1. AUTSEN EGUNERAKO SERMOIA

(B, 161-166. or.)

Memento homo quia pulvis es
et in pulverem reverteris.
Gen. cap. 3.v.19.

        Eginik Jaungoikoak gure lelengo gurasoa bere antz edo irudira, imini eban paradisuko gozatasun, eta atsegin artean mundu guztiaren agintari. Zorionekoa izango zan Adan ezagutu gura izan baleu bere Egille andiaren eskuetatik arturiko mesede neurribako au, bada elduko zan nosbait betiko gloria artutera. Baia etzituzan ezagutu, eta arroturik, suge madarikatuaren berba labanakaz artu zituzan Jaungoikoa beste izaiteko asmu zoroak. Yan egin eban Jaunak eragotziriko sagar garratza, eta enzun eban pekatu onen kastigu Jaungoikoaren aotik bere eriotzako sentenzia. Luurra zara, dirautsa bere ongilleak, eta luur biurtuko zara. Pulvis es et in pulverem reverteris. Sentenzia itsaltsua benetan, baia baita miserikordia ta ontasunez betea, bada ekarri beeban lelengo gizonak bere ganera bere soberbiagaitik sentenzia auxe berau da arrotasun onen osasungei edo medizinari alsu eta poderosoena. Pekatu egin beeban gure lelengo buruak yagi bazan Jaunaren kontra bere burua ez ezaualako egin beban zorakeria au; yakin egian bada nondik etorren, eta zetan geratuko zan adi-erazo eutsan gure Yaubeak sentenzia. Auxe berau gugaz egin gura dau Elexa santeak geure buruan autsa iminten deuskunean urtean bein. Gura dau ezagutu daigun gure ezer-eza, humildu gaitezan ezaukera onegaz. Nai dau yakin daigun zetan geratuko garean penitenzia egitera biztu gaitezan, eta orregaitik dirausku: autsa zara, eta auts biurtuko zara. Esango baleuskuna legez. Zareana zareala nai Markes, nai Konde, nai Duke, nai Errege etzara beste gauza bat auts puska bat baxen. Orra zetan geratuko direan diruak, ondasunak, edertasuna, indarrak, eta munduan direan beste gauza guztiak. Etzaitez bada arrotu euren yaube izanagaitik; Aror zetara etorri dan gura dituzan guraari guztiak emoiten deutsazuzan gorputz ori ifini egizu bada arimearen agindura penitenziaren bitartekoa. Auxe da Elexa santeak guganik atera gura daben frutua autsa buruan iminiagaz. Auxe berau da nik adierazo nai neukezuna gox onetan puntu bitan, zeintzuk emongo dabeen sermoiaren gei edo asuntua. Artu dogun autsak adierazoten dau mundu onetan euki al daigun guztia eztala irudi igarokor bat baxen, eta orregaitik ez gara arrotu bear eurak eukiagaitik, lenengo puntua. Artu doguzan autsak dirauskue gure gorputza auts biurtuko dana, eta orregaitik penitenziapean euki bear dogu, bigarren puntua. Berba baten, gaurko autsak dirausku zer dan mundua, eta zer garean gu. Yakituria andia bene benetan, eta guztiz bearra, bada baleuke gizonak ez litzatekez ainbeste adikatuko ondasun galdukorren billa, ez litzatekez aurkituko ainbat gizon munduko ondasunak gaitik amurruturik.

Lelengo zatia

        Geriza utsa da munduan dagoan guztia diño Salomon-ek. Alperrik ibiliko da gizona bere guraariak emen anditzat daukaguzan gauza guztiakaz beteetan; bada ezta iños bere elduko kontentu egotera. Salomon-ek berak iñok baño obato ezagutu eban egia au. Esan eban bere gogoan emetik aurrera batuko dodaz gizon batek euki al leizan gozatasunak ta biziko nas olgura artean. Guraari onegaz urteiteko ustiagaz egin zituzan yauregi, edo palazio zoragarriak, imini zituzan maaztiak, egin zituzan ortuak, bete zituzan fruta genero guztiakaz, batzandu eban guztiz ugari urrea, zirarra, eta arri baliotsuak, eukazan nai zituzan otsein eta kriaduak, ez eukan neurririk bere ondasunak, bada beretzat zan probinzia, eta erreinu areetan bazan gauza onik. Etxakazan falta ardao gozorik ez yanari ederrik, ez kantore enzungarririk. Azkenez guztia beingoan esaterren, ez eutsen ukatu bere begi eta biotzari nai al leikeen gauzarik. Ikusi ebanean bere burua ainbat gozatasunez inguraturik uste izan eban eldu zala gizon batek euki al leizan zorionik andienera, eta bera zala munduan aurkitu zan, edo aurkituko gizonik suertetsuena. Baia imini zituzanean bere begiak bere azkenengo egunean, eta ikusi ebanean zetan geratuko zirean ainbeste neke eta arduraz beteriko ondasun oneek bertatik ezagutu eban ez zireala axe puska bat baño eta alan deadar egin eban; Vanitas vanitatum et omnia vanitas. Alperrik adikatu nas, alperrik nekatu nas ondasun eta olgura onen atsean, ze eztira ezer, guztia da utsa.

