1. YESUKRISTOAREN PASIÑOAREN
GANEKO SERMOIA

(A, 1-18. or.)

Opressit me dolor meus... Aperuerunt super me
ora sua, et exprobrantes percusserunt maxillam meam,
saturati sunt poenis meis.
Azpian artu nabee alak: idigi dituez nire kontra egiteko
euren aoak, ni ostikopeian erabilteko matrallan yo nabe:
aspertu ta asazkatu izan dira neure nekiakaz.
Iob c. 16. v.v.8. et 11.

        Il da Yesukristo gugaiti: gugaiti il Yesukristo. Ze besterik, bear da, onek berbok esatea, eta santokristo bat begien aurrian imintia baño Pilatosen beinolako berbakaz: Ecce homo: Kristiñau direanen biotzak damuz, minez, eta atsakabez beteteko ? Bai: ze onegaz gogoak beingoan emongo leuskioe Yaungoikoaren Semea, Trinidade santuko bigarren personea, Aitagaz, eta Espiritu santuagaz Yaungoiko bakar bat dana, zeru-lurren egillea il dala, eta il bere egin dala, gu bere arerioak adiskide egiteko beragaz: guri okerroi, galduta genduan zerurako bidea emoteko. Emongo leuskioe oraindo eurak dakiezan Yaun orren neke andiak, bada begiak erakutsiko leuskioez buru arantzaz galdua, arpegi matrallakoz baltzitu, ta mallatua, sorbalda azotez apurtuak, eskuan unzez yosiak, eta gorputz guztia bururik eta beatzetara birrindua, eta zati osorik baakoa.

        Alantxe da: baia zuek etzare onenbestegaz aspertuten, eta obeto berotuteko zeuen biotzak, zeatzago entzun gurako zendukez Yesusen neke orreek. Ondo eginik dago bada, neure entzula onak, eta ori izan da beti giza-aldi guztietako kristiñau guztien guraria, eta Elexa ama santeak berak egunokaz irakurri eragiten deusku meza santuan, neke onen ganean ebanjelista santuak eskribidu ebeena. Egingo deutsuet bada, eta ondo ta ondo gogoti, bada nik neuk, nasan epela izan da bere, neugan ikusten dot, antxina san Leon-ek ziñoana, eztala gauza gozoagorik, ez atsegintasun geiago emoten dabenik, gure Salbatzallearen pasiñoaren ganeko berbetea baño.

        Eta au zuei bear dan argi bidean egiteko, gogoak emon deust, Yesukristoren aotan imintia, arako Yob santuak burutik eta beatzera zauriz beterik, alde guztietati atsakabez, eta naibakoz inguraturik, eta iñondi bere onik ez eukala, esan bear izan zituzan berba larri oneek: «Azpian artu nabe alaak, zabaldu dituez nire kontra euren aoak, eta ni ostikopean erabilteko matrallan yo nabe: aspertu ta asazkatu izan dira niri emoniko nekiakaz». Bai beintzat, oneek berbok Yesukristok bere pasiño aldian Yob santuak baño askoz ta askoz, eta milla bidar askoz obeto esan eukezan, bada ordu onetan bere iñon dirian nekeak uriolatu dabe, eta ez zelan-naiko nekeak, ezpabere beragaitik aspaldiko urteetan esanik egoana, infernuko nekeak: ostikopean, ta zatz eginik erabili dabe, gizona ez, eta lurreko ar-tzantar bat balitzan legetxe, eta azkenean alango yoteak, alango zauriak, alango desgarrioak egin izan deutsez eze, beragaiti esan bear da Isaias Profeteak antxinarik esanik eukana, burutik eta beatzetara ez eukala atal osorik, ez urraturik, ez eukan zatirik.

        Auxe zuei erakustea da nik neure buruari emoten deutsadan gaurko goxerako arloa ta sailla. Eta pasiñorik geienean, eta guztiz bere atsenengo neketan, guztiak erabatera agiri badira bere, orregaiti alde batzuetan batzuk, beste batzuetan beste batzuk argiroago ikusten dira, eta beragaiti iru zati egingo dot Yesukristoren pasiño ori. Lenengoan erakutsiko deutsuet, ze itzalak, eta zeinda geiagokoak izan zirean Yaun onek Jesemaniko ortuan ikusi bear izan zituzan biotzeko min-alaak. Bigarrenak artuko dau andik eta azoteak artu bear arteko guztia, eta berean ikusiko dozue Yaungoikoa zatz eginik guztien oñ azpian. Eta irugarrenian entzungo deustazue enparaduan Yaun berak irago zituzan gorputzeko ala ikaragarri lotsagarrizkoak. Orregaz eroangarriago egingo yaku zuei eta niri, luzexeago izan doian pasiñoko sermoia, eta itxi aldietan arnasa apur bat, eta indar barriak artuko doguz, nik esateko, eta zuek enzuteko, esan ta entzun bear direan ainbeste gauza. Barriz bitartean ezin esan bagarik itxi neikezue, Yesukristoren pasiñoa entzutean, bigundu bear yatzuezala biotzak: baia bigundu, pekatuen damutasuna, ta garbaia izateko, eta geiago ez egiteko, goguak artuteko. Bada, zetarako izango da Yaunaren pasiño ori entzut-orduan erraiak samurtutea, eta gura badozue apurtutea, eta gero lengo pekatari gelditutea? Yerusalengo andra batzui esan eutsena: «ez niri negarrik egin, eta bai zuen buruai, eta zuen umeai; bada oneek zugatz (arbola) ezeagaz egiten badira, egur igarrakaz zer egingo dira?»

        Baia ezteutsazue orreri bere asko eretxi bear, ezpada ze, ikusirik, zelan Yesukristok Aitaren esana egiteagaitik, poza alde batera itxi, lotsariari etxaramon eginda, bakean eroan izan eban, gaisto oker batzuk erakutsi eutsen alango pasiño garratza, alantxe zuek bere Yangoikoaren borondatea egitearren, penitenziazko bizi-modu bat egin bear dozue, munduko zorakeri, poz zoro, ta atsegin guztietati albora egiten dozuela (aldenduten zareela) zeuen buruai nekegarria, ala ta damuaria emoten deutsazuela, eta ezta munduagaiti bere pekatu egiten eztozuela. Auxe adierazo (ulertu eragin) gura izan euskun Yaunak berak esan ebanean: «neure atzean etorri gura dabenak, artu bere kurutzea , eta yarraitu begit». Eta san Pedrok dirautsue: « Kristo iltzan gugaiti, guri bidea erakusten euskula, bere oñatzai (lorrotzai) yarraitu dagiozuentzat. Auxe da Yesus laztanaren pasiño garratza gogoan erabilteko modu egokia, ta mesedegarria.

        Eta Yaunari ondo eretxiko yakon moduan egiteko, etxun gaitezan orain bere Ama Birjiña Maria-ren oñetan, eta eska gagiozan arren bada yadietsi deigula, guk orretarako bear doguzan laguntasunak. O Ama biotzeko gozoa! inok eztaki zuk baxen ondo zerzuk eta zelangoak ikusi zituzan zeure Seme laztanak. Zeuk, andrea, zeuk ikusi zenduan, zelan egoan kurutzean eskegirik, alde guztietatik min alaaz, atsakabez, ta naibagez inguraturik eta urjolaturik. Orduko eta pasiño guztiko Ama Semeen nekeakgaiti, arren izan zakiguz Yaungoikoaren aurrean bitarteko, bitzuoen Seme orren pasiño garratza au bear dan legez orain gogoan erabilteko, beratarik gero bear dogun arimako onurea aterateko. Mesede au eskatuten deutsagu biotz biotzeti, eta orretarako guztiok esaten deutsugu: Abe Maria.

Lenengo zatia

        Eldu zanean Yaungoikoaren Semeak bere bizitzea gizonen onerako emon bear eban aldia, yoan zan Yaun andi au, Apostoluak lagun zituzala, Jesemaniko ortura. Emen san Pedro, Santiago, ta san Yoan-egaz besteak-ganik alde eginda, beinguan artuten dau Yauna bildur ikaragarrizko batek, ilun ilun egiten yako biotza, eta eztakus iñondi bere, atsegin apur bat emon leikion gauzarik. Dirautse bada onei: «guztiz ilun daukat biotza: zagoze emen oraziño giñan, tentaziñoan ez yausteko». Eta puskatxu bat aldendu ta, belauniko yarririk, asten da bere Aitari eskaari au egiten: «Aita, ezetara al bada, eztagidan nik edan kaliz au: baia ori ezin bada, egin bedi zuk gura dozuna».

        Ai ene Kristiñauak, auxe gogoan artuten dodanean, beingoantxe gogoak emon daroat: Zer da au, edo zer dau Kristok, onelan bildurtuteko, eta biotza onen yausi izateko, bere il bearra begien aurrean dakusanean? Ezta Yaun au orain artean esaten izan dabena bera, estu bai estu dagoala, eta luze deritxola egun au eldu artean? Ezta berau beti eriotza ta pasiño au gora eta bera erabili bear izan dabena, berau balitzan legez mundu onetan atsegin geiago emoten deutsan gauzea? Zek bada, zek, orain onen larri ta ikara egiten dau. Zegaiti ilunduten yako ainbeste biotza? Ete da ilteko beldurrez? ete da iya ganean dakusazan neke ta ala gogorren itzalez?

