ALKATE-JAUNA

        Hogoi urthe hartan bederen, herriko gizon izana gatik, behin ere ez zen mera edo alkate izendatua izan Migel Pocodinero. Alta heldu nahia zen, xarpa pollit hartara! Bainan, bethi sudurraren petik iragaiten zitzaion auzoko Agustinen gerruntzearen aphaintzera joaiteko.

        Azkenean, noizpeit, hor hiltzen da Agustin; eta Migel, ezpainak milikatuz zagon, alkate-jauna egin behar zen bozka-egunaren beha. Ahanztera nindoan, Espainian gerthatua dela gure ixtorioa.

        Eskua bati hunki, bertzeari bizkar gaina, bertzeari papoa; bati baso-arnoa paga, bertzeari aguardient-kotxeta, ibili zen beraz Migel jo harat, jo hunat, dena irri, dena elhe, arima herratua iduri, herriko etxeko-jaun batetarik bertzera. Izerdi bat baino gehiago gosta zitzaion... Eta zonbat pezeta? Bainan zer zoakon, herriko alkate-jaun egiten zuten ber? Eta nungo alkate oraino? Hogoi etxe segurik baziren elizari hurbil, eta bertze bizpahiru oraino mendi gain batean; orotarat, hogoi eta hamar gizon, berrogoi eta hamar emazte, eta beste hainbertze haur ttipi! Madrile arte hartan guzian ez zen halako herri gothorrik.

        Hor ethorri zen beraz eguna, maiatzeko egun bat ederra, dena argi, dena iguzki, dena lore, eta Migel... Errekaxarreko alkate-jauna izendatu zuten.

        Espainiako errege ez zen hain dohatsu izan behin ere, nola baitzen, arrats hartan, Migel Pocodinero. Iduri zitzaion eliza dorreko ezkila, zartain zahar baten azantzarekin, bilimbi balamba abiatzera zoala, alkate berriaren ohoretan. Gain hartan izarrak, dir dir dir, irriz ari zitzazkon, hogoita hamekaren keinua egiten zakotela. Athe leiho guzien artetik ikusten ere zituen bere ustez, herriko emazteen sudurrak, alkate-jaunaren ganat luzatuak. Karrika ezkina batean, tipula axal baten gainean lerratu zen, eta zabal zabala erori. Bainan, den mendrenik kexatu gabe, altxatu zen polliki, ustez eta haren ohoretan hedatu arrosa edo hostaila zonbaiten gainean egin zuen lerrakoa.

        Hots, loriatua heldu zen etxerat, Migel alkatea. Eta zer ohoreak sarri, sukaldean sartzean, doña Pokodinera bere emaztearen ganik! Ai! Jesus!...

        Hainbertzenarekin, etxeratzen da, eta atheari panpaka hasten: Pan, pan, pan! Supazter xokotik xanpaka altxatzen da Xuriko, eta Manuela, alkate-jaunaren emaztea, zizeluaren gaiean lokartua baitzen, erdi-lo oraino, harrotzen da ahal duen bezala, eta arraxina eskuan, atheari hurbiltzen:

        —Nor dago?

        Erreposturik ez...

        —Nor dago?... Migel zare or?

        Errepostu tuntik oraino.

        —Nere Espos Migel ote da atean?

        Hitzik ez berriz ere.

        Orduan, osoki iratzartzen da Manuela; gogoratzen zaio bozka eguna zela egun hura, eta ikharan idekitzen edo hobeki erraiteko, zabaltzen du athea, arraxina erortzera uzten duela, ikhararekin:

        —Zer alkate jauna ote dago or?...

        —Nor dago arren! doña Pocodinero!

        Eta burua alto, papoa aintzin, bipher gorri soka bat sudurraz joiten zuela, jaun erretora aldare aintzinean bezain xut, sartu zen Alkate-Jauna, bere sukaldean...

        Handik bertze igandean gero ziren lanak, zinak eta minak, Migel Alkatearen etxean! Herriko kontseilua bildu behar zen lehen aldikotz, jaun alkateri bazkari eder baten emaiteko: urinik gabeko bazkari bat, dena olio, kafeak eta oro olioz.

        Bainan, han ziren xintximariak! Aste guzian uriz leherra egin zuen, eta bokatarat eman athorra nihuntik ezin idorrarazi zuten. Eta futxo, Migelek ez zuen bertze athorrarik, soinekoaz bertzerik. Eta soineko hura, garbiki erraiteko, ez zen xuri-purifikatua. Ja, hiru aste hartan berekin zeraukan gau eta egun!... Ai! Jesus! Jesus!... zer egin? Eta jadanik hamekak eta erdiak hurbiltzen ari!...

        Manuela, emazte baliosa hartu zuen Migelek, ezkont-egunean. Manuelari gogoratzen zaio zerbait. Harmairutik atheratzen du mokanes pollit bat, eta xerraka xerraka urratzen. Gero, polliki, polliki, ixkilima batzuekin, xerraño hetarik zonbeit ezartzen diozka Migeli, lephoan. Kamisola jauntzi eta, iduri zuen Migelek esposeko athorra soinean zuela; xerraño hek hain ziren ongi emanak! Jendearen hobeki enganatzeko, gero, Manuela ihizi harek, azken xerra bat, handiena eta pollitena, gerruntzetik poxi bat ageri, erdi dilindan bezala eman zuen. Eta, Migel alkatea, emazteari bi besarka-aldi emanik, etxeko gerrena iretsi balu bezain xut, karrikari beheiti, herriko etxeari buruz joan zen agudo, berantegi helduko zelako beldurrarekin.

        Herriko jende guzia, athe aintzinetan zagon, tente potente, Alkate-Jaunaren goait.

        Karrika buruan agertu zeneko, oihu bat alde orotarik:

        «Biba Alkate-Jauna! Biba!... Alkate-Jauna, athorra dariozu! athorra!».

        Eta Alkate-jauna loriatua, zeren haren athorrari, berak nahi bezala, ohartua zitzaion jendea, jauzi batean sartu zen herriko etxean, oihuka ziolarik: «Duenak dario, duenak dario!...».

        Handik ondoko astean, hirugarren athorra bat eginarazi zuen Errekaxarreko Alkate-Jaunak. Deskantsuan bizi da geroztik. Zer hel ere, hirugarren athorra hura han du, harmairuan, xarparen sahetsean.