LARRONDO GUARDAREN KURUTZEA

        Ez dakit Larrondo guarda ezagutu duzuenez lehenago.

        Nik bethi bai...

        Zer aintzinekoa!

        Ez batere gizon gaixtoa, nahi baduzue, bainan ezin gehiago bitxia eta jostakina. Irriz ase baten egin-arazteko, lehen lehena bethi.

        Hari gogoratzen ez zitzaionik ez zen. Zenbat ixtorio ez nazkike gure Larrondori gerthatuak, batzu bertzeak baino pollitagoak!

        Beraz, Misionea zuten herrian. Jaun misionestak, arrats guziez, izerdi uharretan ari ziren, egiarik sarkorrenak erainez ahotaraka. Egun oroz, trumilka bazoan jendea elizarat. Zerbitzuko ez zen guziez, Larrondo guarda ere han zen, bethi xuxen, beharriak ernerik. Eta egia erran behar balinbanu, ez ahal zen herrian bertze bat, hura bezala zank misionestari beha zagonik! Soubelet Aita on eta khartsua bera ohartua zen eta!

        Igande goiz batez, meza nausian, ederkixko mintzatu zen phedeikaria, gutarik bakotxak garreiatu behar duen kurutzeaz; gure Salbatzaileak bere kurutze dorphea guregatik bihotz onez jasan duen bezala, guk ere, jasan nola behar dugun, zenbat nahi dorphea izanikan ere, Jainkoak igortzen daukun kurutzea.

        Solas horri datxikola —gaitza baitzen ere mintzatzalea— bortz egia jali zituen phedeikariak, eta sistako onik eman, eskuin eta ezker, harro-aldi baten beharretan zitezkeneri.

        Hots, jende guzia xoraturik zaukan egiazki.

        Gure Larrondo, irri maltzur bat gehiago ezin atxikiz, kur-kur-kur hortxet ez da hasten betbetan! Aldeko lagunak hari beha, eta elgarri galdeka:

        —Behazue Larrondori; orai ere, zer othe duke gogoan?

        —Jainkoak daki! Bere hetarik bat, batre dudarik gabe...

        Meza ondoan, Larrondo guarda brasta brasta bazoan etxera bertze aldietan ere baino zaluago, elheketa bidean nehoreki trikatu gabe, ontsa handi baitzen!

        Gaxina, Larrondoren andrea, zopako agien egitera zoan supazter xokoan, bera goiz mezan izanik.

        —Gaxina, haugia!

        —Nora? Zertara?

        —Berehala jakinen dun; haugi!

        Etxe aintzinera badoatzi beraz senhar-emazteak.

        —Haugi, igan hakiat bizkarrera, ixtaklok, konkolotx!

        —Konkolotx! Konkolotx igan... Bainan, gizona, erhotu zirhea bada?

        —Hots, elhe alfer guti! Laster, konkolotx!

        —Konkolotx! Ai, ei, ai, ei!... Burutik joan zaut ene senharra!

        Ez bide baitzen elhe gose, Larrondok, brau, hartu eta bizkarrean emaiten du Gaxina...

        Gaxina hipaka nigarrez ari zen; bainan bardinera zoan nigarrik ez eginikan ere. Deskantsurik handienean, eta kontrabandan hartu zahagi bat eremaiten balu bezal bezala, sorbalden gainean bazeraman Larrondok bere andrea, elizako bidean harat.

        Hain xuxen, bide hartarik heldu hek ere, buruz buru egiten du... jaun erretorarekin eta haren bi misionestekin, goiz guzia elizan iraganik, goseak hamikatuak, bazkaiterat zoazila...

        Harrituak gelditzen dire hiru aphezak, Larrondori beha, Gaxinari beha, elgarri beha:

        —Zer duzu josteta hau?

        Gaxina bethi nigarrez, ahalgeak urtua, ixilik egon ala mintza, zer egin ez zakiela, begitartea bi eskuen artean gordatua, han zuten orai, aintzinean, guarda ihiziaren sorbalden gainean. Garizuma izan ez balitz eta Misionea, Ihauteriko Basa-Andere Zigantea erranen zinuten, zinez eta minez.

        —Jesus Jainko maitea!... zer ari zira hola, Larrondo? Zer ditutzu burla horiek? Hean lurrerat emaiten duzula berehala emazte gaixo hori!

        —Zer burla eta murla? Ez dut bada zuk galdatzen duzuna eginen.

        —Gizona! Jendeek zer erran ere...

        —Erran bezate nahi dutena!

        —Hots, Larrondo!...

        —Zer derasazu, jaun erretora?... Ala, elizatik kanpo eta eliza barnean bi gisetara mintzo zirezte aphez horiek? Ez dea hau, zure eskuineko jaun horrek goiz huntan berean erranaren bethetzea?

        —Ene erranaren bethetzea?... Badakizu ongi zer erraiten duzun?

        —Ba jauna, eta arras ongi oraino.

        —Nik erran dautzutala, zuri egun goizean, zure emaztea bizkarrean hola erabiltzeko?... Baduzu burutik?

        —Ez jauna, batere! Ez othe zira orhoit, meza nausiko phedeikuan nola erran daukuzun: airoski eta bihotz onez behar dugula bakotxak gure kurutzea garreiatu?

        —Eta zer da gero?

        —Da gero, jauna, hemen orai ikusten duzuena... Ene kurutzea Gaxina da. Nik ez dut mundu huntan Gaxina baino jasan-gaitzagorik, eta hortakotzat deramat orai Gaxina, bizkarrean... Behin bederen zuk erranak egiten ditugula! Ez zautzu, jaun misionesta?... Herriko gizon guziek, Larrondo guardak bezala sinhetsi bazinituzte, elizatik etxerako bide guzia kurutzez hartua zinukete, jaunak, Gaxina bezalako kurutzez hartua...

        Gehiagokorik ez entzuteko, aphezak bazoazin orai bixi bixia, kasik lasterka, beren irria ezin atxikiz lanik aski bazutela. Bethi airean, konkolotx, emazte gaixoak ez zakien gehiago nun eta nola gorda bere burua!

        Larrondo karkaraka irriz ari zen, uriatzeko heinean...

        Hamabortz egunez ez zion Gaxinak Larrondori solasik eman.

        Eta gero... berriz hasi zen eta ez gelditu hil arte.