        Zer izango da, neure entzula onak? Yesukristo gure Yauna, Yaungoikoa bazan bere, zan orregaiti gu lango gizon egin egina; berak ondo ta ondo daki zerzuk eta zelango ikaragarriak ikusi bear dituzan; eldu yako orretarako aidia: iya dakusaz bere ganean, eta eztau galarazo gura izan, onelangoak gizonai egin daroaken erasoa. Baita barriz ikusi izan da, eta ez bein, eriotzako sentenzia irakurrita, buru guztia urdinduten, odolez izerdituten, il aginian, baita ilik bertantxe beste bagarik geldituten. Eta dana dala, beti izan doa egia, san Gregorio andiak dinoana eze, orañdo neke geiago emon daroakela gizonari, ganean dakusden eriotzeak, ilteak berak baño.

        Yesukristok ikusten eban, gau atan berean asita, biaramon (biaraume) arratsalde erdira artean eroan bearko zituzan nekeak: baia zelango nekeak? Ez berakautako nekeak, ez alborik arako ala arinen batzuk: ezpada neke gogorrak, neke itzalak, ezin geiagoko nekeak. Eta ikusten etzituzan bestiak oi dogun legez, albastoan, erdi ikusian ta nastean legez; ezpabere zeatz, argiro, eta bakotxa berez. Antxe dakusaz bere kontra atzeak eta oratuak, aide nagusiak, Elex-gizonak, erriko agintariak, eta Errege giñokoak. Antxe dakus, zelan bere eskolako batek saldu bear daben: zelan beste bat lotsatuko dan bera maisua dabela autortuten; eta zelan besteak, bera bakar bakarrik itxita, iges egingo deutsen. Danzuz erneko deutsezan guzurrak eta emongo deutsezan iraunak: bere ganean asmetan dituz artu bearko dituzan otzak, azotiak, arantzaak, untze gogorrak, eta kurutze itzala. Berba baten, gero bana banazean ikusi bearko dituzan guztiak, antxe erabatera, ta argiro argiro begien aurrean iminten yakaz: eta esan giñaike eze, orduantxe ikusi bear izan zituzala alde batera, gero bein banan eroango zituzanak. Eta bakotxak ainbeste zer ikusi beukan, zer izango zan, guztiak erabatera bere ganean yausi zireanean? Ai! Orduan esan eukian nonbait Dabid-ek baxen obeto, eriotza-minak, infernuko alaak alde guztietatik (inguratu) erdian artu nabe.

        Eta arren bada orrek baño besterik izan ezpaleu: gatx-erdi baño etzan izango orduan. Baia, Ai! orrek eta orrek, geiago eta askoz bere geiago ikusi bear izan eban; edo obeto esateko, orrek besten aldean ezer eztira. Geiago, esango dozue, geiago? eta orren parean ain andiak? Zertzuk gero? Ai! bai, izan zituzan orrek baño min geiago emon eutsen gauza bi, eta oneek dira, ikustea munduan Yaungoikoaren kontra egin eta egingo zirean pekatu guztiak, eta ainbeste ta ainbeste betiko infernura galdu bearra.

        Yaungoikoak biraldu (agindu) eban Yesukristo, munduko pekatuen zorrak bere eriotzeagaz ateratera. Orretarako bere lepora ezarten deutsaz gure guztioen okerreriak eta pekatuak, eta guztien zorkide bera egiten dau, berberak guztiak egin bailituzan legez. Eta yakin legiantzat zertzukaz zan zordun, eta zeen kontu luzeak garbitu bearko zituzan dan-danak (direan direanak) begien aurrean iminten deutsaz. Ez ezteutsaz Yesus laztanari erakusten Ezekiel-eri legez, bakarrik Israel-eko aldi atako nagusien okerreria ikaragarriak, ez: erakusten deutsaz argiro argiro, ta bein banan aldi guztietan mundu zabalean ikusi, ta ikusiko direan pekatu eskerga tzarrak.

        Ai zelango pekatu errenkada luzea, ze okerreria itzalak ikusi bear izan zituzan ordu atan Yesus gozoak guztiakaz errudun bere burua egiten ebala! Zeinbat erejia deunga! Zeinbat Yangoikoaren kontrako lotsagalduko berba! Zeinbat yuramentu oker iñoren kaltean, edo ainbagan eginak! Zeinbat lotsa txar, ta gogorkeria gurasoai, ta nagusiai erakutsiak! Ikusten dituz mundu zabaleti antxina seigarrenekoan aragiz, eskuz, berbaz, gogoz alde askotara egingo direan ainbeste ta ainbeste pekatu ikaragarri: ikusten dituz lapurretak, bestiai erneriko guzurto tzarrak, eta Yangoikoak dakizan osterantzeko pekatu eskergak: eta ikusten dituz direanok euren ezain ta itzal guztiagaz, orduantxe bere begien aurrean egingo balira legetxe. Eta ezta ori guztia: ezpada ze, dakus bere burua pekatu onen guztionen errudun andi: ze Isaias-ek diñoan legez, Aitak bere ganean ezarri zituzan gure guztioen okerreriak eta pekatuak. Gure guztioen pekatuak, bai, zuenak bere, neure Kristiñauak, zuenak bere. Zeuek pekatu egiten dozuen orduan, ondo azturik, eta atzera botarik izaten dozue: baia Yaunak ortuan begien aurrean eukazan zuen okerreria guztiak.

        Ara emen, nire entzula onak, Yesus gozoari biotzean damu, min, ta lotsa ikaragarrizkoa emon bear izan eutsana. Zan Yesukristo Yaungoikoaren Seme laztana: maite eban inok ez legez Aita, eta eukan bere biotza agana etxunik, eta urturik. Ondo ekian zetagiño elduten dan pekatuaren okerreria itzala, eta zelango bidegabe eskergea egiten yakan Yaunari, pekatu egiten dan bakotxian. Zer egingo eban bada, ikusten ebanean ainbeste pekatu ta ain andi tzarrak egin, ta egingo zirela? Zelango min andiak artuko ez eutsan biotza? Beste aldi baten kordel batzukaz azotea lango bat eginda, saltzallaak Yerusalengo Elexati kanpora bota zituzanean, esan bear izan eban san Yoan-ek eze, bere Aitaren etsea lotsa onean ikusteko eukan garrak, Yaun oneri erraiak guztiak yan eutsazala. Zer egingo eutsan Aitaganako gar orrek, Aita ori onenbeste pekatu eskerga tzarregaz ostikopean zatz eginik ikusten ebanian? Erre egingo eutsazan? Urtu? Desegin ta ezereztu? Ai kristiñauak! Guk bekorrok, guk Yaungoikoanako epelok, edo obeto esateko guk argi-baako itsuok eztakigu ondo, zelango nabarben azia dan pekatua, eztazaugu, ze bide baako andia egiten yakan Yaungoikoari; eta bear bada argaltasuna dala, gazte-zaroak dakarrena dala, zera dala, atxakia billa ibili goaz gure pekatuak edertuteko, edo ameneko (bear bada) ezer eztireala geure buruari, ta bestiai iruditeko: eta orregaiti ezin egin dogu, zetara giñoko mina artuko eban Yesukristoren biotzak, munduko pekatuen pillo eskerga tzarra ain argiro ikusita. Baia esan bear dogu, alantxe da eta, munduan bestek eztabela alangorik izan bere gurasoari, eta oratuai, edo berari, edo Yaungoikoari egin izan deutsezan bide baga, nabarbetasun, kalte, ta okerreriak-gaiti. Alan, eztira aotan bere artutekoak ez Dabid-ek Yaungoikoaren kontrako okerkeriak-gaiti izan eban min-ala, ez Elias-ek Yangoiko guzurrezkoai lege gaistoa Israel-go errietarik garbituteko, erakutsi eban garramore, ta egarri errea, ez Yeremias-ek Yerusalengo pekatuak gaiti artu eban damua, eta egin zituzan negar saminak. Eta au da alde bateti.

        Baia besteti, zer irago bearko eban Yaunaren arima gaixoak, ikusten ebanean bere burua ainbeste pekatu, ta ain ikaragarrien azpian, eta bera guztien yaube? Zer, ikusten ebanean atarik bere ganera etorrela bere Aitaren aserre gogor guztia, eta arerio gorrotogarria legez aserre artu, eta onek erabili bear ebala? Ai! Pekatariari berak eginiko pekatu uts utsak, zer-egin andia, ta lan gogorra emongo deutse, eta onenbestekoa izango da Judizioko egun ikaragarrian euren pisua eze, betiko yausiko dira, geiago indar bagarik. Zer egingo eutsen bada Yesus gozoari bere bizkarrean zituzanak ez gizon batenak, ez bienak, ez millenak, ez milla milloenak ezpada mundu guztikoenak: eta ez gizaldi bat, edo bikoenak, ezpada mundua danik eta izango dan arteko guztienak?

