ANPALLATZERAT... MARTIN?

        Nor othe zen hobendun, ait'amek ez balinbazakoten liburuetan eta kazetetan irakurtzen erakutsi? Noren hoben othe zen, Paxkal plaza-biltzale debruz egin harek, zer nahi gezur balinbazazkon sinhetsarazten? Gezur horiek iresten zituen, hala da, mazapen puska batzu bezala. Bainan hala hala, inguru hetako zazpi herrietan ez zen golde-nabarra harek bezain xuxen eta barna erabiliko zuenik. Kabalakina ere zen lehen lehena. Bainan, Paxkal figura harek burua azpiz goiti ezartzen zakon, bere maltzurkeriekin.

        Goiz batez, Martin athera zen karrikara, pinpirinan aldatua. Banpa, banpa bazoan bideari behera, bere alimaleko zapata itzedunak oinetan. Esposeko jauntziak emanak zituen: pezako jaka, pezako galtzak, barneko motxa dena ttitta gorri eta pherde. Gerriko zintak egiten ziozkan hiru inguru segurik, gorri gorria, girgilleriak sahetsetik dilindan. Gerrikoaren azpian, aintzinetik, gaitzeko botoin bat, ezpel xuri xuriz egina, erdiko sakela handiaren hesteko. Athorra xuria, hamabi plegu xeherekin, ithotzeko heinean beharrietaraino heltzen zitzaiona. Buru kaskoan, bonet edo kapelu beltx bat, onjo zabala iduri, ile kozkor batzuen gainean.

        Banpa banpa bazoan beraz Martin, karrikari behera. Bazterrerat behatu balu, zerbaitez jelostuko zen behar bada. Bainan, athorra-lephoaren erdian egoiteak ere lanik aski emaiten zakon, eta ez zuen Paxkal bere adixkidearen irri maltzurrik ikusi.

        Joan, joan, azkenean heltzen da Muziu Fort zenaren etxe aintzinerat.

        —Hela!... Badea nehor?...

        —Aintzina, aintzina!... To, Martin! Hemengo aldi? Jar zaite, othoi! Aspaldi huntan ez zintudan ikusi. Zer berri da hor gaindi?

        —Ba, jauna, berri on guti. Ezin bizia, ori! Ogi guti sartu da; artoa ere xuhur, eta mahatsak osoki huts egin dauku, hormarekin lehenik eta gero idortearekin... Zonbait zonbait gogoeta egina naiz gau hautan guzietan; eta hots, ororen buruan, deliberatu dut, Paxkal plaza-biltzalearen erranari behar nioela behatu.

        —Ah!... Eta zer dio Paxkal plaza-biltzaleak, Martin?

        —Bo! ori, jauna, aithortuko dautzut, Paxkalek ez dauzkidala xehetasunak oro nik nahi bezain garbiki eman. Zerbait murruskatu daut han, erranez: Lau mila libera emanen zinituela, bere burua anpallatzerat utzi nahiko zuenari...

        Muziu Fort zena, begiak zabal zabala, ahoa oraino zabalago, irria nausiturik, harritua, beha zagon Martin gaizoari.

        —Anpallatzerat, Martin?...

        —Ba, jauna, anpallatzera. Badakit zerbait minxka pairatzen dela, anpallatzean. Bainan, futxo, lau mila libera ere ez dira artho-pean atzemaiten, eta, engoitik orai, hasian hasi, deliberatuz geroz, baliatu nahi nuke...

        Soberakina soberakina da, ez dea hala? Muziu Fort karkailaz ari zen beraz, Martinen sudurrari hurbil hurbila, Martin gaizoari sorbaldak inharrosten ziozkala.

        —Bainan, Martin, othe dakizu ontsa, zer den anpallatzea?

        —Xuxen, ez, jauna. Erran dautzut ostixoan, Paxkalek zerbait murruskatu baizik ez zautala. Erran daut bakarrik, anpallatzeko hauta nintzala, hortako behar diren guziak baditudala, eta ez zela ni baino hoberik atzemanen ingurune hautan guzietan...

        —O, Martin, Martin, barkhatu irria eskapatzen bazaut, bainan, Paxkal demonio harek ederki enganatu zaitu, eta lephoraino gero! Nahi duzu jakin anpallatzea zer den? Anpallatzea da: Norbaiti larrua edeki eta, larru hura lastoz bethetzea, leher egiteko heinean, Ihauterian Zanpantzar edo Karnabal bezal bezala... Martin, behar othe zaitut anpallatu, Uharte Ibarnegaraiko arrano alegia bizi hek bezala?... Nahi duzu?...

        Martin, zuri zuria egina, begiak zorrotz, brau xutitzen da. Muziu Fort zenari agur bat egin ere gabe, bazoan orai kanporat, firrindilaka: «Brien bisaia!... Brien ariña!».

        Iphar haizea bezala iragan zuen Espainiako karrika.

        Paxkal hatzeman balu orduan, akhabo zen Paxkal!

        Bainan, beharrik, Paxkalek lekuak hustu zituen zonbait egunez...