—X—

        Egia zan Nikanor-ek, ekiala beintzat, auteskunderik ikusi ez ebana. Baiña, aukera ta ereti txanbeliña etorkion ganera. Bizitzako egoera ta jardunaldietan oi dan amarrukeria ta jakituri nabarra ikasteko, ikasten asteko obeto esan, sekulako egunak etozan gazteentzat.

        Alderdi batekoak eta bestekoak nortzuk ziran jakiteko gogo bizi-bizia sortu yakan bere barruan Nikanor gaztetxuari.

        Eguneko jardun bikotxa amaitu ostean, an, bizartegian albista zirikagarriak entzuteko urduri ta geraka ebillen arrastiko lanean. Bizkletan erakusten bere, ekiten eutsan, lenengoz asto-ganean jarri gura ebanari, sillinaren atzetik oraturik, pausukada bizkorrak egiñaz. Nikanor-ek berak laster arin ikasi eban ibilten.

        Aldatzean gora ta beera, txirringuts-etxe aurreko bide zabal aretan ibilten ziran gaztetxuak eta nagusiagoak bere bai. Aldatz makal aretan gora, an zearka, emen-zearka, asibarritan zanbulu ta zanbulu, begira egozanen barregarri ta alaibide izan oi ziran.

        Zaparradea, zarateas ta estularria, beerazkoan izaten zan. Orduan, pedalai apurtxu bat eragitea naikoa izaten zan izan, aldazbeeran abiadea beingoan artzeko, ta geroago ta burrundara andiagoan, ez frenu ta ez zuurtasun, lantegi-olabe aurrean zear, tximistea baiño ariñago iraganteko.

        —Kontuz! —ots egin oi eutsen orduan Nikanor-ek, nai errementariak—. Kontuz! Emon galgea! Arraioa!...

        Ta bakan eta barregarria izaten zan bezeru batzei, bizikleta-jabeak ezarten eutsen galen edo zigorra:

        —Aldazbeeran, pedalai eragiten joan, eta gero, zart! bat-batean balaztatu?... Ori egin dozulako, erabilli dozun orduerdiari dagokionaz gañera, zigorra ordaindu bear deustazu. Beste erreal bi! Olantxe ondatuten deustazuez, frenuen «oiñetako» guztiak!... Errekontxo.

        Izan bere, aren txirringutsak ibilten ikasteko ziran, polito polito, ezer ausi barik, ta erreminta ta ganerakoak, ganorarik ezagaitik, bertan beera lorrindu bage.

        Ikasten asibarriak ba ekien ba; frenukada latzak zerga berezia eben. balazten gomatxuak erre-usaiña sortzen ebenaz batera, ikaslearen sakelean bere, zigorraren errea ta zauri-igurtzi minberea izan oi zan. Zana zala, an iguruetan ziran gazterik geienak «zoroburdi» ariñen ganean euren saio ta alegiñak egiten estu ta larri, ikaraka, zanbuluka ta bildurrez ikustea, barrebide ta jostagarria izaten zan, ezetariko zalantzarik bage.

        Mutikoai atzetik oratuta laguntzea baiño atsegiñago izaten yakan Nikanor-eri, besterikoai lagun-egitea. Gonadunai, labur esan.

        Aetariko egun batean, neskatillatxu gazte dotore ta pertxenta bat eldu zan, apainkiro jantzia ta orraztua, ta usain gozo ta guztikoa. amalau urte egiñak izango zituan, antza. Begi argiak, ule ederra, matrailla legunak, azal guria; taiu txairoa, ertz nabariak, udabarriko lora goiztarra.

        Neskato ori Garbiñe zan. Ez zan erritarra, baiña senidearen etxean egoan. Aren osabea, Olarratz jauna zan.

        Ez eroian errian egun askorik, baiña Nikanor-ek ezagutzen eban arpegiz. Aukerako ikaslea bizikletan ibilteko, beronek lagundurik ibili nai baldin ba eban.