        Zegaitik eze Yaun biotzekoak eztaukaz ganean bakarrik Dabid-ek legez seigarreneko eten bat, eta eriotza gaisto bat, beti begien aurrean erabili bearko zituzanak: ez san Pedro-k legez, maisua ukatua, guzurrezko yuramentuak; eta arrenezko birao okerrak egina, negar garratz ta zoli eragiteko: ezta Manases-ek legez alde askotara berak egin, eta bestiai eragin eutsezan pekatu ikaragarrizko eskergak; euren penitenzia egin bear izateko: ez beintzat, ez: Yesus biotzekoak, berak garaurik egin ezpadau bere, bere lepoan dakusaz munduan izan direan, ta izango direan dan danak, koskolik bere atera baga, euren ezaintasun, eskergetasun ta itzal guztiagaz: dakus euren kontra Yaungoikoak daukan sua, ta aserre erria: dakus euren zor guztia pasiño garratzagaz, eta eriotza kruelagaz aterateko arduria.

        Ai Yesus laztana! Eta zelan zakusdazan besteen pekatuakaz guztiori loiturik, ta zikindurik. Edo san Paulo-k legez berba egiteko, zelan zagozan, zuk pekatu egin ezta, zu zeu pekatu eginik! Baia eta, zer egiteko? Zeure irudia san Yakob-eri bere amak estaldu eutsazan (sama) idun-eskuak aumeen narru ulletzuakaz, Aitaren (bendiziñoa) bedeinkaziñoa atrapetako. Zeure izena (uzena) eukan Yesus Sazerdotea Zakarias Profeta santuak ikusi eban soñeko zantarrez, Aingeruaren aurrean egoala; baia aingeru orrek aginduta bertati (berbelan) yantzi eutsezan soñeko ederrak; eta garbitu, euki eukian gaistakeria guztia. Baia, Zuri? Zuri yantzi deutsuz Aitak munduko okerreria guztiak, zu bein madarikatuteko, edo zu zeu madarikaziñoa bera egiteko: eta ezteutsuz erantziko (erontziko) arik-eta kurutze baten ilik ikusi artean. Zeuk, bai, zeuk esan ziñaike oraindo Yob santuak baño obeto: «ene berba guztiai mina darie, ze Yaungoikoaren sagitak nigan dira, eta euren aserre gogorrak gogo guztiak daroaz, eta Yaunaren itzal bildurgarriak ene kontra yagita dagoz».

        Kristiñauak, Zer da au? Gure pekatuakaz onenbestean larritu izan dogu Yaungoikoaren Seme laztana? Baia, guk, bere eskuti ainbeste mesede eder artu izan dogun geuk? Nora begira egon gara ori egiteko? Ai ze itsuak, eta eskergaldukoak ibili izan garian! Arpegia yausi bear litxakegu, eta biotza erdibitu ori egin izan dogulako. Baia, eta... Eta... Ikusi zituzan Yesukristok gure pekatuak: ikusi ginduzan pekatari? Baia; ikusi ete ginduzan betiko infernuan galduak? Ai! Eztakit nik: bildur izatekoa bada, geure arteko batzuk batzuk ikusiko zituzala. Beindanik bein ikusi zituzan asko ta asko, eta munduko geienak, infernu gogor itzal orretan betiko galdu bearko zireala, eta auxe izan zan Yesus maitea larritu eban irugarren gauzea: eta larritu bere larritu bear. Enzun, ta ikusiko dozue.

        Gizon-emakumeak pekatu-pean galdurik, eta galdu bearrez ikusteak biotza yota, yatzi zan Yauna zerurik eta lurrera: orretarako izantzan gizon egitea: orretarako orain artian bere bizi nekosoan ikusi izan dituzan goseak, egarriak, ibilteak, izerdiak, eta bestiak, eta orain ikusi bear dau pasiño gogorra, eta eriotza aserrea. Eta alan-da guzti, Zer da dakusana? Ai ene! Negar bagarik esan bere ezin dana. Gizon oneek ain nekez erosiak, bere odolagaz garbituak, geienak galduko direala. Bai geienak, Kristiñauen artekoak bere, san Agustin-ek, san Gregoriok, san Yoan Krisostomok, eta beste askok dirauskueneti. Ai zeinbat gure arteko ikusiko zituzan bear bada infernurako gintzala! Eta onek ez eutsan min emongo? Ez eutsan biotza apurtu bear ain gora erosi zituzan arimak galdu bearrak? Ez eban onen laztan Dabid-ek bere seme Absalon: ez eban bere odolagaz erosi; eta alanbere yakin ebanian seme ori il ta galdu eutsela, minen andiz burura eragin balitxakon legez, asi zan deadar bai deadar: «Ene seme Absalon, Absalon ene seme! Ai eta nok emon leikedan neu zure lekuan zugaiti iltea, Absalon ene seme, ene seme Absalon». Onenbeste eragin leio gurasoari umeaganako on eretxi andiak. Zer egingo eutsan bada Yaungoikoaren Semeari berak bere odolagaz erosiko zituzan arimaakganakoak?

        Ai! Esango eutsan Aitari, In vacuum laboravi. Yauna, zer da au? Zuk egin nozu zeure mandatari, gizonen artean zeure izena ta ondrea zabalduteko. Nik aleginak, eta ezin eginak egin dodaz. Baia, eta, zetarako? Alperrik bearra egin dot; utsean ta ezer ezian erakutsi izan dodaz nik neure indarrak. Zer Yauna? Nik ainbeste lan, ainbeste buruko ala (min) eta ainbeste neke gizonai pekatua galarazoteko, eta, oneek leengo gaistoak? Nik pasiño garratza, nik eriotza ikaragarria, gizonak zeruan betiko zorionekoak egiteko, eta oneek, Betiko infernuan galduko? In vacuum laboravi. Aita, si possibile est transeat a me calix iste. Ezelan al bada, kendu egidazu onelango edaari mina edan bearra. Baia, Yauna, zuk dakizu ondo zer egin bear dan: eta egin bedi zuk gura dozuna eta ez nik nai neunkeana.

        Onek iru gauzok, bada, berak ikusi bearko zituzan nekeak, gizonen pekatuak, eta onen galdu bearrak estututa larritu eben ezin esan giñokoan Yesus laztanaren biotz andia. Begira, zelan dagoan belauniko, lurrean auzpaz, bekokiz etxunik, iru ordu osoeetan Aitari eskariak egiten: geroago ta larriago egiten da: eta agonia ikaragarri baten sarturik, zara zara dario lurreragino alde guztietati odol tantazko izerdi labana. Aitak orren larri Semea ikusita, Aingeru bat biralduten (botetan) deutso biotz puskatxu bat emoteko.

        Yangoiko andia, zeinen begietan mundu guztia, ta berean dagozan gauzak iñurri bakar bat alagiña bere eztirian: Zer da au? Zer da ene begiak dakusdena? Zelan dagoz zeure soñekoak odolez gorriturik? Gero azoteak, arantzak, eta untzeak ebagi edo zilloak egin dagizuezanian, orduan bai, baakit nik zek egin izan deutsun. Baia, orain? Orain iñok ukutu bere bagarik, nok edo zek? Ai bada! Zer izango da? Larriak, bai, larriak , estutasunak, biotzeko ala (itzalak) ikaragarriak emon eragin deutse alango izerdi arrigarria. Eta gu onezkero, izango gara leengo deungak? Onenbesteko larrira eldu, arako Yaun andia, zeinen ukutza (ukiera, ukutu) bakar bat asko zan gaixoak osatuteko, kadenak indartuteko (gogortuteko), itzuak argituteko, eta ilak biztuteko. Onenbestera eldu da Yaungoikoaren Semea, Aitagaz ta Espiritu santuagaz Yangoiko bat dana: eta gu onezkero lengo okerrak? Esango dau gugaiti antxina beste batzuk-gaiti Ezekiel-en aoti ziñoana: «nekearen andiz izerdia emon izan da: baia orregaiti ezin garbitu izan yake ugerra? Zure loiak loi guztizko okerrak, eta gorrotogarriak dira: garbitu gura izan zaitudaz; baia zeu leengo zikina gelditu zara.

        Zer? Yesukristo larriaren larriz odolez izerdituten, eta, Kristiñauak seigarreneko atsegin loiak euren buruai emon ezinik? Yesukristo estuaren andiz odola izerdi dariola, eta, kristiñauak yan-edanetan, eta ordikerietan? Eta onek dira kristiñauak, Kristoren gizonak edo emakumiak? Ez, eztira Kristoren lotsagarriak, eta lotsagarriak baño. Pekataria, zariana zariala, alan baderitxazu, ondo, aurrera eroaizuz zure pekatuak: esaiozu Yesukristori, zure egiteakaz beinik bein: makurtu adi; auzpaz yarri adi, gu igaroteko. Orain Yaun onek zugaiti edan bearko dau Yaungoikoaren aserrearen edari samina: baia etorriko yatzu zeure elorrio, eta orduan zeuri bere Yangoikoak iminiko deutsu edari min ori, eta infernuan betiko edaten egon bearko dozu. Baia ez, kristiñaua; Yesus gozoaren nekeak bigundu beartzaituez, eta bere ortuko larriak erasoren bat egin badeutsue, entzuzuz orain, ikusi bear izan zituzan lotsariak ea orregaz bigundu al bazintekez. Eta oneek esatera noa orain, esango dodan bigarren zatian.

