4. INFERNUA

(J, 158-171. or.)

Discedite a me maledicti in ignem aeternum.
Math. 25.v. 41.

        Ai kristiñauak! bazenkie ondo zelan daukadan nik biotza gaurko arratsaldeko sermoia egiteko! Banator egitera Yaungoikoak pekatariai andiko (beste) munduan emoten deutseezan kastigu ezin gogorragoen ganean, arako pekatu mortalean ilda bere esku (gogorraren) itzalaren azpian artuten dituzanean: eta onelango gauza ikaragarri au gogora etorteak larri larri egiten deust neure biotz guztia. Ai baneunko nik orain antxinako profeta santuen besteko santutasun eta indarra, onelango gauza bildurgarriaren ganean bear dan legez egiteko! Isaias, Yeremias, Ezekiel, ai nok leukean orain zeuen biotz andia, zeuen berba itzal ta indartsuak, neure entzula maiteai adietan (ulertuten) emoteko ze bildurgarria dan Jgkoak pekatari itsuai infernuan emoten deutseen kastigua! Baia, izango ete liteke asko ori indar guztiori alango ikaragarrizko kastiguen ganean bear dan legez egiteko? Balitz, or, neure entzulai esatea euren pekatuak gaiti galdu bearko dituezala euren ondasun guztiak, asko izango liteke zeuk legez, Isaias, narru gorrian billosik, eta ortozik guztien begietara urtetea. Balitz, or, esatea pekatuak gaiti preso katigu eroango dituezala erbesteko erri urrinetara (asagoetara), asko izango liteke zeuk legez, Yeremias, urkia ta kateak idunean doazala ibiltea. Balitz esan bearra euren pekatuak gaiti goseta andi eskergaak ikusi bearko dituezala, asko izango liteke, zeuk legez, Ezekiel, berrogei egunean yatea errari utsa bei-korotzagaz errea. Baia egin bear dodanean Ygkoak pekatariai infernuan emoten deutseen kastigu ezin da besteko gogorren ganean, zer egin nei nik, edo zer esan nei? Ai! eztakit nik ondoen izango ezpada esatea zeuk legez, Yeremias, umea nazala eta berbetan eztakidala.

        Pekataria, pekatuaren lo sorroan gogor gogorrik zagozana, bai bai, esan eikezu, esan eikezu: «nik pekatu egin dot: baia, ze gatx etorri yat niri orregaitik? Bear bada iya iya zeure buru ganean daukazu Ygkoaren esku gogorra, eta ameneko urrean zagoz kastigu ori zeure ganean ikusteko. Bear bada iya orainganik zagoz infernuko ilinti baltz izateko ebagirik, edo ebagia izateko urrean. Iratazartu zaitez, iratzartu al bazintekez, eta begiratu egiozu zeure buruari guztiz galdua izan baño leen. Eta ori egiteko, nik arrastegi onetan erakutsi gura deutsut zein gogorrak eta bildurgarriak direan infernuan ikusibear direan neke ta minak. Baia enaz ni lotuko zeuei banaan banaan adierazo ezinik bertako kirats atsitu naskagarriak, ez ango labaña zorrotz, kako luze, burdiña gori, berun urtuak; ez ango txilio, deadar, ulu, aiari, eta negar belarri-arraillagarriak: ez ango etxurabagako demonio borreru krubel erruki-bagakoak, ezta osterantzako nekegarri ezin andiagoak. Bakar bakarrik bada berba egingo deutsuet Yesukristo geure yaunak yudizioko egunean gaistoai emongo deutseen sentenzian aitatuko dituzan (peneen) nekeen ganean. Esango deutse bada Yaunak deungo-okerrai: «Ken zakidaze neure begiera aurretik madarikatuok, su betikoetara»: zeintzuetan berbetan aitatuko dituz neke ikaragarri bi, infernuko sua (in ignem), eta bertan betiko egon bearra (aeternum); eta biotzuoen ganean bein banaan egingo deutsuet, sermoiak izango dituzan beste ainbeste zatitan. Lenengo zatian esango deutsuet, ze ikaragarria, ta gogorra dan infernuko sua. Bigarrenean, ze nekegarri itzala dan betiko an egon bearra. Bildurgarria da, egia esateko, sermoia, baia arimearen onerako ezin obea: bada san Yoan Krisostomo-k diñoan-di (ez), «infernua gogoan erabili izan dabenik, ez garaurik (koskolik) bere infernuan eztago: barriz infernua alde batera botata euki izan dabeenak, arako izan dira (danak) guztiak».

        Ygko. andia, infernu gogor orren giltzaak eskuan dozuzana, gaurko arratsalde onetan bear neunkez nik giltz orreek. Betoz ona, arren, Yauna, puska baterako. Eztodaz gura an betiko galdurik dagozanak ateretako. Zeuk ara bota dozuzan ezkero, ondo botata dagoz, eta begoz. Begoz bai euren damu gogorrean, erre bidiz, kiskaldu bidiz, ernegadu begie, amurratu begie sekula ta betiko. Baia nik gura neunkeana da, besterik geiago leku ikaragarrizko atara yoan eztedila, eta orretarako, eta ez beste gauzatarako, zabal zabalik imini nai neunskioe neure entzula maiteai infernu arrigarri ori. Bein-danik bein, Yaun errukior eta esku-andikoa, emoiozu entzula oneen onerako nire berbai indarra eta indarra, eta izan bidiz oneek giltz-ordeko ederrak, alik ondoen begien aurrean iminteko leku itzal atako ikusibear ezin bildurgarriagoak.