        Ez zirudian, neskatxak bere, lotsorra. Eragiña zirudian, eta bakarrik izan arren, bere antzora ta eskura ibilteko modukoa. Oraingo neskatilla kirol-zaleak oi diranetarikoa, gertua, ausarta, bipill, edozertarakoa.

        —Zera, zegan dituzue txirringutsok?

        —Zein dan, zeinbat denporarako dan. Esaterako, nesken bizikletak, apurtxu bat karuago ditugu.

        —Eta zegaitik ori?

        —A! zer esan bakoa! Barriago diralako; dotoreago bere bai.

        —Tira ba; orduan, auxe aukeratzen dot. Balazta onak al ditu?

        —Bai. Eta zera, ba al dakizu zeuk jakin, ibilten? —itandu eutsan lantegi-jabeak Garbiñeri.

        An egoan albo batean isilik Nikanor; tornilluan, gurpillaren radio batzuk zuzenduten ziarduna, ta bestela baitakoan, neskatxa galantari begira.

        —Ez dakit ba, ondo; ta orregaitik jakin nai dot balazta onak dituanentz.

        —Orduan... nai baldin ba dozu, ta bada ezpadan, mutiko onek lagundu legizu, jesarlekutik oratuaz.

        —A, bai. Ederto. Oba izango dot.

        Zer dau naiago itsuak, ikustea baiño? —esan oi danez. Nikanor-ek agin artean txistu-oska asteko eretia ta gogoa agertu eban.

        Ugazabak, txirringutsa eskegita egoan tokitik eratsi eban, ta neskatoaren aurrean egin eutsazan bizikleteari ikutu batzuk, zuzen-kirtenetik esu biekaz eldurik azkenean, ibilpidea bere, artez egoala ziurtu nairik.

        —Ikusten? Balazta geldigarriak egoki daukaz.

        Artean, Nikanor-ek, uragaz arpegia ta buruko uleak busti zituan, ta dirdiraz jarri eban burua, leenago legor ta erdi-naastaurik eukazan buruko uleai orraztu antza emonaz.

        Urten eban olabe aretatik Garbiñek, mutikoa atzetik ebala. Nikanor-ek eroian burpilbikoa, kirten-adarretik eutsita. Bide zabalaren erdira eldu ziranean, beribil astunen bat ala idi-buztarriren bat ete etorren begiratu ostean, iragarri eutsan Nikanor-ek:

        —Nai ba dozu, jarri zeintekez ganean. Jesarri, esan gura dot, jesarleku sostor onetan. Nai al dozu apurtxu batean, sillinetik eldu dagiodan?

        —Ez...; ba dakit, moldakatx bada ere.

        —Bai gero? Nai dozun lez. Jausi ba zeintez, ostera...

        —Min artuko neuke, ezta?

        —Bai, zeuk; ez nik. Ta lastimea izango litzateke...

        —Zer?

        —Zu lako aingerutxu bat... belaunetatik odoletan ikustea.

        Neskatilleak irribarre egin eban, eta ausartu zan tramankulu aren ganean jarten.

        Iztar bat, ezkerrekoa, iragan eban kataliñeaz gain, eta alde orretako oiña ezarri eban egokion oinpekoari eutsala; jaso eban gurpiltxu orreri bira eragiñaz, pedala, goialdera. Geroago zutundu zan aren gain indar egiñaz, ta eskuiko oiña beronen aldeko oinpekoan ipiñi nai izan eban. jesarri bere, egin zan, eta baita bidean gorantz lenengo bultzadea egin bere, abiadea artzeko erabagi sendoaz. Zuzen joan zeitekean, jakiña! Baiña ez zan olakorik jazo.

        Eskumako oiñak bere zera topau-ez-topau ibilli ostean, bizikletea konerka ta gupika asi zan, eta bidertzeko erretenean frenupe geratu zan Garbiñe, jausteko arriskuaz ozta garaiturik.