Bigarren zatia

        Guztiai gogor eresten yake iñoren ostikopean ibili bearra. Gaistoak ezin eroan izaten dabe: onak nekez, eta batzuetan erraiak itxi ezta, arbindu egiten direala: eta Yaungoikozko andia bear da bakean ta onean eroateko, eta orduan bere ez biotzak min eta min andia artuten eztabelako, ezpada min ori barruan itotera, eta Yaunagaiti, bengairik opabagarik, iragotera egiten dalako. Baia, zer diñot nik ostikopean ibili? Bateri zor yakan, edo berari deritxon lotsea ez yagoteak bere zeregin, ikusikizun latza ekarri daroio. Aman Asuero Erregiaren adiskide kutunak utsa ta ezerbereza (arean-eza) egiten zituzan bere ondasun, zorion, ta anditasun guztia, Mardokeo, besteak legez, bera igarot-orduan, belauniko yarten (paretan) etxakolako.

        Alde onetati andiak, eta txitozko andiak izan zirean Yesus Yaungoikoaren Semeak ikusi zituzanak, eta ain andiak eze, san Paulo-k Hebreo-tarrai, kurutzeaz ostean, auxe baño besterik aitatuten ezteutse. Guztiak Yesus laztana, guztiak ostikopean, gizonik satzena legez, erabili bear izan ebeen. Guztiak bai, bere eskolakoak, elexgizonak, agintariak, andikiak, erri guztiak oñ azpian, sorkia legez, darabilde. Ai ondo ikusi eban Isaias-ek, gizonik satzena eginik, eta inok-pere yaramon (eramon) gura ez eutsala: ondo esan eban Yeremias-ek, iraunez ase ase egingo ebeela.

        Lenengo bere eskolakoak oñen azpian darabilde. Batak salduten dau, bestiak ukatuten dau, bestiak iges egiten deutse. Yudas-ek, Yesus onak, mundu gaistorik aterata, bere Apostolu andi egin ebanak: Yudas-ek Yesusegaz bizi, mai baten yan, ta beti beragaz, bere barru guztia zabalduten eutsala, bizi zanak: Yudas onek bada salduten deutse Yesus ori bere arerio okerrai; ilteko ebilkozan arerioai. O ze lotsakizuna maisuarentzako, bere eskolarik, eta bere etse barrurik alango gizon dollorgaldua, alango billaukeria egingo ebana urten bearra! Kleitu ona zabalduko yakan beintzat, ori guztien belarrietara zabaldu zanean!

        Baia eta, zelan saldu eban? Egizue zuen artean, zelan saldu leitekian zaramea baño balio eztaben gauzea, eta ezteritxat, asko esan izango dozuela. Ara entzun. Baioake Yudas danori, Yesukristo iltea, ya erabagi ebeen elex-gizonen nagusiai, eta dirautse: «zer emon gura deustazue, eta nik iminiko deutsuet eskuetan?». Besteak aginduten (eskiniten, opa) deutsez ogeta amar urrezko (zidarrezko) diru, eta onenbestegaz bardinduten dira. Kristinauak, zeuen arteko zeinek saltzen dau onelan beia, aaria, edo olloa? Baia, ze bei, ze aari, ze ollo? Arrautza bat, sagar bi, zaramea (zamarra) salduteko bada, eztabilzaz saltzallak eta eroslaak, zeinek pizka bat bera bere malla bat botako daben? Baia Yudas-ek Yangoikoaren Semea salduteko? Zeinbat emoten deustazue, eta nik zuen eskuetan iminiko deutsuet? Eta lenengo berbaan bardindu: eta nago ze ogei, edo amar diru opa (eskini) izan baleutse, beste ainbeste egingo ebala. Ez eban nonbaitabere alan salduko, Magdaleniak Yesukristoren burua ta oñak igozten emon eban ubientu usaintzua, eta irureun diru egingo leukiala, berak esan ebana. Baia, zelan izango da? Yesukristo ezta Yudas-entzat ubientua, ezta onago bere; edo obeto esateko, ubientuaren parean zaramea da, eta zaramea baño gitxiago. Onen gitxi egiten dau gizon gaisto onek Yangoikoaren Seme laztana.

        O Yangoiko andia, zeru-lurren egillea ta yaubea, eta zeñenak direan urre-gorri guztiak! Urteak dira Zakarias, zure Profeta santuaren bitartez saltzai lotsarizko onen mina erakutsi zenduala, esanik: «neure igartzallaak ogeta amar (zidarrezko) diru egin nabe. Prezioaren bizarra! (Alaroko). Bestelako prezioa beintzat! Baia, ai! Yudas zure barri iñok (izateko) yakiteko yakin bear ebanak, ezta orrenbeste bere egin etzaituz. Nonbait arentzat kaltegarrizko mataratzuren bat izan bear dozu, edozegan mundurik garbituko zaituezanai, saltzen zaituezanean. Eta auxe izantzan Yesukristoren saltzaiera lotsagarria: baia bera emotea, etzan izan obea.

        Arturik Yudas-ek gizon pillo (aldra) andi bat lagun euren ezpata ta egurrakaz (makillakaz) bator ortura gaisto baten billa baletorren legetxe. Onei dirautse: «ara nik mosu emongo deutsadana, orixe dozue, zuek bear dozuena; oratu bada, eta kontuz ondo ondo lotuta ekarri». Aurreratuten yake, bada, lagunai, eta eldurik Yesus Yaungoiko, eta gizon egiazkoa egoan lekura... O Aingeru santuak, Yaunaren aurpegia ikusteko garrez beti zagozeenok, estaldu egizuez orain zuen begiak, ez ikusteko Yudas-ek egin bear dabena. Eldurik bada dollor zital au Yesus gozoa egoan lekura, alde aetati adiskideak alkar ikustean, egin eroaken agurra egiteko legez, mosuan laztan egiten deutso, dirautsala: «Agur maisua».

        Ze okerrago, ze dollorrago ta nabarbenago egin eukean Yudas-ek? Etzan ori mundu guztiari esatea legez, etzala Yesukristo, berak esaten eban Yaungoikoaren Semea: Bere milagroak, eta arteko (arte atako) gauza arrigarrriak guzurrak, diabruen lanak, eta irudi utsak, besterik etzireala: gizon oker bat, bizi bere bear ez eban deunga bat zala? Etzan Yaunari berari, au guztiau mosuan esatia legez? Ez zirautsan Yudas-ek bere eginagaz, baita ondo argiro: ik esan dok Yangoikoaren Seme asala i: guzurra dok ori. Ik esan deustak, baakiala ik, ni zetan naiabilen: etxoat nik ire ardurarik. Ortxe yaiozak, iri erakutsiko deuenak? Eta au eskolakoak maisuari, mendekoak ugazabari, mesedetuak mesedegileari, Apostoluak Yangoikoari? ta Yangoikoari bere bere arpegian? O esker-galdua! O nabarbenkeria munduan iños izan bada! Nago ze, Yesus-eri bere pasiño guztian ez eutsala bestek ainbeste min emon.

        Baita arren, bada, berau bakarra balitz bere eskolakoen artean Yesus laztana lotsatu bear dabena! Baia, ai! San Pedrok beste alde bateti, okerrez ez, baia argalez, kleitu txarra eta lotsatuteko bide andia erakutsi eutsan. Ara zelan. Euken Yesukristo gaiskin oker bat legez esturik Yuesen aurrean, karguak egiten: ebilkozan atxakiak asmetan ibili ta ibili, egin eutsen legez, kurutzean bizitzea kenduteko. San Pedro antxe inguruan ebilen, ikusteko, ea zetan yoten eban bere Maisuaren gauza (kontu) onek. Onetan bertako neska batzuk, eta an egozan beste batzuk, dirautse iru bidarreko aldiz iraunez, ta destañez legez: «Zu bere, bada, orren diszipuluen artekoa zara, ze berbeak esaten deutsu Galile-arra zareala».

        Lotsatu zan betiko san Pedro, au entzunda, eta asi zan Yaungoikoak obea, ezetzka bai, ezezka, yuramentuka, eta bere buruaren kontra biraoka, ta arrenka; berak ez eukala agaz zer eginik: nor zan bere berak ez ekiala. Ea, zer deritxazue, zelango lotsarikizun gogorra izango etzan Yesus laztanarenzat bere bigarren Apostolu batek alan ukatu bearra? Alantxe ezagutu eban san Pedrok berak; eta ollarrak bigarrenez yo eban soñua entzun, eta Yesus gozoak egoan lekurik begiratuta, konturatu zanean, belan urten leku atarik, eta asi zan negar ta negar, damuaren andiz biotza apurtu bear yakola. Baia egina egin, eta san Pedrok Yesukristos atz egin eban.

