XINTXIMARIAK

        Tarrapatan, kexu kexua bazoan Darius medikua, auzoko etxek'andre bat bet-betan aldixarturik. Debrientxoa!...

        Ez duzue Darius sendakina ezagutu? Ai, ai, ai, gaixoak! ez duzue beraz lehenagoko medikurik ezagutu!...

        Crimée delako aurkintzan soldado zaurituen arthatzen arizanik, guduak eta odol ixurtzeak higuindurik, Doniane Garazirat jin zen goiz batez, eta hantxet kokatu, orai Central Hôtel derizan etxean. Eta handik harat, lehenago gudulariak bezala, jende xehea arthatzen zuen orai, aita batek bere haurra arthatzen duen bezen ongi.

        Uda ala negu, gauaz ala egunaz, edo zoin tenorez, eriaren meneko zen, bethi. Kauter xapel handi bat buruan, soineko luze bat emanik, bilhariarekin batean berehala atheratua zen etxetik, oinez, bi eskuak errain-gibelean kurutzaturik. Iduri zaut oraino ere ikusten dudala, hantxet, gazteluko karrikari goiti joaki! Debrientxoa!

        Eta zaldiz zoalarik, bere zaldi kankaila alimalearen gainean! Zinez eta egiazki ikustekoa zen orduan! Zaldia putinka, eta Darius izitua, oihuka, bere ustez zaldiaren balakatzen ari: «—Xo! xo! debrientxoa! Ez dakika nausia dukala gainean?...».

        Begi batzu bazituen! Handiak, biribil-biribilak; ez baitezpada ederrak, bainan bera bezen onak eta samurrak. Jon Doni Bixintxoren bizarra iduriko sagar-erroi bizar batek hartzen zion begitarte azpi guzia. Bainan, ez ginion egun oroz ikusten! Uda ala negu, beldurrez eta hormak jo, kokotz, sudur eta beharri, oro kukutzen zituen lephoko handi batekin. «Errefriaño bat bildu balu, hantxet! Debrientxoa!»... Gaizo Darius!...

        Kexu kexua bazoan beraz, goiz hartan, bere ulitxa guziekin. Kexu kexua bethi, sartu zen eriaren ganberan, eta eriari, berehala, foltsua ikertu zion: «Debrientxoa! zer dun? zer egin dun?...». Bere begi zuri handiak, athera nahi izan balitzaizko bezala, ari zitzaizkon inguruka, fur-furian. Eria aldixartua, eta Katalin, haren sehia, harritua! Zer ikusi behar othe zuten, gizon debru harekin?...

        Hor noizpeit, aski laster, begiak gelditu ziren itzulika ibiltzetik, eta atsegin hartu zuen Katalin gaixoak, Dariusek erran ziolarik: «Ederretarik eskapatzen dun aldi huntan oraino!... Deusik ez din izanen, Jainkoari esker! Prestuki dagola hor!... Eta hik, Katalin, zangoak beroki begirazkion hire etxek'andreari! Eta gero, lehen bai lehen, hamabi itxain edo xintximari harrarazkon... Sarri arte; ilhuntxean ethorriko naun berriz».

        Oren laurden baten buruan bezala, pulliki pulliki, zango puntten gainean, untzi xuri zabalño bat eskuan, genberan sartu zen Katalin. Hain xuxen, etxek'andrea bere baitharatzen ari bezala zen:

        —Deusik ez omen duzu izanen hoi, etxek'andrea! Ori, harratzu hauk, berehala eta bero beroa! On eginen dautzute...

        —Zer dira horiek, Katalin?

        —Dariusek manatuak, ontsa onak, etxek'andrea, perrexil eta gatzean arin arina erreak!

        Eta eri gaixoa hor emaiten da untzi xabaleko hamabi gauza on hetarik bat jan beharrez... tira ta tira.

        —Oi, oi, Katalin, zer dira hauk? Zain handia bezain zailak iduri dute; hertze luzea bezanbat luzatzen ere dira...

        —Janzkitzu, etxek'andrea; beharrez, iretskitzu, zailak iduritzen balinbazaizkitzu. Bizkitartean, perrexilean eta... ontsa moldatuak ditut segurki...

        —Oi, oi, aski, aski hola!... Ezin jan dezazket; ezin trenka; iretsi behar, zailaren zailez...

        —Hots, etxek'andrea, azken hauk garhaituko ahal ditutzu! Lau baizik ez dira orai gelditzen. Hauiek behar zaituzte sendatu eta zangoen gainean eman!... Holatxet... Hiru, hiru bakarrik orai, eta hoin ontsa nihaurrek erreak, exti extia!

        Eri gaixoa, begiak itzulika ari zen jada; bainan Katalin bihotz-onekoa tente-potente egon zitzaion aldean, hamabigarren eta azken xintximaria hark iretsi arte. Uste dut hamabigarren hoi erhiaz sartu ere zion ahoan, ezen gorri beltzatua, ezagutzarik gabe, leher egiten ari, azken hatsetan zen orai Etxek'andre dohakabea...

        Oi Dariusen lasterrak, Katalin tarrapatan jin zitzaiolarik erraitera, harek manatu hamabi xintximariak janik, leher egiten ari zela etxek'andrea!... «Xintximariak jan! Debrientxoa! Janarazi dazkonala? Zinezko astaña, zozo pikaroa? Ergela!...».

        Zer nahi ikusi zuen Darius gaizoak eri dohakabea galbidetik ezin atheratuz, xintximaria debru hek ezin aurthikaraziz. Zer ximixtak, arratsalde hartan, haren begietarik eta sehi trunkora!

        Noizbait, azkenean, atheratu zen hamabigarren xintximaria, sartu zenean bezen musker, edo kasik. Izerdi uharretan joan zen orduan Darius, Katalini azken ximixta bat igortzen ziola: «Debrientxoa! Astaña figura!».

        Bainan Katalin bere hartan gelditu zen bethi; eta zer sorginkeria baitzen ere han, egundaino ezin du hartu buruan, haren hutsik bazitekela... «Gatz eta perrexilean hain ederki goxatu itxainak! Demuntren Darius! Zer uste zuen ala aingira eta xarbo erretzen ez zakiela Katalinek!».

        Geroztik, etxek'andre, sehi eta sendakin, oro joanak dire zerurat; bainan han ere, elgarri beltzurika ari omen dira bethi Darius eta Katalin.