        Dagoala infernuan gaistoak kastigetako benetako sua, dirausku Yesukristo-k berak leen esan deutsuedazan berbeetan. Egia berau esaten yaku Eskritura santuko makina bat lekutan, eta alan sinistu bere egiten dabe kristiñau guztiak. Orretan bere, neure entzula onak, izanik infernua Ygkoak pekatuen kastigugarrirako imini izan daben leku ikaragarria, eztirudi ezelanbere asmadu leitekeala sua baño mingarri eta nekegarri gogorragorik. Eztaukazue gogora ekarri baxen zer yazo oi dan etse baten suak artu izan dabenean. Zelango negarrak izaten eztira: zelango deadarrak? Zer egiten ezta su atarik iges egiteko? Beste biderik ezpadago, bentanati beera botetan da burua, eta eztago edozein bere gauza egingo ez leukeanik bertan errerik ez gelditutearren. Baia iños garrak alde guztietatik zabalduta bat edo bat erdian artuten badabe, eta urten-bide guztiak galarazoten badeutseez, ai! au bai dala ikusgarri tristea! Asten da erretan: narrua (azala) tximurtu ta pustillatuten yako, urtuten yakaz aragiak, irakiten deutso odolak, kiskalduten da, eta geratuten da ikatz baltz bat eginik. Eta esku-artean darabilgun infernuko su gogorrari urreago egiten gatxakozala, eztozue eguño bere artu Falaris-en zezenaren entzuterik? Biotz bagako gizon oker onek, berak gura zituzanak gogorrago ilteko, burdiñazko (bronzezko) zezen bat eragin, gizonak billosik barruan sartu, eta gero azpitik astirotxu suagaz bero bero, edo gori egiten eban zezena eta alan erretan zirean edo urtu egiten zirean ezin esanezko nekeagaz iñora bere ezin ebeen barruko errukarri gaixoak, orroeka mundua beera ekarri bear ebeela. Bein danik bein entzun izango dozue zelan san Lorentzo (Llorente) eta beste santu asko burdina gorien ganean iminita geldi geldi erre egin zituezan: alderdi bata kizkaldu ezkero, bestera egiten zituezala, agaz beste ainbeste egiteko, eta onelan eriotza ikaragarrizko bat emoten eutseen. Alanbere, ez egizue uste eze infernuko sua mundu onetako sua langoa dala.

        Ez, diño san Agustin-ek, geure su au infernuko suaren aldean su usaiña baño ezta. Arako Nabukodonosor erregeak exetu eragin eban labea, zeinen garrak berrogeta bederatzi beso gora igote eban, etzan infernuko suaren aldean ke puska bat baxen, diño san Bernardo-k. Arako Sodoma, ta Gomorra-ren ganean zerurik yausi zan sua, eta zeiñek uri orreek auts egin ezkero, eurak egozan lekua bera bere erre, eta ondatu eban, etzan santu onen eretxian infernukoaren parean lasta-zuzi (lasta moltso) baten garraren kea baño. Mundu onetako sua da Ygkoak bere ontasunez geure bearretarako, eta geure onerako egin eban sua, eta orregaiti ez eutsan emon onetarako bear dan indarra baño geiago. Baia infernuko sua da su bat Ygkoak egin izan dabena pekatari bere arerioak kastigetako, baita berak bere aserrearen axe indartsuagaz putz egiten deutso, erakusteko zelango gorroto gogorra deutsan pekatuari. Eta, nok gogoan artu ze indarra, ze kar ta su emon izan deutsan su kastigatzaille, eta min-emolle oneri?

        Ai! Ygkoaren eskua esku gogorra da kastigetako. Orain mundu onetan gagozan artean bigun artuten gaituz, eta iñosko alditan geure kontra aserraturik kastigetan bagaituz, berak diño eze, eztakiala zelan egin aserreagaz batera (naste) bere ontasuna, eta errukia erakutsi bagarik. Sarri ta sarri bere burua alabetan dau esaten dabela eze, bera dala guztiz ona, guztiz errukiorra, txito errai-samurretakoa, ta epetasun ta pazienzia andikoa; lur guztia barren baterik eta bestera bere errukiz bete beterik dagoala ainbesteraiñokoan eze, zeru guztia bete eta zeruak eurak baño bere gorago eltzean dan errukitasun ori. Alan-da guzti, zelango kastigu eskergagarriak egin eztituz Yaunak, bere aserre-aldi banaka batzuetan? Eta, zer deretxazue izan direala kastigu eskergarri orreek? Ygkoak berak diñoandi (diñoanez), kastigetan asi baño besterik ez. Nik egia esan bear deutsuet, baia ni ikara ikara egiten naz, eta eztot yakiten zer esan bere arako irakurten dodanean Eskritura santuan Ygkoak aserre aldi batzuetan egin izan dituzan kastigu tzar eskergaak, eta guztien ostean ikusten dodanean Ygkoak berak diñoala eze, a guztia etzala izan aserre apur bat baño besterik.