        Eta alan egiten badeutse bere eskolakoak: zer egingo deutse atzeak? Yarraitu daiogun geure maisuari, baia ez bera lotsatuteko, ez geure pekatuakaz bera ukatuteko; ezpada ikusteko, ze barregarri, ta lotsa gorrian (txarrean) darabilden. Ozta ezagutu eben Yudasegaz yoazanak Yesus ona, eta orra otso amurratu oneek esesten deutsen pekatuak kentzen dituzan bildots oneri, eta lapurra ta gaiskilla galdua bailitzan legetxe oratu, estu, ta Yuezen aurrera daroe. Bada Yaungoikoaren Seme au, zeñeri Aita eternoak emonik deutsan gizonai kontu artu, ta sentenzia emoteko esku (eskurantza, eskuikuna) guztia: zeinen aurrean ikaraz dagozan Aingeruak, itzalaren andiz euren arpegiak estalirik, daroe oker deungetzat gizon Yuez okerraren aurrera. Eta asko ezpalitzan legez baten aurrera eroatea, darabilde oker baten etserik beste okerrago batenera; Anasenerik Kaifas-enera, Kaifas-enerik Pilatos-enera, Pilatos-enerik Herodes-enera, onerik ostera Pilatos-egana. Begira, zelan dagoan santua, errubakoa, eguño pekaturik egin ez ebana, esturik, loturik, ixi-ixilik, arpegia yausi yausi eginik, eta lotsea dariola: berba baten, gaiskilla oker eginik. Non-gura milla guzur ernetan deutsez, non gura milla bidebaako, ta lotsakizun erakusten deutsez; non-gura satz eginik ostikopean dandarrez darabilde.

        Eta elex-gizonetarik asten gareala, sartu gaitezan Anas, ta Kaifasenean. Aitagiñarraba, eta suiñ oneek zirean Pontifize nagusiak, kontu egizu gaurko egunian Aita-santu Erromakoa legetxe; Anas leen izana, eta Kaifas aldi atakoa, eta bitzuoen etsera eroana izantzan Yesukristo. Anas Pontifizeak bada, bere aurrean ikusi ebanian Yauna, asi yakon itanduten bere eskolakoak-gaiti, eta irakatsi zituzan gauzak gaiti (gauzen ganean) Yesus-ek bigun bigun erantzun eutsan: «nik beti agirian berba egiten izan dot; sinagogan ta elexan, Yudegu guztiak batzandu oi direan lekuetan; eta enas ni eguño bere ibili basterretati ezer esaten. Zer itanduten deustazu bada niri? Itandu eikiezu entzun deustenai; eurak dakie ondo, zer esan deutsedan».

        Orduan bertako otsein morrosko tzar lotsa galduko batek Pontifizearen aurrean, eta guztien aurrean, alango gizonari egiten yakanean, ezeri begiratu bear ezpailitxakon legez, besoa gora eginda, blausta, emoten deutso belarrondoko eskerga bat, dirautsala nabarbenak: ala erantzun bear deutsak bada Pontifizeari? Nongo Yuezen aurrean egiten yako alango.... ezta dan gizonik deungenari, eta satsenari bere: otsein ikuski batek, iñok agindu bere bagarik, matrallan yo? Bada Yangoikoaren Semeari egin yakon: eta orregaiti ez Pontifizeak, ta ez iñok ezteutso aurpegirik artuten, ez txitik (mistik) egiten, Yesukristori egin ezkero, ondo eginik dagoalata.

        Baturik Kaifas-enean Sazerdoteen eta agintarien batzarra, bertara daroe Yesus gaixoa bere kausea ikusteko. Ai bada, zelangoen aurrean agertu bear daben Yaunak! An dagozan guztiak, Kaifas ori aurrengo dala, bere kontra txakur eginik dagoz: eurak oraindo aurtemin erabagi ebeen, oba zala, bera iltea, erri guztia galdutia baño: eurak dira, bera preso artutera, lagunak eurenez agindu dituezanak: eurak Yudaseri diruak emon deutsezanak: eurak testigu oker billa ibili direanak. Zelan bada urtengo dau alangoen tribunalean? Ai! deungaro. Egiten dituez aleginak testigu oker orrekaz, ea andi edo emeti eder dirudianen bat ezarri al baleioe, errudun aterateko, eta il bearra egiteko. Baia alperrik guztia: Yaungoikoaren Semeak eztauko atxakiarik. Baña dala oker edo makur, Yesus-ek il bear dau, eta eurak zelan-naiko edergarriren bat baxen bear eztabe, orren eriotzea on egiteko.

        Asmu onegaz Kaifas-ek, nonbait ordura arteko aleginen alperrak su emonda, yagiten da dagoan lekurik, ta dirautso Yaunari: Yaungoikoaren partez aginduten deutsut, esan deiguzula, ea zu zareanez Kristo, Yaungoiko bedeinkatu orren Semea? Bekian Yesus laztanak, guztia ekian legez, zetara yoko eban bere erantzuteak. Baia entzun dau Aitaren izena, eta Aitaren izenari lotsea yagon bearko deutso, eta artean, bere burua garbituteko, ezta ao bete berba bere atera eztabena, oraintxe erantzungo deutso, yakinda bere, onik aterako eztabela, eta bai bere buruaren kaltea. Dirautso bada Yesukristok: «Bai, ni nas orixe. Eta dirautsuet eze, laster ikusiko nozuela Yangoikoaren eskoatati yarririk, eta odoi ganean etorten. Au erantzun eban Yesus-ek, baia ori izan zan asko pekatari ezin geiagoko galdua, Yaungoikoari lotsea galduten eutsana, eta il bearra egiteko. Kaifas gaistoak bada, Yangoikoaren ondrearen alde egin gura dabelakoaz, soñekoak tirakada bategaz eten ta urratu, ta diño guztien aurrean: «Yaungoikoaren kontra berba egin dau: zer egiteko bear doguz testiguak? Eztozue entzun blasfemia? Zer deritxazue oneri?». Eta besteak amen eginda, diñoe ao baten eriotzea merezi dabela. Onelan galdu batzuk pekatari egiten dabe ontasun berbera: Yaungoikoaren kontrako Yaungoiko orren Seme laztan biotzekoa: eta il bearra, guztiai emoten deutsena bizitzea.

        Ai! Zelangoak egin eutsezan onen ondoren gogor aretan! Gizonik galduenari, eta zaramea bere eztanari egitea oker direanak. Ezin geiagokoak deiegiten deutse san Yoan Krisostomok Yesukristoren gau atako irauna ta lotsagarriai. Asten yakaz arpegira txistu (txu) loiak, eta gorro atzituak egiten: asten yakaz otsak emoten: estalduten begiak: onek kokotean yo, ak belar-ondoan, besteak ostikoagaz or emen: besteak ukabil biakaz arpegira emon: batak tira, bestiak bultza, barregarri darabilde zoro eginik. Miñak bitartian eztaukez geldi: «igarri egik, dirautse, igarri egik nok (zeinek) yo auban», eta aoak dakarkioezan Yaungoikoak dakizanak. Au da Yaungoikoaren Semea? Au munduaren egillea? Bai; auxe, berberau; baia gugaitik oñen azpian erabilia.

        Onelantxe irago eban Yesus gaixoak eguen-gureneko gau guztia, Yaungoikoak berak, bestek ez dakizan lotsagarrizko gauzaak egiten eutsezala. Baia, ai! Bariku-gureneko egun itzala, eta ze lotsariak, eta lotsagarriak gorderik daukazuzan Yaun biotzeko onenentzat! Ozta ozta eguna zabaldu eban, eta orra non barrien barri Kaifas-ek, eta bere lagun agintalariak batzarra egin, eta bart-arratsean legez ebasten (erabagiten) daben, Yaungoikoaren kontra berba eginagaiti Yesus-ek il bear ebala eta orretarako Pilatos Erromako Presidentiagana eroan bear ebeela. Baia euren alegin guztiak, eta euren edergarri guztiak alperrak izan zirean, Pilatos-eri sinistu eragiteko Yesus gaiskilla oker eriotza-bearra zala. Laster igarri eutsan, gizon onek errurik ez eukala, eta ezin-ikusiz eta gorrotoz baño ilgura ez ebela. Arren bada ori ezagututa, askatu izan baleu, bere eskuan eukan legez! Baia bere biotz txikiak ez eutsan lagunduten, eta gura ez eukeala bere, lotsakizun andiak; eta oiñpean ibili bear-ez gitxi berak erakutsi, eta Herodes-eri bere erakusteko bideak emon eutsazan. Baita bestelan: zelan Yaunak aterako ginduzan geure lotsagarrizko pekatuetati? Yarraitu dagiogun Yesus laztanari, Herodes-enerik asita.

        Aspaldi zan Errege deunga onek Yesukristo ezagutu gura ebala, entzun izan zituzan bere gauza miragarriak gaiti, eta argitu yakan biotza aurrean ikusita. Gura eukean ikusi Jauna milagroak egiten, eta milla itauna gora ta bera egin eutsan. Baia Yesukristok ez eban iñoz alangorik egingo, ez bear bere, Erregearen ikus-gura zoroagaiti; eta ain gitxi orduan, bere Aitak bera guztien ostikopeean gura ebanean: eta alan ezta berbatxu bat bere ez eutsan erantzun. Eta, Herodes-ek? Errege arro, loi, san Yoan (Doneane) Bautistaren iltzalla (eralla), buru-eretxi orrek ontzat artuko deutso ixilik egote ori? Ez beintzat. Herodes-ek bada aintzat bere artuten eztau: zoro ta gitxien egiten dau; eta orren izenian soñeko zuri batez yanzirik, barre ta burla galantak egin ezkero, atzera biralduten deutso Pilatos-eri. Orra Kristo Yaungoikoaren yakituria, Aitari munduko gauza eder andiak egiten lagundu eutsana, zoro ta, gitxien eginik, eta burlazar barregarri erabilirik.