        Eta orretan bere Kristiñauak, eztago munduan eriotzea baxen juez artezagorik. Berak dirausku mundu onetako anditasun eta nagitasuna eztala satz puska bat baxen, ondasunak auts zati bat, gorputzeko edertasuna guzurtia, honra eta leku altuak axea, eta munduko gizonak anditzat daukeen guztia ezer bere ez. Mundu onetan gagozan artean uste dogu gizon batzuk zorionekoak direala eta beste batzuk zori galdukoak dakuskuzalako lenengoak yauregi edo palazio zoragarrietan, bigarrenak barriz burua non sartu eztaukeela; areek dagoz yanari gozoz aserik, oneek aterik ate eskean ogi kopau bat zer yan baleukeela; batzuk dagoz soñeko zoragarriz apaindurik, eta beste batzu aragiak agirian: batzuk ondasunez yosirik, otseinez inguraturik olgura eta gozotasun artean, eta beste batzuk pobrerik bakarrik, neke lan eta naibagepean makurturik. Baia ez egizue sinistu eurenak dituezala diru, ondasun, yauregi eta yanzi eder orreek, iñoenak dira, prestaduak dira (eta ondasun, yauregi, eta yanzi eder areek besteganik artuta daukez), eta baderitxazu au egia eztala yarraitu egiezu euren etsera zein dan obia edo lurpea, eta antxe ezagutuko dozu zer direan. Aintxe ikusiko dozuez guztiak nastaurik aberatzak pobreakaz, andiak txikiakaz, agintariak eskekoakaz, ugazabak otseinakaz, yauregi apainduetan bizi zireanak txaboleetan etxuten zireanakaz. Eztozue or ezagutuko zein dan koroe urregorrizkoagaz egon oi zan burua, eta zein estalgi zaarrragaz, nor dan errege eta nor menpeko, ez nor gizon arro erropa arrigarrizkoz yanzia, ez nor alsi osorik ez eukana, ez zein dan prinzipe ez zein dan atxurlari: guztiak dagoz bardindurik, guztiak nastaurik, kalaberak kalaberakaz, azurrak azurrakaz, autsa autsagaz. Non dira orain arako olgura atsegin, ondasun eta arrotasun artean bizi zirean Errege, Duke, Konde, eta Jaun andiak? Il zirean, eta yatzi zirean luurpera, obi batera sepultura batera. Distenti sunt, et ad inferos descenderunt.