        Eskritura santuan esaten da Ygkoak Israel-darren pekatuakaitik biraldu (agindu) zituzala Yerusalen-era Kaldea-ko soldadu krubel gogorrak, zeintzuk millaka iltzituezan gizon, emakume, agura zar, eta ume txikergiñokoak; galdu zituezan neskatillaak, loitu zituezan andira ezkonduak, garbitu eutseezan diru ta ondasun guztiak; su emon eutseen etseai, eta azkenean il etzituezan guztiak kautibu eroan zituezan euren errira, Kaldeara. Eta orregaitik bere Ygkoak berak diño Ezekiel profeta santuaren bitartekoz eze, au guztiau etzala izan bere aserrearen tantaka bakar bat baño. Irakurten da Eskritura berean eze, barregarri erabili zituzala Yudea-tarrak Antioko errege gaistoak egin eutsen gerreagaz, eta euren arteko asko ezin esanezko gogortasunaz il eraginik, ain modutan eze askok esate'ebeen oba eukeela il bere, ainbeste gauza (alango gauzaak) ikusi baño. Eta alanbere Makabeo-en arteko batek diño eze, puska-puska bat aserratu yakala (Ygkoa) euren kontra. Baita alan bada puskatxu bat aserraturik dagoanean, eta ain gogorra bada bere aserrearen tantaka bat baño botetan eztabenean, zer izango ete da irrime aserratu eta botetan dituzanean ez kolorearen tantakak (tistillak) ezpabere errekaak, ibaiak, itxasoak? Bada au egiten dau infernuan, eta orretarako egin eban infernuko sua.

        Orretarako Ygkoak sartu zituzan su onetan munduko min, ala, eta nekegarri guztiak, eta bera bat izanik, emoten dituz Ygkoak berak dakizan min, ta doloreak. Askotan ikaratu izango zare entzunik Martiri santuai, eta beste askori emon eroakeezan neke, eta ala ikaragarriak: zelan burdiña (burruña, parrilla) gorien ganean iminita geldi geldi erretan zituezan; zelan burdiñazko orraziakaz gorputzeko alderdi biak eratzi, eta apurtuten eutseezan; zelan atz-azal arteetati kañabera atal mee zorrotzak sartuten eutseezan; zelan mallu astunakaz kadera-besoetako azurrak birrinduten eutseezan. Entzun izango dozue zelan sartu eroezan berun (edo plomo) urtutan, edo uia eta orio irakitan: zelan kurutzeetan untzeakaz yosi eta breatan edo uiatan bustiriko alkondaraak yantzi eta su emoten eutseen bertan erretako; zelan gizon bizia lurrean (zelaian) aratinik luze luze egin, ganetik gorpu il bat auzpez ezarri, eta biok billoxik estu arpegiz arpegi, bularrez bular, besoz beso, eta kaderaz kadera, eta alan itxite'ebeen bertan, ilaren atsak, usteltasunak, eta arrak yan ta il legientzat, eta Ygkoak dakizan beste asko. (v. 5. 2.)

        Eta, zeinbat ikusi bear izaten ez ebeen karzela gogorretan bertako atsagaz, goseagaz, egarriagaz, iluntasunagaz? Asko izango da bein gogora ekartea Biktor Afrikano-k onen ganean diñoana. Diño bada eze, Ubandal-arrak Afrika-errian imini zituezala erabatera karzela baten bost milla lau gitxiago, eta ez eutseela itxiten ezetarako bere andik urteten, eta antxe egozala gau ta egun gixagaixo errukarriak, sardinak zestoan legetxe estu estu, belaun-etagiño euren loi artean sarturik. Bein sartu ginean geu bertan, diño berak, eta ain izan zan kiratsa, ain naskagarria (iguingarria) ango sunda txarra eze, etzirudian iñondi bere alango kirats atsiturik eta penagarririk izan leitekeala. Beste aldeti barriz, zeinbat gaixo eta min ikaragarri igaro (eroan) bear eztoguz geuk gizon emakumeok? Buruko-mina, begietakoa, belarrietakoa, aginetakoa, zamakoa (eztarrikoa), azurretakoa: alboko-inkea (alborengoa), tripa-ala gogorrak, udaminak (eraitekoak): errematismoena, arriena, biziena, eta nok-taki-zer. Batzandu egizuez bada oneek guztiok, eta bat egin dozuezan ezkero, esango deutsue san Jeronimo-k eze oneek guztiok eta beste asmadu al leitekezan guztiak emoten dituzala infernuko suak. Oraindo bere geiago esango deutse santu andi onek san Isidorogaz, eta san Agustin-egaz (batera) naste: esan doguzan guztiak, eta beste, munduan direan eta izan leitekezan min, ala, neke, atsakaba, ikusgarri guztiak ezer (arean) eztireala, eta atsegingarri artu leitekeezala infernuko suaren aldean.

        Bai, neure biotzeko entzulaak, bai: ezta ezer infernuko suaren aldean burdiña gorien ganean erre bearra, edo orio irakitan prixidu bearra; yolasgarria da azurrak golpeka birrin birrin egitea, edo atzazal arteetatik kañabera atal zorrotzak sartutea; eta atsegina artutea da osterantzeko min, ala, neke, naibagako eta atsakaba gogorrenak ikusi bearra. Ez egizue uste eze au larregi esatea dala : ezta bear dan baxen gitxiago esatea baño; edo obato esateko, ezta ezer esatea baño. Utsak dira: ezer esan gura eztabeenak dira alde onetan bizi gareanen berbaak andiko aldiko nekeak eta ikusgarriak adierazoteko (ulertu eragiteko). Infernuko bat etorri bear litxakegu sua ta garra dariola, ondo dakianak legez geuri orreek zer direan esateko, eta ori ta guzti eliteke asko izango gauzea bera bera dan legez geure zenzun laburrak ulertuteko (adituteko). Baia au alan bada bere, emetik atera ziñaie zeuek zelan edo alan zelango ikaragarrizko gogorra izan bearko daben infernuko suak. Guztiok dakigu, fedeak alan darakuskula, eze, infernuko su bildurgarri orrek espiritu utsak direan demoniñoai eta gizonen arimai min eta ala ezin gogorragoak emoten deutsezala. Eta alangoa bada espiritu utsakaz, zer izango da, edo zelangoa izan bearko dau su itzal orrek?