        Ya daukagu Yesus laztana azkenez Pilatos-en aurrean. Ai eta esan bear banituz emen erakutsi eutsezan lotsari guztiak! Eliteke besterik bearko sermoe luze bat egiteko. Baia onetariko batez guztietan lotseaz ganeti, ala andiak bere ikusi bear izan zituzan legez, bat ori baxen orain ezteutsuet esango: baia berean ikusiko dozue, Yesus ona gizonik okerrena baño okerrago erri guztiak eginik. Pilatos egoala, Yudeguai sinistu eragin ezinik, Yesus-ek ez eukala ilteko errurik, asi yakan laguntegi andi bat deadarka eske, urtean urtean egin oi eban legez, karzelako preso bat ateretako libre. Pilatosek egin eban bere artian eze, auxe ebala era ederra Yesus eriotzarik libre aterateko. Zer egiten dau bada? Karzelan egoan presorik okerrena, Barrabas lapur gaistoa, eriotzagillia, eta osteranzean bere ez ona, eta Yesus santutasuna berbera bat egiten dituz, uste izanik eze, alango gizon errebes bat ez askatutearren, Yesus eskatuko ebeela: eta dirautse: «Zein gura dozue libre emon deizuedan, Barrabas, ala Yesus, Kristo deritxona?»

        Orra non daukagun alkarturik Yaungoikoaren Semia, eta alde atako gizonik deungena, eta ori bere yakiteko, zein libre emongo dan, ta zein ez. Ai bizitza emollea eralleagaz bat egin da! Pekatuaren eta deungearen suindarik (usainik) bere eztaukana okerto andi tzar bategaz! Eta Yueza-ak itanduten dau: ea zein gura daben askatu, Barrabas ala Kristo esaten yakon Yesus! Ori baño besterik izan ezpalitz bere, lotsa txar asko zan Yesukristorentzako, alango gizon galduagaz bere burua bat eginda ikusi bearra. Baia ez, etzan ori, ain andia izan da bere, asko izan bere Aitak gura ebana egiteko. Eta ori baño lotsari andiagoa ikusi bear izan eban. Alantxe izan zan bada. Elex-gizonak eta agintariak puztuta, asi zirean guztiak erabatera dearka: «il egizu Yesus, eta libre emon Barrabas!», eta asten yakoz Pilatos-eri zemaka, eta euren deadarrakaz matxinadea legez eregiten, eurak gura ebeena egitera ekarri-artean. Profeta santua, zuk esan zenduan eze, Yauna deungen eta errebes okerren artean sartua izango zala. Baia orain euren artekoa ez eze, baita eurak baño okerrago eginik bere bakusgu, eta ain okerrago eze, bere aldean ezteritxe ezer dala Barrabas, eta alan oneri karzelarik kanpora yoateko dirautse, eta Yesus kurutzean il bear dabe. O Aingeru santuak! Zer esaten zenduen, ikusi zenduenian zuen Yaun santua, zeinen parean zuek ez onak, ez garbiak ezaren, alan arturik? Ai zelan kantaduko eutsen, antxina Isaias-ek entzun eutsena: Santua, santua, santua, da exerzituen Yaungoiko Yauna.

        Zer geiago gura dozue, neure enzula onak? Bere eskolako Yudas-ek saldu dau, san Pedrok ukatu, lapurra legez preso artu izan dabe; gaistoa, okerra, ilbearra, zoroa egin izan dabe: kokotekoka, belar-ondoka, ostikoka barregarri erabili izan dabe; eta azkenean, Barrabas bera baño deungago eginda, kurutzean iltera kondenadu izan dabe. Eztira onek Yaunarentzat lotsakizunak? Eztira bidebakoak? Ezta au izan, Yangoikoaren Semea satz egitea, ta oñen azpian erabiltea? O Yesus-en umiltasun andia! Esan bear dot san Bernardoren berbakaz, eta, O guganako amodio parebakoa! Ezagutu daigun gugaitik egin izan dituzanetan, zeinbat gura deuskun. Zeinbat eta bere burua gitxiago egiten izan daben, ainbat eta geiago, ta geiago agiri da geuri deuskun legea, ta ondo gurea. Baia ezagutu daigun, guk pere aleginean beste orrenbeste egiteko: gure burua gitxi egiteko: bakean ta onean eroateko, bestek egiten gaituzanean, eta guztiai biotzerik parketako. Baia ezta orretan bakarrik agiri Yaunaren guganako on-eretxi ori: agiri da bere, gugaiti ikusi zituzan neke eta ala ezin geiagoko gogor lotsagarrizkoetan, eta auxe erakutsiko deutsuet neure sermoiaren irugarren zatian.

Irugarren zatia

        Zeinbat eta geiago sartuten garean Yesukristoren pasiñoko gertakuntzetan, ainbat eta gogorrago, eta lotsaarizkoago agertuten yaku pasiño ori. Ya onezkero biotza minberaturik, edo guztiz mindurik izango dozue, entzunik Yesus laztanaren ortuko larriak, eta Yuez aurreko lotsakizunak, eta ostikopean erabilteak: baia ain erdibitu bearko yatzue nonbait, enparaduko ala gogorrak, eta lotsaari garratzak entzunda. Yesus-en min gogorrak! Yesus-en lotsakizun eskergak! Bai beintzat, eta munduan bestek alangorik ikusi eztituzanak. Bakit nik, munduan askok ikusi izan dituzala, Yesukristok ikusi zituzan gauzak langoak, baita aek baxen askozaz ta askozaz gogorragoak bere: baia ez eutsen aei oneek gauzok ainbeste min emon, zeinda Yesukristori bereak. Zagoze puska baten, eta nik esango deutsuet zegaiti.

        Zeuek dakizue ondo, gure fediak dirauskuna eze, Yesukristoren gorputza zala Espiritu Santuak bere graziaz ta birtutez egina, eta guk esateko moduan, Espiritu Santuak berak bere eskuz egina. Beragaiti Yesukristoren gorputza zan osterantzeko gizon guztien gorputzak baño obeto egina. Zan bada edozein bere gauzatarako besteenak baño zuurragoa. Mina emoten dau bear dan baño gogorrago, latzago, edo bear ez leukian legez ukutu, yo, edo sartu egiten dan gauzeak, era bardinean, zuurrago dan gorputzean, min geiago egin bear dau edozein gauzak, sorrago danean baño. Alan bada, izanik Yesukristoren gorputza Espiritu santuak egina legez beste gañeko guztienak baño askozaz zurragoa, askozaz minberiagoa, izan biar eban besteenak baño, era bardinean, eta gitxiagogaz bere; askozaz gogorragoa izango zan ak artuko eban mina, besteak artu leikena baño. Au beti begien aurrian izan bear dozue, eta ez aztu, entzuteko dozuezanen kargu obea egiteko.

        Ea bada, ene entzula onak, egizuez biotzera zeuen indar guztiak, entzuteko Yaunaren ganeko neke, ta ala gogor lotsarizkoak. Eta asi gaitezan lelengo lelengo Pilatos-en etserik. Pilatos bildurtiak, bada, ikaraturik, Kristoren kontra txakur eginik egoan Yudeguen zemakuntzakaz, agindu eban, Yesus laztanori azotetako, ea ezetara bigundu al balegizan Yudegu gogor aren errai sutuak. Eta Yudeguen aserre au zan legez txitozko aserre ikaragarria, alan gura izan eban bere, Yesukristori emongo yakazan azoteak, guztizko ikaragarriak izan zitezen. Azotiak eta kurutzeango eriotza lotsagarria zirean Erromatarrai, eta euren foruak zituezan nobleai ezin emon leikioezanak; baia Yaungoikoaren Semiari, Amatati ainbeste erregeren odoleti etorrenari etxakazan nonbait Erromatarren Foruak zor. Baia, Zer diñot Foruak? Ezta erri atan, gizonik satzenentzat egozan legeak bere, etxakazan gorde, eta ogeta emeretzi azote ez eze, baita millakadaak emon yakazan.

