PIARRESEN GALTZAK

        Gizon gaitza zen egiazki gure Piarres: bi metra gora edo hurbil. Elizan sartzen zelarik, belhar zama bizkarrean ukan balu bezala, bi plegu egin behar zen, bere onetan. Bertzela, kask, uspel bat ederra biltzen zuen kopetan, Moyse profetaren adarren iduriko uspel bat.

        Gaztean, Tambour-Major egiten zuen Phesta-Berri guziez, eta Garazi guzitik bazoazin jendeak haren ikustera. Kaska edre bat buruan, —oraino handiago izaiteko— mirail pullit bat kaskaren erdian, makil bat xoragarria eskuetan firurikatzen zuela, azpitik eta gaineraino dena urhe, zilar eta xingola, ikustekoa zen orduan Piarres.

        Bainan Otxalde eta Etxehunen kantuan errana den bezala: Bethi gazt'ezin egon, hasi zen zahartzen, eta, zahartu eta, bardin bertze deusetako ez zela on, eta bethi igual handi eta gora gelditu zelakotz ere, herriko auzaphez, herriko mera egin zuten, han nonbait Garazin.

        Erran beharra ahantzi dut, pastiza bezen oneko gizona zela Piarres. Sekulan ez zen hasarretzen, ez eta bere andrearekin ere.

        Hor, biharamunean Behorlegiko eztei batzuetara behar zelakotz, Ixabel, herriko dendari aiphatuenak ekartzen dio, prest-presta, erdian pleguño batekin, galtza edo pantalon pare bat, pullita, bainan pullita! Halakorik ez zela oraino han gaindi ikusi, hori gauza segura.

        Tambur-maior zen denbora famatu hetako urguilutik pitta bat bethi gelditua ere baitzitzaion, Piarresek hartzen ditu galtzak, pulliki, pulliki, eta pullikiago oraino eremaiten, eskailer handieri gora, ganbararaino.

        Horra orai galtzak ohearen gainean. Bexino! zer galtzak! Nork egundaino izan du holako galtzarik? Zer plegu xuxena, zer pontuak, zer sakelak, zer botoinak! Eta forradura! Jaun erretor xaharrak lephoan erabiltzen zuen fularño hura ez zen, segur gero, forradura hori bezen goxoa eta eztia. Behorlegin aiphatuko ditie, hatik, galtza hauk, Piarres!... Eta Piarresek, arrats guziez ur beroan sartzean bezen pulliki, eztiki, eztiki, bere zango luze luzeak sartzen ditu galtzetan! Hauts balite orai! Berroia!...

        «Jesus, Jainko maitea! Zer da hau!... Oh!... Bada posible?... Hean, gerruntzean altxatuz?... Oh!... Zangoak ez aski luze? Ixabelek galtzak luzeago egin dazkitala? Norendako eginak zituen beraz?... Bi mila sorgin! Oh, oh, Ixabel!».

        Eta, dena izerditua, ikare hotz batek hartua, bere galtza madarikatu luzen barnean, salto-motxka ari zen Piarres. Bainan debaldetan. Bethi eta luzeago egiten ari zirela iduri ere zuten galtza pozoindatuek. Oh! Ixabel! Ixabel!...

        Azkenean, burutzearik ezin gehiago eginez, berriz aldatzen da Piarres, eta bere galtza berriak eskuan, badoa sukaldera. Josten ari, han ziren Joana bere andrea, eta haren bi alaba Maria eta Kattalin.

        —Luzegi ditut!

        —Luzegi? Zer?

        —Galtzak; zehe on batez bederen. Hau ez denez lastima! Othoi, berehala behar dauztatzue laburtu eta gero antolatu.

        —Laburtu? Antolatu? Badugu hoberik, segurki. Eta gure biharko soinak? Ala ahantzia duzu, ezteietara behar dugula, guk ere, Behorlegira? Ixabelek josirik behar zinituen, baitezpada... ikus hor, gaixoa. Guk guhaurenak bezala, zuhaurek joskitzu orain zure galtzak!...

        Andre moko mehea joko ginuen zuek eta guk. Piarres harritu baizik ez zen, eta galtza xarmatuak, han, sukaldean utzirik, ahalke gorritua, mutu egina, joan zen ohera.

        Handik oren pare baten buruan bezala, gauzak eta jendeak oro lokartu zirelarik, atheño bat ideki zen pulliki, etxe buruan, eta Andre Joana, haixturrak eskuan, orratz eta haria errhien artean, zango puntten gainean sartu zen sukaldean. Beldurrez eta nehor atzarraraz, harrabots ttipiena gabe, jarri zen, eta krask, haixtur kolpe batean, zehe bat eta erdi bederen pikatzen diote galtzeri, bere buruari ahapetik diolarik: «Gizagaixo Piarres! Hik uste baino andre hobeagoa eman zaukan beharrik Jainkoak, merezi ere huen bezala». Zonbait pontu gero, sista sista, eta horra galtzak antolatuak, eta horra andre Joana ohean, biharamun arte lo egin baitzuen, halako goxoño bat bihotzean.

        Ixtantaren buruko, zango puntten gainean hura ere, Maria alaba zaharrena sartzen da sukaldean: «Gaixo aita!...».

Eta, krask, haixturrekin. Zonbait pontu gero, zabra, zabra, eta horra galtzak antolatuak.

        Oren baten buruan berriz, gauerditik bi orenetako oilarra kukurukan ari zelarik, Kattalin, alaba gazteena, sukaldean sartu zen hura ere, bethi zango puntten gainean, haixturrak eskuan. «Gaixo aita!». Eta, krask, haixturrekin. Pontu zonbait gero, sisti, sasta, eta horra aita gaixoaren galtzak antolatuak.

        Eta etxe guzia lo egon zen gero, xoxoak oihanetik kantaz hasi arte.

        Bainan xoxoak kantaz hasi eta, Piarres jeiki zelarik, sukaldetik galtzak ekarri ondoan, galtza hek soinean eman zituelarik, han izan bazinezte... Hirriz urratuak, nigarra ere begietan geldituko zinezten, egiazki. Gaixo Piarres!... Hiru aldiz hain ongi moxtuak izan ziren galtzak soinean, hantxet zagon, bere ohearen aintzinean, begia gasna bezen zuri egina, ahoa gisu labea bezenbat idekia. Bularrak, besoak hunki eta hunki ari zen, hura othe zenez bere buruari galdeka, ala ametsetarik ari zen, harritua. Galtzak, bere galtza ederrak belhaunetarat ere ez zitzaizkon heltzen, eta, Miarritzen, erdi biluzirik, itsasoan mainatzen diren herrementa hetarik bat iduri zuen osoki. Ahezkoan ere galtza luzeagoak ibiltzen dire, eta lehenagoko Eskualdun baten pareko egina zen Piarres...

        ...Sukarra jauzirik hantxet berean, ohean eman zen Piarres dohakabea. Ezteietako bixkotxak jateko orde, purga iresten, tizana edaten arizan zen hirur egunez, eta Darius zena, Donianeko medikua bizi baitzen oraino, lanik aski izan zuen jaun horrek Piarres gaizoaren salbatzen.

        Joana, Maria eta Kattalin, xitun aski egon ziren, zonbait egunez, eta Ixabel dendariak, egundaino geroztik, ez zuen Jaun Meraren galtzarik josi.