        Onezaz ganetik, baago infernuan beste gauza bat su ikaragarrizko au neketsuagoa eta eroan-ezinagoa egiten dabeena, eta da ezin iñondi bere, ez ezetara bere izatea min-aleen aringarririk, ez atseginaren apurrik. Bir-milla urte egin da Yesukristok esan eban aberatza infernuan dagoala ur tanta bakar bat eske ta eske, bere miñertza bustiteko. Zer da ur tanta bat infernuko gar artean dagoan batentzako? Alanbere ezta apur ori bere etxako oraindokoarren emon, eta ez emongo bere. Mundu onetako neke, min, eta atsakabeen artean garratzen garratzenak direala bere, beti izaten da nondi andi zer-edo zer zegaz neke orreek arindu edo gitxitu; infernuan ezta alango gauzarik, ezta apurrik bere. Mundu onetan gaixo andi bategaz dagoanak, minen minez ezin egonik egon arren, beti eukiko dau oe zantar bat baño ezpada bere non etxun, eta okerren dala bere, lur gogorra gitxienez izango dau; infernukoak eztauko esan dogun su arrigarria baño beste oerik, ez beste lurrik non etzan. Geixo orrek artu leike arnasa apur bat baterik bestera bere burua aldatuaz edo itzuliaz: infernukoak, nora aldatu leike surik eztagoan lekura, alde guztietatik suz ta suz inguraturik badagoz? Geixo orrek euki leikez seme, guraso, senide, edo adiskideren batzuk, zeintzuk bera ikusita biotza tangatxu bat zabalduko deutseen: baia infernukoak eztau izango beste lagunik, ezpada bere borreru ikaragarri direan demoniñoak, eta beste kondenadu lagunak; zeintzukaz gorroto gogorrean, eta txakur amurratuak legez alkar zatituten baño bizi ezingo dan. Gaixo orrek opa (opetzi, opatu) leikioz Ygkoari bere alak, ta bere neke guztiak bere pekatuen zorren alderako, zeinek emon daroion biotzeko argi eta atsegintasun andia; infernukoak ezta atsegin au bere ezin euki leie, bada gorrotoz begiratuten deutse Ygkoari, eta daukee euren areriorik okerrenentzat. Gaixo orrek, eta nekepean dagoan beste edozeinek baaki bein edo bein, eriotzeagaz baño ezpada bere, yoango yakazala bere gatxak; baia infernukoak eztauko alangorik, dakialako bere zorigalduko izan bearrak Ygkoa dan arte guztian iraun (yarraitu) bearko deutsala.

        Ementxe bada, su ikaragarrizko onen erdian egongo dira sekulabetiko infernuko zorigogorreko madarikatuak, erreten eta erreten, eta alde guztietatik sua dariela. Goitik ta beetik sua, alboetatik sua, aurretik ta atzetik sua, begietatik sua, belarrietatik sua, ao-surretatik sua, aragietatik sua, azurretatik sua, unetatik sua, eta alde-guztietatik sua. Oi ze arrigarrizko min-alak, ze amurruak ikusi bearko dituezan. Ze negarrak, ze uluak, ze txilioak, ze garraxiak entzungo direan zori gogorreko leku atan! Yagiko dira bata besteen kontra, alkarren erru iminten dabeela eurak leku atan egon bearra! Senar-emazteak esango dabe eze, an dagozala eurak alkarren artean ezkondu aurrean eta ezkondu ezkero egin zituezan pekatu zantarrak gaitik, eta arren bada alango lagunik eguño ezagutu ezpalebee. Umeak gurasoai erru guztia ezarriko (egotziko) deutse, eurakaz nastean oe batean eratzanda erakutsi eutseelako bear etzana egiten; euren aurretik birao eginda, beste ainbeste egiteko oña emo'eutseelako; itxi eutseelako yantzeetatik, fiesteetatik, yolaseetatik, gau-begireetatik, eta Ygkoak dakizan basterreetatik ibilten: eta ez eutseelako galarazo adiskidetasun okerra, ezkontzea galdu ze zidin atxakiagaz. Gurasoak euren umeen kontra egongo dira txakur eginik, orreek oñ-onean imintearren, eta ondo ikustearren egin zituezan lukurreria eta tratu okerrak gaitik, eta eurai gustu emotearren laketu eutseezan gauzaak gaitik betiko galduak izan bearko dabeelata. Adiskideak adiskidearen erru emongo dau bere galdu bearra; lagunak lagunaren erru; eta guztiak esango dabee, oba eukeela, eta arren sekula yaio ezpalira, O ze birao latsak entzungo direan; ze maldiziño aserreak! Madarikatuak izan ditezala, arren bada, sekula betiko nire aita-amak, nire senar-edo emaztea, nire seme-alabaak, nire adiskide ta lagunak; madarikatua nik artu neban bularra, eta nik yan neban ogia: madarikatua ni bizi izan nintzan etsea, eta bere ganean ni euki ninduan lurra. Madarikatua, arren bada Ygkoa, madarikatuak zeruko santu-santaak, madarikatua Maria-santisimea.