        Ozta ozta, bada, aorik atera eban Pilatos-ek berba ori, eta orra non (artuten daben Yesus) borreru azkar, nabarbeenak ganean ezarten yakazan, otzo gosiak-ilak bildotz (azuri) gaixoari ezarri oi yakazan baño bere oraindo amorru andiagoagaz, erantziten deutsez soñekoak, billox billosik narru-gorrian itxi artian (giñokoan), estuten dabe sendaro (irrime) arri-abe batera, eta asten yakaz draunba draunba emon ta emon. Baita, zelan emon bere? Euren indar tzar guztiagaz. Eztau uda-goieneko urriak ainbeste astrapalada ta dregollu (trillu) ateraten (egiten) maztuietan, ezta uriola andi batek ainbeste desgarrio ta kalte egiten doian lekuetati, zeinda borreru kruelak (gogorrak) egin ebeen Yesus laztanaren gorputz bigunean. Entzuten dan zumenen (mimenen) brina zoliak bildurtu lei: ugalen ta kordelen brunberia itzalak ikaratu lei: azoten durundio aserriak gogorturik itxi lei. Ai Yesus gozoaren gorputz biguna, oraingoan beintzat zelan gelditu bear dozun! Baltzunak egin ..., aragiak anditu..., zauri zakonak idigi..., zanak urratu..., azurrak agirian imini... eta gorputz guztia bururik eta biatzetara llaga luze bat eginik itxiten deutse. Ostiko-pean dabiltz aragi atalak (zatiak) lurrean eginda odolezko erreka bat, borrero tzarrak ezin besoai eragin deutse, eta oraindo bere antxe dago Yesus azotekada barrien begira.

        Ainbeste ta ain gogorrak artuta bere, etxako Yaunari entzuten ez ai bat ez zotin bat. Begiak zerura egiten dituz: baia eztakus an beretzat errukirik: begiratuten deutse gozaro borreru gogorrai, baia onek ain gitxi bigunduten yakoz. O gizon gogorrak, o gizon biotz bakoak eta arrizkoak! Onen aserre artu bear dozue, bada, Yesus gozoaren gorputz biguna? Zer geiago egingo zeunskioe, aragizkoa, ta aragi bigunetakoa dan legez, arrizkoa, edo burdiñazkoa balitz? Kristiñau maitiak, begiratuko zeunskioe negar bagarik? Elitxakezue erdibituko minen andiz biotza, Yesus biotzeko laztana alan ikusirik?

        Baia etzan onetan gelditu bear. Yesukristok izan bear eban munduko guztien artian alezko gizona, eta gizonen arteko satzena; eta beragaiti beretzat gorderik egoan, munduan eguño bere ikusi eztan lotsarizko ala. Soldaduak iñoren leporik barre egiteko beti prest (gertu) egon doazanak, ikusirik Yesus laztana nekerik andienetan bere ixi-ixilik egoala, eta bakerik bapere (arean) galdu bagarik; eta yakinik beste aldeti, ari edozein txarkeria eginagaiti, Pilatos-ek ez eutsela buruko min (ala) andirik emongo, Yudeguai, barriz, orregaz biotza zabal zabal egingo yakeela, artu zituezan asmoak (buruak) beragaz barre aldi bat izateko. Eztakit nik obato esango eztodan: Diabruak gauza ori burura emon biar izan eutsela, bada eurak asmadu ebena, eztirudi inundi bere munduan danek ames bere egin leikeala. Beinik bein san Yoan Krisostomo-k bete betean alantxe esaten dau. Entzun izan eben, zelan Yesus gozoari beste gauzen artean ezarten eutsen, bere burua errege egin gura izan ebaalakoa, eta orretati buruak emon eutsen eze, burlazarrezko errege egin bear ebeela. Esan ta egin. Artuten dabe Yauna guztien erdian, erle aserratuak bat artu daroen legez: eioten dabe arantza gogorrakaz koroe ikaragarri bat, erantziten deutsez soñekoak; ezarten deutse sorbaldetati atxina (beera) kapa gorri zar bat; yesarri (yarri) eragiten deutse aulki (lenka) baten ganean; eta buruan yosten deutse indarka arantzazko koroe ori. Emoten deutse eskura zetro orde, kañabera bat, eta asten yakaz erregeri legez agurrak, eta eskumunak egiten. Paretan yakaz (yarten yakaz) batzuk aurrean belauniko, eta algaraz ta karkaiaz dirautse: «agur Yudeguen errege». Besteak artuten deutse eskuetako kañaberea, eta beragaz, blast, yoten dabe buruan. Baia asko zirean legez, ezin guztiak ain aurrera eldu yakazan, orrenbeste egiteko: baia orrek bere euren zitalkeria erakusteko, gorro atsitu loiak egiten eutsezan arpegira. Antzirean algarak, an barre-zantzoak, an ifi-afaak, an berba zantarrak, eta antxe barallea (bullako fusa), ta iskanbillea.

        Zer asmadu leiteke au baño gogorragorik, eta lotsagarriagorik? Bai beintzat, berbakaz esan leitekeanak baño bere gogorragoak dira gizon nabarben orrek, ezer uts egin ze teien (ez egiteko) bildurrez legez gogor asmadu ta lotsagalduan egin eutsezanak. Onelantxe egiten deutse arako Yaun andiari, zeinen aurrean aingerurik goienak eta nagusienak bere euren aurpegiak estaldu bear izaten dituezan eta zerutar guztiak auspez (lurrian yarririk) zelaian etxunik eskinduten (opa) deutsezan euren buruetako koroiak. Ez eukean iñok uste, izango zala biotzik, Yesukristo onelango taiuan ikusita, bigunduko etzanik, eta orregaiti Pilatos-ek atera eban Yauna egoan legez kanpora guztiai erakusten, ea onegaz amatau al beutzen euren sumin aserrea. Ecce homo dirautse. Ara: begira gizonari. Ekarri deustazue, bere burua Yangoikoaren Seme egiten dabela, errege egiten dabela, zera egiten dabela. Onen bildurrik ez izan. Yaungoikoaren Seme ta errege izateko bestelakoa dago. Okerrik egin izan badau, artu dau bai, bere saria. Begira, begira gizonari. Eta Yudeguak? Bigundu dira? Errukitu yakoz? Bai zera. Ze bigundu ta bigundu oste? Len baño gogorrago, eta okerrago egintzirian, eta asi zirean deadarrez ezin geiagoan: «Toile, Toile, ken, ken; kurutzean yosi egizu, kurutzean yosi egizu». Alperrik izantzan, bete betean esatea: Yesukristok ez eukala errurik; geroago ta deadar geiago, eta iskanbilla geiago. Azkenian Pilatos-ek bildurrez emon eban bere kontra eriotzako sentenzia okerra.

        Ya daukagu Yesus biotzekoa eriotzako sentenzia ganean daukala (lepoan daukala), ya yantziten deutse bere soñeko luzea: ya egiten deutse sorbalda ganera, bera ilteko izango eban kurutze astuna, ya daroe Kalbariora lapur biren erdian. Baia, eta esan bearko ete deutsuet bide nekezko onetako nekea, aragi biziai (eratziai) oratuta eukan soñekoa erantzi-t-orduko min arrigarria, ta bere burua ainbat milla lagunen begietan (aurrean) billox billoxik ikust'orduko lotsari gogorra? Oneek zuek egizue zeuen artean, zer izango zirean. Nik bakarrik berba egin gura deutsuet kurutzeko ala, ta neke ikaragarrien ganean.

        Baita igarteko zelanbait, zelangoak izango zirean Yesukristoren alaak kurutzean untze (ultze) gogorrakaz yositekoan (yosi eben orduan), kontu egizu, entzula ona, ortxe elexearen zelaian kurutzean ezarten dabela, eta aginduten deutsuela, ganean aratinik luze luze etxuteko. Batzuk dautsue pixo (indar) besorik, beste batek ezkerreko eskuan untze lodi luze bat artu, eskoakoan (eskuman) mallu bat, eta draunba draunba errukibagarik esku zabaleti yosten deutsula. Beste orrenbeste egiten deutsue eskoako eskuagaz, beste orrenbeste gero oin biakaz. Ea, zer deritxazu, ze alaak, ze min ikaragarriak ikusiko etzendukez? Etzinatekez geldituko (lotuko) minen minez zoraturik legez, non zagozan bere ozta dakizula? Ai! bai, ze eskuoñetan batuten dira zan guztiak; eta orregaiti dira txitozko minberak. Bada orixe egin eutsen Yesukristori geuk baño askoz ta askoz gorputz bigunagoko Yaunari. Zer ikusiko eban, bada, orduan?

        Eta, zer gero kurutzea zutunik, lurreko zuloan sartuta, itxi ebenian, ago or, ta il adi nox-gura? Zer ea, zer ikusiko eban, antxe egon zan iru ordu aetan? Ai bada! beso baterik ordu betean eskegirik egotia, da ain bildurgarrizko neke gogorra eze, asko izan doa, egia esa-arazoteko gizonik zorrenari, eta gogorrenari, yakinda bere alan esanagaiti, urkamendian il bearko dabela. Zer izango zan bada Yesus laztanarentzat iru orduan besoak zabalik, untzeakaz yosirik, esku-oñetati eskegirik egotia? Ori antxina askotan ikusten zan gauzea zan; eta aldi atako yakitunak diñoe ze, ori zala eriotza guztien artean okerrena eta ori baño askozaz bere obea zala, surtan erreta iltea, lasterrago egiten dalako.

