat: non ez, inposible da gure obra on gehienak ez detzagun egiñ ephelki, eta ez detzagun haiñitz nahasteka amodio propialarekiñ, Munduaren beldurrarekin, hainitz inperfekzione gordekin, gure buruazko gloriarekin, ikhusiak eta Munduaz laudatuak izateko desirarekiñ. Pontu hunen gaiñean atzarriak ez direnak, ez xoillki bere salbamenduko bidean ez dire batere aintziñatzen, baiñan oraiño gibela dohaz; eta hirriskutan dire, bere bizio zaharretara erortzeko: zeren ez baitdatxezko bertute solido edo segurari, guti sentitzen baitute, Deabruaren gathetarik libratzean, Jaiñkoak egiñ dioten Grazia; ez baitute sentitzen ere bere estatu gaxoa; eta beraz bethi lokhartuak baitdaudez bake falso, eta sosegu enganios batean.

        Hemen aproposki miñtza gaitezke enganio hanbatenaz beldurtzeko batez, zenbatenaz baita deskobritzeko gaitzagoa. Bizitze izpiritualari eta Jaiñkozkoari lotzen zaizten giristiño haiñitzek bere buruak sobera maite izanez, (gezurra den arren hainek bere buruak maite dituztela), plazerik gehiena egiten diozten pratikak edo debozioneak hautatzen dituzte, utzirik bere gogarako ez zaizkotenak, bere inklinazione naturalei kontra egiten diotenak, bere pasione itsusiak mortifika-araz liotzoketenak; pasione batzu, zeiñen kontra bere indar guziak enplegatu behar bailituzkete Gudu izpiritualean. Hunelako presunak ezin asko exhorta daitezke, maita dezatela, arren, pasione hekien garaitzean hartzen duten pena edo nekhea, zeren hekien on guzia hortarik baitdoha: eta zenbatenaz irakhutxiko baitute kuraie gehiago, bertutea pratikatzean edireten diren traba lehenbizikoak bentzutzekotzat, hanbatenaz izanen baita hekien bitoria seguragoa eta lausterragoa. Baldiñetaria hauxe gogoan xoillki hartzen badute: Gerla huntan ziñki eta fiñki trabaillatu nahi dutela; baldiñ yeneroski eta azkarki lotzen bazaizko lanari, eta ez badiote, bitoriari eta bitoriaren fruituei, zeiñak baitire Bertuteak; lausterregi behatzen, gogoan duten deseiñu on eta saiñdua are segurkiago eta errexkiago haiñek konplituko dute.