        Zer diñozue onetara zeuek, neure biotzeko entzulaak? Baago zeuen artean iñor onako su bero artean, onako bildurgarrizko gar artean egoteko gogorik eta biotzik daukanik? Izango zara zeu, zeure gorputz orreri atsegin emoteko, nai yan-edanean dala, nai aragizko zikinkerietan dala asmu billa zabiltzan ori? Izango zara zeu, emon deutsuen atsakabea, egin deutsuen iraina, esan deutsuen berba astuna parkatu ezinik zabiltzan ori? Izango zara zeu, zeineri barauaren izena entzun orduko, edo penitenziaren izena aitatu orduko biotza larri larri egiten yatzun? Baia ara baño leen ikusi bear zeunkee ea su atarako onak bazare. Sartu egizue, ea, surtan ez gorputz guztia, ez besoa bere; sartuko dozue bada eskuko atz bat, eta ori bere a-txikinderea (txikia) eta ez luzaro eukiteko bere, abe-mariatxu bat esaten dan artean baño eztozue an eukiko. Ezin dozuela euki esango dozue. Bada zoroak, eta zoroak baxen zoroagoak, orain emeko surtan, infernukoaren parean, su iskia baño eztan su baten ain asti laburrean eskuko atz bakar bat ezin euki badozue, zelan egongo zare betiko ta betiko buruz sartuta infernuko su gogor ikaragarri atan? Bada ara, kristiñauak, onduten ezpazare, su bildurgarri orretarako zare, eze Ygkoak esanik dauko, gaisto deungaak bertarako direala. Eta bein ara ezkero an egon bearko dozue Ygkoa Ygko dan arte guztian, sekula arik urten bagarik. Eta, baakizue ze ikaragarria dan infernuko betiko egote ori? Bada nik erakutsiko deutsuet agindu deutsuedan bigarren zatian.

        Betiko! betiko! Ai, ze berba andia, eta asko baño geiago esan gura dabena! Betiko; Ygkoa dan arte guztirako! Eta, nok azaldu zer esan gura daben betiko orrek, eta infernuan betiko egon bearrak? Ez yaioen artean iñok, bear dan legez beintzat. Alanbere lan au neure lepo ganean artu dodan ezkero, eginbear dot alegina, santu eta asko-yakinen esakune batzukaz, eta eurak dakarden irudi bat edo bategaz ea zeuei zerbait adierazo (ulertu eragin) al baneizue. Ea bada, neure entzulaak, prestau zaiteze, gauza itzal onen ganean esango deutsuedana entzuteko. Da bada betiko izatea, diño san Dionisiok, egunen erreskada luze bat, bein bere, bein bere azkenik izango eztabena. Da, diño aita San Bernardo-k, izate bat iru izateak edo denporaak beragan artuten dituzana: lengoa, oraingoa, eta etorteko dagoana. Da urteen yoan-etorri bat, beti atzera ta aurrera, jira ta bira dabilena, iños bere atzerengo urtera eldu bagarik. Da biribil biribil dagoan gauzea legez, zeineri bein ta bein ta askotan inguru emon arren, ostera ta barriro asten yakan emoten, azkenik, edo non gelditu bearrik topetan ez yakala. Alantxe diñoe santu eta yakitun askok. Baia esakunok baxen obeto adierazoko deuskue zer dan betiko izan bear ori san Buenaventura-k dakarren irudi batek. Ara bada, entzun. Kontu daigun infernuko batek eun urterik eun urtera bere begietatik negar anpullu (malko) bakar bat botetan dabela, eta anpulluka anpulluka ibai andi bat egitera elduten dala. Zeinbat urte bearko ete litekez orretarako? Ai! Nok taki ori? Ygkoak berak, munduan bestek ez. Bada urteok guztiok, urtea doa, urtea dator, igaroko dira, baita bere bear direanak egiteko urtean beingo negar anpulluakaz mundu zabaleko iturri, erreka, ibai, eta itxaso guztietan dagoan lainbeste (gaña) ur. Au bai dala urte erreskadea! Burua galduten da onen kontua atera gurarik (ezinik).

        Oneek urte guztiok bada, eta beste ainbeste, eta beste ainbeste, eta milla bider beste ainbeste yoango dira, baia betiko izan bearra, eta betiko infernuan egon bearra orduantxe asiko da, urte bakotx bat yoan ezpailitzan legetxe. Bai, alper da, diño santu andi onek, yoango dira egaztiak daukeezan lumaak baxen urte geiago; yoango dira gizaseme, emakume, eta abere guztiak dituezan ulleak baxen urte geiago; yoango dira zugetz eta arbola guztiak dituezan orri, lora ta frutu guztiak baxen urte geiago; yoango dira landeetan, zelaietan, eta mendietan dagozan berarrak baxen urte geiago; yoan bearko dabe ibaietan dagozan ondar, eta area garauak baxen urte geiago; yoan bearko dabe pozuetan, iturrietan, errekeetan, ibaietan, eta itxasoetan direan ur tantaak baxen bere urte geiago. Baia infernukoak milliñoe asko urte daukeez oraindo an egiteko, edo obeto esateko an egon bearko dabe iños azkenik izango eztabeen urteetan. Orduan bere ezin esango da: «asko da; onegiño baño eltzean ezta betiko izan bear au; ementxe dauko bere muga-arria, eta onerik aurrera ezta egunik geiago izango». Orduantxe bere asi barria izango da, eta yoan bearko dabe beste ainbeste urte, eta milla asko bider beste ainbeste, bere bizian atzerengo urterik ikusi bagarik.