        Mutikoaren arpegian gaizto-irria sortu zan. Berbarik egin barik, begira egokion neskato aundikiari. Onek, barriren barri egin eban bigarren alegiña, ibilten asteko. Lengoaren antzeko ekiñaldia ostera bere. Beste aldeko bidertzerantza abiau zan. Ormea jota gelditu zan, eta esku ganeko azala urratu eban zertxubait.

        —Urrunera begitu bear dozu, ta ez beerantz, bururatu eutsan gozaro, paper-saltzailleak.

        Irugarren saioa egin arren, ez eban gorarik egiten neskatoak. Mutillak itxaron.

        —Gaur ez dakit zer jazoten yatan —esan eutsan emakumeak—. Ibilli naiz ba ni, orain baiño leenago. Mesedez, apurtxu baten, aulkiñotik oratu ba ziñegi.

        —Jesarleku-azpitik, ezta?

        Neskatoak, baietz adierazo eutsan buruaz.

        Ta Garbiñe ganean, mutikoa oiñez, zelan edo alan jardun eban aldikadatxuan bidean gorantz. Batean lerden, urrengoan zanbuluka, neskatoak jauste-arriskuak izaten zituan, eta Nikanoren esku sendoak, gogor eusten eutsan sillinetik; eta iñoiz, mokor-aldean eta saiets ondoan bere, ezarten eutsan eskua gozaro, jaustea eragotzi nairik.

        Aldapatxua iraganik, bide lauagoa egoan. Araiño lagundu eutsan mutikoak. Garbiñe, leku aretan aisago ta egokiroago ibilten asi zalako, pozik baldin ba egoan, Nikanor areago alako laguntxuaz jolas nekagarri baiño atsegingarriagoan ebillelako.

        Erria ez zan agiri bideune aretatik. Ikaslea ta laguntzaillea, beste iñor lekukorik bage ebiltzan lanbide barrian.

        Ibillian ibillian, polito ziarduan neskatoak bere kabuz ta kontura, bestek oratu bagarik. Noizean bein, bakar bakarrik uzten eban jagoleak eta albotxutik jarraituaz, zuur zaindu. Okerka asten zaneko, an egokion oratuteko gertu, mutil bipilla.

        Garbiñe bakarrik ebillen batean, aize bolada batek gonak apur bat jaso eutsazan belaunez gain nabarmen, eta Nikanor-ek iztar lodi aetako galtzerdi-amarrak ikusi eutsazan, lizun-rritsaren ikutua susmauaz. Arek, bapatean fremuak estutu, ta ia alborantz jausi zan.

        Asaldau samar ta erdi kezkaz, esan eban orduan neskatoak:

        —Ze ordu ete da onezkero? Ordain-neurria bete izango neban, aurki.

        Mutillak, damu antzez, baiña barruko garramura-aizea erakutsi nai ezik, erantzun bere bai:

        —Gura izan ezkero, joan geintekez errirantz.

        Ta neskea txirringutsean obeto ta egokiroago jarrita, eta besteak iñoiz oratu, iñoiz jarei utzi, joan yoiazan bideak beera, errirantz, olabe-alderantz.

        —Laster ikasiko dozu zuk, bakarrik bere —iñotsan adiguritsu.

        —Ba leiteke. Eskerrik asko.

        Txirringutsa bere tegian utzi, zor ebana ordaindu, soiñekoai gertualdi egin, errementariari agur esan eta Nikanor-eri irri samurra agertuaz, aguro ta txairo joan zan etxerantz Olarratz jaunaren loba atsegingarria.

        Mutikoaren barruan, laiño artean dabillen egaztiaren oreka zaantzazkoaren antzera ebiltzan lillurak sorbarri, narrugorrian egoanaren ego beroen gora-naiko bultzada ta zirkin makalak...