        Ea bada, ya daukagu Yesus gozoa, Yangoikoaren Semea esklaboentzat, lapurrentzat, eta erallentzat (eriotzagillentzat) baxen etzan zur gogorrean eskegirik, eta madarikatu eginik. Eta eriotza oneri oraindio lotsari geiago emoteko, lapur oker bi, albo banatati bat euren kurutzetan yosita, iminten deutsez, lapurren buru, eta euren arteko gaistoena Yesus egiten dabela. Begira ondo, neure entzulak, begira bururik biatzera zelan dagoan. Burua dauko arantzaz galdurik, sorbaldak azotez ebagirik, esku-oñak untzez yosirik, aosamaak (eztarriak) egarriz igarturik, eta dana dago alaz errerik. Bauka min barri batentzako lekurik? Eztakit nik, baia bai lengoak geldi bagarik barriztetan yakazala. Gorputzaren pisua beti yagoko eten ta eten geroago eta zabalagoak, eta gordinagoak egiten untzen zilloak: geldi bagarik zara zara dario lau zuloetati odola, mementorik mementora argalduaz ta indargetuaz doa: ikara itzal batek artuten dau, eta egarriak, egarriaren andiak ito bear dau. Ai ze iru ordu Yesukristok kurutzean ikusi zituzanak! Orain bai esan leikiala Yaun oneek, bera dala arra eta ez gizona, eta minen barri ondo ekiana.

        Eta au bada gorputzeko minen aldeti, ezta gitxiago arimakoenetati (biotzekoenetati). Bada, Zer dauko edo zer dakus Yesus errukarriak biotza alatu biar ezteutsanik? Nora biortu leiz begiak, min artuko eztaben lekura? Gora, bera, alboetara, urrunera? Ai! inondi bere ezta agiri atsegingarririk, ez biotza argigarririk. Goiko Aitak aztuta legez dauka, yaramoten ezteutsala (eramaten) atseginerako beinik bein. Kurutzearen parean dakus Ama, biotza minez erdibiturik daukala. Urrunxeago dakusaz aldeak, diszipuluak, ta adiskideak, ondo agiri dabeela arpegian, euren barrua zelan dauken larririk. Eta onek dira onak. Barriz gaistoak? zeinbat erakusten ezteutse? alboko lapur batak, soldaduak, sazerdoteak, erriko agintariak, aide-nagusiak, meeak, guztiak iraunez, ta deungaro esaka ito bear dabe. Buru-eraginakaz, siñuakaz, kiñuakaz, irribarreakaz dirautse: «A panparroia! Elexea bera eginda, barriro iru egun barru egingo enduana, ea zelan ire burua ateraten doan agoan lekuti. Bestiai mesede egiteko izan dok, bere buruari egiteko, ez yaukak indarrik. Yaungoikoaren Seme baas, yatsi adi kurutze orretarik ta sinistuko deubagu», eta onetariko asko.

        Onenbestera eldu zan Yesus onaren aldi onetako nekea eze, Yaunak berak, pasiño guztian ez ai bat, ez zotin bat egin ez eban. Yaun onek bere burua kurutzean alan ikusi ebanian, asi yakon bere Aita Yaungoikoari esaten: «Ene Yangoikoa, ene Yaungoikoa, zegaiti alan itxi nozu?». Berba laburrak beintzat, baia alango Yaun epetasun ta bake andikoaren aoan asko baño geiago esan gura dabenak! Neure biotzeko kristiñauak, Bazauzue zeru lurren erregia, egillea ta yaubea? Bada nik bazaut, baia san Bernardok legez, ezaugarri eztagoalako: bazaut oraintxe egiñik dagoalako Isaias-ek antxinarik esanik euskun modu-modukoxea, edertasun guztia, ta antz guztia galdurik; guztien oñen azpiko eginik, alaz ta (gatxez) minez galdurik, eta lepraz betea, ta Yaungoikoak kastigadua dirudiala.

        Baia nosbait yoan bear yakazan bere nekeak: egin izan dau, aitak egiteko esanik eutsana: eta orain Aita orregana bear dau. Osasun onean dagoan baten indar, ta askortasun guztiagaz deadar egiten dau: «Aita, zeure eskuetan emoten dot ene arimia», eta orrenbestegaz burua makurtuta, ilten da. Il da Yesus gozoa: il da Yesus laztana: il da Yesus biotzekoa: eta il egin da alaz, nekez, iraunez ta lotsariz asazkaturik. Baia, zer diñot: il egin dala? Il egin dogu guk: guk il dogu geuk gure pekatuakaz. Ez esan: Yudeguak il dabeela, soldaduak il dabeela: Pilatos-ek il dabeela. Egia da, Yudeguak bere eriotzea eskatu izan dabela, eta Pilatos-eri deadarka, ta zemaka sentenzia okerra emon arazo deutsela: egia da, soldaduak azotez apurtu (ebagi,eratzi), arantzaz koroatu, ta kurutzean yosi izan dabela: baia eta, nok dauko errua pekatuak baño? Ementxe dago sustraia; auxe da Yesukristoren neken ta lotsarien etorburua. Pekaturik izan ezpalitz, ez Yudeguak, ez Pilatosek, ez soldaduak, ta ez iñok ez eutsan, ezer egingo.

        Geure pekatuak il dabeela Yesukristo? Geure pekatuak birrindu dabela Yaungoikoaren Semea? Non zara lotsea? Non zara damua? Zelan yausten etxaku aurpegia, ta erdibituten biotza? Eguzkiak eztau argirik emon gura izan, Yauna kurutzean dagoan artean, lurra ikaratuten da, eta atxak eurak apurtuten dira, euren egillea il yakenian, eta gure biotzak, egongo dira pekatuan geldi, atxak baño gogorrago eginik? Yesukristo ilten ikusi ebenak, yatsi zirean Kalbariorik, damuarren bularrak yoten, eta gu egongo gara geure pekatuetan, okerrerietan gogor? Ez beintzat, ez. Damutu bekigu, Yesus laztana ilteko bidea guk emon izana; baia ez Yudas okerraren damuaz, zeinek bere biotzeko garbaia, ta lotsea eroan ezinda, bere burua urkatu eban; ezpabere Lapur onaren damuaz, eta san Pedroren garbaiaz, eurak legez parkaziñoa izateko. Yesukristok berak orretarako bide andia emoten deusku, bada kurutzean dagoala, Aitari bera il dabenen parkaziñoa eskatu deutso, dirautsala: «Aita, parkatu egiezu, eztakie, zer egiten dabeen eta». Etxun gaitezan bada Yesus ilaren beraren oñetan.

        Ai Yauna! Zer dakusgu guk emen? Zer da au? Ai! Burutik eta beatzetara, eztaukazu zati osorik. Ez beintzat, ez. Orrako buru eder, zeinek beti ta beti Yangoikoaren gloriarik andiena, eta gizonen mesederik onena, besterik erabili izan eztaben, arantzaz galdurik dago. Orrako begi ederrok, euren begirakunakaz (adikunakaz) ainbeste pekatarien biotzak bigundu izan dituezanak, dagoz aunzturik, ta itzuturik. Orrako aoa, ainbeste berba gozo esan dituzana, dago mututurik: orrako eskuok, gizonai mesede egiten baño yakin eztabenak, untzez yosirik; eta oñ orrek pekatarien onerako ainbeste ibilte egin izan dabeenak, kurutzean errukibagarik[...] Ezta ori guztia: ezpada ze, arantzazko koroe gogor orrek diraust, zelan barrezko errege eginik, dandarrez erabili izan zaituezan: arpegiko baltzunak, eta andituak, zelan gizon zoro, gitxien, ta bekor eginda barregarri yoka erabili zaituezan, eta kurutze onek, eta sorbalda[...] oneek esten deuste ao betean eze, lapurra ta gaistoa egin izan zaituezala.

        O Yaungoiko laztana, ze eriotza gogorra ikusi bear izan dozun! Ze eriotza lotsagarria! Eta ori guztiori, zer egiteko? Gu pekatari okerrak, gu nabarben zarrok, zure kontra ibili bear izan dogunok, pekaturik aterata, betiko zeru ederrera eroateko. O Yangoiko baten gizonaganako on-ereste, laztantasun, ta ontasun gozoa! Betor Yauna gure ganera zure odola, baia ez Yudeguen ganera legez gure galtzaigarri geiagorako, ezpada geure pekatuen loi guztiak garbituteko. Ez Kristiñauak, ezin guk esango dogu eze, eztaukagula, guri on egiteko gizonik, ez: ara emen gizona: Ecce homo eta gizon bat Yaungoikoaren Seme egiazkoa dana, eta bere Aitari beti ta beti gure pekatuak gaiti, eta mundu guztikoak gaiti parkaziñoa eske yagokana. Pekatariak orain artian izanagaiti, ez uste eze, guretzako eztagoala parkaziñorik: baago, bai, biotzerik damututen baiaku onduteko asmu ederrak artuten badoguz: Yaun onek [...], eta beti Aitari eder eresten deutsan oni zor yakan lotsa onagaiti, entzun, eta parkaziñoa emongo deusku. Ea bada, auxe egin bear dogu orain: bai arren, gugaiti il dan Yaungoikoaren Seme onegaiti: gugaiti ainbeste ikusi izan dabeen Yaungoikoaren Seme laztan biotzeko onegaiti. Biztu daiguzan biotz epelok, eta al daigun berotasun, damutasun, ta laztantasunik andienagaz esan daigun biotz biotzerik. Neure Yauna Yesukristo.