        Auxe guztiau doa mundu onetako nekeetarik eta beste aldeko nekeetara. Mundu onetan gagozan artean beti daukagu nondi andi, zelan edo alan edo arindu edo yoan egingo yakuzalakoa. Gaixo bagara, baakigu atzera edo aurrera edo osatu edo il egingo gareala; karzela itzal baten dagoanak baaki nos edo bein andik urtengo dabela, edo libre bere etserako, edo presidioetarako, edo urkamendirako baño ezpada bere, eta agaz bereak egin izango dabela. Baakigu nekeak, atsakabaak, naibagaak, zorigaistoak betikoak eztireala izaten: eta ibili ta ibili edo gitxitu, edo guztiz yoan bearrak direala, eriotzeagaz baño ezpada bere. Baia andiko mundukoak eztira alangoak: gaurkoa da biar, biarkoa etsi, etsikoa etsidamu (etsirimo, etsi gei); aurtengoa datorren urtean, eta arik urte eta urte garrenean, eta sekula guztian. Kontu ikaragarri onek deadar eragiten deutso san Agustin-eri: «O betiko izan bearra! zeugan gogoa imini (parau) ezkero penitenzia egiten eztabenak edo federik eztauko, edo ez beintzat bururik».

        Orain neure kristiñauak, entzunak entzunda, gura dot zeuen artean kontu bat egin dagizuen. Edozeinek daki ze luze egiten yakan gauba gaixo andi bategaz artega eta larri dagoanari: zelan kontetan dituzan ordu guztiak, zelan dagoan estu bai estu gox-aldeko argia nos elduko yakon. Baia, zer diñot nik gaixoa? zein (nor) da zeuen artean osasun onerik onenean dagoala bere, egongo litzatekeana gau oso baten alderdi baten ganera, ez batera ta ez bestera zirkin bat egin bagarik, oerik bigunenean egonda bere? Bada emengo gaixoak emengo gaubari, ain laster yoaten yakun gaubari, ain luze eresten badeutso, eta osasun-dunak bere geldi geldi alde baten ganera egoteko danean, zer eretxiko deutse infernuan dagozanak ango gau luze betikoari? Ai gau luzea, gau baltza, gau itzala! Gau ikaragarria ollar-yoterik, ez egun-sentirik izango eztabena, eta bere bizian argirik ikusiko eztabena! Ze nekegarria, ze zori-gogorra izango dan argituko eztaben gau ilun atan egon bearra, eta etzan bearra, ez emengo gaixoak legez oe bigun-onean, ezpabere laba gori beroan, suagaz dagoan karobian! Ondo itanduten dau Isaias Profeteak: alango lekuan, su ain beroan, betiko gar artean, nor egongo da? nor biziko da? nok iraungo dau? Ezin euki dozue ikatz bizi bat, txingar bat luzaro eskuan erreten deutsuelako: zer izango da bada suz eta garrez kanpoti ta barrutik (barruneti), arimaan ta gorputzean inguraturik egotea, eta burdin goria legez goriturik eta su eginik egotea, eta betiko alan egon bearra?

        Ain ikaragarria da betiko iraun bear onek infernukoai emoten deutsen neke ta atsakabea eze, Ygkoa ikusi ezinez osterantzeko guztiak ezteutsee ainbeste emoten; ez onago bere. Ez leen esan deutsuedan ango su bildurgarri-gogorrak eta ain gitxi ango kañibet zorrotzak, mallu astunak, azote gogorrak, eta etxurabagako demoniño arrigarriak eurak bere. Eta alan aingeru batek esango baleutse Ygkoaren partez infernuan dagozanai: «ea gazteak, barri onak (dakartzuedaz). Yakin egizue bada eze, itxasoko ur guztia, eta mundu zabaleko ur guztiak iñurri batek urtean beingo ase aldiagaz edan dagizanean, yoango yatzuezala min eta neke orreek». Onelan bada berba egingo baleutse, argituko litxake biotza; ez litxake arik aurrera leengo nekearen erdia egingo. Eta argitu bere bear, zegaitik eze munduko ur guztiak itxasoa euren artean dala, iñurri batek edateko bear direan urteak geldi geldi yoango dira bein edo bein: eze iñurriak gitxi edana gaitik, beti zer-edo-zer edaten dau; baia infernukoen neke-minak oneek guztiok yoanda bere, eztira yoango: orduan barrien barri asiko dira urte bakar bat igaro ezpailitzan legetxe. Ai ene entzula maiteak, gogoari emoten deutsadan bakotxean zer izango ete dan neke aekgaz, eta nos geldituko ete direan, eta azkenik ezin ikusi deutseedanean, ez ondorik idoro, ez akaberarik topau (aurkitu), konorte guztia galduten dot, eta nekez dakit non nagoan bere. Zegaitik eze, zelan Ygkoak eztaben izango ez azkenik, ta ez amairik, alantxe neke gogor orreek bere izango eztabe amairik ez azkenik eta iraun bearko dabe Ygkoak dirauan arte guztian.