        Baia ez yoan ain urrin, begiratu egizu zer yazo dan zeuen egunetako ezagun, adiskide, aide eta gurasoakaz, eta ezagutuko dozue dirautsuedan egia au. Erdue bada eta ikusi egizue. Veni et vide. Atxurtu egizue sepultura ori. Nor da agiri dan ori? Ori da arako Jaun andi aberatsa. Eukazan ondasun andiak, hazienda zabalak, eta diru ugariak. Eukazan yauregi ederrak, gela apainduak, yanzi zoragarriak, eta nai zituzan gauza guztiak. Bere agindura eukan erri guztia, bere esana egin bear zan alde guztietan, bere berbeak bildurrez betetan zituzan guztiak, eta ez egoan bere borondatea baño beste legerik. Aror bada zelan dagoan orain, ze bakar, ze pobre, ze billoz. Non dituz arako etse ederrak, non gela apainduak, non diru andiak, non bere arrotasun andigura eta agintasuna? Galdu dau guztia. Etzirean bereak, prestaurik emon eutseezan, etorri zan eriotzea, eta geratu zan ain-bagarik. Veni et vide. Erdue gizon gazte sendo, indartsu eta buru eretxia, idigi egizu sepultura ori. Nor dakutsu or? Ori da zure arako lagun maitea. Ai ze mutila zan bere denporan, ze sendoa, ze galanta, ez egoan erri guztian bera langorik, ez egoan nok eskurik ezarri eion; ze gorputz ederra, ze konbersasiño gozoa, ze lagun ona, ze adiskide benetakoa, ez eukan bere gauzarik; berak berba egiten ebanean guztiak eukazan aoa zabalik. Erdu bada, eta ikusi egizu zelan dagoan arako gorputz sendoa, ezta azur pillo bat baxen. Begiratu zaitez, begiratu zaitez espillu orretan. Olantxe aurkituko zara denpora gitxi barru. Veni et vide. Erdu neskatilla zoroa, idigi egizu obia edo sepultura ori. Nor da or dakutsun ori? Da zure lagun laztan bat. O ze neskatxia zan, ze arpegi ederra eukan, ze azal zuria, ze gorputz zoragarria. Erromeriara yoianean mutil guztiak egozan bere begira zoraturik ebiltzan bere atsean, bere ullea bakarrik zan asko edozein edertuteko. Erdu bada, eta ikusi egizu, zetan geratu direan miraarizko gauza orreek guztiok (guzti orrek). Arako arpegi miraarizkoa dago kalabera eginik, azal zuria baltziturik, gorputza usteldurik, eta arako ulle non eroian bere ardurea eta zein apainduten eban sereni eta lazuakaz, ezta agiri. Galdu zirean erromeriak, galdu zirean yolasak, galdu zirean dantzaak, eta galdu zirean buru atan erabiltzan axezko gogo arroak. Erdu oraindio urrago, eta ikusi egizuz zuri izaitea emon eutsuezanak. Atxurtu egizu zure aasaben obia edo sepultura ori. Orrako azur pillo ori da zure aita, ar orreek zure ama eta usteltasun ezain, eta atsitu ori zure aistak. Putredini dixi pater meus es tu, mater mea et soror mea vermibus. Orra zetan geratu direan, eta geratuko direan mundu onetako anditasun, arrotasun, edertasun eta gozatasun guztiak. Bai Kristiñauak, eun urte barru Elexa onetan gagozan guzti guztiok ez gara azur pillo, eta luur puska bat baño izango.

        Zer daukagu bada arrotu al gaizan gauzarik? Zetan geratuko da guk euki al daigun guztia? Guztia biurtuko da auts, guztia ar, guztia sartuko da obia edo sepultura baten non geratuko garean guztiak... aazturik. Zetako bada, arrotu leiteke gizon bat, auts zati bat baño ez izanik? Da benturaz ondasunak daukazalako, edo diru ugarien yaube dalako? Eztituz bereak, iñoenak dira, bapere bagarik yatsiko da obia edo sepulturara. Da sendoa, indartsua edo ederra dalako? A! Denpora gitxi barru ezta izango azur pillo bat, luur zati bat eta aarren yanaria baño. Ai ze ezain, baltz, eta ustelik aurkituko dan egun gitxi barru! Zek bada arrotu leike luur zati bat? Zek soberbiaz bete auts puska bat? Au bageunka begien aurrean, begiratuko bagendu zer garean, zetan biurtuko garean, & ginatekez ainbeste eregiko. Beti gitxitan eukiko ginatekez, beti humildurik biziko ginatekez. Auxe guganik nai dau Elexa santeak dirauskunean luurra zara, eta luur biurtuko zara. Gura dau ezagutu daigun gure ezer-eza, ezaukera onegaz geure aragia arimearen agindura euki daigun, eta penitenziako bidetik ibili gaitezan zein dan opa neutsun.

Bigarren puntua

        Penitenziarako daukagun astuntasun guztia pekatuzko aragi onetarik dator dino San Paulo-k, Jaungoikoak Adan egin ebanean aragia edo gorputza egoan arimearen agindura, egoalako arimea Jaunaren agindura. Baia yagi zanean arimea, eregi zan aragia bere arimearen kontra, eta emetik asi zan arako Apostoluari negar eragiten eutsan gerra bizia. Caro concupiscit adversus spiritum, spiritus autem adversus carnem. Aragiak luurrezko eta pisutsua legez gorroto deutso penitenziari, eztau gura mortifikaziñoa, nekez daroa kurutzea, eta nai leuke lege bagarik ibili. Arimeak beste aldetik gura leuke gorde Jaungoikoak emon eutsan nagusitasuna gorputzaren ganean, makurtu bere gogortasuna, kendu bere guraariak eta ifini penitenziapean. Baia, zer yazo oi da? Yarraituten deutsa arimeak gorputzari, doa bere guraari zitelen ondoren, izanik nagusi eta agintari egiten da serbitzaile, itxiten deutsa bere gustu ziteletan ibilten, eta sartuten da pekatuaren bide okerretan, eta doa bere galtzainera. Ze erremedio bada gorputza eziteko, eta aragia aspertuteko? Memento homo quia pulvis es, et in pulverem reverteris. Gomuta izan zer yazoko yakun egun gitxi barru, euki beti gogoan zelan aurkituko garean il ezkero.

