Euskaldunak Arjentinan
dierri onen lokabetasunaren
lenengo eunki-mugan

        (1910)

Zer gertatzen da Buenos Airesen,

zer Arjentina guztiyan?

Zeri zor zaio alaitasun au

gure bigarren erriyan,

ta gure seme euskalkumeak

jaio ziraden tokiyan?

A, nola denok ez pozkidatu

gaur ospatzen dan eunkiyan?

Eun urte dira dieronde au,

ume zana gizondurik,

lengo gidari eta iñudeak

alde batera kendurik,

zutitu zala kitapetzeko

asmo sendoz goiturik,

ta gaur munduba begira dauka

bera danaz arriturik.

Oraiñ eun urte zan maiatzaren

ogei ta bigarrenguan,

nola erri au besteren mende

txit aspertuba zeguan;

bertako seme ausarditsuak

batzarrean «kabilduan»

bildu ziraden, menpetasunak

astindutzeko asmuan.

Erregeordeko edo «virreya»,

Españaren aurkeztari,

Cisneros jauna arkitutzen zan

lur onetan agintari;

ta gizon portitz biotztsu aiek

esan ziyoten berari:

«Jauna, loturak kentzera gatoz

gu sortu giñan lurrari».

Gizon gidari zentzudun aiek

ontan zeuden bitartian,

zebillen, «Venticinco de Mayo»

deitzen dan plaza batian,

zintzo ta zorrotz begiratubaz,

kabilduaren atian,

erri geiena, bere biziya

jokatutzeko ustian.

Arkiturikan inguratuba

jende sutsu eta beroz,

ta nabaiturik plaz'aundi ura

estaliya erdi-eroz,

bere buruba eskukatubaz

txokoratu zan Cisneros;

Arjentinak ez du nagusirik

au gertatu zan ezkeroz.

Maiatzak ogei ta bost zituban,

egun goguangarriya!

Ura odolen irakitea,

ura biyotzen larriya!

Sortaldetikan eguzki gozo,

paketsu, maitagarriya,

igo zan geldi-geldiro emen

ixuriz bere argiya.

Gogaikarrizko morroitasunak

alderantzirik goi ta be,

len menpetubak zeuden semeak

arkitu ziran lokabe;

eguzki alai aren azpiyan,

odolik ixuri gabe,

zer gauz'ederra gelditutzea

beren burubaren jabe!

Eronde berri bat osaturik

bertatik gizon zuzenak,

bederatzi jaun izandu ziran

izendatutako denak;

oien artean iru gutarrak,

gogoan daude izenak,

euskal odola beren zañetan

garbiro zeramatenak.

Ala gizonak, nola erriyak,

denok dakigun moduban,

geldi-geldika azipuruba

iristen duten orduban,

nagusi edo jaberik beintzat

ez dute nai inguruban;

libertaderik gabe ez dago

aurrerapenik munduban.

Ez da iñolaz arritzekua

iru bederatzitatik

buruzagitzat autatutzea

Tubal'en semietatik,

nola jator dan oiek lan ura

ontzat artzea bertatik,

zeren arraz'au beti librea

izan dan asieratik.

Omen aundiko zenbait euskaldun

argiraturik lenago,

zenbateraño goititu ziran

kondairan jarriya dago;

geroztik ere iñor ez da igo

gutarrak bañan gorago,

beren izenak dira lan ontan

jar leizken baño geiago.

Ez Arjentinan bakarrik, baizik

beste dierri askotan,

txit jakiña da euskal semeak

Amerika zabal ontan

beren ekintzaz mirarizturik

nola dauzkaten abotan;

au ikusirik poztutzen gera

gu bein baño geiagotan.

Lege-emalleak, araujakiñak

eta gudari trebeak

merkatari ta nekazariyak,

larre ta elejabeak,

otsankidari ta sendakiñak

langille paregabeak,

lur eder ontan ziran ta dira

beti Aitorren semeak.

Oraiñ eun urte ta askoz geroztik

jatxi ziranak lurpera,

burubak jaso ta begiratu

al balezate onera,

gaur ez luteke sinistatuko

au dala lur ura bera,

zergatik gauzak aldatu dira

arratsetik egunera.

Lengo eremu zakartsu asko,

gaur jantzirik belar berdez,

ikusten dira beteak zaldiz,

abelgorriz eta artaldez;

bukaerik ez duten soroak

artoz, gariz, nai dan alez,

inguratubak, beren bordakiñ,

jauregiz eta etxaldez.

Len txabolikan etzan tokiyan

erri politen biziya

agertutzen da, sal-erosiko

etxe bikañez jantziya;

burnibideak alde danetan,

non-nai uri bereziya,

ta Buenos Aires danen gañean,

euskaldun batek asiya.

Indar aundiyak artu ditu ta

noski ez liteke galdu,

bañan oraindik —ain da zabala!—

lan berri asko bear du;

lur onek daukan etorkizuna

iñork ezagutzen al du,

zenbateraño iritxiko dan

onela jarraitzen badu.

Aurrerapen au otsanditzeko

lenbiziko eunki-mugan,

ikusten degu mundu guztiyak

zenbat parte artzen duban;

gu, euskaldunok, azaldu gabe

nola geundezke orduban,

aunditze onen indar geiena

arkitutzen bada gugan?

Gure bigarren bizitegiyan

izerdi asko irtenaz,

jarraitu degu txit luzaroan

ondo, gaizki, pozez, penaz;

ondorengoen sorterri on au

laztandutzen degu benaz,

beste zenbaitek maitatuko du,

bañan guk ainbat geienaz.

O, Arjentina, erri gaztea,

oraindik atzo ziñan aur,

eta mundubak zure aurrean

txapela erazten du gaur;

nork daki zenbat igoko zeran

emendik denbora labur?

Euskaldun denon biyotzetikan:

«Agur! Agur! Agur! Agur!».

Bukatu ziran emengo leiak

aitu ziraden auziyak

ta zer ederki egaatzen duban

libre dagon egaztiyak!

Denok maitaro agurtzen degun

maiatzeko eguzkiyak,

aska ditzala euskal lurra ta

katibu dauden guztiyak.