        Zer esango dabe zorigogorreko galdu orreek euren buruak alan ikusita? Zer esango dabe? Esan bearko dau orretariko bakotxak: «gustan gustavi... paululum mellis, et ecce ego morior». Ai nire zori gaistokoa! Ai nire adugogorrekoa! Munduko gustu arin zitel batzuk gaitik etorri naz leku itzal ikaragarri onetara. Umekeria batzuk gaitik galdu dot betiko zerua, eta emon deutsat neure buruari betiko eriotza infernuko au: «gustans gustavi... paululum mellis». Eztagoala ya onezkero erremediorik? Eztagoala emetik urteterik? Emen egon bearko dodala ikaragarrizko neke, gogortada eta alen artean betiko, bai betiko, eta milla bider betiko? Bein bere, bein bere eztabeela azkenik ikusiko nire min eskerga oneek? «Et ecce ego morior». Ai, eta zelan nire bizia etzan izan axe tanga (tindi) bat baño! Oi, zelan ni yaio ni il, guztia bat izantzan! Ai, ta zelan munduko ondasun, atsegintasun eta poz-zoro guztiak etzirean izan utsa ta ezerezkeria baxen! «Paululum mellis!». Non neunkan nik burua? Non neunkan zenzuna? Yakinik onango neke betikoak egozala, nenbilen ni arrapaka legez, beingoan yoan bear yatazan gozoen atzean? «Paululum mellis?». Zer daukat nik orain ain zoro nerabilden aragiaren atsegin zikinak-gaz? Zer iñoen diru ta ondasun, lege etzan bidetik nireganatuta, nireak balirean legez eukiakgaz? Zer ain gozo egiten yatan eta ainbeste bider katutu eragin eustan ardaoagaz? Zer munduko poz-zoro eta atsegintasun ero burua zoratu eragin bear izan eusteenakaz? «Paululum mellis?». Ai! Ez besterik ezpabere toki ikaragarrizko onetara etorri bearra, «et ecce ego morior». Baita, nos urtengo dot onerik? Iños bere ez. Nos yoango yataz neke-min oneek? Bein bere ez. Nos gitxienez (edolan bere) arindu edo gitxituko yataz? sekula bere ez. «Et ecce ego morior». Emen egon bearko dodala itxasoak dituzan ur tantaak lainbeste (gaña, goara) millinoe urte yoanda bere? Bai. Ai ene! Nosko yoango ete dira urte orreek guztiok? Baia, ai! ta ai! gero bere ibili ta ibili yoango dira, baia nik zori-gogorreko galdu onek emen egon bearko dot, egun bakar bat yoan ezpailitzan legetxe. «Et ecce ego morior». Ernegauko dabe, amurratuko dira, eta euren burua apurtu gurako dabe: eriotzea etorri dakien gurako dabe, baia eriotzarik eurentzat ezta izango: an egon bearko dabe beti ilten, eta bein bere il bagarik; beti amaituten, eta bein bere azkenik ikusi bagarik.

        Neure biotzeko entzula maiteak, egiak ete dira oneek? Bai egiak dira, eta egiak bere egia andiak eta zoliak. Eta zeuek egia oneek, sinistuten ete dozuez? Ez, ezkagoz geu orain oneek sinistuten eztirean errian; eta iñok sinistu gura ezpadituz, or konpon dabela, berak ikusiko dau beste aldean iya sinistutea gauza eztabenean. Bada, zelan da au? Oneek egiak izan, eta zeuek alan sinistu, eta, zelan bizi zare bizi zareen legez? Zelan ain bildur bagarik pekatu egiten dozue? Ezer oker baiatortzue: biraoa, demoniñoa, añena, besterik ez dakizue. Seigarrenekoan beti bizi bear dozue begietagiño ondaturik; atara yoten eztaben berbeak eztauko gatzik, zirri ta mirri alkarregaz ezpazagoze neska-mutilak eta beste asko, motz zagozela deritxazue, okeluetan (zokondoetan) zer igaroten dan Ygkoak daki. Tratu oker bat egiteko iñoren bearrik eztaukazue, irabazia badago eze. Iñoena bere askok ixilik egiten bakizue. Eta, infernua sinistu? Eta betiko infernua dagoala sinistu? Antxina fedebagako yentilak esan eben kristiñauak gaitik eze, infernua sinistu ta, deungaak bazirean, zentzunen apurrik ez ebeela; eta zeuen arteko geienak gaitik beste orrenbeste esan bearko dala nago ni, zeuen bizi-moduari begiratuta.

        Zer da au, kristiñauak? Ala uste al dozue berakauteko nekeren batzuk direala infernuko nekeak? Baia, ai! esaten eban antxina san Jeronimo-k, eztabiltz aderde, min ikaragarriak emoten direan lekuan. Ai, kristiñauak, ainbeste bildur emon bear leuskegu infernu itzal orrek eze, bagenki bat bakar bakarrik baño arako eztala, orregaitik beti bildurrez ikara bizi bear gintekez (genduke), ea bat ori geu izango gareanez. Zer egin bear dogu bada, yakinik ez bat, ez bi ezeze, ezpada asko ta asko eta geienak infernurako izango direala? Baakutsue zeinbat lagun batu izan zareen elexa onetan gaurko sermoia entzuteko? Eta, zeuen arteko zeinbat deritxazue infernurako izango zareela? Itaune au berau egiten eutsen san Yoan Krisostomo-k Antiokia-arrai. Zeinbat deritxazue, esaten eutsen, zeinbat izango direala erri onetan zerurako izango direanak? Antiokia-k izango zituzan aldi atan eun milla kristiñau beerenetik. Eta, zer deretxazue (uste dozue) erantzun ebala santu asko-yakinak? Biotza ausi bagarik ezin entzun leitekeana. «Ozta ozta izango dira larrienetik (gorenetik, garaienetik) bere eun, eta orreek bere eztakit, eztakit». Nekez sinistuten eban santu andi onek erri atako milla kristiñaurik bat salbaduko zala. Eta, uste dozue berba bildurgarri oneek esan zituzala esateagaitik, edo bildur aldi bat emotea gaitik beste bagarik? Ez beintzat. Santuak berak dirautse zegaitik alan sinistuten daben. Ume deungaro aziak, guraso ardura bagakoak, gauz'onak egiteko, eta txarrak eragozteko egarri gitxi, eta pekatuetarako nasaitasun andia ekusazalako. Eta, zeuen artean ikusten da alango gauzarik? Ai! Arren bada ezpalitz ikusiko, baia lar bere lar ikusten da.