        Bai neure enzula maiteak, eriotzea begien aurrean eukitea bakarrik asko izango da gure aragiari gorroto santu bat eukiteko, eta gorroto onegaz Jaungoikoaren borondatepean aspiratu, eta eziteko, santu andi eta askogan egin ebana legez. Isabel Erregiñaren gorputz il eta atsitua ikusiak sartu eban S. Franzisko Borja-ko penitenzia ikaragarrizko batetik: onexek itxi erazo eutsazan ondasun, anditasun, olgura eta munduak opa eutsazan honra andiak: berak artu erazo eutsan bere aragiaren kontra gerrarik biziena, eta berba baten esatarren egin eban orain dakusgun leezko santu andi. Nok egin eban Sta. Margarita Kortona-koa pekatari anditik santa miragarri, eta eskandalu bildurgarritik birtuteen exenplu? Eriotzearen gomuteak. Nos itsuago ebilen bere gurari loien erdian, nos egoan Jaungoikoaren geien aazturik, nos yoian arinago infernurako bidetik, ikusi eban bere adiskide galgarriaren gorputz il, ezain, eta atsitua, eta auxe bakarrik asko izan zan eroian bide okerretik atsera biurtuteko, eta zerurako bide artezekatik sartuteko. Etzaitez arritu; eriotzaren konsideraziñoak egin dituzan aldantza oneek ikusiak, bada, ez deusku ezek bere obeto adierazoten ze igarokorrak direan mundu onetako gauza guztiak, berak baño. Ez dogu iñon bere obeto ikusten ze gitxitan euki bear dogun aragia berak baño. Bera da espillu ziur bat zeinetan dakuskun klaru klaru, eta guzur bagarik auts puska bat baño ez gareala, arren yanaria, eta autsa.

        Eta ezpabere sartu gaitezan geure barruan, begiratu daigun zelan aurkituko garean il ezkero, pensadu gaitezan sepultura baten sarturik luur pisu ikaragarrizko bat geure ganean dogula, iluntasun guztizko itsaltsu baten bakar bakarrik aarrak baño beste lagun bagarik, onako buru au kalabera biurturik pistia loien bizi-leku, esku onexek eurok baltzitu eta ezaindurik, aragia usteldurik, gorputz guztiak azur pillo bat eta adiskide andienak (gandik) aazturik eta itxirik, eta ikusiko dogu zelan konsideraziño onexek bakarrik eroango gaituzan ezagututera ze zorakeria neurribagea dan auts egingo dan aragia gaiti geure ardura andiagoa eukitea arimeagaitik baño, eta laztanago izaitea Jaungoikoak bere esposa maitetzat, zeruko erreginatzat, eta mundu guztiaren yaubetzat autu edo eskojidurik daukana baño luur zati bat. Orregaitik diño S. Juan Krisostomok, eztago irauten daben gauzarik, guztia doa, guztia galtzen da, guztia igaroten da. Iragoten da eguzkia, iragoten da ilargia, iragoten dira izarrak, iragoten da luurra, iragoten dira zeruak: galtzen dira diruak, galtzen dira olguraak, galtzen da edertasuna: arimea da bakarrik betiko iraungo dabena, betiko izango (biziko) dana, eta orregaitio bere gizon zoroak, gizon itxuak, gizon sensun bageak geiagotan dauka gustu zitel bertatik igaroten dan bat, olgura bertatikotsu bat, zeruak eta daukazan gauzeetarik baliotsuena baño. O ze zurzea, o ze sensun bagaak garean! Aazturik daukagu, itxirik eta saldurik J. K°ren odolagaz garbituriko arimea; galdu gura dogu betiko Jaungoikoaren alabea eta zeru-luurraren yaubea ez ukatutearren geure areriorik andienari, zein dan gorputza, bertatiko gustu zitai bat. Yazo leiteke buruera zoroagorik? Ikusi leiteke itsutasun gogorragorik?

        Baia ez Jauna, ez. Ez deutzat autortuko gorputz geisto oneri guraaririk. Ezteutsat emongo bide-bako olgurarik pekatuzko aragi oneri, beti eukiko dot arimearen agindura, eziko dot penitenziagaz. Badakit, Jauna, astun egingo yakana kurutzearen pisua; baia gogoz eta borondatez artu dagian eztot burutik kenduko zetan geratuko dan. Auxe da Jauna, biztuko nabena zure lege santuan artez ibilteko. Eztot beste gauzarik gura mundu onetan bizi nasan artean zure borondatea egitea baxen, eldu deinean neure azkena bildurrik ez eukiteko eriotzeari eta enzuteko zure aotik bendizino gozoa, zeinegaz sartuko nasan betiko atseginetan. Amen.