        Eta onetatik, zeinbat izango dira bada zeuen artean infernurako izango eztireanak? Izango da bat, izango dira bi? (Eztot) Enaz ni orretan ez sartu ta ez urten gura. Baia antxinako esakerea da eta egia, zelan bizi alan il egiten dala. Zelan bizi zare bada geienak? Ondo ilteko moduan? Ai! Ni bildur naz geienak pekatu mortalean bizi zareela. Eztot ondo esan; baakit nik, eta baakat nondik yakin bere pekatuan bizi oi zareela, eta orregaitik bildur naz geienak infernurako izango zareela. Kristiñauak, arin arinka, eta esan daigun lauoinka goaz beste alderako, laster egin bear dogu etse-aldatzea, eta sartu bear dogu geure betiko etsean. Nos edo bein bada geure buruari begiratu daiogun. Urte yoanak, yoan; egun galduak, galdu; baia eztozue oraindo berandurik. Ea bada len bait leen Ygko-agana biurtu bear dozue bizitza barri baten bitartez. Orretarako ezpekizue bein bere burutik kendu (yoan) betiko infernu au, eta ikusiko dozue ze ona dan pekaturako gogo guztia galarazoteko. Ara zer yazo yakon urrengo exenpluko gizonari.

        Beda izen andiko gizon yakitun eta santuak esaten dau eze, Nortunbria aldean iltzala Drikelmo eritxon gizon bat, eta gero barriro biztu zala mundu onetako argitara. Oneri ilik egoan artean erakutsi eutsan Ygkoak infernu gogorra, eta ango suak, eta beste an ikusi bearreko guztiak. Berak esan eroian zer eta zelango bildurgarrizko (gauza) itzalak ikusi bear izan zituzan, baia berak esan ezta (arren) bere, ondo ta ondo agiri eban bere bizi-moduan, nonbaiste bere gogortasun ezin ikaragarriagoren batzuk ikusi bear izan zituzala, ze edozeineri arritu eragin leikion berak bere buruari emoten eutsan bizitza, ezinda geiagoan gogorrak. Sartu zan konbentu baten, eta an guztizko bere barau latzak egin eroazan; lo lur gogorraren ganean; zilizio ikaragarriak soñean erabiltzazan; garrian, barriz, erabilen burdiñazko (burruñezko) katea orratz txikiz alde guztietatik bete beterik egoana. Bere burua azote krubelez apurtu bear eban, odol beroa ugari gorputz guztiti eriola. Eta iñok esaten beeutsan ea zegaiti orren gogor artuten eban bere burua, erantzun eroian: «Acerbiora ego vidi», oneek baxen gauza gogorragoak ikusita daukadaz nik beste aldean. Neguaren biotz biotzean konbentuaren parean leiturik eta engalasaturik egon yoian errekan, leikarraldoa alde bateti zatitu, eta antxe sartu oi zan abitu ta guzti idunagiño (samaraiño): eta andik urten da bere, ez eban soñekorik aldatu bearko. Eta iñok ezer esateeutsanean, erantzun oi eban: «Frigidiora ego vidi», oneek baxen otz gordinagoak andiko aldean ikusita nago ni. Zar-tzar eginda bere ez eutsan bere buruari bapere bakerik emon.

        Neure entzulaak, ezta Drikelmo bakarrik andiko mundurako; geu bere bagara; eta bizitza ona ezpadaroagu, ak arimako begiakaz baño ikusi ez ebana, geuk geure buruan ikusi bearko dogu. Zeri begira zagoze bada? Oneek eztira atzera begira egoteko gauzaak. Ea bada arin, goazan guztiok Yesukristoren oñetara, geure pekatuen parkaziñoa eskatutera. Yesus laztana! Yesus maitea! Ni infernura yoan nintekeala? Beti betiko galdu nintekeala? betiko ta betiko zeure arpegi ederra ikusi bagarik, demoniño (ikaragarrien) okerren artean neure burua ikusi neiala? Zer izango da nigaz, ori yazoten baiat? Ai nire zori-gaistokoa ori ikusteko banaz! Oba neunkean orretarako bein bere ez yaio (ezpanintz). Oneek gogora etorteak, Yauna, larri larri egin deust neure biotza. Baia ezta ori bakarrik niri negar eragin bear deustan gauzea; eze nik baakit eze, nire pekatuak bear ebeen saria emon izan bazeust, antxiñarik an egon bear neunkeala; eta neure biotzeko esker andiagaz autortu bear dot, zeure ontasunari zor deutsadala an ezpanago. O neure Yesus gozoa! O neure biotza! Zer ikusi zenduan nigan, beste askori egin ez zeuntsan mesedea niri egiteko? Eta orregaitik bere, ez neure onari begiraturik, ez zeuri zor deutsudan esker onari begiraturik, ezteutsat pekatu egiteari itxiko? Beti ebili bearko dot gaur onduko, biar onduko? Ez Yauna, ez: emen, oraintxe geiago luzatu bagarik artuten dot gogo egin egina ez geiago (aurrera) pekaturik egiteko, eta biziera barri bat egiteko. Leen egina bere ondo damu dot, eta parka eskeka nagotzu. Biztu egizu, arren, Yauna neure biotz il au, biotz biotzerik parkaziñoa eskatuteko esaten deutsudala orretarako neure Yesukristo Yauna.